Van Kostenpost naar Beleggingsfonds

Van Kostenpost naar Beleggingsfonds Kwaliteitskeuzes Openbare Ruimte

Gemeente Purmerend

Gemeente Purmerend februari 2008

Van Kostenpost naar Beleggingsfonds Kwaliteitskeuzes Openbare Ruimte

Gemeente Purmerend

Gemeente Purmerend februari 2008

DHV Groep Niets uit dit bestek/drukwerk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. drukwerk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van DHV Groep, noch mag het zonder een dergelijke toestemming worden gebruikt voor enig ander werk dan waarvoor het is vervaardigd. Het kwaliteitssysteem voor beleidsvorming en besturing van de DHV Groep is gecertificeerd volgens ISO 9001.

©

INHOUD

BLAD

1 1.1 1.2 1.3

OP WEG NAAR TRANSPARANT EN OUTPUT GERICHT BEHEER “Van Groei naar Bloei” Van input naar output gericht beheer Een eerste voorstel voor een Purmerends Onderhouds Niveau (PON)

3 3 3 3

2 2.1 2.2 2.3

OPENBARE RUIMTE ALS BELEGGINGFONDS Openbare ruimte als beleggingsfonds Openbare ruimte draagt bij aan maatschappelijke doelen Maatschappelijke doelen in Purmerend

4 4 4 5

3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6

HET GEHANTEERDE BEHEERKADER Openbare ruimte onderverdeeld in functionele eenheden Onderhoudskwaliteit bekeken vanuit verschillende disciplines Onderhoudskwaliteit niet altijd zichtbaar De onderhoudskwaliteit dient minimaal te voldoen aan een basisniveau De 5-schaal van het CROW Duurzaam rentmeesterschap is een vereiste

6 6 7 8 8 8 9

4 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7

OPENBARE RUIMTE NAAR EEN HOGER ONDERHOUDSNIVEAU De totstandkoming van het PON De hoofdinfrastructuur moet (schoon), heel en veilig zijn Het Centrum is het visitekaartje van de stad Het onderhoudsniveau voor de Wijken moet gemiddeld genomen een niveau omhoog Het ambitieniveau voor de Winkelcentra is hoger dan voor de wijken PON voor de Bedrijventerreinen ligt boven het basisniveau De Groengebieden zijn de pareltjes van Purmerend

10 10 10 11 12 13 13 14

5 5.1 5.2 5.3 5.3.1 5.3.2 5.3.3 5.3.4 5.3.5 5.3.6 5.4

DE FINANCIELE CONSEQUENTIES VAN DE KWALITEITSVERHOGING Een huidig budget van € 7,0 miljoen Structurele ophoging budget nodig om huidige kwaliteitsniveau te handhaven Daarnaast extra budget nodig om PON te bereiken Vervangingsbudget voor kunstwerken nodig in de hoofdinfrastructuur Het centrum kan relatief goedkoop aan kwaliteit winnen In de wijken is het meeste geld nodig De Winkelcentra behoeven niet veel extra geld om te verbeteren Verhardingen vormen een financieel knelpunt op bedrijventerreinen De pareltjes hebben investeringen nodig om pareltjes te blijven Naast uitvoeringskosten ook VAT-kosten

15 15 15 15 16 16 17 17 17 17 17

6

CONCLUSIE

18

7

COLOFON

19

BIJLAGEN 1 2

AFBEELDINGEN 5 SCHAAL CROW FINANCIËLE UITWERKING PER FUNCTIONELE EENHEID

Gemeente Purmerend/Van Kostenpost naar Beleggingsfonds

7 februari 2008, -1-



1

OP WEG NAAR TRANSPARANT EN OUTPUT GERICHT BEHEER

1.1

“Van Groei naar Bloei” De gemeente Purmerend beschrijft in haar coalitieakkoord een omslag die op vele fronten voelbaar is. Het thema voor de periode 2006-2010 draagt de titel “Van Groei naar Bloei”, waarmee het aangeeft hoe de gemeente zich in de laatste 20 jaar heeft ontwikkeld en op welke manier zij zich in deze collegeperiode (en verder) wil gaan ontwikkelen. In de huidige situatie zijn de stadsgrenzen duidelijk afgekaderd en staat men stil bij het huidige areaal. Dit geldt in sterke mate ook voor de openbare ruimte. Bij de areaaluitbreidingen van de laatste 20 jaar stond in grote mate de inrichting centraal. Nieuwe wijken met nieuwe wegen en groengebieden werden in rap tempo aangelegd. De focus in de groeiperiode lag meer op het ‘bouwen’ dan op het ’beheren’ van areaal. Met de omslag naar een bloeiperiode zal de focus zich meer gaan verleggen naar het beheren en onderhouden van het huidige areaal. Om daarmee te borgen dat de openbare ruimte na aanleg duurzaam haar veelzijdige functie blijft vervullen. Investeren in het beheer van de openbare ruimte geeft invulling aan de omslag die College en Raad in gang hebben gezet.

1.2

Van input naar output gericht beheer De veranderde focus brengt met zich mee dat er een aantal keuzes gemaakt dient te worden ten aanzien van de onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte. Tot op heden stuurt de gemeente Purmerend vooral op input. De beschikbare budgetten zijn primair bepalend voor de sturing van het beheer. Om daadwerkelijk over te gaan van groei naar bloei dient een verschuiving plaats te vinden van budgetsturing naar kwaliteitssturing. Ofwel: een verschuiving van input naar output gericht beheer.

1.3

Een eerste voorstel voor een Purmerends Onderhouds Niveau (PON) Om invulling te geven aan dit alles, is de afdeling Stadsbeheer van de gemeente Purmerend een proces gestart om tot kwaliteitskeuzes te komen. De eerste stap in dit proces bestaat uit het formuleren van de kwaliteitsambities. Om tot deze kwaliteitsambities te komen is de afdeling Stadsbeheer gestart met twee workshops met de Raad, de eerste op 1 oktober 2007 en de tweede op 26 november 2007. Deze workshops hadden tot doel om: – de raadsleden in algemene zin te informeren over het beheer en onderhoud van de openbare ruimte en de aspecten die daarbij een rol spelen; – de raadsleden inzicht te geven in mogelijke kwaliteitsambities en de financiële consequenties daarvan; – samen met de raadsleden af te tasten welke kwaliteitsambities de gemeente Purmerend zou kunnen hanteren. In opdracht van de afdeling Stadsbeheer hebben wij vanuit DHV de afdeling ondersteund in de voorbereiding en begeleiding van de workshops. In deze beleidsnotitie hebben wij de resultaten van de workshops vastgelegd. Onderdeel van de resultaten is een eerste aanzet voor het na te streven onderhoudsniveau in de gemeente Purmerend. Dit Purmerends Onderhouds Niveau (PON) is dus een kwaliteitsambitie. Deze moet aansluiting vinden bij de maatschappelijke doelen die het College en de Raad gesteld hebben. Het PON moet als uitgangspunt gaan gelden voor kwaliteitskeuzes in de komende jaren en gedragen worden door zowel het ambtelijke apparaat als het bestuur. Deze beleidsnotitie is het eerste resultaat van het eerder genoemde proces om te komen tot output gericht beheer. De notitie is geen besluitvormingsdocument, maar vormt een basis voor verdere uitwerking.



2

OPENBARE RUIMTE ALS BELEGGINGFONDS

2.1

Openbare ruimte als beleggingsfonds Een aanzienlijk deel van de middelen op de gemeentebegroting is bestemd voor de openbare ruimte. De inrichting en het beheer van de openbare ruimte kost veel geld. En dat is ook precies zoals de openbare ruimte nog (te) vaak wordt gezien. Als een grote kostenpost, die zo laag mogelijk gehouden moet worden. De gemeente Purmerend wil vérder kijken dan alleen de kostenkant en zich bewust zijn van de ópbrengsten van een op de behoeften afgestemde openbare ruimte. Kortom; zij wil de openbare ruimte niet zien als een kostenpost maar als een beleggingsfonds.

2.2

Openbare ruimte draagt bij aan maatschappelijke doelen De openbare ruimte levert in directe zin wellicht niet zo veel op. De openbare ruimte is namelijk een collectief goed dat door de overheid wordt betaald en onderhouden en waar de burger gratis gebruik van mag maken. We kunnen de openbare ruimte als burger wel consumeren, maar in directe zin levert het geen geld op. In indirecte zin genereert de openbare ruimte echter weldegelijk opbrengsten. De openbare ruimte is geen doel op zich maar een middel om maatschappelijke doelen te bereiken. In onderstaand schema hebben wij de relatie geschetst tussen de onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte en maatschappelijke doelen. Afbeelding 1

Schema kwaliteitssturing

Inrichting

Inspanning

X Kwaliteit openbare ruimte

Gebruik

Onderhoudskwaliteit

input

output

Doelen

Y

outcome

De kwaliteit van de openbare ruimte is afhankelijk van drie factoren, te weten de inrichting, het gebruik en de onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte. Er is een inspanning in de vorm van activiteiten en maatregelen nodig om deze drie factoren en daarmee de kwaliteit van de openbare ruimte positief te beïnvloeden. De inspanning is de input en de kwaliteit van de openbare ruimte de output. In het schema



hebben we de onderhoudskwaliteit geaccentueerd omdat de focus van de afdeling Stadsbeheer zich primair op deze factor toespitst. De kwaliteit van de openbare ruimte heeft een relatie met maatschappelijke doelen als economie, leefbaarheid en veiligheid. De openbare ruimte kan verschillende doelen (in het figuur outcome) zowel positief als negatief beïnvloeden. Investeren in de openbare ruimte bevordert bijvoorbeeld de economische prestaties door ruimte voor verplaatsing van mensen, dieren en goederen te bieden. Tevens bevordert de openbare ruimte sociale samenhang door een plek voor ontmoeting en festiviteiten te scheppen, stimuleert zij de volksgezondheid door ruimte te bieden voor ontspanning en kan zij de vastgoedwaarde van huizen doen stijgen door bij te dragen aan een ‘betere’ buurt. We kunnen stellen dat investeren in de openbare ruimte op vele fronten en in grote mate kan bijdragen aan maatschappelijke doelen. Daarnaast zijn er ook andere elementen (in het schema X en Y) die bijdragen aan de maatschappelijke doelen, zoals bijvoorbeeld sociaal-economische elementen.

2.3

Maatschappelijke doelen in Purmerend De gemeente Purmerend heeft in haar coalitieakkoord op een aantal thema’s maatschappelijke doelen geformuleerd. In de collegeperiode 2006-2010 tracht men uitvoering te geven aan deze ambities. De volgende ambities vinden wij relevant wanneer we de relatie leggen met de onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte.

Ambitie Leefbaarheid: “Leefbaarheid in de wijken verder bevorderen, zowel fysiek als ook sociaal”

Ambitie Veiligheid: “Zorgen voor veiligheid en een goed woonklimaat”

Ambitie Economie: “Economische positie van Purmerend verbeteren

Investeringen in de openbare ruimte bevorderen de leefbaarheid in de wijken, zorgen voor een veiliger Purmerend en verbeteren de economische positie van de gemeente.



3

HET GEHANTEERDE BEHEERKADER

3.1

Openbare ruimte onderverdeeld in functionele eenheden De openbare ruimte bestaat uit een grote hoeveelheid verschillende objecten, zoals verhardingen, bomen, paaltjes, bankjes, speelplekken etc. Deze objecten staan niet op zichzelf, maar krijgen juist een toegevoegde waarde in hun onderlinge samenhang binnen functionele eenheden. Op het hoogste abstractieniveau kan de stad Purmerend als één functionele eenheid worden aangemerkt, maar in het kader van de te maken kwaliteitskeuzes is het belangrijk om onderscheid te maken naar functionele eenheden op een lager abstractieniveau. Concreet hebben wij daarbij de volgende functionele eenheden onderscheiden: – Hoofdinfrastructuur – Centrum – Wijken – Winkelcentra – Bedrijventerreinen – Groengebieden Afbeelding 2

Overzicht functionele eenheden

Tussen de kwaliteit van deze functionele eenheden en de maatschappelijke doelen bestaan relaties. Zo heeft de kwaliteit van de hoofdinfrastructuur een relatie met de thema’s economie, leefbaarheid en veiligheid. In tabel 1 is dit onderlinge verband uitgewerkt, waarin door middel van kruisjes de belangrijkste relaties zijn aangegeven.



Tabel 1

Relaties functionele eenheden en doelen

Economie

Leefbaarheid

Veiligheid

Hoofdinfrastructuur

X

X

X

Centrum

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

X

Wijken

Winkelcentra

X

Groengebieden

Bedrijventerreinen

X

Als het gaat om kwaliteitskeuzes ten aanzien van de openbare ruimte is het belangrijk om de focus te leggen op de kruisjes in de tabel.

3.2

Onderhoudskwaliteit bekeken vanuit verschillende disciplines Naast de opsplitsing van de openbare ruimte in zes functionele eenheden, hebben we ook een verdeling gemaakt naar de volgende vakinhoudelijke disciplines: – Verhardingen, – Civiele kunstwerken, – Straatmeubilair (exclusief openbare verlichting), – Groen (exclusief speelvoorzieningen en begraafplaatsen), – Reiniging (straatvegen, bladcampagne, hondenpoep, zwerfvuil, onkruidbestrijding verhardingen), o

Stedelijk water is niet in dit traject meegenomen.

Deze disciplines komen over het algemeen voor in alle functionele eenheden. De discipline Riolering behoort ook tot de openbare ruimte, maar hebben we in het proces niet meegenomen. Hiervoor is gekozen omdat riolering een eigen begroting en financieringsmethodiek heeft en geen direct verband heeft met het beeldkwaliteitsniveau (zie paragraaf 3.3). De disciplines bevatten meerdere beheergroepen (bv. Reiniging heeft zwerfvuil en onkruid, etc. Groen heeft bomen, gazon etc etc) welke onderliggend zijn aan de verdere uitwerking, maar om verzanding in details te voorkomen niet verder benoemd zullen worden.



3.3

Onderhoudskwaliteit niet altijd zichtbaar Als we naar buiten kijken heeft iedereen een mening over het onderhoud van de openbare ruimte. Echter is deze mening vaak gestoeld op wat we kunnen waarnemen en niet op specifieke vaktechnische inhoud. In opmaat naar de resultaten kunnen we stellen dat er verschillen zijn tussen de technische kwaliteit en beeldkwaliteit. Een mooi voorbeeld om het verschil aan te geven is een auto. Van de buitenkant kan een auto er nog heel mooi uitzien en voor het oog nog over een redelijke kwaliteit bezitten, maar technisch kan hij volledig afgeschreven zijn, bijvoorbeeld omdat de motor het begeven heeft. Visueel lijkt het nog in orde, maar technisch gezien heeft het geen waarde. Dit kan ook gelden voor de openbare ruimte. Onderhoudskwaliteit is dus méér dan alleen beeldkwaliteit. Ook de technische kwaliteit dient meegenomen te worden.

3.4

De onderhoudskwaliteit dient minimaal te voldoen aan een basisniveau Los van mogelijke kwaliteitsambities moet de kwaliteit van de objecten in de openbare ruimte minimaal voldoen aan een basisniveau. Dit basisniveau borgt dat: – Objecten hun functie vervullen – Het veiligheidsrisico acceptabel is – Er geen verloedering optreedt In tabel 2 met verschillende kwaliteitsniveaus stellen we een C niveau als de onderkant van het basisniveau. Wanneer het C niveau geldt, voldoet een object nog net aan zijn functie, is er nog net geen onacceptabel veiligheidsrisico en treedt er nog net geen verloedering op.

3.5

De 5-schaal van het CROW Om gefundeerde kwaliteitskeuzes te kunnen maken hebben we gekozen om vijf kwaliteitsniveaus te definiëren. Tabel 2

Vijfschaal in woord en begrip

–

ALGEMEEN

BEELDKWALITEIT

TECHNISCHE KWALITEIT

A+

Zeer goed

Prachtig

(Zo goed als) nieuw

A

Goed

Mooi

Technisch dik in orde

B

Voldoende

Voldoende

Heel en veilig

C

Matig

Sober/schraal

Discomfort, veiligheid komt in het geding

D

Te slecht

Verloedering

Kapitaalvernietiging, aansprakelijkstelling


functieverlies,


Ten aanzien van de te onderscheiden kwaliteitsniveaus sluiten we aan bij de bekende CROW 5-schaal uit publicatie nr. 245. Het CROW is een nationaal erkend kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte. De methodiek van de 5-schaal vindt aansluiting en erkenning bij de landelijke ervaringen. In bovenstaande tabel is in woord en omschrijving een kwaliteitsonderscheid gemaakt. Zowel visueel als technisch is er een vijfschaal (A+, A, B, C, D) aangeduid. De schaal loopt uiteen van ‘prachtig tot verloedering’ en van ‘(zo goed als) nieuw tot kapitaalvernietiging’. Deze termen zijn gekozen om houvast te geven bij het kiezen van een PON. Ook in beeld is een vijfschaal aangebracht. Voor alle disciplines zijn met foto’s vijf niveaus verbeeld om zo de verschillende keuzemogelijkheden te verduidelijken. De kwaliteitsbeelden van de desbetreffende disciplines zijn te vinden in bijlage 1.

3.6

Duurzaam rentmeesterschap is een vereiste Een belangrijke randvoorwaarde bij dit alles is dat de openbare ruimte haar bijdrage aan de maatschappelijke doelen moet leveren tegen zo laag mogelijke kosten. Dit betekent dat de gemeente moet streven naar zo laag mogelijke lifecycle-kosten van de verschillende objecten en kapitaalvernietiging moet voorkomen. Wij vatten dat in de term “duurzaam rentmeesterschap”. Door deze stelling op te nemen gaan we ervan uit dat in geen geval de onderhoudskwaliteit in een bepaalde functionele eenheid het niveau D mag bevatten. De huidige totale waarde van de kapitaalgoederen in de Purmerendse openbare ruimte hebben naar schatting een waarde van om en nabij € 350 mln. (exclusief riolering, openbare verlichting en stedelijk water). Dit geeft een indicatie van de verantwoordelijkheid van de gemeente Purmerend als rentmeester van haar kapitaalgoederen.



4

OPENBARE RUIMTE NAAR EEN HOGER ONDERHOUDSNIVEAU

4.1

De totstandkoming van het PON In de workshops hebben de raadsleden meegedacht over de (visuele) kwaliteit van de openbare ruimte in Purmerend. Door middel van een fietstocht hebben de raadsleden de openbare ruimte met eigen ogen nader bekeken. In de fietstocht hebben we bewust de verscheidene functionele eenheden (hoofdinfrastructuur, wijken, centrum, groengebieden, bedrijventerreinen en winkelcentrum) bezocht. Aan de hand van formulieren hebben de raadsleden per functionele eenheid aan kunnen geven waar zij in de huidige openbare ruimte van Purmerend plus- en verbeterpunten zagen. Daarnaast hebben de gemeentelijke beheerders van de diverse disciplines gekeken naar de technische kwaliteit. In samenwerking met specialisten van DHV hebben zij hun areaal onder de loep genomen, hierbij gebruik makend van aanwezige hulpmiddelen (bijv. Beheerpakket). Zij hebben gebruik gemaakt van de CROW publicatie 245 aangevuld met eigen expertise en vakdeskundig advies van DHV specialisten. Op basis van de inbreng van de raadsleden en de beheerders is in de workshops uiteindelijk per functionele eenheid een eerste beeld ontstaan van de huidige onderhoudskwaliteit en het na te streven PON. Dit beeld verwoorden wij in de volgende paragrafen. In algemene zin merken we hier alvast op dat de keuzemogelijkheden ten aanzien van het PON tijdens de workshop uiteindelijk beperkt bleken. Niveau A+ werd aangemerkt als vooral een theoretisch niveau, dat in de praktijk nauwelijks haalbaar zal zijn. Immers, niveau A+ betekent dat het gehele areaal continu in (vrijwel) nieuwstaat moet verkeren. In het vorige hoofdstuk hebben wij reeds aangegeven dat niveau D op alle fronten te kort schiet en dus niet aantrekkelijk is in relatie tot het PON. Niveau C voldoet weliswaar nét aan het minimale basisniveau, maar de bij de workshop betrokken raadsleden gaven nadrukkelijk aan dat het PON wat hen betreft wel wat hoger zou moeten liggen, mede gelet op de genoemde maatschappelijke ambities. Uiteindelijk blijken daardoor alleen de niveaus B en A realistisch in relatie tot het PON.

4.2

De hoofdinfrastructuur moet (schoon), heel en veilig zijn Tabel 3

Kwaliteitsniveaus voor de hoofdinfrastructuur

HUIDIG NIVEAU

PON

VISUEEL

TECHNISCH

Verhardingen

B

B

B

Meubilair

B

B

B

Kunstwerken

B

C

B

Groen

B

C

B

Reiniging

B

B

B


7 februari 2008, - 10 -

Voor de hoofdinfrastructuur zijn de verschillen tussen de beeldkwaliteit en de technische kwaliteit niet groot. Visueel is een eenduidig beeld geconstateerd. Hier en daar zijn er enkele plekken waar de kwaliteit weliswaar minder is (een aantal fietspaden hebben een C kwaliteit), maar dit feit wordt gecompenseerd door andere gebieden waardoor voor alle disciplines een B niveau als gemiddelde geldt. De technische kwaliteit komt vrijwel overéén met dit gegeven. Enige afwijkingen betreffen de kunstwerken en het groen in de hoofdinfrastructuur. Voor de kunstwerken bestaat er technische behoefte aangaande beweegbare bruggen in de hoofdinfrastructuur. Twee van deze bruggen dienen op relatief korte termijn in zijn geheel vervangen te worden. Het groen ziet er visueel nog aardig uit, maar er is sprake van een snoeien dunningsachterstand. Als dit zo blijft dan loopt de visuele kwaliteit op afzienbare termijn ook terug. Het PON voor de hoofdinfrastructuur stellen we gelijk aan een B niveau. Dit niveau geeft invulling aan het economische ambitieniveau van de stad. Het gekozen PON bevordert namelijk de bereikbaarheid op een positieve manier, hetgeen gunstige uitwerkingen heeft voor de economie. Het verbeteren van de economische positie door een schoon, heel en veilige hoofdinfrastructuur stellen we als uitgangspunt. Om dit te bereiken zal de technische kwaliteit van voornamelijk het groen en de kunstwerken een impuls moeten krijgen.

4.3

Het Centrum is het visitekaartje van de stad Tabel 4

Kwaliteitsniveaus voor het centrum

HUIDIG NIVEAU

PON

VISUEEL

TECHNISCH

Verhardingen

A

B

A

Meubilair

B

B

A

Kunstwerken

A

C

A

Groen

A

C

A

Reiniging

B

B

A

De huidige onderhoudskwaliteit in het centrum schets een optimistisch beeld. Grote delen zien er ‘mooi’ uit en zijn technisch heel en veilig. De reinigingselementen blijven iets achter bij dit beeld. Het percentage zwerfvuil is aan de hoge kant en tevens is er sprake van kauwgomoverlast. Technisch gezien vormen ook in het centrum de disciplines kunstwerken en groen negatieve uitzonderingen. Het bestaande areaal van deze disciplines in het centrum is echter maar klein, waardoor het totaalbeeld niet sterk beïnvloed wordt. Het PON voor het centrum stellen we gelijk aan een A niveau. De economische ambitie van de gemeente ligt in het verlengde van dit niveau. In het centrum bevindt zich veel economische activiteit in de vorm van het midden- en kleinbedrijf. Bovendien dient het centrum als visitekaartje van de stad waardoor er hoge eisen aan de onderhoudskwaliteit worden gesteld. Om het PON voor deze functionele eenheid te realiseren is het noodzakelijk om op reinigingsgebied de veegfrequentie op te schroeven en extra aandacht te geven aan het verwijderen van kauwgom.


7 februari 2008, - 11 -

4.4

Het onderhoudsniveau voor de Wijken moet gemiddeld genomen een niveau omhoog Tabel 5

Kwaliteitsniveaus voor de wijken

HUIDIG NIVEAU

PON

VISUEEL

TECHNISCH

Verhardingen

C

C

B

Meubilair

C

C

B

Kunstwerken

C

C

B

Groen

C

C

B

Reiniging

C

C

B

Een eerste blik op de kwaliteitniveaus voor de wijken geeft een vrij uniform beeld. Zowel technisch als visueel voldoen de objecten nog net aan hun functie, is er nog net geen onacceptabel veiligheidsrisico en treedt er nog geen verloedering op. Toch is er wel sprake van enige differentiatie tussen de wijken. Een net nieuw aangelegde wijk als Weidevenne heeft een gemiddelde onderhoudskwaliteit van niveau A. Vervolgens zien we dat voor een wijk als Purmer-Zuid de kwaliteit zich rond het B niveau begeeft. In andere wijken constateren we een ander beeld. Zo zijn er delen van de Gors en Overwhere waar de kwaliteit van de openbare ruimte zelfs neigt naar een D niveau. Het overall niveau komt zodoende uit op een C niveau voor alle disciplines zowel visueel als technisch. Knelpunten zitten met name in het grijs: onkruidbestrijding, zwerfvuil, boomwortelopdruk en de kwaliteit van bebording/straatmeubilair. Het PON voor de wijken stellen we gelijk aan een B niveau. Met het nastreven van ambities op het gebied van veiligheid en leefbaarheid zal het onderhoudsniveau gemiddeld een niveau moeten stijgen. Om de leefbaarheid in de wijken verder te bevorderen zal er fors ingezet moeten worden om schone speel- en hangplekken te realiseren. Bovendien is er extra inspanning nodig om de waarde van verhardingen in de wijken de Gors, Purmer-Noord, Overwhere en Wheermolen te verhogen. Opgebouwde achterstanden zijn aan de beurt om aangepakt te worden, inclusief het aanwezige verkeersmeubilair. Om de veiligheid in de wijken te blijven waarborgen zullen een aantal bruggen vervangen moeten worden. Evenzeer kan een extra veegmachine en mechanische onkruidbestrijding het vuil uit de kolken houden, waardoor zich minder verstoppingen in de toekomst voordoen. Tenslotte zal graffitibestrijding in de beleving van de bewoners een aantrekkelijkere leefomgeving opleveren.


7 februari 2008, - 12 -

4.5

Het ambitieniveau voor de Winkelcentra is hoger dan voor de wijken Tabel 6

Kwaliteitsniveaus voor de winkelcentra

HUIDIG NIVEAU

PON

VISUEEL

TECHNISCH

Verhardingen

A

B

A

Meubilair

A

B

A

Kunstwerken

A

A

A

Groen

A

C

A

Reiniging

A

B

A

De visuele kwaliteit voor de winkelcentra bevindt zich op een hoog niveau. Hoewel niet alle winkelcentra dit niveau behalen zijn er veel goede voorbeelden in de gemeente aanwezig. Technisch zien enkele beheerders nog wat mankementen, maar over het algemeen liggen de meeste winkelcentra er goed bij. In het streven naar aantrekkelijke winkelcentra speelt niet alleen de gemeente een rol. Zij kan zorgen voor een goede inrichtings- en onderhoudskwaliteit van de openbare ruimte, maar de winkeliers hebben ook een verantwoordelijkheid. Het is dus belangrijk om met winkeliers afspraken te maken over onderlinge verwachtingen en verantwoordelijkheden.

4.6

PON voor de Bedrijventerreinen ligt boven het basisniveau Tabel 7

Kwaliteitsniveaus voor de bedrijventerreinen

HUIDIG NIVEAU

PON

VISUEEL

TECHNISCH

Verhardingen

C

C

B

Meubilair

B

B

B

Kunstwerken

B

C

B

Groen

C

C

B

Reiniging

B

B

B

Wellicht de grootste overeenkomst tussen de techniek en het beeld ontwaren we bij de bedrijventerreinen. Toch blijft de technische kwaliteit achter lopen in vergelijking met de visuele waardering. Een enkel tunneltje en een paar bruggen vertonen minder mankementen voor het oog dan de specialist technisch kan opmaken. Omdat het om een relatief klein areaal gaat, zijn de verschillen tussen de techniek en wat we van buiten opmerken minimaal te noemen.


7 februari 2008, - 13 -

Groter zijn de afwijkingen tussen de individuele bedrijventerreinen. De relatief jonge Baanstee ligt er redelijk goed bij, zodat het gemiddelde niveau enigszins opgekrikt wordt. De overige bedrijventerreinen in de gemeente Purmerend halen dit niveau bij lange na niet, waardoor het gemiddelde voor verhardingen en groen (woekergroen) op een C uitkomt. Het PON voor de bedrijventerreinen stellen we gelijk aan een B niveau. Gezien de economische ambitie zou dit niveau boven het basisniveau moeten liggen. Het schoon, heel en veilig maken en houden van bedrijventerreinen voldoet aan het gestelde ambitieniveau. Extra aandacht voor de verhardingen en woekergroen (voornamelijk op de Koog) is onontbeerlijk om dit niveau te bereiken.

4.7

De Groengebieden zijn de pareltjes van Purmerend Tabel 8

Kwaliteitsniveaus voor de groengebieden

HUIDIG NIVEAU

PON

VISUEEL

TECHNISCH

Verhardingen

B

B

B

Meubilair

B

B

B

Kunstwerken

B

C

B

Groen

A

C

A

Reiniging

B

B

B

Ook voor de groengebieden bemerken we een technische achterstand voor de disciplines groen en kunstwerken ten opzichte van het visuele niveau. Frappant is vooral de kloof in het groen. Voor het oog lijken de gebieden er mooi bij te liggen, maar de beheerder constateert forse technische problemen (onderhoudsachterstanden). Als deze technische problemen voortduren dan heeft dat op afzienbare termijn ook consequenties voor de beeldkwaliteit. Tijdens de workshop hebben de raadsleden ook aangegeven welke elementen van de openbare ruimte zij beschouwen als de “pareltjes van de stad”. Opvallend daarbij is dat de groengebieden hierbij zeer goed vertegenwoordigd zijn. De groengebieden worden beschouwd als zeer dierbare elementen van de openbare ruimte in Purmerend. Het PON voor de groengebieden stellen we vast op een B niveau, met uitzondering voor de groendiscipline waar een A niveau representatief is voor de verschillende pareltjes in de stad. Deze pareltjes moeten behouden blijven om aan de leefbaarheidambities te voldoen. De vakgroep groen kan dit niveau behalen, wanneer men het onderhoud van gazons en beplanting (maaien, snoeien, dunnen, inboeten) intensiveert.. Tevens is er een kwaliteitsinjectie nodig om het boombestand op een voldoende peil te krijgen. Extra snoei en het ondergronds verbeteren van de omstandigheden is essentieel voor het scheppen van een gezond en duurzaam boombestand


7 februari 2008, - 14 -

5

DE FINANCIELE CONSEQUENTIES VAN DE KWALITEITSVERHOGING

5.1

Een huidig budget van € 7,0 miljoen De uiteindelijke bestuurlijke keuze voor een Purmerends Onderhouds Niveau is afhankelijk van het ambitieniveau alsmede van de daaruit voortvloeiende financiële consequenties. Uitgaande van het huidige areaal met bijbehorende kwaliteit, het na te streven PON en het huidige budget hebben de beheerders, ondersteund door DHV, indicatieve financiële berekeningen per functionele eenheid gemaakt. De focus hierbij is gericht op onderhoud en vervanging. In een eerder stadium hebben we op hoofdlijnen de totale vervangingswaarde van de openbare ruimte geraamd. Hierbij komen we uit op een waarde om en nabij de € 350 miljoen (exclusief riolering, openbare verlichting en stedelijk water). Het onderhoudsbudget (2007) in de gemeente Purmerend waarmee dit kapitaalgoed onderhouden wordt, bedraagt ongeveer € 7,0 miljoen. Dit budget vertegenwoordigt alleen de uitvoeringskosten. De VAT-kosten (Voorbereiding Administratie en Toezicht) zijn hier niet in meegerekend. De in dit hoofdstuk genoemde bedragen zijn op prijspeil 2007 en is exclusief BTW.

5.2

Structurele ophoging budget nodig om huidige kwaliteitsniveau te handhaven Uit de financiële berekeningen is gebleken dat voor een aantal elementen in de openbare ruimte het huidige budget niet toereikend is om de huidige kwaliteit te handhaven. Met andere woorden: als het huidige budget gehandhaafd wordt, dan loopt de kwaliteit de komende jaren verder terug. Een belangrijke oorzaak hiervan is dat in de uitbreidingsfase van Purmerend er onvoldoende rekening is gehouden met het feit dat de opgeleverde nieuwbouwlokaties ook structureel beheerd moesten worden. Zij zijn opgeleverd zonder dat er structurele beheerbudgetten voor vrijgemaakt zijn in de exploitatie. Het extra areaal moest onderhouden worden met het bestaande budget. Om niet verder af te glijden en het huidige kwaliteitsniveau te handhaven is structureel € 2,1 mln extra budget nodig. Deze middelen zijn dus nodig om het huidige niveau in de komende jaren vast te houden.

5.3

Daarnaast extra budget nodig om PON te bereiken In het vorige hoofdstuk is gebleken dat de huidige onderhoudskwaliteit in de meeste gevallen niet voldoet aan het PON. Dit betekent dat er, naast de structurele ophoging van € 2,1 mln om de huidige kwaliteit te handhaven, extra budget nodig is om het PON te realiseren. De beheerders hebben voor alle functionele eenheden per discipline indicatief berekend wat het (extra) gaat kosten, wanneer we het PON als ambitie gaan nastreven. In tabel 9 is per functionele eenheid weergegeven wat het totaal kost om het PON, welke aansluit bij de ambities van Purmerend, te realiseren. De bedragen in tabel 9 zijn inclusief de € 2,1 mln om het huidige niveau te handhaven. In bijlage 2 zijn er vervolgens tabellen opgenomen, die deze budgetbehoeften uitsplitsen naar de verschillende vakdisciplines. De opbouw van het bedrag bestaat uit een structureel deel en een incidenteel deel. Het incidentele bedrag is bestemd om de huidige kwaliteit een eenmalige injectie te geven, waardoor het kwaliteitsniveau opgekrikt wordt naar het voor ogen hebbende PON. De structurele kosten komen jaarlijks terug en hebben tot doel de handhaving van de kwaliteit te waarborgen. Eenmaal gearriveerd op het PON moet dit niveau duurzaam behouden blijven om de maatschappelijke doelen te kunnen dienen.


7 februari 2008, - 15 -

In de bedragen in tabel 9 is geen rekening gehouden met toekomstige areaalaanpassingen (uitbreiding of inkrimping) Jaarlijks zullen areaalaanpassingen in de budgetten moeten worden vertaald..

Tabel 9

Kwaliteitsniveaus en financiële uitwerking 2007 GEMIDDELD HUIDIG BUDGET HUIDIG NIVEAU [K€]

PON

EXTRA INCIDENTEEL [K€]

EXTRA STRUCTUREEL [K€]

Hoofdinfrastructuur

B

1.310

B

750

450

Centrum

B

450

A

160

250

Wijken

C

4.150

B

4.200

2.900

Winkelcentra

B

190

A

40

90

Bedrijventerrein

C

360

B

390

190

Groengebieden

B

570

B

470

500

6.010

4.380

TOTAAL

5.3.1

7.030

Vervangingsbudget voor kunstwerken nodig in de hoofdinfrastructuur Voor de hoofdinfrastructuur geldt een kleine ophoging van het kwaliteitsniveau. De financiële consequenties zijn daarentegen vrij fors. Zowel incidenteel als structureel is er een flink bedrag nodig om het PON te bereiken en vervolgens te behouden. De grootste post betreft de discipline kunstwerken, waarvoor tot op heden geen vervangingsbudget is opgenomen. Grote vervangingen moesten derhalve uit het onderhoudsbudget gefinancierd worden, waardoor het uitvoeren van klein onderhoud niet of in mindere mate plaats heeft gevonden. Een achterstand in technische kwaliteit is hiervan het resultaat. Voor de hoofdinfrastructuur geldt ook dat het huidige budget voor de verhardingen niet toereikend is om het momenteel geldende niveau (B-kwaliteit) in stand te houden. Er dient structureel om en nabij de € 100.000 extra budget te komen om de verhardingen in de hoofdinfrastructuur op peil te houden en daardoor bij te dragen aan het economische ambitieniveau.

5.3.2

Het centrum kan relatief goedkoop aan kwaliteit winnen Het centrum kent een relatief klein areaal waardoor de kwaliteitssprong relatief goedkoop te bewerkstelligen is. Extra vegen op de zaterdag en de zondag bedraagt de hoogste budgetwijzing voor het centrum. Hierbij in aanmerking nemend dat voor 2008 al € 100.000 extra budget is vrijgemaakt voor deze veegwerkzaamheden. De bedragen in tabel 9 (alsmede tabellen 10 t/m 15 in Bijlage 2) zijn gebaseerd op de budgetten in 2007 en bevatten nog geen toekomstige wijzigingen, omdat zij gekoppeld zijn aan het huidige niveau. Al met al kan een kleine investering in het centrum bijdragen aan leefbaarheids-, veiligheids- en economische ambities.


7 februari 2008, - 16 -

5.3.3

In de wijken is het meeste geld nodig De grootste noodzaak voor extra budget bevindt zich in de wijken. Niet alleen de hoeveelheid, maar ook de kwaliteit van het areaal is hier de oorzaak van. Zo heeft de discipline verhardingen een achterstand van bijna € 2,6 miljoen. Ook de civiele kunstwerken waaronder veel bruggen zijn gelegen in de wijken en kennen een onderhoudsachterstand. De incidentele kosten om het niveau op te schroeven bedragen ongeveer € 1,6 miljoen. Om vervolgens het PON niveau de komende jaren te verwezenlijken en vast te houden is ook een structurele budgetverhoging nodig. Zo heeft de groendiscipline een structureel tekort, waardoor het onderhoud achter blijft bij het verlangde niveau. Structureel extra budget is vooral van belang om in de wijken Overwhere en Purmer-Noord een verbetering aan te brengen. Structurele ophoging van het budget is tevens noodzakelijk om de onkruidbestrijding in de wijken beter te laten functioneren. Om de leefbaarheid in de wijken verder te bevorderen zal tevens de komst van een extra veegmachine goed van pas komen.

5.3.4

De Winkelcentra behoeven niet veel extra geld om te verbeteren Om te voldoen aan het ambitieniveau voor de winkelcentra is relatief niet veel extra geld nodig. Dit kleine areaal is al goed van kwaliteit. Extra vegen en kauwgom verwijdering betreffen de grootste kostenposten. Daarnaast is een klein incidenteel bedrag al toereikend om de achterstand in verhardingen weg te werken.

5.3.5

Verhardingen vormen een financieel knelpunt op bedrijventerreinen De bedrijventerreinen lopen op sommige punten achter bij het ambitieniveau. Het PON wordt momenteel niet gehaald, omdat vooral de kwaliteit van verhardingen achterblijft. Specifieke klachten voor het bedrijventerrein de Koog waar maar net aan het basisniveau voldaan wordt. Dit relatief kleine areaal heeft zodoende een vrij groot bedrag nodig om het economische ambitieniveau waar te kunnen maken. Ook het woekergroen vraagt de nodige aandacht, wat resulteert in een extra vraag naar zowel incidenteel als structureel budget.

5.3.6

De pareltjes hebben investeringen nodig om pareltjes te blijven De groengebieden liggen er visueel goed bij, zodat ze ook wel de pareltjes van de openbare ruimte in Purmerend genoemd worden. De technische kwaliteit blijkt echter een stuk minder goed te zijn. Om deze pareltjes voor Purmerend te behouden is een investering in de onderhoudskwaliteit cruciaal. Niet verwonderlijk is dat vooral de groendiscipline het nodige budget ontbeert. Zowel structureel als incidenteel is er behoefte aan om en nabij € 200.000. Naast deze investering moet ongeveer eenzelfde bedrag uitgetrokken worden voor de civiele kunstwerken. Vervanging van een paar bruggen en het aanbrengen van beschoeiingen is hiervan de achterliggende oorzaak

5.4

Naast uitvoeringskosten ook VAT-kosten Uit bovenstaande blijkt dat er extra middelen beschikbaar moeten komen om de ambities te verwezenlijken. In de berekeningen tot dusver is alleen nog sprake van uitvoeringskosten. Echter om alles zo goed en efficiënt mogelijk te laten verlopen zullen ook VAT kosten gemaakt worden. Een algemene stelregel is dat de VAT-kosten gemiddeld ongeveer 15% bedragen van de uitvoeringskosten. Wanneer we dit omrekenen, zou dit betekenen dat eenmalig € 900.000 en structureel € 660.000 nodig is om voorbereidings- administratie- en toezichtstaken uit te kunnen voeren. Als we deze ruwe schatting hierna omzetten in menskracht kunnen we concluderen dat structureel een extra inzet van tussen de 10 en15 fte nodig is om deze taken naar behoren uit te voeren.


7 februari 2008, - 17 -

6

CONCLUSIE

Terugkijkend op het traject tot dusver kunnen we stellen dat een eerste aanzet is gedaan om tot kwaliteitskeuzes te komen in de Purmerendse openbare ruimte. Hierbij is de link van de openbare ruimte met maatschappelijke doelen (leefbaarheid, veiligheid en economie) nu veel duidelijker voor ogen gekomen. De gemeente beseft zich dat investeringen in de openbare ruimte deze maatschappelijke doelen positief kunnen beïnvloeden en dat de openbare ruimte dus niet alleen als kostenpost benaderd dient te worden, maar juist als beleggingsfonds. In het traject is samen met de Raad en het ambtelijke apparaat op zoek gegaan naar een kwaliteitsniveau van de openbare ruimte, die past bij het ambitie niveau van de gemeente. Specifieke aandacht richtten we hierbij op de onderhoudskwaliteit. Twee interactieve workshops met de raad hebben geleid tot informatieuitwisseling tussen bestuur en ambtenaren en tot meer begrip en gezamenlijkheid in het proces naar transparant en output gestuurd beheer. Uiteindelijk heeft dit geresulteerd in een aanzet voor het in een later stadium vast te stellen Purmerends Onderhouds Niveau (PON). In relatie tot de ambities en de huidige situatie is voor verschillende functionele eenheden dus een PON voorgesteld. Het PON voor de hoofdinfrastructuur, wijken, bedrijventerreinen en groengebieden stellen we gelijk aan een B niveau. Dit wil zeggen dat de beeldkwaliteit dan voldoende is en technisch is het schoon en heel. Een niveau dat recht doet aan de leefbaarheids-, veiligheids-, en economische ambities die de gemeente uitspreekt. De winkelcentra en het centrum zijn op een hoger niveau ingeschaald, omdat deze gebieden iets extra’s bieden voor de stad. Een openbare ruimte die technisch dik in orde is en er mooi uitziet, voldoet voor deze functionele eenheden om op deze manier bij te dragen aan de maatschappelijke doelen. Het voorgestelde PON blijkt voor elke functionele eenheid hoger te liggen dan het huidige niveau. Samen met de beheerders van de gemeente Purmerend is er een indicatieve berekening gemaakt, wat voor financiële consequenties aan deze kwaliteitssprong hangen. Ten eerste is er extra budget nodig om het huidige onderhoudsniveau van de Purmerendse openbare ruimte te behouden. Ten opzichte van het huidige budget van € 7,0 mln is er structureel € 2,1 mln extra budget nodig om niet verder af te glijden en het huidige kwaliteitsniveau te handhaven. Het naar een hoger plan trekken van de openbare ruimte heeft uiteraard verdere financiële consequenties. Om het PON te realiseren is er een incidentele behoefte van € 6,0 mln. Structureel is dan nog € 4,3 mln extra nodig (dit is inclusief de € 2,1 mln die nodig is om het huidige niveau te handhaven) om het PON in de komende jaren te behouden. De berekening is gemaakt exclusief VAT-kosten, welke ongeveer 15% bedragen van de uitvoeringskosten. De extra kosten die voorbereiding,administratie en toezicht met zich meebrengen schatten we op € 900.000 incidenteel en € 660.000 structureel. Al met al kunnen we constateren dat er een grote stap is gezet bij de benadering van kwaliteitskeuzes in de openbare ruimte. Het PON moet als uitgangspunt gaan gelden voor kwaliteitskeuzes in de komende jaren en gedragen worden door zowel het ambtelijke als het bestuurlijke apparaat. Met het kiezen van een PON wordt aan de output kant een kwaliteitsambitie voorgesteld die het ambtelijke apparaat inhoudelijk kan gaan uitwerken. Investeringen in de openbare ruimte zullen dan de leefbaarheid in de wijken bevorderen, zorgen voor een veiliger Purmerend en de economische positie van de gemeente verbeteren.


7 februari 2008, - 18 -

7

COLOFON


Opdrachtgever Project Dossier Omvang rapport Auteur Bijdrage Interne controle Projectleider Projectmanager Datum Naam/Paraaf

: : : : : : : : : :

Gemeente Purmerend Van Kostenpost naar Beleggingsfonds B1757-01.001 19 pagina's Laurens van der Bijl Eric Delhez, Martien Hagens Eric Delhez Eric Delhez Martien Hagens 7 februari 2008


7 februari 2008, - 19 -

BIJLAGE 1

AFBEELDINGEN 5 SCHAAL CROW

VERHARDINGEN

KUNSTWERKEN


bijlage 1 -1-

WEGMEUBILAIR

GROEN


bijlage 1 -2-

REINIGING


bijlage 1 -3-

BIJLAGE 2

Tabel 10

FINANCIËLE UITWERKING PER FUNCTIONELE EENHEID

Financiële indicatie per discipline voor de Hoofdinfrastructuur NIVEAU

INC [K€]

STR [K€]

VERHARDINGEN

BB

20

100

MEUBILAIR

BB

190

< 10

KUNSTWERKEN

CB

540

220

GROEN

CB

< 10

130

REINIGING

BB

< 10

< 10

TOTAAL

750

450

Tabel 11

Financiële indicatie per discipline voor het Centrum NIVEAU

INC [K€]

STR [K€]

VERHARDINGEN

B A

< 10

20

MEUBILAIR

BA

40

10

KUNSTWERKEN

CA

120

50

GROEN

CA

< 10

10

REINIGING

BA

< 10

160

TOTAAL

160

250

Tabel 13

Financiële indicatie per discipline voor de Wijken NIVEAU

INC [K€]

STR [K€]

VERHARDINGEN

CB

2.560

400

MEUBILAIR

CB

10

170

KUNSTWERKEN

CB

1.580

970

GROEN

CB

50

710

REINIGING

CB

< 10

650

TOTAAL

4.200

2.900

Tabel 14

Financiële indicatie per discipline voor de Winkelcentra NIVEAU

INC [K€]

STR [K€]

VERHARDINGEN

BA

30

20

MEUBILAIR

BA

< 10

20

KUNSTWERKEN

AA

10

10

GROEN

CA

< 10

< 10

REINIGING

BA

< 10

40

TOTAAL

40

90

Tabel 15

Financiële indicatie per discipline voor de Bedrijventerrein NIVEAU

INC [K€]

STR [K€]

VERHARDINGEN

CB

330

40

MEUBILAIR

BB

10

< 10

KUNSTWERKEN

CB

< 10

110

GROEN

CB

50

30

REINIGING

BB

< 10

10

TOTAAL

390

190

Tabel 16

Financiële indicatie per discipline voor de Groengebieden NIVEAU

INC [K€]

STR [K€]

VERHARDINGEN

BB

< 10

< 10

MEUBILAIR

BB

< 10

< 10

KUNSTWERKEN

CB

270

210

GROEN

CA

200

280

REINIGING

BB

< 10

10

TOTAAL

470

500

Van Kostenpost naar Beleggingsfonds

Recommend Documents