Van bevlogen naar uitgeblust en de weg terug!

Van bevlogen naar uitgeblust…en de weg terug!

• Ik ben nog niet in de nabijheid gekomen van een burn-out.

• Burn-out is een maatschappelijk modeverschijnsel. • Leerkrachten zijn geen risicogroep om een burn-out te krijgen omdat ze voldoende recuperatietijd hebben.

Stellingen Groen : akkoord Rood : niet akkoord

• Een burn-out krijgen zit tussen de oren.

• Een burn-out krijgen doe je jezelf aan.

• Deel 1: Wat is burn-out? …van bevlogen naar uitgeblust Wat is het? Wie krijgt het? Welke zijn de symptomen? Risico’s?

• Pauze

Inleiding

• Deel 2: Hoe kunnen we burn-out voorkomen en als het zich toch aandient aanpakken? …. de weg terug Zelfzorg een remedie tegen BO?

Aanpak vanuit de organisatie… de verantwoordelijkheden. Een maatschappelijk debat en beleid.

Van bevlogen naar uitgeblust…

Begrippen

Wat is burn-out?

• Ongeveer 9 % van de Belgische werkzame beroepsbevolking heeft last van burn-outklachten. • Bijna 1% van de huisbezoeken bij Belgische artsen heeft te maken met BO. Contrast tussen cijfers en zelfrapportage in vragenlijsten: 30 à 40% verschijnselen, gerelateerd aan BO (Hansez e.a., 2010, onderzoek naar BO bij de Belgische beroepsbevolking (onderzoek in opdracht van de Belgische overheid).

• Het ziekteverzuim zit op een record van 6,4 dagen, kost gemiddeld 784,28 € per werknemer per jaar. • Veel mensen vinden weg naar hulpverlening niet!

Cijfers in België

• Stress kost Vlaamse bedrijven jaarlijks 13 miljard. Opgejutte werknemer kost de baas meer dan een zieke. • onderzoek_burnout2013.pdf • http://www.werk.belgie.be/moduleDefault.aspx?i d=39576

Cijfers in het onderwijs

Begrippen

Bevlogen energie

continuüm

• Enthousiast • Energiek

• Met goesting • Dynamisch

• Met passie • Gelukkig

• Batterijen opgeladen

Uitgeblust energieverlies

• Stress • Surmenage • Overspannen • Depressief • Chronisch vermoeid • Opgebrand • Uitgeblust • Batterijen leeg

Welzijn Welzijn is de fundamentele instemming met het bestaan; is het antwoord ‘ ja’ op de vraag of men tevreden en gelukkig is.

Maatschappelijke positie Sociale contacten Zingeving

Mate van welzijn

Weerbaarheid

Persoonlijke interesses

Gezondheid

Sociaal leefklimaat

Gelukkig zijn Wat maakt mensen GELUKKIG? • Kunnen kiezen het gevoel dat je kan doen wat je zelf wil • Mogen doen het gevoel dat je iets kan realiseren

• Samen zijn het gevoel dat je dicht bij anderen staat • Waardering het gevoel dat je de moeite waard bent SHELDON

Stress • Is een reflexmatige, – gebeurt automatisch, zonder bewuste keuze of gedachte (ook dieren kunnen stress hebben) • lichamelijke reactie,

– afscheiding van biochemische stoffen

Stress • op een psychologisch proces; – perceptie van een situatie als bedreigend of uitdagend • dit is een doeltreffende reactie in noodsituaties waar

snelle, hevige actie noodzakelijk is om te overleven, • vroeger, maar ook nu

Psychosociale (arbeids)belasting • Elke belasting van psychosociale aard • Oorsprong : – Uitvoering van het werk – Naar aanleiding van de uitvoering van het werk • Schadelijke gevolgen voor de gezondheid van een persoon – lichamelijk – psychisch

Psychosociale (arbeids)belasting is de belasting van de psychische en sociale vermogens; deze belasting heeft te maken met:

■ de wijze waarop het werk een beroep doet op de

psychische en sociale vermogens van werknemers;

■de betekenis die werknemers geven aan hun werk vanuit hun eigen zingevingspatronen (waarden, doeleinden, behoeften, aspiraties, verwachtingen);

■de effecten van dit alles op hun gezondheid en welbevinden van werknemers.

Burn-out is een gevaarlijke ziekte die in extreme gevallen zelfs dodelijk kan aflopen, als je de signalen ervan negeert. Een eenduidige medische definitie bestaat er niet, en bijgevolg zijn er haast zoveel definities in omloop als er wetenschappers zijn. In de volksmond wordt burn-out vaak gelijk gesteld met moe of vermoeid zijn. Vaak wordt het gehanteerd als synoniem van stress. – http://nl.wikipedia.org/wiki/Burn-out – http://www.werkbaarwerk.be/werkbaarwerk/ werkstress Slide 17

Burn-out is een negatieve aanhoudende gemoedstoestand die verband houdt met het werk, die voorkomt bij ‘normale’ individuen en die gekenmerkt wordt door uitputting, een gevoel van onbekwaamheid, demotivatie en disfunctioneel gedrag op het werk. Deze gemoedstoestand blijft vaak lange tijd verborgen voor de werknemer en vloeit voort uit het onevenwicht tussen de intenties en de realiteit op het werk. Vaak houden de werknemers deze gemoedstoestand in stand door copingstrategieën. – Schaufeli en Enzmann 1998)

ruzie conflicten geweld pesterijen OSGW = ongewenst grensoverschrijdend gedrag

psychosociale belasting

LIJDEN

Van stress naar psychosociale belasting naar burn-out

19

19

Van psychosociale belasting naar burn-out • Burn-out is een individueel probleem – Bij toenemende spanning : 3 acties vertonen: vluchten, vechten of bevriezen – Burn-out is de eindfase van langdurige stresssituaties, eigen grenzen overschreden

• Burn-out is een relationeel en organisatieprobleem Gebaseerd op het Job Demand-Control Model van Karasek:

Kans op burn-out neemt toe – Wanneer de taakeisen te hoog zijn – De sturingsmogelijkheden te laag

– Wanneer er weinig mantelzorg , support door collega’s of chefs

Beliefs: bewuste en onbewuste psychische processen

Disease: lange termijn: (ernstig) ziektebeeld

korte termijn/ reflexmatig

Activating factor: activerende factoren

Consequences: gevolgen

Lange termijn

Uitingsvormen van burn-out

Van psychosociale belasting naar burn-out suicide ziekte

depressie psychosociale belasting

LIJDEN


burn-out psychosomatische klachten demotivatie

23

23

Symptomen

Maslach &Jackson1986 in Vanheule 2001 Groepering van symptomen in 3 dimensies •Gevoel van uitputting

• je voelt je leeg, moe en aan het einde van je mogelijkheden. Je hebt het gevoel dat je het werk niet langer aankunt.

• De ander onpersoonlijk behandelen.

• Vroeger kon je je steeds goed inleven in andere personen. Nu is dit niet langer het geval. Je hebt de neiging om de ander als mens te negeren en je werk op de automatische piloot uit te voeren.

• Je niet langer bekwaam voelen.

• Je voelt je schuldig omdat je niet langer de kwaliteit van vroeger kunt leveren. Je twijfelt sterk aan jezelf.

Uitingen Hansez e.a Fysiek Asthenie of krachteloosheid Slaapstoornissen

Cognitief en affectief Daling van het controlegevoel Daling van het competentiegevoel

Daling van energie Lagere motivatie Neurovegetatieve en functionele Frustratie klachten (bv. hartkloppingen, maag- en darmklachten, benauwdheid op de borst, hyperventilatie, dembenauwdheid, spanningshoofdpijn) Angst Prikkelbaarheid Lagere zelfwaardering Lager idealisme Lagere concentratie Slechter geheugen Depressieve stemming Dualiteit: de job verlaten of blijven

Gedragsmatig Zich afzonderen Lagere vermogen om goed te presteren Agressiviteit Attitudeverandering ten opzichte van anderen (cynisme, onverschilligheid, distantiëring, afstandelijkheid)

Absenteïsme van kortere of langere duur

Meten

Meten

Wie is vatbaar voor burn-out

Geubels en de Belgen • http://www.youtube.com/watch?v=8Irjb C56ooI


Belangrijkste risicogroepen zijn: • Workaholics: carrièremensen met een overdreven verantwoordelijkheidsgevoel en angst voor fouten


• Eerder introverte mensen, die op een ernstige manier aanwezig zijn

• Mensen die zich vervelen : bore-out • Perfectionisten: de ‘sky is the limit’

Managers breken

Top chefs na burn out

Belangrijkste risicogroepen zijn:

• Mensen die ‘zorgen’, ondersteunen, adviseren…die rechtstreeks met mensen werken • ‘Het zit in de mens’ : de vrouwen, de idealisten….


• Mensen die loyaal zijn aan de anderen, maar niet aan zichzelf • De meest toegewijde mensen krijgen een burn-out (VRT koppen 2012) http://www.een.be/programmas/kop pen/burn-out

Risico’s op burn-out

Psychosociale belasting en burn-out

Organisatie aspecten


suicide ziekte


LIJDEN

Persoonlijkheidsaspecten

Burn-out psychosomatische klachten demotivatie

35

3 februari 2014

35

Psychosociale belasting en burn-out ruzie conflicten geweld pesterijen OSGW = ongewenst grensoverschrijdend gedrag

suicide ziekte


LIJDEN



36

3 februari 2014

36

Factoren die risico op BO verhogen

Risico’s op burn-out Persoonlijkheidsaspecten

•

Je job neemt een centrale rol in in je leven.

•

Je beschouwt je job als de enige bron van bevrediging in je leven. Dan wordt falen in het werk een synoniem van persoonlijk falen.

•

Je ziet resultaten in het werk als een gevolg van je eigen prestaties en dat vindt je erg belangrijk. Je identiteitsgevoel is dan erg afhankelijk van de effecten die je zelf bewerkstelligt in je werk.

•

Je bent een grote idealist die op een bepaald ogenblik geconfronteerd wordt met het feit dat resultaten niet overeenstemmen met het beeld dat je er vooraf van had.

•

Je zoekt in je job en op het werk een manier om je te wreken op kritieke vroegere ervaringen (bv. ontslag vorige job).

•

Je hebt het idee dat je alleen geliefd bent vanwege je prestaties. Want dan kan het gebeuren dat je andere mensen probeert te behagen.

Verhoogd risico: balans tussen draaglast en draagkracht

onevenwicht

38

Psychosociale belasting en burn-out

Organisatie aspecten

3 februari 2014

3 februari 2014


suicide ziekte


LIJDEN



39

39

4 A’s • Arbeidsinhoud: te veel of te weinig werk, gevaarlijk werk, tegenstrijdige taakeisen, te moeilijk of te gemakkelijk werk;

• Arbeidsvoorwaarden : werken

rusttijdenregeling, lage beloning, contractvorm, werkzekerheid.

Risico’s op burn-out Organisatie aspecten

• Arbeidsomstandigheden:gevaarlijke of

onhygiënische situaties, lawaai, ontbreken van hulpmiddelen;

• Arbeidsverhoudingen:relationeel leed door

bepaalde interpersoonlijke of groepsconflicten; geweld,pesterijen en ongewenst seksueel gedrag, wijze van leidinggeven;

• Welzijn en burn-out : een maatschappelijk fenomeen? Dirk Dewachter in zijn boek:‘Borderline times : het einde van de normaliteit’

Risico’s op burn-out In de media

http://www.youtube.com/watch?feat ure=player_detailpage&v=xsiIKOjbZRk

‘Borderline times : het einde van de normaliteit’ Criteria: • Verlatingsangst • Instabiele en intense relaties • Onaangepaste agressie

Risico’s op burn-out

• Indentiteitsstoornissen

Maatschappelijke evoluties

• Impulsiviteit

• Affectlabliliteit

• Automutilatie en suïcidaliteit • Zinloosheid en leegte

• Burn-out ten gevolge van overinformatie door sociale media: twitter, facebook,…. http://www.youtube.com/watch?gl=BE&v= vejyd_4hEa0

Risico’s op burn-out Maatschappelijke evoluties

De weg terug

• Wanneer ik signalen ervaar van een dreigende burn-out zou ik mijn directie daarover aanspreken. • Om van een burn-out te genezen moet je therapie volgen. • Ziek zijn behoort tot de privacy, de directie moet zich daar niet mee inlaten.

Stellingen Groen : akkoord Rood : niet akkoord

• Ik weet hoe ik mijn batterijen kan opladen, ik weet hoe ik mij kan wapenen tegen energieverlies. • Ik kan mensen die dreigen uit te vallen helpen. • De werkgever is verplicht om de risico’s op burn-out preventief aan te pakken.

Individuele weg

Zelfzorg een remedie tegen burn-out

• Erkennen – Dit kan niet meer – Blijf er niet mee zitten

• Spreek erover – Met huisarts, psychiater – Met psycholoog

• Spreek erover op het werk

De individuele weg

– – – – –

Met collega Met directie Met schoolbestuur Met vertrouwenspersoon, Met bedrijfsarts en /of de preventieadviseur voor psychosociale aspecten van uw externe preventiedienst

• Rusten en fysiek herstel – Ziekteverlof

– Ontspanning – Gezondheidsprogramma’s – Wellness

• Re-integratie – Goed voorbereiden

De individuele weg

– Leven anders indelen, andere keuzes maken

• Werken aan je geluk – Zelfhulpprogramma’s http://www.mijnkwartier.be/

• Psychotherapie en psychoeducatie, – Zoek een coach, therapeut…

Therapeutische behandeling van burn-out

• • • • • • • • •

Stekker uit het stopcontact Rationeel Emotieve Therapie ( RET) Locus of control Opruimen, aan de slag gaan De jij of ik techniek Zelfhypnose Zorg voor een goed sociaal netwerk Balans werk en privé Een gezonde geest in een gezond lichaam

• Versterken van je mentale weerbaarheid  Cursus assertiviteit  Cursus mindfulness

De zeven factoren van ‘Mindfulness’

1.

Niet (hoeven) oordelen: onbevooroordeeld kijken naar wat er is

2.

Geduld: ook met je ongeduld, je boosheid, je angst, je drukke agenda

3.

Eindeloos beginnen: iedere ervaring , ook al denk je deze te kennen, met frisse blik bekijken

4.

Vertrouwen: in het met aandacht aanwezig zijn bij dit moment

5.

Niet(hoeven)streven: eerst maar eens kijken wat er hier en nu is voordat je een oplossing zoekt

6.

Acceptatie: gevoelens leiden eerder tot een oplossing als je ze accepteert

7.

Loslaten: door los te laten ontstaat ruimte

• Maak de balans op • Werk aan je conditie en ontmoet vrienden

• Pas je denken aan • Draag zorg voor je hersenen • Vermijd angst

Preventie en aanpak van burn-out In 10 stappen Volgens dr Swinnen

• Reken af met woede • Individuele verschillen • Voorbereiding op een nieuw zelfbeeld en een nieuwe werkattitude • Schakel je netwerk in om een geschikte job te creëren • Eindelijk: de stabilisatiefase

Hoe laad je je batterijen op? Hoe vermijden dat ze leeglopen?

Hoe laad je met snel succes je batterijen op ?

Erken de psychosociale belasting, zeg STOP. ( door conflicten, door OGGG…) ( door de arbeidsverhoudingen, arbeidsomstandigheden, arbeidsvoorwaarden , arbeidsinhoud)

Eet en drink gezond

Stop het lijden ( demotivatie, psychosomatische klachten, burn-out, depressie, ziekte, suïcidegedachten….)

Neem voldoende rust , slaap wel

Spreek erover op het werk ( i.p.v. thuis/huisarts) meldpunt, vertrouwenspersoon, arbeidsgeneesheer, sociale dienst…

Stop met roken , slik niet teveel pillen

Waarvan droom je, wat wil je, wat heb je daarvoor nodig. ( verlofstelsels, deeltijds werken…..)

Beweeg, adem bewust

Maak keuzes ( zelfverantwoordelijk en zelfbepalend)

Ambiance

Doe waar je goed in bent. Zorg dat je werk bij je past

Accepteer complimenten en deel complimenten uit

Houd afstand

Geef jezelf dagelijks een schouderklopje

Laat je steunen

Hang de drama queen of prinses/prins niet uit Gun een ander iets Geniet en verwen jezelf

Permanente batterijopladers Ontwikkel jezelf Wees spiritueel

De echte ontdekking zit niet in het vinden van nieuw land, maar in het kijken met nieuwe ogen – Marcel Proust

"The most creative act you will ever undertake is the act of creating yourself.“ Deepak Chopra

• Je ervaart sociale steun op het werk, je kan bij collega’s terecht.

• Je kan over de last van het werk praten met andere mensen. • Je slaagt erin om je werk en privéleven te scheiden met behulp van strikte regels.

Factoren die risico op burnout verlagen

• Je vindt een manier om woede en agressie te kanaliseren. • Je kan parttime werken. Onvoldoende toereikend !!!

JE GOED VOELEN OP JE WERK PERSOONLIJKE ASPECTEN Fysieke aspecten Mentale aspecten

ORGANISATIE ASPECTEN Arbeidsinhoud Arbeidsomstandigheden Arbeidsverhoudingen

Sociale aspecten

Arbeidsvoorwaarden

Individuele, persoonlijke verantwoordelijkheid

Werkgever verantwoordelijk voor preventie en bescherming op het werk 56

Gedeelde verantwoordelijkheid

Aanpak vanuit de organisatie

Hoe kan ik helpen

Burn-out als een relatieprobleem Wanneer iemand in team een burn-out heeft dan is er een gedeelde verantwoordelijkheid voor de samenwerkingsrelatie . Kijken naar de talenten, geen schuld Pak conflicten aan, schaak bemiddeling in.

De relaties aanpakken

Een burn-out ontstaat nooit zonder de ander, het oplossen dus ook niet. Daarom veranderen van lineair kijken naar circulair kijken. ( wederzijdse beïnvloeding)

De relaties aanpakken

Burn-out als organisatieprobleem • Welzijnswetgeving implementeren (verplicht) – Klachtenprocedure maken voor melding van psychosociale belasting – Aanstellen vertrouwenspersoon en preventieadviseur voor psychosociale aspecten

– Risicoanalyse op psychosociale belasting

De organisatie aanpakken http://www.werk.belgie.be/wel zijn_op_het_werk.aspx#AutoAn cher1

4 A’s: arbeidsinhoud, arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen)

– Globaal preventieplan maken

• Leiderschapsstijl optimaliseren – Vorming : conflicthantering, bemiddeling, coachend leiding geven, verzuim –en exit gesprekken voeren,… – Vraag hulp, schakel deskundigen in – Transparant zijn: eerlijkheid t.a.v. jezelf en de medewerkers

De organisatie aanpakken

Beleid

Een maatschappelijke debat

Beleid Nederland

België

• Minister Asscher van Sociale Zaken en Werkgelegenheid beschouwt de aanpak van psychosociale arbeidsbelasting als één van de grote uitdagingen waar we de komende jaren voor staan. Om te voorkomen dat mensen ziek worden van de werkdruk en te zorgen dat mensen gezond en met plezier door kunnen blijven werken. Dat zei hij woensdag 15 mei 2013 op de eerste bijeenkomst van het Forum Gezond en Veilig Werken.

• Minister Monica De Coninck van Werk past de wetgeving aan en lanceerde haar campagne in 2013

Wetgeving Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk (B.S. 18.9.1996) Schrijft elke werkgever voor om een welzijnsbeleid te voeren d.w.z. preventief maatregelen te nemen zodat de werknemers kunnen werken in een gezonde, veilige en stimulerende werkomgeving.

Beleidsmatige aanpak

– – – –

Multidisciplinaire risicoanalyse (RA) Dynamisch risicobeheersingssysteem (DBRS) Globaal preventieplan Jaaractieplan

17-05-2007-KB voorkoming psy belasting veroorz dr werkAR prévention charge psychosoc par le travail.pdf http://www.ond.vlaanderen.be/welzijn/links/

Campagnes • Burn- out bespreekbaar maken – http://www.s-p-a.be/artikel/campagnemaakt-stress-en-pesten-bespreekbaar/

Beleidsmatige aanpak

• Geluks- enquête – http://www.plukjegeluk.be/

• Werken aan werkbaar werken – http://www.werkbaarwerk.be/werkbaarwerk/ werkstress

Stimuleren van een positief arbeidsklimaat

Tevreden werknemers leveren betere resultaten !

Annemie Lagrain Preventieadviseur psychosociaal welzijn Vlaamse overheid Departement Bestuurszaken Gemeenschappelijke Dienst voor Preventie en Bescherming Boudewijnlaan 30 bus 44 1000 Brussel Tel.: 02 553 49 54 | gsm: 0499 59 38 07 [email protected]

3 februari 2014

69

Van bevlogen naar uitgeblust en de weg terug!

Recommend Documents