NUMMER
1
maart 2008
8e jaargang verschijnt 4 maal per jaar De DO-Koerier is een uitgave van de Commissie Duurzame Ontwikkeling van de Nederlandse Vrouwen Raad
van de redactie Het jaar 2008 is door de VN uitgeroepen tot het internationaal jaar van de sanitatie. Deze DO-Koerier opent met een artikel over dit onderwerp. In andere artikelen kunt u lezen hoe twee vrouwenorganisaties proberen een positieve bijdrage te leveren aan deze problematiek, niet alleen in ontwikkelingslanden, maar ook in Europa. Ruime aandacht voor de waterschapsverkiezingen en de stimulering door de NVR aan vrouwen om zich kandidaat te stellen
Definitieve koerswijziging
2008 - Internationaal Jaar van Sanitatie 2008 is het Internationaal Jaar van Sanitatie. Dat kan u niet ontgaan zijn, al was het alleen al omdat onze eigen Kroonprins zowel in New York voor de Verenigde Naties als in Nederland in Zaandam de ‘aftrap’ verrichtte in zijn functie van hoogste VN-adviseur voor water en sanitatie. Wat houdt het Internationaal jaar van Sanitatie in en waarom is het nodig? En wat is zo’n Internationaal jaar nu meer dan een aantal officiele gelegenheden waar bobo’s hun goede intenties uitspreken? De DO Koerier ging voor u op onderzoek.
voor de nieuwe waterschapsbesturen. Verder stelt de vrouwenvertegenwoordi-
In september 2000 stelde de Algemene Vergade-
ger naar de Commission on Sustainable
ring van de Verenigde Naties de Millennium Doelen
Development (CSD 16), Marian Stuiver,
(Millennium Development Goals, kortweg MDG’s),
zich voor.
vast. Deze moeten ertoe leiden dat de armoede in de wereld vermindert en de gezondheid en het
Hoe zit het met de sanitatie in Neder-
welzijn van alle mensen toeneemt. In september
land? De riolering was een zegen voor de
2002 werden tijdens de Wereld Topconferentie over
hygiëne en de gezondheid. Maar nu lijkt
Duurzame Ontwikkeling in Johannesburg deze
een gemengd systeem, waarmee we alles
MDG’s herbevestigd. Toegang tot sanitaire basisvoorzieningen werd toegevoegd
naar de rioolwaterzuivering afvoeren,
als essentieel onderdeel van de afspraken over armoedevermindering. Doel is
achterhaald. Daarom komen er steeds
het aantal mensen dat geen toegang heeft tot sanitaire basisvoorzieningen met
meer woonwijken, waar het kostbare
de helft te verminderen. Voor alle MDG’s, ook die van de sanitatie, is 2015 het jaar
regenwater een eigen, duurzame, route
waarin de gestelde doelen moeten zijn bereikt.
volgt. Een nieuwe trend is om urine apart te verzamelen, omdat het veel stikstof
Tijdens de 12e zitting hield de VN-Commission on Sustainable Development
bevat en soms ook schadelijke medicijn-
(Duurzame Ontwikkeling)(CSD) in april 2004 in New York, de tussentijdse resul-
resten. Zuivering is een zaak van de wa-
taten van de MDG’s onder meer op het gebied van water en sanitatie tegen het
terschappen, evenals bescherming tegen
licht. Die waren niet echt rooskleurig en tijdens de 13e zitting in april 2005 deed
overstromingen. Van oudsher zijn dit
de CSD dwingende aanbevelingen aan alle lidstaten om de doelen alsnog te kun-
mannenbolwerken. Bij de waterschaps-
nen halen. In mei 2008 zal de CSD 16 de tussentijdse resultaten van deze aanbe-
verkiezingen dit jaar is de deelname
velingen beoordelen.
van vrouwen dringend gewenst. Zoals in een vorige DO Koerier door Mea van
Onacceptabel
Ravesteyn, hoogheemraad en NVR be-
Nu al is duidelijk dat, ondanks de inspanningen van de verschillende VN-lidsta-
stuurslid, werd opgemerkt: “een slimme
ten, de voortgang op het gebied van de sanitatiedoelen nog steeds langzaam
waterschapsmeid is op haar toekomst
en ongelijkmatig verloopt. “De situatie is onacceptabel”, aldus Ban Ki-moon,
voorbereid”.
secretaris-generaal van de VN. “Meer dan 2 biljoen mensen over de hele wereld hebben geen toegang tot sanitaire basisvoorzieningen. In ontwikkelingslanden wordt 90 % van het rioolwater direct, zonder enige vorm van verwerking, geloosd vervolg op pagina 2
Benoordenhoutseweg 23 | 2596 BA Den Haag | T + 31 (0)70 3469304 | F + 31 (0)70 3459346 | E
[email protected] | www.nederlandsevrouwenraad.nl
vervolg van pagina 1
in waterstromen waardoor de voorraad bruikbaar water wordt vervuild.
Wat kunt u zelf doen?
Naar schatting 42.000 mensen sterven elke week aan ziektes die veroorzaakt
De site van de Verenigde Naties,
wereldwijd bij het verkrijgen van
worden door slechte waterkwaliteit
www.esa.un.org/iys, gaat onder de
toegang tot schoon drninkwater en
en slechte of geen sanitaire voorzie-
titel ‘Get Involved’ uitgebreid in op
goede sanitaire voorzieningen. Zie
ningen.”
wat u zelf kunt doen om een bijdrage
de speciale website www.soropti-
te leveren aan de oplossing van het
mistsgoforwater.nl.
Omdat sanitatie zo belangrijk is voor
wereldwijde sanitatieprobleem. De
Ook zijn verschillende charitatieve
de publieke gezondheid, de armoede-
website biedt niet alleen allerlei vor-
instellingen - Amref, Artsen zonder
vermindering, de economische en so-
men van informatie over de verschil-
Grenzen, Rode Kruis, Simavi - actief
ciale ontwikkeling en het milieu heeft
lende aspecten van sanitatie, maar
op het gebied van sanitatie. Alle
de Algemene Vergadering van de VN
biedt tevens ideeën hoe u zelf aan de
erkennen het belang van goede
in december 2006 besloten 2008 tot
slag kunt gaan. U kunt uw eigen idee-
sanitaire voorzieningen en veilig
Internationaal Jaar van Sanitatie uit te
en en projecten ook opsturen om de
drinkwater voor de verbetering van
roepen.
site van de VN aan te vullen.
de volksgezondheid en de economi-
Verschillende vrouwenorganisaties
sche ontwikkeling van een land. Op
Bij de opening op 20 november 2007
zetten zich in voor schoon drinkwa-
de website van Simavi, www.simavi.
in New York lichtte Ban Ki-moon toe
ter en sanitaire basisvoorzieningen.
nl, treft u een overzicht aan van wat u
wat dat betekent: “Het Internationaal
Lees de verhalen van WECF en het
zelf kunt doen om in Simavi-projec-
jaar van Sanitatie kan helpen bij een
WfW Partnership elders in deze
ten bij te dragen. En dat is meer dan
versnelling van wereldwijde initiatie-
Koerier. Ook de Unie van Soropti-
alleen geld storten of als vrijwilliger
ven. De komende 12 maanden bieden
mists ondersteunt onder het motto
collecteren; hoewel die bijdragen
ons een platform om sanitatie hoger
‘Soroptimists go for Water’ vrouwen
ook niet onbelangrijk zijn.
op de agenda van internationale gemeenschappen te krijgen, en nieuw
hebben in de voortgang van sanitatie
leven te blazen in pogingen om het
een sleutelrol.
aantal mensen dat geen duurzame
De duurzaamheid van oplossingen
toegang heeft tot veilig drinkwater
wordt, waar mogelijk, vergroot en
en sanitaire basisvoorzieningen te
alles is erop gericht om dat wat men
halveren.”
leert tijdens het zoeken (en vinden) naar oplossingen, vast te houden op-
Meer dan bobo’s alleen
dat vanuit die basis de kennis verder
De site van de VN over het Inter-
groeit.
nationale Jaar van Sanitatie, www. esa.un.org/iys, verdiept deze uitleg.
Nederland voorop
Daaruit blijkt dat het niet bij ‘officiële
In het kader van de MDG’s heeft Nederland zich als doel gesteld 50 mil-
gelegenheden en sprekende bobo’s’
2
blijft.
gen komen aan bod mits ze geba-
joen mensen in ontwikkelingslanden,
Het gaat er niet alleen om het be-
seerd zijn op goede informatie en het
gefinancierd door Nederland, toegang
wustzijn te vergroten en regeringen,
belang van het ‘bottom up’ werken
te verschaffen tot adequate sanitaire
samenwerkingsverbanden, financiële
samen met de gemeenschap en met
voorzieningen en veilig drinkwater.
instituten en organisaties te mobili-
mensen uit de praktijk wordt erkend.
Internationaal gezien loopt Nederland
seren. Het gaat er ook om, daar waar
Het benadrukken van de samenhang
hiermee voorop. “Maar we moeten het
betrokkenheid en interesse bestaan,
tussen veilig drinkwater, sanitatie
nog wel waarmaken,” aldus staats-
gedane toezeggingen en de toe-
en programma’s op het gebied van
secretaris Tineke Huizinga in haar
stroom van extra geld direct zeker te
hygiëne, huishouden en scholingsfa-
openingsspeech in Nederland van het
stellen door verantwoordelijkheden in
ciliteiten, ontwikkelt en versterkt de
Jaar van Sanitatie.
afspraken vast te leggen, .
capaciteit van mensen en organisaties.
Zij ziet het bereiken van de doelstel-
Vraaggestuurde, duurzame en van-
Het verzamelen, verwerken en verwij-
ling niet als een taak van de over-
ouds beproefde oplossingen worden
deren van afvalwater en menselijke
heid alleen. Om die reden heeft de
aangemoedigd. Ook nieuwe oplossin-
uitwerpselen helpt ook. Vrouwen
overheid op 30 juni in het Akkoord
DO-Koerier
en organisatiemogelijkheden.
secretaris Huizinga is het voor een
Nederlandse waterschappen en
aanzienlijk deel aan zijn niet aflatende
drinkwaterbedrijven zijn bij projecten
betrokkenheid te danken dat de Ver-
als deze van grote waarde door hun
enigde Naties het jaar 2008 aan
institutionele kennis. Maar omdat zij
sanitatie wijden.
werken met geld van burgers, moeten zij hun uitgaven kunnen verantwoor-
Willem-Alexander is voorzitter van de
den. Dat beperkt hun mogelijkheden
Adviesraad voor water en sanitatie
voor inzet in het buitenland, zeker als
van de Secretaris-Generaal van de Ver-
het gaat om risicovolle, innovatieve
enigde Naties (UNSGAB). Hij zal zich
projecten. Ik wil de mogelijkheden
in 2008 “persoonlijk inspannen om
voor deze publieke organisaties om
het onderwerp sanitatie hoog op de
hulpprojecten uit te voeren, vergro-
agenda te krijgen om, waar mogelijk,
ten.” De staatssecretaris zegde toe in
nieuwe en bindende afspraken van
de loop van 2008 hierover met een
regeringsleiders te krijgen.” Hij bena-
standpunt te komen.
drukte in zijn toespraak het belang
van Schokland met andere organisa-
“Bij waterprojecten gaat het vaak om
van duurzame sanitatie voor de an-
ties die zich met water bezighouden,
het verhogen van de deskundigheid
dere MDG’s: “Eén euro geïnvesteerd in
afgesproken zich samen in te zetten
aan de ontvangende kant”, aldus
water en sanitatie levert meteen een
om die verbetering vanuit Nederland
de staatssecretaris. Het UNESCO-
bijdrage aan ten minste vijf andere
voor (minstens) 50 miljoen mensen tot
IHE Institute for Water Education in
MDG’s. Tel daar nog eens bij op dat
stand te brengen.
Delft speelt daarin een grote rol. Het
elke geïnvesteerde euro ook nog leidt
Kabinet heeft de financiële onder-
tot minimaal zeven euro extra produc-
De overheid stimuleert en helpt
steuning aan het instituut met vier
tiviteit en de business case is rond.”
bedrijven en maatschappelijke orga-
jaar verlengd. “Het instituut kan
De waarde van het Jaar van Sanitatie
nisaties om water- en sanitatiepro-
dus doorgaan met het opleiden van
gaf de prins met de volgende woor-
jecten op te zetten; deze kunnen hun
veelbelovende studenten en jonge
den weer: “Dat wij dit alles in 2008
krachten bundelen met behulp van
professionals uit alle hoeken van de
niet op zullen lossen is evident, maar
het programma Partners voor Water.
wereld.”
het Internationale Jaar moet een
De staatssecretaris: “In veel gevallen
definitieve koerswijziging tot stand
gaat het niet om het aanleggen van
Kroonprins
brengen, waarna de megatanker met
de buizen en de kranen maar om een
Onze Kroonprins was, als gezegd,
veel vertraging de steven zal wenden
vorm van lokale organisatie die blij-
zowel bij de aftrap van het interna-
en met de boeg de juiste koers zal
vend effectief functioneert en tegen
tionale jaar van Sanitatie in New York
aannemen.”
haar taken is opgewassen. Dat moet
als ook bij de opening in Nederland in
passen in de lokale bestuursstructuur
Zaandam aanwezig. Volgens staats-
Sandra Boes en Rianne Meester-Broertjes
Belangrijke webadressen: • VN-site over het Internationale Jaar van de Sanitatie, www.esa.un.org/iys • United Nation Secretary General’s Advisory Board on Water & Sanitation, www.UNSGAB.org • Water, Supply & Sanitation Collaboration Council, www.wsscc.org • Ministerie van Buitenlandse Zaken, www.minbuza.nl • Ministerie van Verkeer en Waterstaat, www.verkeerenwaterstaat.nl • Ministerie van VROM, www.vrom.nl • Netherlands Water Partnership, www.nwp.nl • Soroptimists go for water, www.soroptimistsgoforwater.nl • Women in Europe for a Common Future, www.wecf.nl • Women for water partnership, www.womenforwater.org
DO-Koerier
3
Meer vrouwen in Waterschapsbesturen Diversiteit is belangrijk voor een bestuur.
raden van Overijssel, Noord Brabant,
zijn en hun ervaringen te horen. Ook is
Oud en jong, man en vrouw, autochtoon
Zeeland en Limburg.
er ondersteuning bij de kandidaatstel-
en allochtoon. De Nederlandse Vrou-
Van 13 tot en met 25 november 2008
ling en daarna.
wen Raad (NVR) zet zich in voor meer
zijn de verkiezingen voor de nieuwe
Laat u inspireren door vrouwen die
vrouwen in besturen. In 2008 zijn dat de
waterschapsbesturen. De NVR moedigt
nu al in waterschapsbesturen een rol
waterschapsbesturen.
vrouwen aan zich kandidaat te stel-
spelen, zoals Anke van Essen, algemeen
len voor deze verkiezingen. Vrouwen
bestuurder in het Waterschap Hol-
Het project ’Water zoekt vrouw’ is
denken soms te snel: kan ik dat wel? In
landse Delta.
een initiatief van de NVR, VeM, centrum
het project ’Water zoekt vrouw’ krijgt u
Vrouw en Milieu, en De Waterlelie en
hulp om deze vraag te beantwoorden,
Meer informatie:
wordt uitgevoerd in samenwerking met
bijvoorbeeld door te praten met vrou-
www.nederlandsevrouwenraad.nl >
PJ Partners en de Provinciale Vrouwen-
wen die nu al waterschapsbestuurder
Meer vrouwen in waterschapsbesturen.
De macht van het water
meer aanpassen aan de loop van het water in plaats van andersom. Steden
Besturen zit haar in het bloed. Gedreven
Aantrekkelijk
moeten bijvoorbeeld zorgen voor
kijkt Anke van Essen terug op haar ver-
Het aantrekkelijke van een waterschap
goede opvang en afwatering van grote
schillende bestuursfuncties. “Na mijn
is dat het om een functionele organi-
hoosbuien die anders overlast veroor-
huwelijk ben ik op Voorne Putten gaan
satie gaat.
zaken. Rotterdam is bijvoorbeeld bezig
wonen en kreeg twee kinderen. Daar was
“Je beslist om iets uit te voeren en dan
met aanleg van zogenoemde groene
geen werk op mijn terrein. Dus ben ik al
gebeurt dat ook. Niet zoals in de poli-
daken om het regenwater vertraagd op
vroeg begonnen met bestuursfuncties
tiek, waar regelmatig beslissingen wor-
te kunnen vangen.”
in de kinderopvang tot in de overkoepe-
den genomen die later weer worden
Haar tip voor geïnteresseerde vrouwen:
lende Schoolraad van Spijkenisse.”
teruggedraaid of ‘omgebogen’.”
“Oriënteer je eens bij een waterschap
Wat heeft ze geleerd van het water-
en ontdek wat er zoal omgaat. Behalve
Veel later werd ze bestuurslid van D66,
schapsbestuur? Kordaat: “Blijf vooral
de natuur, kom je er de hele maat-
afdeling Spijkenisse. Via haar lidmaat-
jezelf! En zoek elkaar op als vrouwen.
schappij tegen, omdat je overal mee
schap van de steunfractie van D66
Net als bij het ‘old boys’ netwerk zijn
te maken krijgt. Je kunt er je kennis uit
kwam zij in contact met ruimtelijke
ook de wandelgangen voor vrouwen
je bedrijf of organisatie inzetten en je
ordening. “Ik deed mee met commis-
heel belangrijk. Om ervaringen uit
krijgt er brede bestuurservaring voor
sievergaderingen over dat onderwerp.
te wisselen en kennis op te doen. De
terug. Altijd goed voor je carrière.”
Een Statenlid polste me vervolgens of
nieuwe bestuursleden in het nog te
ik zin had om me kandidaat te stellen
vormen waterschapsbestuur krijgen
Gezond verstand
voor het waterschap en nodigde me uit
cursussen en een jaar lang begeleiding
De bestuurster benadrukt dat een
voor een bijeenkomst. Die vond ik heel
aangeboden. Vanuit het project van de
technische opleiding niet noodzake-
boeiend.” Zo gebeurde het dat Van
Nederlandse Vrouwen Raad en vanuit
lijk is. “Dan duik je soms teveel in de
Essen in 1995, door de gemeenteraad,
het waterschap zelf.”
diepte. En dat schiet niet op! Het gaat juist om besturen op hoofdlijnen én
werd gekandideerd voor het water-
4
van het water. We gaan ons steeds
schap. Door het Algemeen Bestuur
Na al die jaren loopt bestuurslid Anke
een dosis gezond verstand.” Dat neemt
werd zij gekozen tot heemraad (lid) van
van Essen nog steeds warm voor het
niet weg dat de waterschapsmannen
het Dagelijks Bestuur (college van dijk-
waterschap. “Het is bijzonder. Je bent
vreemd aankijken tegen haar achter-
graaf en heemraden). Na vijf jaar werd
bezig met onderwerpen, waarvan je
grond. Als zij gewoontegetrouw naar
zij automatisch herkozen tot heemraad,
echt resultaat ziet. En als natuurmens
haar opleiding vragen, zijn ze altijd
omdat zij de meeste stemmen kreeg.
kom je ook aan je trekken, want de na-
verbaasd over haar antwoord “kunst-
Ze heeft die functie tot 2005 uitgeoe-
tuur, het water is ons uitgangspunt. Ge-
geschiedenis”. “Ik zeg er altijd bij dat
fend en is sindsdien gewoon Algemeen
lukkig groeit de laatste tijd het respect
ik ruime bestuurservaring heb. Als
Bestuurslid.
voor water. Niet alleen het platteland,
bestuur wil je toch gewoon weten: Hoe
maar ook de steden ervaren de macht
zit het kostenplaatje in elkaar, wat is
DO-Koerier
het tijdpad en welke obstakels kunnen
meer bereiken en eventueel ‘één-twee-
men kregen.” Daarnaast willen man-
we tegenkomen?”
tjes’ sluiten over in te brengen onder-
nen zich vaker te strak aan de regels
werpen. Te vaak zijn ervaren vrouwen
houden. “Vrouwen zijn flexibeler als
Flexibeler
gepasseerd bij verkiezingen. “Ik heb
het echt nodig is om alsnog een betere
Ze roept vrouwen op zich kandidaat te
vrouwen uit landbouworganisaties
oplossing te kiezen.”
stellen of te stemmen op een vrouw.
ontmoet, die veel ervaring hadden met
Nu is 11% van de bestuursleden van
waterbeheer en een goede praktische
Haar waterschapsbestuur geeft leiding
waterschappen een vrouw. De cultuur
inbreng hadden in het bestuur. Ik was
aan 550 mensen. De omvang verschilt
zal dan verbeteren. Ook kan je samen
verbijsterd dat zij niet voldoende stem-
per regio. “Ik vind het heel belangrijk dat nieuwe
Anke van Essen is in 1940 geboren in Batavia. Woonplaats: Spijkenisse
bestuurders met hun benen nog mid-
Is: lid Algemeen Bestuur (AB) Waterschap Hollandse Delta
den in de maatschappij staan, en zo
Opleiding: HBS-A; docentopleiding kunstgeschiedenis en kunstnaaldvakken
hun kennis en ervaring kunnen inbren-
Carrière: kort docentschap, drie jaar ontwerpafdeling wolfabriek,
gen in het waterschap. Omgekeerd kan
bestuursfuncties in onderwijs en politiek
een bestuurder profiteren van de ken-
Persoonlijk: weduwe sinds 1985, een dochter van 39 en een zoon van 37
nis die zij bij het waterschap vergaart.
Lid vrouwenorganisatie: Coördinator netwerk van vrouwen in waterschaps-
Want, zoals gezegd, de hele maat-
besturen, ‘Waterlelie’
schappij is erin vertegenwoordigd.”
Motto: diversiteit zorgt voor meerwaarde van de besluitvorming
Women for Water
Partnership
Margriet Rutgers
tievoorzieningen van en voor lokale gemeenschappen. De aanpak van WfW-leden zorgt voor maatwerk, lokale betrokkenheid, inbreng en beheer en daarmee voor duurzame oplossingen. Vrouwen en hun organisaties zijn de dragers van de initiatieven en blijven gedurende het gehele proces
Aanpak voor duurzame oplossingen
als een gelijkwaardig partner betrokken – ze zijn geen ‘doelgroep’ maar actoren.
Voldoende en schoon water en goede sanitaire voorzieningen
De ontwikkeling en uitvoering van deze projecten wordt
zijn sleutelfactoren bij het bestrijden van armoede. Het wordt
ondermeer ondersteund door Aqua for All.
algemeen erkend dat participatie van alle belanghebbende groepen en gendergelijkheid voorwaarden zijn voor goed wa-
WfW Partnership gelooft in de kracht van ‘olievlek’-werking:
terbeheer. Op veel plaatsen in de wereld spelen vrouwen een
veel kleinschalige lokale duurzame projecten die (eventueel
centrale rol in de watervoorziening. Desondanks zijn lokale
aangepast) kunnen worden herhaald, verbreed en opge-
belanghebbenden, vooral de vrouwen in de gemeenschap, vaak
schaald. Om dit te bereiken organiseren leden van WfW in
uitgesloten van besluitvorming en van ontwikkelingsprocessen.
de verschillende regio’s werkconferenties aan de hand van concrete cases uit de regio:
Sinds 1999 bundelt daarom een toenemend aantal natio-
1. specifieke problemen worden besproken waar vrouwen-
nale en internationale vrouwenorganisaties de krachten
organisaties in de dagelijkse praktijk tegen aan lopen;
binnen het Women for Water (WFW) Partnership om samen te werken op het raakvlak van water, duurzame ontwikkeling, armoedebestrijding en gender. Women for Water Partnership spant zich in om volledige en gelijkwaardige
er wordt gewerkt aan praktische oplossingen; 2. er wordt gewerkt aan voorbereiding van opschaling en reproductie van succesvolle pilot projecten; 3. kennis en ervaring worden uitgewisseld tussen alle
deelname van vrouwen bij het ontwikkelen en uitvoeren
verschillende betrokken partijen in het ontwikkelings-
van duurzame water– en sanitatieprojecten te realiseren.
proces (vrouwenorganisaties, potentiële donoren, NGO’s,
Tevens vormt het partnerschap de – anders vaak ontbrekende - link tussen de lokale realiteit en de (inter)nationale beleidsprocessen.
bedrijfsleven etc); 4. stappen worden gezet voor de daadwerkelijke (verdere) uitvoering van projecten en programma’s in de praktijk.
Een aantal lidorganisaties van WFW zijn (eco)sanitatie pi-
In november 2007 vond de eerste regionale werkconferen-
oniers. Al ruim 10 jaar doen zij baanbrekend werk aan de
tie plaats voor de leden in Oost-Europa, Kaukusus en de
basis, en combineren zij in hun projecten water- en sanita-
Centraal Aziatische regio, georganiseerd door Mama 86 in vervolg op pagina 6
DO-Koerier
5
vervolg van pagina 5
Oekraïne. Projectvoorstellen voor diverse landen aldaar
lijkbaar programma met eigen regionale accenten. Het is
ontwikkeld, worden momenteel verder uitgewerkt, o.a.:
maatwerk en de lidorganisaties van WfW in de regio zorgen
• herstel van drinkwatervoorziening in een dorp in Arme-
hiervoor.
nië,
In 2008 zullen nog twee regionale werkconferenties
• veilige drinkwater- en sanitatievoorzieningen in een kli-
plaatsvinden resp. in Suriname en Sri Lanka. Naast deze
niek voor zwangere vrouwen en basisgezondheidszorg
werkconferenties en het faciliteren en ondersteunen van
voor kinderen in een dorp in de Oekraïne.
de projecten van de leden is WfW Partnership actief binnen internationale fora en evenementen die in het kader van het
De regionale werkconferentie is ook een goed middel ge-
Internationale Jaar van Sanitatie plaatsvinden. WfW zal zich
bleken om de Women for Water-werkwijze verder te pro-
bij deze evenementen specifiek inzetten voor de inbreng
moten voor zowel vrouwenorganisaties als ook donoren,
van vrouwenorganisaties en zorg dragen dat vrouwen niet
overheden en andere betrokkenen.
als doelgroep maar als gelijkwaardig partner in hun eigen
De tweede regionale werkconferentie vond plaats in Bots-
ontwikkeling worden erkend.
wana, Afrika van 11-14 februari 2008. Ook hier een verge-
Marian Stuiver voorgedragen als Vrouwenvertegenwoordiger voor de CSD
Margaretha Bakker
van 2002 tot 2006. Nu actief in het vrouwennetwerk Femnet. Europees coördinator ‘women’s work’ voor de World Student Christian Federation en
De NVR heeft Marian Stuiver voorgedra-
Marian Stuiver (36) sloot haar studie in
gen bij het Ministerie van Buitenlandse
1999 aan de Wageningen Universiteit
Raad voor de Zending van de Neder-
Zaken als Vrouwenvertegenwoordiger
en Research Centre cum laude af met
landse Hervormde Kerk. De cruciale
voor de Regeringsdelegatie naar de 16e
als specialisatie Rurale Sociologie en
rol van vrouwen in landbouw en plat-
zitting van de Commission on Sustaina-
trad in dienst als Onderzoeker in Op-
telandsontwikkeling is voor haar evi-
ble Development (CSD) in New York in
leiding bij de leerstoelgroep Rurale
dent. Haar onderzoek in Zuid Afrika en
mei van dit jaar.
Sociologie. Tijdens haar studie en
Roemenië tijdens de landhervormin-
lid van de commissie Gender van de
promotie heeft ze zich bekwaamd in
gen in de jaren negentig heeft haar
Deze functie is tweeledig. Zij is de inter-
theorie en methode voor het bestude-
duidelijk gemaakt dat het absoluut
mediair tussen overheid en de ‘major
ren van landbouw en duurzaamheid
noodzakelijk is om de zichtbaarheid
group’ vrouwen en bewaakt het gender-
en de verschillende niveaus waarop
van vrouwen in beleid en wetenschap
perspectief en andere prioriteiten van
deze thema’s spelen. Haar leidende
en de toegang van vrouwen tot land,
haar achterban. Anderzijds draagt zij
onderzoeksthema is de dynamiek tus-
technologie en kennis te vergroten.
bij aan de betrokkenheid van de Neder-
sen lokale gemeenschappen en land-
Uit emancipatoir oogpunt, maar zeker
landse vrouwen bij het internationale
bouwregimes op weg naar duurzaam-
ook uit het oogpunt van een duurzame landbouw.
beleid op het vlak van duurzame ont-
heid. In 2000 was ze werkzaam als lid
wikkeling, armoedebestrijding, water,
van de TaskForce Waardevolle Land-
energie en gender.
bouw in opdracht van het College van
Marian is aan het begintraject van
Bestuur van Wageningen Universiteit
haar rol als vrouwenvertegenwoordi-
en Research Centrum. In 2006 werd zij
ger. Ze voelt zich zeer vereerd dat ze
projectregisseur wetenschap bij Trans-
deze taak op zich mag nemen. Ze gaat
Forum Agro en Groen te Zoetermeer.
de eerste tijd actief op zoek naar het
Sinds 2008 werkt zij als postdoc aan
grote reservoir aan deskundigheid,
de Universiteit van Amsterdam bin-
aanwezig binnen de NVR. Het is tevens
nen het NWO programma Omstreden
haar passie om de diversiteit aan idee-
Democratie. Tevens publiceert zij over
en en belangen binnen de vrouwenor-
vernieuwende initiatieven en ontwer-
ganisaties te vertegenwoordigen. Een
pen voor duurzame landbouw.
vertaalslag naar concrete voorstellen en doelen is daarbij een must. Dit alles
Marian is ook maatschappelijk en
om goed beslagen ten ijs te komen
politiek actief; in Wageningen als
tijdens de CSD16 in mei 2008.
gemeenteraadslid voor GroenLinks
6
DO-Koerier
Geen veilig sanitair voor 20 miljoen Europeanen Gebrek aan sanitatie, grondwatervervuiling en een hoge kindersterfte lijkt vooral een probleem voor veel ontwik-
agenda Uitstel Vrouw & Waterdag Deze dag, aanvankelijk gepland voor 20 maart, is uitgesteld tot een nader te bepalen datum in het najaar. 22 maart Wereld Water Dag
kelingslanden waaraan Europese hulp wordt verleend. Helaas hebben ook ruim twintig miljoen Europeanen niet
5 april, 13.00 uur – 16.30 uur
de beschikking over veilig sanitair, waardoor ze een grotere
Beleidsdag ter voorbereiding van CSD 16
kans hebben om ziek te worden. Het recht op schoon en
Locatie: De Amershof, Snouckaertlaan 11, Amersfoort
betaalbaar water en duurzame sanitatie is daarom één van de speerpunten van het werk van WECF (Women in Europe
Ter voorbereiding van de ‘review’ sessie van de UN Commission on
for a Common Future).
Sustainable Development in mei in New York, organiseert de NVR een voorbereidende bijeenkomst. Doel van de bijeenkomst is tweeledig: - betrekken van maatschappelijke organisaties die zich bezighouden met de thema’s van de CSD bij het voorbereidende proces, zodat de regerings- én de NGO delegatie hun inzichten kunnen meenemen - kennismaken met de betrokken organisaties en waar mogelijk coördineren van de inzet in New York. Het ligt in de bedoeling, aan de hand van korte stellingen/standpunten over de verschillende thema’s, de knelpunten, oplossingsrichtingen en beleidsideeën te inventariseren en te bespreken. De uitkomst van de discussie zullen de delegaties verwerken in
Publieke latrine
hun inbreng in New York. U bent van harte uitgenodigd. Aanmelden bij de NVR, e-mail:
“Prislop is een van de weinige dorpen in Roemenië waar ik
[email protected]. Zie voor meer informatie:
niet kan logeren”, vertelt Margriet Samwel, werkzaam voor
www.nederlandsevrouwenraad.nl en www.genderenduurzaamheid.nl.
de internationale milieu- en gezondheidsorganisatie WECF. “Niet omdat het gevaarlijk is tussen al die zigeuners, maar
5 – 16 mei
omdat de mensen geen ruimte in hun huisjes hebben om
Commission on Sustainable Development 16, New York
mij te herbergen. Ik weet dat Prislop een extreem voorbeeld
De thema’s voor CSD 16 (2008) en 17 (2009) zijn: landbouw, droogte &
is van Europese armoede, maar de problemen die ik er
woestijnvorming, plattelandsontwikkeling, land en de evaluatie van
tegenkom zijn kenmerkend voor ons werk in verarmde plat-
CSD 13 over water & sanitatie.
telandsstreken in Europa en Eurazië.” Margriet is al jaren actief voor WECF. WECF mobiliseert
24 tot en met 31 mei Week van de Zee
vrouwen om milieu, gezondheid en economie met elkaar in
Tijdens deze zevende editie draait alles om het thema “Op volle kracht
balans te brengen. Margriet’s specialisme is milieuhygiëne:
vooruit!”. Negen dagen lang staat Nederland in het teken van duinen,
drinkwaterkwaliteit, afvalwaterbehandeling en ecologi-
strand en zee.
sche toiletten. Toch is er een onderwerp dat in haar werk
Zie: www.weekvandezee.nl
steeds weer komt bovendrijven: de invloed van armoede op milieuhygiënische projecten. Zo sterven in Roemenië
29 mei
nog steeds baby’s aan de blauwe babyziekte ten gevolge
NVR Werkconferentie Duurzaamheid is Mensenwerk
van vervuiling van het grondwater met nitraat en bacteriën
Evaluatie 3 jarig programma
uit menselijk afval, omdat veel plattelandbewoners gebruik
Locatie : De Witte Vosch, Oudegracht 46, 3511 AR Utrecht.
maken van een gat in de grond als wc.
(zie www.nederlandsevrouwenraad.nl)
Arme mensen kopen geen WC
Ontwikkeling van de NVR, voor de evaluatie van het 3 jarig
Werkconferentie, georganiseerd door de Commissie Duurzame
Margriet noemt een aantal praktische zaken die haar werk
programma Duurzaamheid is Mensenwerk en de afzonderlijke
belemmeren: “De Roma in Prislop leven van het maken en
activiteiten.
verkopen van bezems of het verzamelen van paddenstoeDO-Koerier
7
len en bessen en de huis aan huis ver-
vrouwen leren lezen, rekenen en boven-
koop daarvan. De prijs van een bezem is
dien te maken krijgen met lessen over
50 eurocent. Van die verdiensten kun je
hygiëne: gezond koken met behulp van
je familie niet onderhouden, laat staan
recepten. Aan het eind van de les krijgt
dat er geld is voor een nieuwe WC. Er is
iedereen wat gekookt is mee naar huis.
geen internet, er is geen computer, het
Vooral dat laatste werkt erg motiverend:
hele dorp heeft 1 telefoon, veel men-
het is die ene dag in de week waarop
sen hebben thuis geen stroom; papier
je eens een keertje niet hoeft te tob-
en pennen zijn heel duur; kinderen en
ben of je je gezin te eten kunt geven.
volwassenen kunnen vaak niet lezen
Daarnaast werkt WECF in verschillende
of schrijven.” Bovenal is armoede ver-
Roemeense en Bulgaarse dorpen aan
moeiend: te weinig eten, elke dag water
de hygiëne door het installeren van
een cruciale investering en niet alleen in
putten, een slecht of geen bed, een lek-
droge ecologische (no-mix) toiletten
mensen, maar vooral ook in het milieu”.
kend dak, kou in de winter en een latrine
bij scholen en families. Maar ook buiten
als WC of helemaal geen WC. Het is de
Europa, bij voorbeeld in de Kaukasus en
Belangrijk is dan ook dat zowel de Eu-
vermoeidheid door een leven onder
in Centraal Azie, heeft WECF projecten
ropese Commissie als de Europese Unie
de armoedegrens, die ervoor zorgt dat
die laten zien dat ook in dorpen waar
erkent dat meer dan 20 miljoen mensen
weinig mensen zich kunnen inzetten
geen centrale waterleiding en riolering
het zonder fatsoenlijke sanitaire voor-
voor ‘extra’s’ zoals gezond drinkwater en
is, veilige en betaalbare hygiëne en
zieningen moeten stellen. Want het is
fatsoenlijke toiletten. Margriet vindt het
sanitatie mogelijk zijn.
voor WECF-directeur Sascha Gabizon
Schooltoilet
onvoorstelbaar dat de EU 336 miljard
belangrijk te laten zien dat gebrek aan medewerking niet altijd een gebrek aan
Beleidsbeïnvloeding
euro uitgeeft uit cohesiefondsen, terwijl
wilskracht en inzet is, maar vaak een ge-
WECF is van mening dat iedereen recht
een van de grootste gezondheidsproble-
volg van barre levensomstandigheden.
heeft op veilige, schone en betaalbare
men voor arme mensen op het Europese
sanitatie. Helaas geldt dat recht nog niet
platteland, niet wordt aangepakt. “In
Handjes wassen voor kinderen
voor alle Europeanen. Om Europa tot
sommige EU-lidstaten heeft meer dan
actie aan te sporen, opende WECF op
veertig procent van de bevolking niet de
Margriet wilde in Prislop de aandacht
29 januari 2008 het Internationale Jaar
beschikking over een fatsoenlijk toilet en
van burgers vestigen op de persoonlijke
van Sanitatie in Brussel met een sympo-
schoon drinkwater. Door het kiezen voor
hygiëne van kinderen. “Zoals handjes
sium. Hierin bediscussieerden Europese
schone, goedkope, droge ecologische
wassen na toiletbezoek, dat veel diar-
beleidsmakers en parlementariërs het
toiletten zou dit probleem met 428 mil-
reegevallen en dus ook ondervoeding
probleem van slechte sanitaire voorzie-
joen euro kunnen worden opgelost.”
voorkomt. Deze eenvoudige dingen die
ningen van minstens 20 miljoen Europe-
voor ons heel vanzelfsprekend zijn.”
anen. De bijeenkomst werd geleid door
Maar dat werkte niet. De school was al
Ushi Eid, lid van de Duitse Bundestag
jaren dicht wegens gebrek aan midde-
en vice-voorzitter van de Advies Com-
len en docenten. Samen met de lokale
missie voor Water en Sanitatie voor de
projectpartner probeerde ze vervolgens
Secretaris Generaal van de VN (UNSGAB).
Volgende DO Koerier
een groep moeders te interesseren voor
Zij opende de dialoog door te stellen dat
Uw bijdragen voor de DO Koerier zijn zeer
workshops rond persoonlijke hygiëne,
sanitatie niet alleen een gezondheidsis-
welkom! Ook aankondigingen en verslagen
en leren lezen en schrijven, maar het
sue is, maar vooral ook een sociale inves-
van bijeenkomsten kunt u altijd opsturen.
was moeilijk de jeugd en de volwasse-
tering want “toegang tot veilige sanitatie
nen in de banken te houden. Uiteinde-
leidt tot armoedereductie en tot een ver-
lijk kwam een project tot stand waarin
hoging van het onderwijsniveau. Het is
Anneloes Wolters en Chantal van den Bossche, WECF, Women in Europe for a Common Future
Kopij inzenden vóór 1 mei 2008.
Redactie Sandra Boes, Edith van der Meulen, Pauline Fransen, Rianne Meester-Broertjes Redactiesecretariaat Bep den Ouden Redactieadres NVR Commissie Duurzame Ontwikkeling , Benoordenhoutseweg 23 2596 BA Den Haag T 070 346 93 04 F 070 345 93 46 E
[email protected] W www.genderenduurzaamheid.nl De DO-Koerier verschijnt vier maal per jaar. Aanmelding voor gratis abonnement: zie redactieadres. Sponsor Ministerie van VROM Teksten Redactie en Commissie Duurzame Ontwikkeling, tenzij anders vermeld. Standpunten via ingezonden artikelen vallen buiten de verantwoordelijkheid van de Commissie. Overname van artikelen is toegestaan, mits met bronvermelding en melding aan de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor om kopij in te korten, te bewerken of niet op te nemen. Lay-out Buro voor design, Den Haag Druk Drukkerij Aktief, Den Haag.
8
DO-Koerier
