Van 1965 tot 2065: halverwege een eeuw wonen

Van 1965 tot 2065: halverwege een eeuw wonen Paul Schnabel Universiteit Utrecht

Arnhem , Rozet , 1 oktober 2015

Woonperspectief 2065  Meeste woningen 2065 nu al aanwezig, groei en vervanging 2,5 miljoen tot 9 miljoen totaal  Geen grootschalige stadsuitbreidingen verwacht, wel ‘inbreiding’ in de steden, vervanging oudbouw, herbestemming kantoorpanden, meer zelfbouw (ook collectief), meer duurzaamheid, meer ‘slimme’ huizen, minder energie en meer zelf opgewekt  Woonmachine in conservatieve huls ( uiterlijk traditioneel, innerlijk modern-technisch)  Aanpassing aan klimaatverandering ( regenafvoer, zonnewering)  Misschien toch heel anders….

Vijftig jaar geleden in Nederland  -Nieuwbouw voor gebruiker niet heel anders dan nu:

 Cv, badkamer, zonrichting, (meer) open keuken, maar geen dubbelglas of isolatie  - Wel woningnood: 125.000 woningen erbij, veel galerijhoogbouw, grootschalige stadsuitbreiding, functiescheiding, nieuwe steden ( Zoetermeer, Nieuwegein)  - Begin grootschalige overstap van huur naar koop  - Sterke regie van rijksoverheid: ruimtelijke ordening en volkshuisvesting  - Bijna alles is er nog – ‘Bijlmer’ grote uitzondering

De echte veranderingen voor de bewoners  - Huishoudensverkleining en –verdunning: meer ruimte per persoon (nu 41 m2)  - Individualisering in huishouden en in de woning: ‘iedereen alles zelf’  - De open keuken en de ‘verwitting’ van het interieur  - Meer aandacht voor veiligheid ( daling criminaliteit!)  - Het buitengebied als woongebied  - De ‘tweede’ voorziening: wc, badkamer  - Betere isolatie tegen geluid en koude

 - Ruimte voor het nieuwe werken

Demografische Feiten 2015  Bevolking

17 miljoen

 Jonger dan 20 jaar

3,7 miljoen

 Boven 65 jaar

3,3 miljoen

 Niet-westers

2,2 miljoen

 Levensverwachting Mannen

78,7

 Levensverwachting Vrouwen

82,6

 Geen grote veranderingen in geboorte- en sterftecijfers verwacht. Levensverwachting blijft toenemen

Belangrijke veranderingen komende decennia  Meer inwoners 18 -19 miljoen, door migratie en geboorte

 Meer en kleinere huishoudens (tot ruim 9 - 10 miljoen)  Meer eenpersoonshuishoudens (40 -45%)  Ieder huishouden alles zelf, ieder lid huishouden alles zelf  Meer dan 100% gsm, tv, ICT (nu al over 95% incl. internet)  Nu 8 miljoen personenauto’s (20% hh meer dan één), door naar 9 /10 miljoen  Nu 7,5 miljoen woningen, voorlopig plus 60.000 per jaar (maar in 2013 25.000 bouwvergunningen)  Kleine HH heel dure leefvorm, maar waarschijnlijk weinig kans op nieuwe collectievere leefvormen

Zou het allemaal heel anders kunnen worden?  Minder welvaart zou tot grotere huishoudens kunnen leiden

 Ook met meer welvaart mogelijk vriendenfamiliehuishoudens  Alternatief is het slaapplekscenario: single in public, studio als slaapplek ( ‘New York’model)  Sterkere bepaaldheid wooncarrière door levensfasen

 Wat blijft altijd: behoefte aan geborgenheid, eigen plek voor alle functies  Tussen territorium en zwerven, tussen groepsleven en alleen zijn, tussen continuïteit en afwisseling

Weer een Ministerie van VROM nodig?

 Discussie over de wenselijkheid van een hernieuwde bemoeienis van het rijk met ruimtelijke ordening, stedenbouw, architectuur en volkshuisvesting  Nederland eeuw lang ‘getekend’ door de overheid  Compacte steden zonder banlieu, uniforme bouw van gemiddeld hoge kwaliteit  Wat missen we nu?

Bijzondere bouwopgave Nederland  1900 5 miljoen inwoners

1 miljoen huizen

 1950 10 miljoen

2 miljoen huizen

 2007 16,5 miljoen

7 miljoen huizen

 2020 17/17,5 miljoen

8 miljoen huizen

 2050 18 miljoen ?

9 miljoen huizen

 2065 19 miljoen ?

10 miljoen huizen

Snelste en grootste bevolkingsgroei in Europa

1900-2000: 3 x bevolking, 6 x huishoudens

Grote veranderingen in woonbehoefte  Snelle groei aantal eenpersoonshuishoudens (35%)

 Snelle groei oudere een-en tweepersoonshuishoudens (woningaanpassingen, thuiszorg)  Meer ruimte per hh en per persoon ( nu gem. 41 m2)  De dominantie van de auto en de voorkeur voor een buitenhuiskamer (achtertuin)  Meer comfort en uitgebreidere voorzieningen (2e WC, 2e bad)  Meer isolatie (geluid, energie), meer duurzame energie  Meer domotica en robotica, het ‘slimme’ huis

Hoe wonen de Nederlanders nu?  7,5 miljoen woningen

 69% woont in eengezinswoning , 18% vrijstaand, 4% ‘bijzonder’  58% koopwoning , 42% huurwoning

 80% huizen gebouwd na 1945, 50% na 1970

 HH. met kinderen: 90% eengezinswoning 

75% koopwoning - 25% 175 m2 plus

 EU 42% etage, NL 15%; EU 70% koop, NL 60%; EU 23% rijtjeshuis, NL 61%; NL hoogste percentage sociale huurwoningen

Wie wonen in een koopwoning?  Hoog opleidingsniveau (75%) meer dan midden (60%) en laag (38%)

 Paren met kinderen (81%) meer dan alleenstaanden (37%) en eenoudergezinnen (35%)  Meer autochtonen (63%) dan n.w. allochtonen (29%)  Minder G4 (35%) dan G 21 (52%) en ‘rest’ (66%)  Gemiddelde waarde 2010 237.000 Euro (2009: 254.000)  Gemiddelde hypotheekschuld 155.000 Euro

‘Huren kan ook nog’  2,8 milj.gereguleerde huur, 0,4 milj. vrije huur (totaal 42%)

 Huurkosten (incl.) – gem. 600 Euro (woonquote 36%)  Huurtoeslag (2014) – 1,2 milj.hh, gem. € 2000

 Netto jaarinkomen huurdershuishoudens 23.000 Euro (kopers 43.000 Euro)  Lange wachttijden  Landelijk uniforme kwaliteitspuntenregeling  Beperking toegang corporatiesector

 Beperkt aanbod vrije sector huur

Wat vinden de Nederlanders van hun woning?  89% tevreden of zeer tevreden (45%)

 Meest tevreden (95%): 65+, 20% hoogste inkomens, autochtoon, huis op de grond, nieuwbouw, eigen huis  Minst tevreden: 18-34 jr. (78%), 20% laagste inkomens (82%) •

Marokkanen (53%)

•

Turken (67%)

 Weinig verhuizingen boven 40 jr.  Doorstromen alleen tot woonambitie is gerealiseerd

Wat komt de woning/woonomgeving tekort Woning 

Buitenruimte

21%

(lage inkomens 27%)



Ruimte

15

(allochtonen 35%)



Onderhoud

12

Woonomgeving 

Netheid (‘rommel’)

15%



Rust (‘verkeer’)

13



OSM

9



Veiligheid

9

Verhuiswensen 25% HH. wil binnen twee jaar verhuizen - feitelijk de helft

Verhuisredenen (in mate van incidentie) 1.

zelfstandig wonen

2.

huis te klein

3.

werk of studie

4.

slechte buurt

Verhuiswensen 5.

gezondheid

6.

huwelijk/ samenwonen

7.

huis te groot

8.

scheiding

Meest gevraagd:

 goedkope huurwoningen door goedkoop hurenden,

 dure koopwoningen door bezitters van dure koopwoningen

Doorstroming 2007-2009 Feitelijk

Gewenst

Van eengezinshuur (130.000) – 2/3 huur

(2/3e huur) (245.000)

Van meergezinshuur (260.000) – 60% huur

(60% huur) (470.000)

Van meergezinskoop (70.000) – 15% huur

(15% huur) (125.000)

Van eengezinskoop (250.000) – 20% huur

(20% huur) (465.000) (Woon 2009)

Huur en koop zeer gescheiden

Probleem: G-4, maar ook wel in G-21  Teveel huurwoningen (75%)

 Teveel te kleine woningen (50% kleiner dan 75 m2)  Teveel etagewoningen, flats (79%)  Teveel woningen met buitentrap (centrum-stedelijk 38%)  Teveel slechte woonmilieus (verhuisreden voor 22%)  Teveel woningzoekenden / starters

Wat werkt op wijkniveau goed?  Menging koop/particuliere huur/sociale huur

 Menging hoog/laag, in rij/(half)vrij  Integratie parkeren (hh begint bij de auto)

 Menging functies (levendigheid/veiligheid)  Alert blijven op vies, onveilig, kapot, leeg, verwaarloosd  Stimuleer reputatie en identiteit, involveer bewoners  Herkenningspunten, heldere plattegrond, variatie, groen/blauw  Publieke familiariteit  Scholen, winkels, zorg , park, speel/trapveldjes in de wijk

Hoe willen de Nederlandse gezinnen wonen?  Groter, groener, homogener, veiliger  Op de grond, met tuin voor, achter en opzij, aan het water  Ruimte voor mobiliteit en vrije tijd: parkeren, stallen, opbergen, aanleggen  Comfortabeler en luxueuzer ( keuken, badkamers)  Prettige sociale omgeving  In een eigen huis, herkenbaar, energiezuinig  Met alleen het eigen gezin  Aan een rustige straat, met weg en trottoir gescheiden

 Betaalbaar

Ook in bouw meer rekening houden met…  Samenhang woning – auto: parkeren binnen of bij huis

 Bereikbaarheid gaat boven nabijheid  Multifunctionaliteit auto

 Samenhang rijden en parkeren  Tweeverdieners zijn twee-auto-bezitters  Economische psychologie autobezitter: bezit = gebruik

Toekomst anders? 

Werken meer diensten, meer thuis, maar ook meer contact- en teamwerk, meer overloop werk-privé



Wonen meer ruimte, meer ICT (domotica), meer comfort, meer energiezuinig



Winkelen meer e-commerce, meer bezorgdiensten



Welzijn: meer en vaker alleen, ‘leef’robots



Welvaart: zal verder toenemen



En toch hetzelfde…  Mensen hechten aan een plek en aan een eigen plek

 Wonen moet comfortabel, veilig , voldoende ruim en warm zijn, met voldoende voorzieningen voor de dagelijkse behoeften  Wonen is sterk statusgevoelig  Appartementen moeten een ruim en zonnig buiten hebben  Van de bevolking van 2060 is al 60% aanwezig