VALLEN blijf er even bij stil staan
32.023N-130701 • Diensthoofd Geriatrie Jan Yperman Ziekenhuis ● Briekestraat 12 – 8900 Ieper ● www.yperman.net
Deze brochure is bestemd voor personen die een verhoogde kans hebben om frequent te vallen met mogelijk ernstige gevolgen. Vallen kan iedereen overkomen en overal. Hier in het ziekenhuis, thuis of zelfs in het rusthuis. Daarom geven wij graag een aantal tips mee om dit te voorkomen. U leert hoe u terug recht kunt komen na een val. Aan de hand van een vragenlijst kunt u eventueel valangst bij uzelf herkennen. Tot slot kunt u thuis een afpuntlijst overlopen om uw thuisomgeving veiliger te maken. Dit boekje wordt overhandigd door een ergotherapeut, waarmee u de onderwerpen die voor u van belang kunnen zijn, bespreekt.
Hoe voorkomt u vallen
IN HET ZIEKENHUIS?
Weet wat u kan en vraag zo nodig hulp De meeste valincidenten binnen het ziekenhuis gebeuren tijdens kleine verplaatsingen op de kamer (in/uit bed, in/uit zetel, stappen in de kamer, naar het toilet gaan, … ). Als u duizelig bent of zich zwak voelt, vraag dan hulp. Dit kan door op de rode knop van de bel te duwen.
Draag gesloten schoeisel en goed passende kledij • • • •
Draag altijd pantoffels of schoenen die de enkel goed omsluiten, geen ‘insteeksloffen’. Vermijd schoenen met een gladde zool of met een hak. Loop niet blootsvoets of op kousen. Draag gemakkelijke kleding die niet over de grond sleept.
Leg alles binnen handbereik • •
• •
Hang de bel binnen handbereik en weet hoe u die moet gebruiken. Leg uw zakdoek, bril, telefoon, krant en andere zaken die u vaak nodig hebt dicht bij u zodat u er niet ver hoeft naar te reiken. Durf dit ook aan de verpleegkundige te vragen voor hij/zij de kamer verlaat. Laat geen voorwerpen rondslingeren waarover u kunt struikelen. Houd uw kamer ordelijk, zorg voor een vrije doorgang naar het toilet en naar het bed.
Zicht • •
Zorg voor voldoende verlichting als u alleen opstaat, zowel overdag als ’s nachts. Als u problemen heeft met uw zicht, meld dit aan de verpleegkundige.
Sta traag recht vanuit uw bed / zetel / stoel •
Rechtstaan vanuit het bed: • ga eerst rechtop zitten op de bedrand • plaats uw beide voeten goed op de grond • blijf even zitten • sta dan traag recht Tip : Plaats zo nodig het bed met de bedbediening lager, zodat uw voeten zeker op de grond staan bij het uit bed draaien.
•
Rechtstaan vanuit de zetel / stoel: • plaats uw beide voeten goed op de grond • neem steun op de leuning • leun goed voorover en sta traag recht
Gebruik hulpmiddelen, zoek houvast • • •
Als u thuis een hulpmiddel gebruikt, vraag hier dan om een gelijkaardig hulpmiddel. Zoek steun aan iets dat niet kan rollen of wegschuiven. Controleer of de wielen van een rolstoel, zetel en bed vastgezet zijn voor u er in of er uit stapt.
Meld hindernissen •
•
Natte of gladde vloeren. Defect rollend materiaal (bv. infuushouder, rollator, … ) Verlichting die niet werkt. Defecte bel.
•
…
• •
Vallen kan heel ingrijpende gevolgen hebben.
Uit onderzoek blijkt dat : • • • •
1 op 3 thuiswonende 65 plussers minstens 1 x per jaar valt. 1 op 2 van de 80 plussers meer dan 1 x per jaar valt. 10% van de valpartijen veroorzaakt een ernstig letsel. Bij 3% is er sprake van een heupfractuur.
Daarom hechten wij, als zorgverleners in het ziekenhuis, veel belang aan preventie om vallen van ouderen in het ziekenhuis of thuis te voorkomen.
Hoe voorkomt u vallen
THUIS?
Algemene tips voor uzelf: Tip 1 Schoeisel Draag platte, volle schoenen met een rubberen zool. Trek pantoffels aan die goed aansluiten en een goede steun bieden. Tip 2 Bewegen Zorg voor regelmatige en aangepaste lichaamsbeweging. Een half uur bewegen per dag doet wonderen. Tip 3 Eten en drinken Verzorg uw voedingsgewoonten. Eet minstens éénmaal per dag een volle warme maaltijd. Drink minstens 1,5 liter per dag. Tip 4 Uw ogen Ga jaarlijks bij de oogarts op controle. Reinig dagelijks uw brilglazen. Tip 5 Medicatie Laat regelmatig uw medicatie nazien door een arts. Als u zich duizelig voelt, laat dan direct de huisarts komen. Tip 6 : Telefoon Heb steeds uw draagbare telefoon of GSM of personenalarm op zak.
Tips : veiligheid in en rond het huis Tip 1 : De trappen Een leuning is onmisbaar, beter nog is twee leuningen. Als u een traploper hebt, dient deze goed vastgemaakt te zijn! Maak de traptreden veiliger : bekleed elke trede met een antislipstrip en markeer de eerste en laatste trede met strip in een felle kleur. Vergeet uw keldertrap niet! Laat niets op uw trap rondslingeren.
Tip 2 : Tapijten Neem alle losliggende matten en tapijten weg. Deurmatten met opkrullende hoeken, werken om valpartijen in de hand. Tip 3 : De verlichting Zorg voor voldoende verlichting in de inkom, de slaapkamer, de kelder, de bergruimte, alsook rondom het huis. Opteer voor lampen met een groot vermogen. Zorg voor voldoende schakelaars, ook dicht bij uw bed. Tip 4 : Kabels/snoeren Vermijd losliggende kabels en snoeren. Of zo nodig, leg ze goed vast. Tip 5 De badkamer en het toilet Maak gebruik van een rubberen antislipmat en een vast gemonteerde muurhandgreep bij het in en uitstappen van het bad of de douche. We raden ook een klein zitje aan in het bad of de douche en een handsproeier. WC-brilverhoging en muurhandgrepen zorgen ervoor dat u makkelijker kunt rechtkomen. Tip 6 Keuken, garage en bergruimtes Voorwerpen die u dagelijks in de keuken, de berging, de garage,…. gebruikt, dienen makkelijk bereikbaar te zijn. Ga nooit op een stoel staan om iets boven uit een kast te halen of om ramen te poetsen. Gebruik een kleine ladder met handgreep. Tip 7 Uw bed Verhoog uw bed door stevige blokken onder de poten te plaatsen of een tweede stevige matras op de andere te plaatsen. Dit helpt u gemakkelijker uit het bed te komen. Blijf na het ontwaken even op de rand van het bed zitten voor u rechtop gaat staan. Plaats eventueel een nachtstoel bij uw bed. Tip 8 Zorg voor voldoende doorgang in de verschillende ruimtes in huis. Plaats geen dozen, emmers of andere obstakels in doorgangen. Zorg dat de vloer altijd net en droog is. Dit vermijdt uitglijden.
U VALT TOCH! WAT NU? Panikeer niet, adem rustig. Probeer niet meteen op te staan. Neem even de tijd om te ontdekken hoe u zich voelt. Heeft u zich al dan niet verwond? Beweeg uw armen en benen voorzichtig. Het is beter te blijven liggen wanneer u pijn heeft aan de heup of in de borst, als u zweet, u zich misselijk of duizelig voelt. • Indien u een persoonsalarmsysteem bij zich heeft, druk op de alarmknop en blijf liggen. • Beschikt u niet over een alarmsysteem, probeer dan overeind te komen op de manier, weergegeven op volgende foto’s.
HOE RECHTKOMEN NA EEN VAL?
Draai u op over uw zij tot u in buiklig komt
Kruip naar een vast voorwerp en probeer u op te duwen Ook al heeft u zich niet verwond… vertel bij u eerstvolgend contact met de huisarts dat u gevallen bent. Omschrijf wat er juist is gebeurd. Door samen met de dokter de oorzaak op te sporen kan mogelijk een volgende val vermeden worden.
VALANGST Angst om te vallen wordt meestal veroorzaakt door een valincident, maar kan ook aanwezig zijn zonder een voorafgaande val. Valangst kan variëren van: • Een ‘gezonde’ bekommernis over het vermijden van een risico in de omgeving (bv. een bevroren, gladde of natte ondergrond) • Tot een ‘verlammende’ bekommernis die ertoe kan leiden dat een persoon bepaalde activiteiten niet meer zal uitvoeren die hij/zij eigenlijk nog kan. Vooral in deze situatie kunnen ouderen zo angstig zijn om te vallen dat ze minder gaan bewegen waardoor hun valrisico (maar ook hun risico op een letsel) vergroot. Hierbij vergroot ook het risico op sociale isolatie, depressie en daling van de levenskwaliteit.
Het is dus erg belangrijk om die valangst te herkennen en te verminderen. U kunt uw valangst herkennen door de vragenlijst voor valangst in te vullen. Valangst kan verminderd worden door gebruik van een hulpmiddel (looprek, rollator, rolmobiel, wandelstok, personenalarmsysteem,…) zodat u op een veilige manier uw activiteiten kunt blijven uitvoeren. Maar ook door deelname aan een oefenprogramma met extra aandacht voor kracht –en evenwichtsoefeningen. Spreek hierover met uw huisarts.
VRAGENLIJST VOOR VALANGST Bij sommige dagelijkse bezigheden zult u totaal geen angst hebben om te vallen. Bij andere zult u zich misschien toch wat onzeker voelen of echt bang zijn om te vallen. Omcirkel het getal dat momenteel bij u past: • Getal 1 staat voor : totaal geen angst, het gaat vanzelf • Getal 10 staat voor : ik ben erg bang om hierbij te vallen, ik durf het eigenlijk niet U kunt natuurlijk ook ergens tussen beide uitersten uitkomen. Volg uw gevoel. ACTIVITEIT
SCHAAL
1
Bad of douche nemen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
2
Reiken in kasten
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
3
Ontbijt maken
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
4
Rond het huis lopen (zonder hulpmiddel)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
5
In en uit bed stappen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
6
De voordeur opendoen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
7
In en uit een stoel komen
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
8
Aan- en uitkleden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
9
Huishoudelijke bezigheden
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
10 Een boodschap doen
AFPUNTLIJST THUISSITUATIE Door onderstaande afpuntlijst door te nemen, kunt u aanduiden welke zaken u kunt veranderen om de kans op vallen te verminderen. Ja/ nee Algemeen
……… ……… ……… ……… Ja/ nee
……… ……… ……… ……… Ja/ nee
………. ………. ………. ………. ………. ………. ………. Ja/ nee
………. ………. ………. ………. Ja/ nee
………. ………. ………. ………. ………. ……….
Telefoonnummers van huisarts en mantelzorgers liggen naast de telefoon Buren en/ of familie hebben een huissleutel Elektrische apparaten en verwarming worden regelmatig gecontroleerd Schoorsteen wordt jaarlijks professioneel gereinigd Hal en inkom Er is voldoende verlichting aan de voordeur Er is een handgreep aan het opstapje bij de voordeur De deurmat heeft een antisliplaag De brieven, gepost aan mijn voordeur vallen in een kast of brievenbus Woonkamer Er is voldoende loopruimte tussen de meubels Schakelaars en stopcontacten zitten op reikhoogte Verlengdraden liggen veilig vastgemaakt of bedekt Er is voldoende verlichting De tapijten hebben geen opgekrulde hoeken Kleine matten hebben een antisliplaag Boeken en tijdschriften liggen niet op de grond Keuken De keuken is goed verlicht Gerief dat veel gebruikt wordt, staat in kasten op ooghoogte Er staat een stevig opstapje met een leuning Een hete frituurpan of kookpot staat nooit op de grond Slaapkamer De deur naar de slaapkamer gaat vlot en volledig open en toe Er is voldoende verlichting Er is een lichtschakelaar vanuit bed te bereiken Tapijt : ofwel geen tapijt ofwel vast tapijt of tapijt met antislipstrip Er staat geen open verwarmingselement in de slaapkamer Vanuit bed kun je veilig een WC of toiletstoel bereiken
Ja/ nee Badkamer
……… ……… ……… ……… ……… ……… ……… ……… Ja/ nee
……… ……… ……… ……… ……… Ja/ nee
………. ………. ………. ………. Ja/ nee
………. ………. ………. ………. Ja/ nee
………. ………. ………. ………. ………. Ja/ nee
………. ………. ……….
De deur van de badkamer gaat nooit op slot bij het baden Er is een handgreep bevestigd langs het bad of in de douche Plaats best een zitje in de douche Er een antislip mat in het bad of in de douche De vloer is niet glad De vloermat is voorzien van een antisliplaag De badkamer kan goed verlucht worden De warmwater boiler wordt jaarlijks nagekeken Toilet Er is ten minste één handgreep bevestigd op de muur Het toilet heeft geen mat / of mat met een antisliplaag Het toilet is hoog genoeg of er is een toiletverhoog Er is voldoende licht De lavabo is stevig bevestigd en wordt niet gebruikt als optrekmiddel Doorgangen Alle doorgangen zijn goed verlicht Naast elke deur is er een lichtschakelaar De doorgangen zijn vrij van obstakels Drempels zijn goed aangegeven Garage en berging Er ligt geen olie of vet op de vloer Stapelrekken zijn stabiel Gereedschap slingert niet rond Ladders en opstapjes zijn in goede staat Trappen De trappen zijn goed verlicht Zowel beneden als bovenaan is er een lichtschakelaar De trap heeft bij voorkeur aan beide zijden een stevige leuning Het tapijt op de trap ligt goed vast Er liggen geen spullen op de trap Tuin Het tuinmeubilair is stevig en veilig De terrastegels zijn antislip Tuingereedschap wordt opgeborgen na gebruik
voorbeelden van goed schoeisel en loophulpen
