Valkenburg (ZH) – Veldzicht 31 Zonnehaardwoningen type Rietsingel De locatie De woningen van Veldzicht liggen tussen de provinciale weg en de dorpskern van Valkenburg in ZuidHolland. Het is een plek met historie. De Romeinen hebben er hun sporen achtergelaten. De weg langs de grens van het Romeinse rijk ligt hier nu twee meter onder het maaiveld. In de bestrating is de ligging van de weg gemarkeerd. Met behulp van de Milieu Maximalisatie Methode is geanalyseerd in hoeverre stedenbouwkundige maatregelen passen bij deze landschappelijke onderlegger. Ook moest de nieuwbouw aansluiten bij de bestaande dorpskern. De uitkomst was dat het oude slotenpatroon gehandhaafd kon blijven en alle woningen een zuidoriëntatie konden krijgen indien de bebouwing in een kamstructuur werd geplaatst. Tegelijkertijd gaf dit de mogelijkheid om alle woningen zicht op het weide- en duinlandschap te geven, zonder het zicht van de bestaande bebouwing op het landschap te belemmeren. Met het toepassen van een gesloten watersysteem, met een windmolen voor circulatie werd de stedenbouwkundige opzet verder uitgewerkt. In het plan is onderscheid gemaakt tussen stedelijk water en landelijk water. Het stedelijk deel heeft gemetselde kademuren en een sfeervol verlichte steiger. Langs de woonpaden is een eiken beschoeiing toegepast. Alle overige waterkanten zijn natuurlijke milieuvriendelijke flauwe oevers met rietkragen en andere beplanting als zuiveringsveld. Het project bestaat uit 75 koopwoningen in vier types waarvan 31 zonnehaardwoningen en 23 sociale huur appartementen. In de 31 zonnehaardwoningen is een huishoudwatersysteem op zwaartekracht toegepast.
Zonnehaardwoningen De 31 zonnehaardwoningen zijn open naar het zuiden georiënteerd en gesloten op het noorden met een uitgebouwde berging waarop een vegetatiedak is aangebracht. Aan de noordkant is bij binnenkomst een apart tochtportaal, toilet en keuken zijn ook op het noorden georiënteerd. Over de volle breedte van het schuine, op het zuiden gerichte dakvlak zijn zonnecollectoren aangebracht. Zij leveren warmte aan een zonneverwarmingsinstallatie voor warm tapwater en verwarming met lage temperatuur radiatoren op de verdieping en in de keuken. De woonkamer wordt door een gashaard verwarmd, bedoeld als hoofdverwarming voor het gehele huis. De warmte van het douchewater wordt teruggewonnen en als extra warmte aan de boiler van de zonneverwarmingsinstallatie geleverd. In de toekomst kan dit met behulp van een rookgaskoeler ook worden gedaan met de warmte uit de rookgassen van de gashaard. Een dicht paneel in het serredak kan alsnog voor een pv-paneel worden omgewisseld. De woningen hebben zowel natuurlijke toevoer als natuurlijke afvoer van ventilatielucht.
1
De woningen zijn in 1999 en 2000 opgeleverd. Na een grondige evaluatie is het woningconcept verder ontwikkeld naar een EPC van 0,46. Dit levert een CO2-reductie op van 51%. Het concept is beschreven in de Toolkit duurzame woningbouw als energieconcept Ri.6 in de 2e herziene druk (Æneas Uitgeverij van vakinformatie, Boxtel, december 2006). In de vakliteratuur is het project veelvuldig beschreven. Zie daarvoor de rubriek ‘Literatuur’.
2
Bijzondere maatregelen Veldzicht
Bewoners − − −
bewonersinformatie en voorlichting gebruiksaanwijzing milieu- en energiemaatregelen groene hypotheek
Energie − − − − − − − − − − − − −
EPC (1998) = 0,63 (verder ontwikkeld naar 0,46) extra isolatie 4,0 W/m2.K HR++-glas (U = 1,1 m2.K/W) berging/garage als bufferruimte tochtportaal voor en achter of compartimentering grote ramen op het zuiden serres en gesloten loggia’s gebruik daglicht voor trappen en inpandige badruimten zonneverwarmingsinstallatie gaskachel natuurlijke ventilatie hot-fill aansluiting was- en vaatwasmachine koele kast op noord
Water − − −
individueel regenwater zwaartekrachtsysteem gebruik regenwater voor toiletspoeling en buitenkraan molsgoten en open verharding
Materialen en constructies − − − − − − − − − − − −
duurzame houtsoorten (FSC) massaranduba, cumaru houten gevelpuien van bintangor (FSC) lariks buitenkozijnen (gedeeltelijk) vuren binnenkozijnen en ramen vuren constructiehout (gedeeltelijk) vuren aftimmeringen, plinten en binnentrap douglas buitenbekleding, geschilderd (gedeeltelijk) losliggende dakbedekking van EPDM droge beglazing high solid verfsysteem buiten houten bakgoten met EPDM kunststof waterleidingen waar mogelijk
Binnenmilieu − − − − −
ankerloze woningscheidende wanden van kalkzandsteen buizennet voor centrale stofzuiginstallatie extra daglichttoetreding gesloten keuken wasdroogruimte met ventilatie in serre (gedeeltelijk)
Groen − − − − − −
handhaven bestaand groen vegetatiedak op uitpandige berging gevelbegroeiing nestelvoorzieningen verschillende boomsoorten, deels als windwering milieuvriendelijke oevers en beschoeiing
3
Diversen − − − − − −
handhaven bestaande landschapsstructuur openbaar vervoerhalte op loop afstand autoluwe wijk scheiden bouwafval in 11 fracties duurzaam bouwen voorlichtingscentrum geen kruipruimte
Projectgegevens zonnehaardwoningen Locatie Oplevering
Valkenburg (ZH): Honingklaver, Bereklauw en Zilverschoon 1999-2000
Opdrachtgever Architect Landschap en stedenbouw Aannemer Installateur W Installateur E Constructeur Adviseur duurzaam Bouwen
Gemeente Valkenburg, Valkenburg (ZH) Architectenbureau Guus Westgeest b.v., Valkenburg (ZH) BOOM-Duijvestein, Delft en CASA Architecten, Amsterdam Van Rhijn Bouw b.v., Katwijk Bogro / Verkuylen, Oudewater / Leiden E. Verkuylen, Leiden Berkhout-Tros Bouwadviseurs b.v., Alkmaar BOOM-S/I, Delft
Concept In de zonnehaardwoning blijft een traditionele cv-installatie achterwege. In plaats daarvan verwarmt een gashaard de woonkamer en houdt bovendien de hele woning op een aangename basistemperatuur. Die is bij vorst wel enkele graden lager dan die van de woonkamer. De gashaard levert niet alleen ‘gezellige’ warmte, hij levert die warmte ook erg snel. De zonnehaardwoning heeft ook een zonneboiler met 5 tot 10 m2 zonnecollectoren, afhankelijk van de grootte van de woning. De zonneboiler levert (extra) warmte via kleine radiatoren in de slaapkamers, de badkamer en eventueel in de keuken. De radiatoren zijn in de middenzone van de woning aangebracht zodat de leidingen kort zijn. De zonneboiler levert ook warmte voor het tapwater. De zonneboiler krijgt ook warmte van de gashaard. De warmte uit de rookgassen wordt via een rookgascondensor aan het boilervat geleverd. Zo wordt een eventueel tekort aan zonnewarmte in het stookseizoen aangevuld. De zonnehaardwoning is zeer goed geïsoleerd en wordt op geheel op natuurlijke wijze geventileerd, afgezien van mechanische afzuiging via de afzuigkap in de keuken. E woning heeft een serre op het zuiden waar in de winter alle ventilatielucht wordt voorverwarmd. De serre zorgt ook voor nachtkoeling in de zomer. Zonwering is standaard aangebracht.
4
Uit het douchewater wordt warmte teruggewonnen. Een aparte dunne leiding van de zonneboiler naar de keuken zorgt voor een verdere besparing op het energiegebruik. Het concept van de zonnehaardwoning is gebaseerd op het project van 31 woningen in het plan Veldzicht in Valkenburg (Zuid-Holland). Tekst: Frank Stofberg. BOOM-S/I, Delft
Informatie
BOOM – Stofberg/Israëls Delft, tel. 015 212 36 26, www.BOOMDelft.nl
Architectenbureau Guus Westgeest b.v. Valkenburg (ZH), tel. 071-4013541
Technische Universiteit Delft, Faculteit Bouwkunde, Guus Westgeest, Delft, tel. 015-2789498,
[email protected]
Gemeente Valkenburg Jaap Jonker, Valkenburg (ZH), tel. 071-4061430
Toolkit duurzame woningbouw Energieconcept Ri.6 2e herziene druk Æneas Uitgeverij van vakinformatie, Boxtel, december 2006. www.toolkitonline.nl/duurzamewoningbouw Literatuur
Van Streekplan tot dakpan. 10 voorbeelden van planvorming bij nieuwbouwlocaties van 20 tot 710 woningen. Novem, juli 2000, Utrecht. Brochurenummer DV1.5.45
5
Veldzicht, Valkenburg (ZH) Claudia Bouwens en Ger de Vries Duurzaam Bouwen, nr. 1, januari 2001
Veldzicht Verslag van een bewonersonderzoek van het Voorbeeldproject Duurzaam en Energiezuinig bouwen ‘Veldzicht’ VAC, Katwijk, april 2002
Praktijkevaluatie Veldzicht te valkenburg (ZH) BOOM-S/I, Delft, december 2004 (in opdracht van SenterNovem)
Zonnehaardwoning Een nieuw concept met vertrouwde technieken BOOM-S/I, Delft, mei 2006.
De Zonnehaardwoning, ouderwets CO2 neutraal Ernest Israëls Gezond Bouwen en Wonen, nr.4, december 2006
Energiezuinig concept met vertrouwde technieken Frank Stofberg Verwarming + Ventilatie, februari, 2007 Websites www.toolkitonline.nl www.zonnehaardwoning.nl www.duurzaambouwen.senternovem.nl/projecten www.depw.nl Tekst Ger de Vries – V&L Consultants Rotterdam en gastdocent MilieuTechnisch Ontwerpen, faculteit Bouwkunde TU Delft Deze projectbeschrijving is een bewerking van een artikel in het tijdschrift Puur Bouwen van 2001 uitgegeven door Æneas Uitgeverij van vakinformatie te Boxtel, aangevuld met informatie van de Milieuadviseur BOOM Stofberg/Israëls. Foto’s V&L archief - Rotterdam Afbeeldingen Ernest Israëls – BOOM Stofberg/Israëls, Delft Architectenbureau Guus Westgeest b.v., Valkenburg (ZH)
6
