Speciale editie november 2012
Wassenaarsche Bouwstichting viert 100-jarig bestaan
Van ‘bouwvereeniging’ naar moderne corporatie Vaak zijn mensen verbaasd als zij horen dat er in Wassenaar ook sociale woningbouw is. Het lijkt niet te passen bij het beeld van villawijken en statige panden. Toch zijn zij historisch met elkaar verbonden. De Wassenaarsche Bouwstichting is opgericht door notabelen die het hun plicht vonden arbeiders betaalbare woningen te bieden. Het begin van een rijke geschiedenis.
ontwikkeling van villawijken op oude landgoederen in Wassenaar Zuid begon, heeft de sociale woningbouw in Wassenaar een vlucht genomen. Een tweede groeiperiode voltrok zich na de Tweede Wereldoorlog tot in de jaren zeventig.
Eind 18e eeuw waren er grote
notabelen het initiatief tot de
misstanden bij de huisvesting van
oprichting van de Wassenaarsche
Oostdorp en Kerkehout
arbeiders. Dat was een reden voor de
Bouwvereeniging. Dat gebeurde in
Direct na de oprichting ging het
politiek om de Woningwet 1901 aan te
het Patronaatsgebouw aan de
bestuur op zoek naar terreinen om
nemen. Ook in het dorp Wassenaar
Kerkstraat, tegenwoordig cultureel
woningen te bouwen. De aandacht
kwamen misstanden voor. De in 1911
centrum Warenar. De vereniging stelde
ging al snel uit naar de bollenvelden
aangetreden burgemeester jonkheer
zich ten doel ‘het stichten van goede
ten noordwesten van de Oostdorper-
B.Ph.S.A. Storm van ’s-Gravesande
en goedkope arbeiderswoningen voor
weg en een terrein in het Kerkehout.
wilde daar een einde aan maken. Hij
hen die niet in staat zijn een goede en
Dankzij giften van welgestelde
nam in 1912 samen met een aantal
Op 18 februari 1914 startte de bouw in Oostdorp gezonde woning te betrekken en
particulieren bouwde de kersverse
slachtoffer zijn van verhuurders die
vereniging een reservefonds op. In
voor hun minderwaardige woningen
1913 verschenen affiches om de
een veel te hoge huur eisen’.
doelgroep uit te nodigen zich als
Populaire huisarts dr. Frank van Praag
belangstellende voor de nieuwbouw-
was de eerste voorzitter van de
woningen te melden. Maar de
vereniging. Toen Wassenaar in de
plannen bleven in eerste instantie in
jaren twintig van de vorige eeuw met de
de kast. Vanwege de Eerste Wereldoorlog waren de bouwmaterialen te duur.
Oproep om een woning te huren in Kerkehout, 1913.
1
De belangstelling voor de woningen
loop der jaren behouden en anno 2012
viel wat tegen: 27 inschrijvingen voor
nog steeds herkenbaar én gewaar-
Kerkehout en 33 voor Oostdorp. Op 18
deerd. De woningen in deze wijken
februari 1914 startte de bouw in
zijn inmiddels voor een deel ‘monu-
Oostdorp en in november kon de
mentaal’ bezit, met name dankzij het
vereniging de woningen aan de
karakteristieke tuindorpkarakter, de
Bloemluststraat en Hallekensstraat
behouden stedenbouwkundige
opleveren, inclusief het kenmerkende
eenheid en enkele bijzondere
kantoorgebouw met de poort. Het
woningen.
tegeltableau boven de poort getuigt van de oplevering twee jaar na de
Nieuwe wijken
oprichting van de vereniging. De bouw
Na de Tweede Wereldoorlog startte
van de woningen in het Kerkehout
de bouwvereniging met de weder-
verliep wat moeizamer. Pas in 1919
opbouw en kwamen er plannen voor
startte de bouw aan het begin van de
nieuwe woonwijken. In 1957 begon de
Louisestraat, Het Kerkehout en de
bouw van de eerste woonwijk
Adrianastraat. De eerste huurprijzen in
Zijlwatering die vrij in de polder kwam
Oostdorp lagen tussen de 1,59 en 2,20
te liggen. In 1958 vond de oplevering
wijzigde de organisatievorm van de
gulden per week. Voor de eerste
van de 135 nieuwe woningen plaats.
bouwvereniging. Het doel hiervan was de
woningen in Kerkehout moesten
Omdat de huren hier veel hoger lagen
bewoners meer inspraak te geven via
huurders 4,00 gulden betalen of 8,00
dan in Oostdorp en Kerkehout – tussen
bewonerscommissies en een contactraad.
gulden voor de grotere hoekhuizen.
de 14,70 en 18,45 gulden per week
In 1994 werd de vereniging omgezet in
– ontstond al snel de bijnaam ‘Tranen-
een stichting en wijzigde de naam in
dal’. De naam is wellicht ook verklaar-
Wassenaarsche Bouwstichting. Er kwam
baar door de gebreken aan de
een aparte huurdersvereniging om het
woningen zoals de gevels die bij
contact met de huurders te behouden en
hevige regen water doorlieten. In de
te intensiveren. In 1995 vond de financiële
decennia daarna bleef de vereniging bouwplannen ontwikkelen en ontstonden er verschillende
verzelfstandiging van de woningcorporaties plaats (de zogenoemde bruteringsoperatie). Twee jaar later werd de in 1996
nieuwe wijken, vooral in
aangetreden directeur benoemd tot
Wassenaar Noord. Daar zijn
bestuurder en verhuisde de corporatie
veel eengezinswoningen
naar de Starrenburglaan. In de loop der
gebouwd, maar ook
jaren is de dienstverlening uitgebreid en
appartementen die vooral
gecertificeerd. De corporatie is altijd
bestemd waren voor ouderen. Enkele recente bijzondere woongebouwen zijn: Hillenaar,
blijven bouwen en renoveren waarbij het accent de laatste jaren (1995-2010) vooral lag op wonin-
Sophieke Hoven, Bonte Os en
gen voor ouderen en bijzondere
Beschermd Wonen Weteringpark.
doelgroepen. De Wassenaarsche
Tuindorpen
Vermeldenswaard zijn de overname
Bouwstichting is een moderne
In de loop der jaren zijn beide wijken
van de gebouwen van zorgcentrum
corporatie met hart voor Wassenaar
verder uitgebouwd. Zij kregen het
Willibrord/Ridderhof aan de Poortlaan
en de bewoners. Het bezit strekt zich
uiterlijk van de in het begin van de
in 2001 en de bouw van een ‘studen-
inmiddels uit van Wassenaar tot
twintigste eeuw populaire ‘tuin-dor-
tentoren’ bij de Haagse Hogeschool in
Leidschendam, Voorschoten en Den Haag.
pen’. Midden jaren dertig was
2003.
Oostdorp min of meer voltooid. Kerkehout heeft in de jaren vijftig met
Stichting
de bouw van woningen aan de
De jaren zestig en zeventig stonden in
Albertinestraat en de Charlottestraat
het teken van meer openheid en
zijn huidige hoofdstructuur gekregen.
democratisering. Bewoners kregen
De klassieke opzet en het karakteris-
dan ook meer inspraak bij
tieke uiterlijk van de wijken is in de
renovaties. Pas in 1986
2
Dit artikel is gebaseerd op het vorig jaar verschenen boek ‘Sociaal ondernemen in een kapitalistisch bolwerk’. Het boek
De eerste architect: Dolf Broese van Groenou
over de geschiedenis van de Wassenaarsche Bouwstichting telt 167 pagina’s en is voorzien van prachtige (historische) foto’s. Het beschrijft mensen die hebben bijgedragen aan de corporatie en het sociale leven in de wijken. U kunt het boek kopen aan de balie van de Wassenaarsche Bouwstichting voor 17,50 euro.
Ir. Dolf Broese van Groenou (1880-1961) had een rijke vader. Hij hoefde dus eigenlijk niet te werken voor de kost. In 1904 studeerde hij af in Delft als bouwkundig ingenieur. Een jaar later trouwde hij met Albertine Alexandrine Holle. De Albertinestraat in Kerkehout is naar haar vernoemd. Kort na hun huwelijk ontwierp Dolf de villa aan de Groen van Prinstererlaan 1. Hij zou hier de rest van leven blijven wonen. Daarna ontwierp hij meer landhuizen
nen waar hij niet bij betrokken was.
en villa’s, vaak voor familieleden.
Hij beklaagde zich hierover bij het
De arbeiderswoningen in
bestuur. Het bestuur gaf aan dit te
Oostdorp en Kerkehout nemen een bijzondere
hebben besloten om redenen ‘van economische aard’.
plaats in zijn werk in. Vanwege zijn
Nog steeds is er waardering voor de
voorliefde voor
ontwerpen van Broese. Zij zijn
aansprekende details
bepalend voor het karakter van de
in de woningen was
wijken Oostdorp en Kerkehout. Veel
hij een dure architect
van zijn gebouwen staan op de
voor de woningbouwvereniging. De plannen die hij in 1917 maakte voor Kerkehout bleken vanwege de
gemeentelijke of rijksmonumentenlijst. Voorbeelden zijn de vakwerkwoningen in de Hallekensstraat en de witte woningen aan de Louisestraat.
hoge bouwkosten niet uit te voeren. Vijf jaar later hoorde Broese over nieuwbouwplan-
3
Een jubileum is een mooie aanleiding om stil te staan bij de historie én vooruit te blikken naar de toekomst. Voorzitter van de Raad van Commissarissen Piet Heijn Schoute en directeur Ad Zopfi kijken allebei naar de rijke geschiedenis van de corporatie en geven hun visie op de toekomst.
Voorzitter Raad van Commissarissen Piet Heijn Schoute:
“Corporatie is voorbereid op de toekomst” In 2007 werd Piet Heijn Schoute voorzitter van de Raad van Commissarissen van de Wassenaarsche Bouwstichting. Van 1985 tot 2000 was hij burgemeester van Wassenaar. Hij blikt terug op zijn kennismaking met de corporatie, maar kijkt ook vooruit.
Samenwerking De Wassenaarsche Bouwstichting heeft altijd goed contact gehad met
om dat te observeren. Ik heb veel plezier beleefd aan die gesprekken. Later heb ik de nieuwe directeur van de corporatie
Piet Heijn Schoute
de gemeente, waarbij de rolverdeling
nog eens op de ‘macht’ van het
Vanwege zijn werk als burgemeester
wel eens wisselde. Het college van
gemeentebestuur gewezen door hem bij
kende Piet Heijn Schoute de corporatie
burgemeester en wethouders is samen
de opening van het kantoor aan de
al sinds de tachtiger jaren. “Volkshuis-
met de raad als democratisch gekozen
Starrenburglaan een ets van raadhuis De
vesting behoorde tot de portefeuille
bestuur verantwoordelijk voor het
Paauw te schenken. Het tekent de goede
van de wethouder Volkshuisvesting,
lokale woonbeleid en de bouwplannen.
verhoudingen en illustreert de noodzaak
maar als burgemeester volgde ik de
“Bij de toenmalige bouwvereniging
om samen te blijven werken.”
ontwikkelingen uiteraard ook op de voet. De activiteiten van een corporatie zijn belangrijk voor
Activiteiten van een corporatie zijn belangrijk voor een gemeente
een gemeente.” In de loop der jaren is er veel veranderd in de relatie tussen
dachten zij daar wel eens anders over.
de gemeente en de corporatie. “De
Ik kan mij nog herinneren dat ik een
corporatie neemt nu meer het initiatief
keer werd ‘ontboden’ bij de voorzitter
en het contact met de gemeente is
van de bouwvereniging de heer Van
geïntensiveerd. Het is zichtbaar dat de
Vuuren; wij ‘mochten’ komen. Iedereen
Wassenaarsche Bouwstichting veran-
aan tafel, het bestuur van de bouwver-
derd is. Ik zie dat de organisatie meer
eniging maar ook de wethouders,
betrokken is bij de huurders en bij
vond zich heel belangrijk. Als
Wassenaar.”
burgemeester is het geestig
4
“Wassenaar is prachtig, om te werken én te wonen en ik ben blij dat ik in mijn huidige functie daar ook weer een steentje aan kan bijdragen”, benadrukt de bestuurder. Wij moeten ons steeds
hij. Veel mensen herkennen de
afvragen wat wel en wat niet kan. Ook
voormalige burgemeester en groeten
de overheid versterkt nu het toezicht,
hem of spreken hem aan. “Dat vind ik
terwijl de tendens was dat de invloed
niet erg, het hoort erbij.”
vanuit de overheid afnam.”
Schamen
Optimistisch
De corporatiesector verandert de
Herkenning
De voorzitter van de Raad van Commis-
laatste jaren en er staan regelmatig
Als oud-burgemeester heeft Schoute
sarissen kijkt met enige zorg naar de
negatieve berichten in de krant over
ervoor gekozen na zijn ambtstermijn
toekomst van de Wassenaarsche
missers van corporaties. “Soms schaam
niet in Wassenaar te blijven wonen. “Je
Bouwstichting. “Er zijn veel veranderin-
ik mij als vertegenwoordiger van de
moet je opvolger niet voor de voeten
gen aangekondigd vanuit de overheid
corporatiesector. Alle corporaties
gaan lopen.” Inmiddels is hij al een
en wij weten nog niet precies wat de
betalen de prijs van het verkeerde
lange periode weg en staat de functie
invloed daarvan is. Maar ik ben ook
handelen van enkele bestuurders. Voor
van voorzitter van de Raad van
optimistisch want de corporatie handelt
ons als Raad van Commissarissen een
Commissarissen op voldoende afstand
zorgvuldig en kijkt kritisch naar de
extra impuls om kritisch te blijven op
van het gemeentebestuur. Hij heeft
eigen organisatie en de activiteiten.
het functioneren van de corporatie en
nog steeds een zwak voor Wassenaar.
Dan ben je voorbereid op de toekomst.”
Directeur Ad Zopfi positief over toekomst corporatie
“Durf te koesteren wat je hebt” Ad Zopfi startte in 1996 bij de Wassenaarsche Bouwstichting als directeur. Sinds die tijd is er veel veranderd. “Toen ik binnenkwam, gebruikten wij nog typemachines met doorslagpapier voor de brieven in plaats van een computer”, herinnert hij zich. bij de corporaties te liggen. Het ging
Rotterdam toen iemand hem wees op
dus om een brede functie met
de functie van directeur bij de
eindverantwoordelijkheid. Dat sprak
een traditionele corporatie waar ik
Wassenaarsche Bouwstichting. “Ik
mij wel aan.” Zijn eerste herinnering
veel mogelijkheden zag.”
was op een punt in mijn carrière dat ik
aan de Wassenaarsche Bouwstichting
iets anders wilde. Na de financiële
is zijn gesprek met de Raad van
Moderniseren
verzelfstandiging van de sector begin
Commissarissen. “Het was mijn eerste
“Wij hadden toen nog een klein
kennismaking met de organisatie en
kantoor en beperkte middelen.
met Wassenaar.” Zijn eerste indruk
Wij gebruikten doorslagpapier om
was dat de organisatie klein en wat
kopieën te maken en een elektrische
1996 kwam er meer verantwoordelijkheid
conservatief was. “Het was
typmachine. Mijn opdracht was de organisatie te moderniseren.” Al vrij snel verhuisde de organisatie naar het huidige pand aan de Starrenburglaan. 5
Ad Zopfi
Ad Zopfi werkte bij de gemeente
De huidige voorzitter van de Raad van
medewerkers gingen goed om
Commissarissen Piet Heijn Schoute -
met de veranderingen. Zij groeiden
toen nog burgemeester van Wassenaar
met de organisatie mee en kregen de
- opende het nieuwe pand.
kans en de tijd zich te ontwikkelen.”
Verandering
Keurmerk
In het nieuwe kantoor veranderde ook
De nieuwe weg die de Wassenaarsche
Ad Zopfi is optimistisch over de
de werkwijze van de corporatie. “Wij
Bouwstichting insloeg, was positief
toekomst van de Wassenaarsche
gingen professioneler werken en meer
voor huurders. De corporatie verruimde
Bouwstichting. “Ik denk dat wij
aandacht besteden aan kwaliteitszorg
de openingstijden, ging meer aandacht
moeten koesteren wat wij hebben in
en klantcontact.” Er kwam meer nadruk
besteden aan individuele huurders,
plaats van ons bezit aan te passen. Als
Meer aandacht aan kwaliteiszorg en klantcontact
sloot een samenwer-
woningen bijvoorbeeld te klein zijn
kingsovereenkomst met
voor gezinnen, zijn zij mogelijk wel
Huurdersvereniging ‘De
geschikt voor alleenstaanden. Wees
Wassenaarsche’ en
zuinig op wat je hebt. Wij leren van
verbeterde de klantpro-
onze fouten en kijken vooruit. Mijn
cessen. “In 1999
motto is: Sta niet stil bij wat je nu
haalden wij het
weet, maar kijk wat je morgen wil.”
KWH-huurlabel, een op het beleid van de organisatie en de
kwaliteitskeurmerk voor woningcorpo-
financiën. “Dat is logisch, want als
raties. Voor mij was dit een teken dat
corporatie heb je een verantwoorde-
wij op de goede weg waren”, vertelt
lijke taak.” De Wassenaarsche
Ad Zopfi trots.
Bouwstichting ging meer projecten ontwikkelen. “Voorheen waren wij
Toekomst
vooral volgend. Omdat wij steeds vaker
Anno 2012 hebben woningcorporaties
het initiatief namen, gingen wij een
te maken met veel maatschappelijke
belangrijke rol spelen op het gebied
druk. “Wij moeten ons bezinnen op
van de volkshuisvesting in Wassenaar.”
onze kerntaken en afgeleide taken. Die
Voor de medewerkers betekende de
discussie moeten wij scherper voeren
komst van Zopfi een ommezwaai. “De
en onze kansen pakken.”
“Vroeger hield ik een systeem bij met de woonwensen van bewoners en de beschikbare woningen. Iedereen kreeg punten en mensen met urgentie stonden bovenaan. Het huidige aanbodmodel is veel transparanter. Mensen kunnen zich nu zelf via internet inschrijven.” Betty Paardekooper, voormalig beleidsmedewerker
6
“Een baan bij de Wassenaarsche Bouwvereeniging betekende ook een woning. In 1973 kon ik een woning betrekken in de Bloemluststraat, vlak bij de poort en dicht bij de werkplaats in de Hallekensstraat.” Gerard Bouwman, voormalig servicemedewerker
7
Uit ‘de oude doos’
Melkboer Willem Welsink reed voor Knijnenburg met paard en wagen een melkwijk. Louisestraat, ca. 1965.
De grotere huizen aan de Louisestraat waren bestemd voor chauffeurs en tuinbazen. 8
Onthulling twee kunstwerken in Weteringpark, december 1990.
Het Bronstijdgraf in het Weteringpark wordt blootgelegd, april 1987
De Rozensteinstraat, ca. 1929 De Bloemluststraat met rechts het buurtwinkeltje De Kleine Winst, ca. 1937
Wethouder J.C.M. Greep (met helm) en directeur R. de Mare bij de eerste paal voor Weteringpark in 1989. 9
“Vroeger had men vaste dagen voor bepaalde groenten. Zo at men op maandag andijvie en op dinsdag bloemkoel. Tijdens de viering van Leidens ontzet aten de bewoners in Oostdorp op grote schaal hutspot.” Mevrouw Van der Krogt, tot 2011 eigenaar groentenwinkel in Oostdorp
Logo en website in nieuw jasje Het 100-jarig jubileum van de corporatie was een mooie aanleiding om eens kritisch naar de huisstijl en de website te kijken. De conclusie? Het logo en de website konden wel een verjongingskuur gebruiken.
Het huidige logo voldoet niet meer en
De website krijgt niet alleen
is onpraktisch bij drukwerk. Ook leidt
een nieuw uiterlijk, maar biedt
het tot verkeerd gebruik van de naam
ook meer informatie.
van de organisatie. De vorm en de traditionele kleur blauw passen niet
De nieuwe website
meer bij de moderne corporatie. Het
www.wassenaarschebouwstichting.nl
nieuwe logo heeft frisse kleuren en de
is vanaf 16 november online.
cirkel om de huisjes symboliseert het sociale karakter van de Wassenaarsche Bouwstichting. Alle uitingen krijgen het nieuwe logo: folders, bedrijfswagens, briefpapier, visitekaartjes, de website en het kantoor. Dat geldt natuurlijk ook voor de Doorkijk. De eerstvolgende uitgave verschijnt in de nieuwe stijl. 10
Jubileumbijeenkomst in het teken van de toekomst
Morgen is vandaag gisteren betrokken zijn bij de buurt, bij het bestuur en bij collectieve sociaal-
Op 16 november vindt de officiële bijeenkomst plaats in het kader van het 100-jarig jubileum van de Wassenaarsche Bouwstichting. Dat gebeurt op dezelfde locatie als waar de vereniging ooit is opgericht, cultureel centrum Warenar. Een gelegenheid om stil te staan bij het verleden én vooruit te kijken op een voor de corporatie historische plek.
maatschappelijk activiteiten. Een gevoel creëren van ‘Kijk, dat is mijn club’.
Rol corporaties De laatste jaren gaat het vooral over sociale huisvesting en huishoudens
Hoe ziet de woningcorporatie er over
nut? Allemaal vragen die tijdens de
met lage inkomens. Recent is er zelfs
10 jaar uit? Wat is haar rol in Wasse-
bijeenkomst de revue passeren.
een strikte inkomensgrens vastge-
naar? Deze twee vragen staan centraal
steld. Huishoudens met een inkomen
tijdens de jubileumbijeenkomst. Voor
Onderzoek
van meer dan 35.000 euro bruto per
directeur Ad Zopfi betekent dat kijken
VU-historicus Wouter Beekers deed
jaar zouden niet meer voor een
naar de toekomst met kennis van het
onderzoek naar 150 jaar geschiedenis
sociale huurwoning in aanmerking
verleden. In dat verleden, begin 20e
van de sociale
eeuw, is namelijk veel te vinden over
woningbouw. In
wat de corporatie zou kunnen zijn.
zijn boek ‘Het bewoonbare land’
Oplossingen liggen op lokaal niveau
conclusie dat als
ber een stukje historie te zien in een
woningcorporaties hun roer niet
mogen komen. In Wassenaar huisvest
symbolisch ‘museum’. Tijdens een
radicaal omgooien de kans groot is dat
de corporatie al jaren huishoudens
symposium gaan drie sprekers in op
ze over twintig jaar niet meer bestaan.
met middeninkomens. Voor hen is
de rol van de corporatie: Sybilla
Burgers en huurders moeten zich weer
de koopmarkt moeilijk bereikbaar
Dekker (voormalig minister van
betrokken voelen met hun corporatie.
vanwege de prijs en soms ook hun
Volkshuisvesting), Marc Calon
De belangrijkste oorzaak van het
mobiliteit. Daarnaast zijn er bijzondere
(voorzitter Aedes, de branchevereni-
gebrek aan betrokkenheid is de
doelgroepen bijgekomen, zoals jonge
ging van woningcorporaties) en Ad
afstand die corporaties tegenwoordig
en oude mensen met sociale en
Zopfi. De gasten krijgen ook de
hebben tot hun huurders en de
psychische problemen, geestelijke of
gelegenheid hun mening te geven.
samenleving. De overheid ziet steeds
lichamelijke beperkingen. Sinds de
Een vrijdag(na)middag met een
minder het nut van sociale woning-
jaren tachtig worden de laatst-
beschouwend karakter over een sector
bouw. Om het tij te keren, moeten
die sterk in de belangstelling staat, en
corporaties volgens Beekers weer echt
niet altijd positief. Waar zijn de
een onderdeel van de samenleving
woningcorporaties voor opgericht?
worden en hun huurders niet alleen
Doen zij het nog wel goed? Hebben zij
als klant zien. Voor de Wassenaarsche
betrokken
profilerend
politiek ontwikkelaar
actief
Lef
vakkundig
zakelijk
sociaal
innovatief
lokaal
communicatief
betrouwbaar
proactief
open
breed
klantvriendelijk
commercieel
informeel
partner
Bouwstichting draait het vooral om
zorgvuldig
De genodigden krijgen op 16 novem-
dienstverlenend
komt hij tot de
kleinbereikbaar
Beschouwend
ondernemend
eerlijk 11
genoemden niet meer in centrale
verkeer? Waar kun je samen koken,
ding van de onlangs uitgevoerde
woonvoorzieningen ‘opgevangen’,
eten, knutselen? Hier ligt een rol voor
visitatie, benadrukten de aanwezige
maar meer en meer op reguliere wijze
de corporatie als vastgoedbeheerder
stakeholders het belang van een
gehuisvest in de sociale woningbouw.
en neemt het belang toe als goede,
gezamenlijke (woon)visie. Partijen
Voor ouderen is de woningcorporpora-
efficiënte vastgoedontwikkelaar en
zouden concrete uitvoeringsafspraken
tie de belangrijkste aanbieder van
-beheerder.
moeten maken, vanuit ieders eigen
betaalbare ‘zorgwoningen’ geworden.
verantwoordelijkheid en competentie.
Die trend zet door. De woningcorpora-
Verantwoording
De woningcorporatie de woningen en
tie moet een grote verscheidenheid
Met het ‘klantbedrijf’ dat de woningen
de voorzieningen, de gemeente de
van doelgroepen bedienen en
verhuurt en het dagelijks beheer zit
openbare ruimte en welzijn en zorg de
rekening houden met regelgeving die
het wel goed. De dienstverlening is
dienstverlening. Het was een oproep
daar niet altijd bij past.
sterk verbeterd en blijft zich ontwik-
om de zogenoemde woonserviceszo-
kelen. Niet in de laatste plaats door
nes nu eens echt tot leven te wekken.
Welzijn en zorg
kwaliteitscontroles en -labels, zoals
Meer doen met de bestaande
Het werkveld van corporaties breidt
het KWH-Huurlabel. Maar hoe zit het
voorraad woningen en voorzieningen
zich inmiddels ook uit tot maatschap-
met de rol als vastgoedbedrijf, de
is daarbij het uitgangspunt. In zekere
pelijke voorzieningen. Op het terrein
investeerder en belegger? Hoe zorgt
zin is de woningcorporatie daarmee
van welzijn en zorg is de dienstver-
hij voor draagvlak en hoe verant-
terug bij waarvoor zij ooit is opgericht.
lening wel op orde, maar nemen de
woordt hij zich. Hoe toont hij zich
Als wij stellen dat de corporatie weer
voorzieningen zelf af. Dat is de
letterlijk van ‘waarde’, zowel in
écht onderdeel moet worden van de
paradox achter scheiden van wonen
financiële zin als maatschappelijk.
samenleving, dan ligt het voorbeeld
en zorg en de WMO (Wet Maatschap-
eigenlijk klaar in het verleden.
pelijke Ondersteuning). Eigen huis op
Poëtisch
Poëtisch gezegd: ‘Morgen is vandaag
orde, maar waar kun je naar toe? Hoe
Oplossingen liggen op lokaal niveau.
gisteren’. Een mooi motto voor het
neem je deel aan het maatschappelijk
Tijdens een bijeenkomst naar aanlei-
jubileum.
Ook aandacht voor leefbaarheid en maatschappelijke projecten
Uw corporatie doet meer klein energiebedrijf onder haar hoede.
De Wassenaarsche Bouwstichting houdt zich met meer bezig dan woningbouw. In het begin hoorde zelfs de aanleg en zorg voor water, gas, riolering, bestrating en groen tot de taken van de ‘bouwvereeniging’.
Een uitdaging die zij niet uit de weg gaat, maar wel kritisch volgt.
Bijzondere gebouwen De woningcorporatie
Oostdorp en Kerkehout waren in
met gasverlichting. De gaslevering
realiseert ook
eerste instantie niet op het gemeente-
liep via een muntgasmeter, waarin zij
bijzondere gebou-
lijke waterleidingnet aangesloten.
penningen moesten doen om over gas
wen en voorzie-
Dankzij de bouw van een stalen
te beschikken. Een systeem dat vele
ningen, zoals het
watertoren kwam er water met
jaren dienst heeft gedaan.
poortgebouw met verenigingslokaal
voldoende druk. In Oostdorp stond deze aan de Schulpstraat en in
Door nieuwe maatschappelijke
aan de Bloemlust-
Kerkehout aan de Mariastraat. Tot aan
ontwikkelingen neemt het beroep op
straat, buurtwin-
de jaren dertig heeft de corporatie
de woningcorporatie om voorzienin-
kels, een badhuis aan
daarmee zorg gedragen voor de
gen te realiseren weer toe. Een
het Havenplein, een
watervoorziening.
voorbeeld daarvan is de collectieve
speeltuin in
warmte-koude opslag in combinatie
Oostdorp en
Elektriciteit was er niet in de eerste
met warmtepompen om energie te
bedrijfs-
woningen in Oostdorp en Kerkehout.
besparen en CO2-productie te
ruim-
De bewoners moesten zich behelpen
beperken. De corporatie krijgt zo een
12
ten zoals een wasserij in Kerkehout.
Maatschappelijk vastgoed
De gemeente bouwde weliswaar het
Naast beheer van woningen ligt
badhuis, maar de corporatie exploi-
voor de corporatie een uitdaging
teerde het. In de zeventiger en
in haar rol als efficiënte vastgoed-
tachtiger jaren realiseerde de
ontwikkelaar en -beheerder voor
corporatie zogenoemde sociëteits- of
maatschappelijk gewenste functies.
ontmoetingsruimten bij drie woon-
Zeker nu bijvoorbeeld allerlei centrale
complexen voor ouderen. Dat zijn de
voorzieningen in de zorg wegval-
huidige servicecentra Oosthof, Peppel
len. Samen met de betrok-
en Plataan. De corporatie heeft
ken organisaties zoals
bijgedragen aan kunst in de wijk en
Stichting Wassenaarse
de kinderboerderij. In de periode
Zorgverlening en
2000-2010 is het postagentschap in
Stichting Welzijn
Kerkehout in stand gehouden. In 2002
Ouderen Wassenaar
heeft de Wassenaarsche Bouwstich-
en de gemeente
ting een kleinschalige opvangvoorzie-
werkt de corporatie
ning in Den Haag gerealiseerd die het
aan een netwerk van
Leger des Heils nu exploiteert. Van
voorzieningen waar
recentere datum zijn de huisvesting
mensen elkaar kunnen
van het hospice Wassenaar in de
ontmoeten. Activiteitencen-
Sophieke Hoven en een woonvoorzie-
tra waar in de toekomst
ning in samenwerking met Stichting
ook verenigingen
Philadephia Zorg in Weteringpark.
onderdak kunnen vinden. Cultureel
Leefbaarheid
centrum Warenar
De Wassenaarsche Bouwstichting
en het buurtcen-
zette zich al in voor de wijken lang
trum in Oostdorp
voordat het begrip ‘leefbaarheid’
(O&O-gebouw) zijn
midden jaren negentig in de wette-
daar voorbeelden
lijke taakomschrijving van woningcor-
van. Net zoals in het
poraties terecht kwam. Toen deden
verleden ‘doet’ een
maatschappelijke projecten en
woningcorporatie meer
investeringen ‘officieel’ hun intrede.
dan alleen sociale woning-
De corporatie heeft zich altijd beperkt
bouw.
tot bescheiden projecten die een directe bijdrage leveren aan de voorzieningen en het welzijn in de wijk. Daar is in Wassenaar geen aansporing als ‘Vogelaar- of krachtof prachtwijk’ voor nodig geweest.
13
Betrokkenheid speelt sinds oprichting grote rol
Overleg met huurders belangrijk voor corporatie De ‘bouwvereeniging’ was en is een private organisatie, met een publiek doel. Sinds de oprichting is zij verbonden met de gemeente én de notabelen van het dorp. Zij vonden het hun plicht iets te doen. De toenmalige burgemeester jonkheer B.Ph.S.A. Storm van ’s-Gravesande nam het initiatief en de notabelen kochten aandelen. Zo bleef de woningcorporatie verbonden met de lokale gemeenschap.
opereert overigens ‘zonder last en ruggespraak’. In datzelfde jaar is huurdersvereniging ‘De Wassenaarsche’ opgericht. De eerste ‘vertegenwoordiger’ van de huurders in de Raad van Commissarissen was de heer Huisman, voorzitter van de contactraad. De heer Huisman werd in 1997 de eerste voorzitter van de Raad van Commissarissen ‘nieuwe stijl’. Het bestuur werd overgedragen aan de directeur en de Raad van Commissarissen
De vereniging had in eerste instantie
Inspraak
ging direct toezicht houden op hem. Dat
alleen aandeelhouders, geen leden. Zij
Sinds het midden van de jaren
interne toezicht is belangrijk voor wat
bepaalden de samenstelling van het
zeventig was er vanuit de gemeente
heet de ‘governance’ van de organisatie.
bestuur. Vanaf de oprichting in 1912
kritiek op de organisatie. Het bestuur
Een onderwerp dat sterk in belangstelling
droeg de gemeenteraad bestuursleden
bestond
voor. Daar kwam een einde aan toen
nog steeds
de regelgeving voor woningcorpora-
uit
ties wijzigde.
notabelen en werd
Een private organisatie met een publiek doel
Gemeenteraad
niet
Het laatste bestuurslid op voordracht
bepaald democratisch samengesteld.
staat. Goed intern toezicht als tegenwicht
van de gemeenteraad was de huidige
De ledenvergadering bestond uit
voor de bestuurder is noodzakelijk. Zo
wethouder Henk de Greef. In het boek
aandeelhouders. Dat paste niet meer
leren recente gebeurtenissen bij corpora-
‘Sociaal ondernemen in een kapitalis-
bij de tijdgeest. De structuur van de
ties elders in het land.
tisch bolwerk’ wordt eind 2010
organisatie moest veranderen. Dat
overleden Jan Greep (gemeenteraads-
gebeurde na een lange voorbereiding
Huurdersvereniging
lid en later wethouder) geciteerd aan
uiteindelijk in 1986. Huurders konden
De huurdersvereniging bestaat inmiddels
de hand van een interview uit 1982.
toen lid worden van de vereniging. De
een kleine twintig jaar en is er in die jaren
Hij geeft aan wat in zijn ogen de rol
bedoeling was huurders meer inspraak
in geslaagd een waardevolle bijdrage aan
van de gemeentelijke vertegenwoor-
te geven via het oprichten van een
de woningcorporatie te leveren. Die
diger was: “In de bouwwereld gaat
contactraad. Het terugtrekken van de
bestaat uit goede afspraken, de voor-
het eerder om miljoenen dan briefjes
gemeentelijke vertegenwoordiger in
dracht van betrokken commissarissen en
van honderd en daarom is financieel
het bestuur en de voordracht van
constructief overleg met de bestuurder.
toezicht de moeite waard. Het is
bestuurders vanuit bewonersgeledin-
Onder de huurdersvereniging werken
overheidsgeld en dus belastinggeld en
gen waren de eerste stappen.
verschillende bewonerscommissies. Uiteraard had de vereniging al in de jaren
daar dient zorgvuldig mee te worden omgegaan”. Zo werd ook over de
Invloed en toezicht
zestig en zeventig overleg met de lokale
bouwvereniging verslag gedaan in de
Al snel volgde een nieuwe verande-
gemeenschap, met name met de
gemeenteraad. “Langs deze misschien
ring: het omzetten van de vereniging
buurtverenigingen in Oostdorp en
wat ingewikkelde weg, werkt
naar stichting in 1994 met een bestuur
Kerkehout. Deze verenigingen bestaan al
democratische controle”, aldus de heer
en Raad van Commissarissen. Daarmee
vele tientallen jaren en zijn altijd
Greep.
kregen de huurders daadwerkelijk
actief betrokken bij de
meer invloed en mochten zij een
ontwikkelingen in hun
commissaris voordragen. Deze
wijk.
14
Kees Schoorl, actief in Kerkehout Eén van de mensen die jarenlang betrokken was bij het overleg met de corporatie is Kees Schoorl.
Kees Schoorl
Kees Schoorl woont nog steeds met zijn vrouw in Kerkehout. Hij kwam naar deze wijk in 1965 en drie jaar later trad hij toe tot het bestuur van de buurtvereniging. Hij was daar onder andere voorzitter en secretaris van. In de periode 1996 – 2005 zat hij in de huurdersvereniging en daarna in de bewonerscommissie. Vanwege zijn werk had hij veel contact met de ‘bouwvereniging’. In het boek ‘Sociaal ondernemen in een
Jammer dat jongeren weinig tijd hebben voor vrijwilligerswerk
kapitalistisch bolwerk’ vertelt hij dat hij drie directeuren heeft meegemaakt: Lamet, De Mare en
Kees Schoorl en zijn vrouw zouden niet graag meer verhui-
Zopfi. “Ik heb soms pittige discussies met ze gehad”.
zen. Zij zijn vergroeid met de wijk. Schoorl vindt het wel jammer dat jongeren weinig tijd hebben voor vrijwilligers-
Toen De Mare directeur was, ging de corporatie veel
werk. Hij prijst het feit dat de Wassenaarsche Bouwstichting
renoveren. Bewoners kregen tijdelijk onderdak in caravans
woningen verkoopt in de Albertinestraat. Hij is van mening
bij de boederij van Knijnenburg. “Sommige bewoners zaten
dat nieuwe eigenaar-bewoners een positieve invloed kunnen
zelfs hartje winter in de caravan en kregen na afloop een
hebben op de omgeving. Het wel en wee van Kerkehout
flinke rekening voor het gasverbruik in de caravan die zij
blijft hem dus duidelijk bezighouden.
niet konden betalen”, aldus Kees Schoorl in het boek.
“Ik heb veel mooie herinneringen aan onze woning in Kerkehout. Wij hadden, voor extra inkomsten, ook kostgangers in huis. Zij deden met veel dingen gewoon mee in ons gezin, zoals helpen met aardappels schillen.” Mieke van den Berg, schrijfster en dichteres
15
Henk van Dijk al ruim 40 jaar in dienst
“Mijn vader en opa werkten hier ook”
Colofon
Henk van Dijk
Op 1 september was werkvoorbereider Henk van Dijk 40 jaar in dienst bij de Wassenaarsche Bouwstichting. “Ik begon met een vakantiebaantje en ben nooit meer weggegaan.”
Dit is een speciale editie van de Doorkijk ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Wassenaarsche Bouwstichting. Deze speciale editie van de Doorkijk heeft een oplage van 2.000 exemplaren.
Henk kent de Wassenaarsche Bouw-
den hadden toen eigenlijk weinig met
stichting al sinds hij kind was. “De
timmeren te maken.” De opa van
werkplaats was achter ons huis en als
Henk werkte ook bij de Wassenaar-
jongetje ging ik vaak met de werklie-
sche Bouwstichting. “Ik kan mij daar
den mee in de bakfiets. Dat vond ik
niets van herinneren, want dat was in
prachtig.” Het gebeurde ook menig
de jaren vijftig. Toch vind ik het wel
keer dat zijn toekomstige collega’s de
bijzonder, drie generaties bij de
Fotografie
jonge Henk uit de werkplaats stuur-
Wassenaarsche Bouwstichting.”
Sven van der Vlugt Fotografie, Lisse Diverse fotografie uit boek: “Sociaal ondernemen in een kapitalistisch bolwerk”
den. “Dan vonden zij mij te lastig of kwam ik te dicht bij de gevaarlijke
Veranderingen
machines. Ik bedacht toen dat ik daar
Vanaf zijn eerste dag had Henk het
later ook wilde werken en dat
naar zijn zin bij de corporatie. “Als iets
gebeurde.”
tegen zat, vond ik dat natuurlijk niet
Teksten en coördinatie Monster Communicatie, Rozenburg ZH
Ontwerp/opmaak Clownfish creatieve communicatie, Wassenaar
leuk, maar ik ging altijd met plezier
Brede functie
naar mijn werk.” Sinds zijn start in
Toen Henk als tiener zomervakantie
1972 is er veel veranderd. “Vroeger
had, vond zijn vader dat hij wel kon
hadden het kantoor en de werkplaats
Tien jaar
gaan werken. “Zou je niet eens wat
een aparte locatie. Wij kwamen niet
Henk is nu 56 jaar en moet zoals het
gaan doen?”, vroeg hij mij. “Mijn
op kantoor. Nu zitten alle medewer-
er nu naar uitziet nog tien jaar
vader werkte als opzichter bij de
kers op één locatie, dus zijn de lijnen
werken. “Dat zie ik nog wel zitten.
Wassenaarsche Bouwstichting en
korter. Dat komt de samenwerking ten
Ik ben erin gerold en heb een afwisse-
informeerde bij de directeur of er
goede.” Henk heeft nu ook meer
lende functie. In de 40 jaar dat ik hier
werk voor mij was. Ik kon direct
bevoegdheden dan vroeger. “Ik kan
werk is de organisatie groter en
beginnen als leerling-timmerman.” Na
meer zelf beslissen. Dat maakt de
professioneler geworden. Gelukkig is
de vakantieperiode bleef Henk bij de
functie interessanter.” Na zijn functie
het nu minder formeel. Ik kan zo bij
corporatie werken. “Ik ging één dag
van leerling-timmerman werd Henk
een collega binnenlopen als ik een
per week naar school en de rest van
timmerman. “Daarna werd ik de
vraag heb. Het is prettig werken hier.
de week werkte ik. Ik leerde voor
rechterhand van het hoofd service-
Dat houd ik nog wel tien jaar vol.”
timmerman, maar mijn functie was
dienst en sinds 2010 ben ik werkvoor-
eigenlijk veel breder. Ik moest
bereider. Daarnaast houd ik toezicht
bijvoorbeeld soms ook riolen ontstop-
op een landgoed voor een Vereniging
pen. Voor school beschreef ik al mijn
van Eigenaren. Ik controleer de
werkzaamheden. Toen een leraar las
portiekverlichting en de schoonmaak.
dat ik ook andere werkzaamheden
Soms doe ik wat kleine hand-
deed, maakte hij de aantekening:
en spandiensten voor de
“Waar leer je voor?” De werkzaamhe-
bewoners.”
16
