Vakantiebrochure. Behartigt de belangen van mensen met coeliakie

Vakantiebrochure

Behartigt de belangen van mensen met coeliakie

Dieetwijs op reis Inleiding Op vakantie gaan is voor de meeste mensen een prettige gebeurtenis. De vakantie voorbereiden kost wat tijd en levert vooral veel voorpret op. Een goede voorbereiding is noodzaak voor iedereen met coeliakie, voedselallergie of een andere voedselovergevoeligheid. Afhankelijk van de ernst van uw aandoening, uw persoonlijke omstandigheden, het soort vakantie en het vakantieland van uw keuze, zullen verschillende maatregelen nodig zijn. Welke risico’s u op reis loopt, zijn grotendeels afhankelijk van de manier waarop u reist en logeert. Toch is op vakantie gaan met een voedselallergie of voedselintolerantie zoals coeliakie heel goed mogelijk en zeker de moeite van het organiseren waard. Deze brochure ondersteunt u daarbij met praktische informatie. Deze brochure is gemaakt door de Nederlandse Coeliakie Vereniging (NCV) en de Stichting VoedselAllergie. Beide patiëntenorganisaties treden op als belangenbehartiger en geven voorlichting over respectievelijk coeliakie en voedselallergie en –intolerantie. Voor meer informatie kunt u vanzelfsprekend terecht bij de Stichting VoedselAllergie en/of de NCV: de contactgegevens vindt u achterin deze brochure. De met* gemerkte informatie in deze brochure is te bestellen bij de NCV en de Stichting VoedselAllergie of te bekijken op de websites. Wij wensen u een heel prettige vakantie!

Begin op tijd Om met een goed gevoel op vakantie te kunnen gaan, is het belangrijk om ruim op tijd met de voorbereiding te beginnen. Inventariseer de vakantiewensen en beoordeel vervolgens of de wensen haalbaar zijn met uw dieetbeperkingen. Een rondreis met verschillende overnachtingen en dus ook eetlocaties levert meer problemen op dan een camping in het buitenland waar u zelf kunt koken. Wees realistisch in wat kan en wat niet kan, maar ook creatief. Heel veel oplossingen zijn mogelijk.

Vakantiebestemming BINNENLAND • Houd eventueel uw eerste vakantie met een dieet in eigen land. U spreekt de taal en kunt de etiketten lezen en weet al snel de weg. • Let op de beschikbaarheid en bereikbaarheid van winkels met (dieet-voedingsmiddelen. Kijk hiervoor in de merkartikelenlijst, op internet (bijvoorbeeld op de website van de leverancier of van de reform/natuurvoedingswinkel) of vraag het bij hen na. BUITENLAND • Zoek informatie over de eetgewoonten in het vakantieland en kijk of deze in het dieet passen. Bijvoorbeeld: een land waar tweemaal daags een warme maaltijd wordt gebruikt kan handig zijn bij coeliakie, maar extra moeilijk bij een anafylaxie voor pinda’s als daarbij steeds pinda(olie) wordt gebruikt. Raadpleeg reisgidsen uit de bibliotheek, informeer bij reisbureaus of gebruik internet. Raadpleeg in geval van coeliakie de brochures met uitvoerige vakantie-informatie over diverse Europese vakantiebestemmingen.* • Ga vooraf na welke (dieet)voedingsmiddelen lokaal verkrijgbaar zijn en bekijk of deze in het dieet passen. • Raadpleeg voor verkrijgbaarheid van glutenvrije producten in het buitenland het overzicht van de Nederlandse Coeliakievereniging*. • Informeer bij reizigers die het land goed kennen en/of bij lotgenoten naar hun ervaringen. Doe een oproep via de websites van de NCV of Stichting VoedselAllergie of kijk in de bladen van deze patiëntenorganisaties. • Ga na of u de etiketten kunt lezen en zorg voor een woordenlijst* en/of dieetpas*. Zorg dat u in de taal van het vakantieland kunt uitleggen wat er aan de hand is. Zet de belangrijkste zinnen op papier. Raadpleeg zo nodig eenmalig een tolk hiervoor (zoek bijvoorbeeld via www.vertaalwerk.nl). Draag dit papier altijd bij u. Een reistaalgidsje is altijd handig. • Bedenk dat een georganiseerde rondreis met verschillende hotels betekent dat u heel veel zult moeten afspreken.

Accommodatie HOTEL • Kies een hotel, waar men serieus met vragen over dieetmaatregelen omgaat. • Raadpleeg de website van de NCV voor informatie over uw vakantieland. • Informeer naar de mogelijkheden en ervaringen met diëten. • Probeer duidelijke afspraken te maken, eventueel aan de hand van het menu in de periode dat u komt. • Zet deze afspraken voor uzelf en het hotelpersoneel op papier. Spreek af waar en hoe de zelf meegenomen producten aangeleverd worden (goed afgesloten met naam en kamernummer erop), en hoe deze bewaard en verwerkt worden (schone magnetron of oven bijvoorbeeld). Bedenk daarbij dat er veel verschillende mensen werken in de hotelkeuken en de bediening. APPARTEMENT • Informeer vooraf wat er aan keukengerei aanwezig is en bedenk wat u extra mee moet nemen. Denk bijvoorbeeld aan extra pannen, mixer, broodrooster, broodbakmachine, wonderpan, stapelpan, plastic bakjes, broodtrommels, stekkers, tosti-ijzer, barbecue en gourmetstel. • Was voor de zekerheid servies en bestek af voor het eerste gebruik. CAMPING • Vraag zo nodig of u op uw campingplek over (voldoende) stroom beschikt voor gebruik van bijvoorbeeld de broodbakmachine. Bedenk dat een warme omgeving de resultaten negatief kan beïnvloeden. • Informeer of er een vriezer beschikbaar is. Vaak kunt u bij campings gebruik maken van de vriezer in de winkel. Zo kunt u bijvoorbeeld brood meenemen en invriezen. • Ga na of u voldoende keukenspullen hebt bij gebruik van een eigen tent. • Huur desgewenst een caravan of ingerichte tent. Let op extra’s als een magnetron en koelkast • met vriesvakje. Deze caravans en tenten zijn via verschillende reisorganisaties te boeken in binnen- en buitenland. • Informeer vooraf wat er aan keukengerei in een ingerichte tent of caravan aanwezig is en bedenk wat u zelf mee moet nemen.

Reserveren • Kies bij voorkeur een organisatie die is aangesloten bij het Algemeen Nederlands Verbond van Reisondernemingen (ANVR). ANVR-reisorganisaties zijn ook aangesloten bij de Stichting Garantiefonds Reisgelden (SGR) die uitkeert bij faillissement en het calamiteitenfonds. Zo kiest u voor meer zekerheid. Let ook bij het boeken via internet op de betrouwbaarheid van de organisatie. • Maak zo duidelijk mogelijk wat uw speciale wensen/eisen met betrekking tot het dieet inhouden en zorg dat deze wensen vast komen te liggen. Dit doet u door uw dieeteisen als essentie in het boekingsformulier vast te leggen. Wanneer de reisorganisatie de essentie bevestigt, mag u ervan uitgaan dat wat u eist ook geleverd wordt. Houd er rekening mee dat hiervoor vaak wel extra kosten in rekening worden gebracht. Bovendien bestaat de kans dat uw reisorganisatie de essentie niet kan regelen. Let op: speciale wensen als preferentie laten vermelden biedt geen enkele zekerheid. Preferenties worden weliswaar doorgegeven aan de accommodatieverschaffers, maar verplichten hen tot niets.

Praktische tips ter voorbereiding ZELF KOKEN IN BINNEN- EN BUITENLAND • Maak een weekmenu. U hoeft dan ter plekke niet meer te bedenken wat er gegeten moet worden. De kok heeft tenslotte ook vakantie. • Kook creatief en gemakkelijk. Eenpansgerechten zijn ideaal. Als vooral de broodmaaltijd lastig is, kan het handig zijn twee keer per dag een warme maaltijd te gebruiken. • Maak een lijstje van (dieet)voedingsmiddelen die van huis meegenomen kunnen worden. Volg daarbij het weekmenu. Denk ook aan tussendoortjes en aan moeilijk verkrijgbare dranken. Ervaring leert dat zoveel mogelijk zelf meenemen tot de minste teleurstelling leidt. Zet extra (dieet)producten als crackers, beschuit of rijstwafels op het lijstje. Deze kunnen in geval van nood dienen ter vervanging van brood, snack of gebak. • Noteer wat er voor het menu ter plekke gekocht moet worden. • Neem de merkartikelenlijst mee bij verblijf in Nederland en België. • Zorg dat u de (dieet)voedingsmiddelen die u meeneemt, ruim op tijd in huis hebt: in de vakantietijd is vaak niet alles voorradig. • Bereid kinderen goed voor op de vakantie: het kan zijn dat bepaalde dingen niet verkrijgbaar zijn of meegenomen kunnen worden. Noteer wat u hebt meegenomen, dat scheelt een volgende keer weer denkwerk. INVOERREGELS DIEETVOEDING Informeer vooraf naar de invoerbepalingen voor (bepaalde) (dieet)voedingsmiddelen, bijvoorbeeld bij de ambassade van het desbetreffende land (www.minbuza.nl, telefoonnummer 070-3486486) of bij uw reisorganisatie. De NCV en de Stichting VoedselAllergie kunnen u ook informeren over de invoerregels. Kijk op de websites of bel.

Nikkel Noedels Nootmuskaat Noten Oester Olie Paprika Paranoot Peer Peper Perzik Peterselie Pinda Pistachenoot Plantaardig Pruim Reformzaak Rijst Rogge Roomboter Rozijn Rundvlees Salade Sap Schaaldieren

Farina Componenti del latte

Proteina del latte Latticini / Prodotto latte Materia grassa del latte Cozza Senape Il negozio di cibo naturale Nichelio Sempliciotti Noce moscata Noce Ostrica Olio Peperone Noci brasiliane passione Pera Pepe Pesca Prezzemolo Arachide Pistacchio Vegetale Susina Negozio di cibo naturale

Riso Segale Burro Uvetta Manzo Insalata Succo Crustaceo

Proteínas lácteas Productos lácteos Grasas lácteas Mejillón Mostaza Tiendas de productos naturales Níquel Fideos Nuez moscada Nuez Ostra Aceite Pimienta roja Nuez del Brasil Pera Pimiente Melocotón Perejil Cacahuete Pistacho Vegetal Ciruelas Tienda de productos dietéticos Arroz Centeno Mantequilla Pasa Carne vacuna Ensalada Zumo Mariscos Rice Rye Butter Raisin Beef Salad Juice Shellfish

Nickel Noodles Nutmeg Nuts Oyster Oil Paprika sweet Brazil nut Pear Pepper Peach Parsley Peanut Pistachio nut Vegetable Plum Health food store

food shop/Wholefood shop

Reis Roggen Butter Weintraube Rindfleisch Salat Saft Schalentier

Nickel Nudeln Muskatnuß Nuss Auster Öl Paprika Paranuß Birne Pfeffer Pfirsich Petersilie Erdnuß Pistazie Pflanzlich Pflaume Reformhaus

Milcheiweiss Milch und Milchprodukte Milchfett Muschel(n) Senf Natural food shop/Organic Reformgeschäft Milk protein Dairy products Milk fat Mussel Mustard

Melkeiwit Melkproducten Melkvet Mossel Mosterd Natuurvoedingswinkel

Mehl Milchbestandteile

Latex Linse Makkaroni Mais Makrele Mandarin Margarine Mayonnaise Medizinische Ausdrücke

Duits

Flour Milk components

Latex Lentil Macaroni Maize / Corn Mackerel Manderin / Tangerine Margarine Mayonnaise Medical terms

Engels

Meel Melkbestanddelen

Latex Linzen Macaroni Maïs Makreel Mandarijn Margarine Mayonaise Medische termen

Harina Componentes lácteos

Nederlands

Farine Composants du lait / Composants lactés Protéine de lait Produits laitiers/Laitages Matière grasse Moule Moutarde Magasin de produits naturels/ bio(logiques) Nickel Nouilles Noix de muscade Noix Huître Huile Poivron poivre Noix du Brésil Poire Poivre Pêche Persil Arachide Pistache Végétal Prune Magasin de produits diététiques Riz Seigle Beurre Raisin sec Boeuf Salade Jus Coquillages

Lattice Lenticchia Maccherone Granoturco Sgombro Mandarino Margarina Maionese Termini medici

Látex Lentejas Macarrón Maiz Caballa Naranja mandarina Margarina Mayonesa Términos médicos

Látex Lentille Macaroni Maïs Maquereau Mandarin Margarine Mayonnaise Termes médicaux

Italiaans

Spaans

Frans

Woordenlijst in verschillende talen

Hak Nudler Muskatnød Nødder Østers Olie Paprika Paranød Pære Peber Fersken Persille Jordnød/Peanuts Pistachenød Planteliv / Hos planter Blomme Helsekost opmagasinere Ris Rug Smør Rejsning Oksekød Salat Saft Skaldyr

Malke protein Malke produkter Malke fed Musling Sennop Organisk næring butik

Sent Linse Makaroni Mais Makrel Mandat Margarine Mayonnaise Lægeundersøgelse landskab Mel Malke komponenter

Deens

Hack Nudel Nutmeg Nöt Ostron Olja Paprika Brasilien nöt Päron Peppar Persika Persilja Jordnöt Pistachio nöt Vegetabilisk Plomben Hälsa kosten lägga upp lager av Ris Råg Smör Russin Nötkött Säljbar Saft

Mjölk proteinet Mjölk produkt Mjölk tjock Mussla Senap Naturlig mat affär

Mjöl Mjölk komponenterna

Sen Linsen Makaroner Säd Makrill Mandarin Margarin Mayonnaise Medicinsk termen

Zweeds

Patata calabaza Fresa Albaricoque Aditivos Alergia Almendra Shock anafiláctico

Semilla de anís Farmacia Manzana Médico Especialista Aguacate Panadería Plátano Benzoatos Acido benzóico Cerveza Coliflor Trigo sarraceno Frijol Pan Aditivos para mejorar la calidad del pan Pan moreno Cacao Caseína Anarcado Champiñón Chocolate Limón Citricos Coco Enfermedad celíaca Conservantes Dátil Pasta Dieta Eneldo Droguería Uva Huevo Yema de heuvo Clara de heuvo Guisantes

Pomme de terre Fraise Abricot Additifs Allergie Amande Choc anaphylactique

Anis semence Pharmacie Pomme Médecin / Docteur Avocat Boulanger Banane Benzoates Acide benzoïque Bière Chou-fleur Sarrasin commun Haricot Pain Améloriant

Pain bis Cacao Caséïne Noix de cajou Champignon Chocolat Citron Agrume Noix de coco Maladie coeliaque (Agents) conservateurs Datte Pâtes Regime Aneth Droguerie Raisin Oeuf Jaune d’oeuf Blanc d’oeuf Pois

Spaans

Frans

Woordenlijst in verschillende talen

Semenza di anis Farmacia Mela Medico Avodado Panettiere Banana Benzoati Acido benzoico Birra Cavolfiore Grano saraceno Fagiolo Pane Agenti di migliorare di pane Pane bruno Cacao Caseina Noce di mogano Fungo mangereccio Cioccolata Limone Agrumi Noci di cocco Malattia di coeliac Conservare Dattero Pasta Dieta Aneto Farmacia Uva Uovo Tuorlo Proteina Piselli

Patate Fragola Albicocca Aggiunta Allergia Mandorle Choc anafilattico

Italiaans

Bruinbrood Cacao Caseïne Cashewnoot Champignon Chocolade Citroen Citrusfruit Cocosnoot Coeliakie Conserveermiddelen Dadel Deegwaren / Pasta Dieet Dille Drogist Druiven Ei Eidooier / Eigeel Eiwit Erwt

Anijszaad Apotheek Appel Arts / Dokter Avocadoe Bakker Banaan Benzoaten Benzoëzuur Bier Bloemkool Boekweit Boon Brood Broodverbetermiddel

Aardappel Aardbei Abrikoos Additieven Allergie Amandel Anafylactische shock

Nederlands

Aniseed Pharmacy/ Drug store Apple Doctor Avocado Bakery Banana Benzoates Benzoic acid Beer Cauliflower Buckwheat Bean Bread Bread enhancing agents Brown bread Cocoa Casein Cashewnut Champignon Chocolate Lemon Citrus fruit Coconut Coeliac disease Preservatives Date Pasta Diet Dill Chemist’s Grapes Egg Egg yolk Egg white Pea

Potato Strawberry Apricot Additives Allergy Almond Anafylactic shock

Engels

Anis sæd Apotek Æble Læge Avocado Bager Banan Benzoaten Benzoesyre Øl Blomkål Boghvede Bønne Brød Forstærkene middler til brød Mørktbrød Kakao Kasse Cashewnød Champignon Chokolade Citron Citron Kokosnød Coeliaci Konserverings-middel Daddel Pasta Diet Dill Apotek Vindrue Æg Æggeblomme Æggehvide (protein) Ært

Kartoffel Jordbær Abrikos Bisættelse Allergi Mandler Anafylactisk chok

Kartoffel Erdbeere Aprikose Zusatzstoffe Allergie Mandel Anafylactic shock Anis Samen Apotheke Apfel Arzt / Doktor Avocado Bäcker / Bäckerei Banane Benzoate Benzoesäure Bier Blumenkohl / Karfiol Buchweizen Bohne Brot Verbesserungsmittel für Brot Braunbrot Kakao Kasein Cashewnuss Champignon Schokolade Zitrone Zitrusfrüchte Kokosnuß Abdominale Krankheit Konservierungs-mittel Dattel Teigwaren Diät Dill Drogist / Drogerie Trauben Ei Eidotter / Eigelb Eiweiss Erbse

Deens

Duits

Coeliac sjukdom Konservering Dadel Pasta Församlingen Dill Kemist Vindruva Ägg Ägg ok Ägg vitt Ärt

Potatis Jordgubbe Aprikos Tillsatsen Allergien Mandeln Anafylactische uppröra Anis Apotek Äpple Läkare Avocado Bageri Banan Benzoates Bensinen syra Öl Blomkålen Buckwheat Böna Bröd, matbröd Bröd förbättra agenterna Brun bröd Kakao Fall Cashew nöt Champinion Choklad Citron Citronen

Zweeds

Ail Lait (de vache) Café Cumin Concombre Coriandre Crabe Homard / Langouste Lactose / Sucre de lait Lactosa / Azúcar láctea Agneau Lasagne

Frutta Gambero Orzo Miglio Lievito Glutammato Glutine Frumento Pompelmo Verdure Margarina a bassa percentuale di grassi Aringa Avena Nocclole Miele Sono allergico a Non posso mangiare

Italiaans

Knoflook Koemelk Koffie Komijn Komkommer Koriander Krab Kreeft Lactose / Melksuiker Lamsvlees Lasagne

Aglio Latte di mucca Caffé Comino Cetriolo Coriandolo Granchio commune Aragosta Lattosio

Carne di agnello Lasagne

Carne de cordero Lasagna

Lamb Lasagna

Garlic Cow’s milk Coffee Cumin Cucumber Coriander Crab Lobster Lactose / Milk sugar

Marmelade Cheese Veal Cinnamon Buttermilk Chestnut Curry Cherry Chervil Chicken’s egg protein Chicken Kiwi Food colouring/ dyes

Herring Oats Hazel nut Honey I’m allergic to ..... I can’t eat .....

Haring Haver Hazelnoot Honing Ik heb een allergie voor.. Ik mag geen..... Jam (marmelade) Kaas Kalfsvlees Kaneel Karnemelk Kastanje Kerrie Kersen Kervel Kippenei-eiwit Kippenvlees Kiwi Kleurstoffen

Fruit Shrimp Barley Millet Yeast Glutamate (MSG) Gluten Cereals Grapefruit Vegetables Low-fat margarine

Engels

Fruit Garnaal Gerst Gierst Gisto Glutaminaat Gluten Granen Grapefruit Groente Halvarine

Nederlands

Ajo Leche de vaca Café Comino Cohombro Coriandre Cangrejo Langosta marina Lactose

Marmellate Formaggio Carne di vitello Cannella Latticello Castagna Curry Ciliegia Chervil Proteína del huevo De pollo Proteine dell’uovo Crane di pollo Carne de pollo Kiwi Kiwi Colorantes Tintura alimento

Confitura Queso Carne de ternera Canela Suero lácteo integral Castaña Cari Cerezas lorrier Perifollo

Frutas Gambas / Camarones Cebada Mijo Levadura, fermento Glutamato Gluten Cereales Pomelo Verduras Margarina con poca grasa Arenque Avena Avellana Miel Soy alérgico a Soy alérgico a .....

Fruit Crevettes Orge Millet Levure Glutamate Gluten Céréales Pamplemousse Légumes Margarine allege

Hareng Avoine Noisette Miel Je suis allergique à Je ne peux pas manger de.... Confitures Fromage Veau Cannelle Lait fermenté/ Babeurre Marron Curry / cari Cerise Cerfeuil Protéine d’oeuf Poulet Kiwi (Agents) colorants

Spaans

Frans

Woordenlijst in verschillende talen Deens

Lammfleisch Lasagne

Lam Lasagna

Frugt Rejer Byg Hirse Gær Glutamaat Gluten Kornsorte Grapefrugt Grønsager Fedtfattig margarine Hering Sild Hafer Havre Haselnuß Hasselnød Honig Honning Ich bin allergisch für ..... Jeg er allergisk mod Ich darf kein(e(n) ..... Jeg kan ikke spise essen Konfitüre, Marmelade Marmelade Käse Ost Kalbfleisch Kalvekød Kanel Zimt Buttermilch Kærnemælk Eßkastanie Kastanietræ Karry Kerrie Kirsche Kirsebær Kerbel Hæge om Hühnerei-Eiweiss Ovum protein Hühnerfleisch Høne Kiwifrucht Kiwi Farbstoffe für Pigment Lebensmittel Knoblauch Hvidløg Kuhmilch Mælk Kaffee Kaffe Kümmel Spidskommen Gurke Agurk Koriander Koriander Krabbe Krabbe Krebs Languster / Krebs Laktose / Milchzucker Lactose

Obst Garnele / Krabbe Gerste Hirse Hefe Glutaminat Gluten Getreide Grapefruit Gemüse Halbfett Margarine

Duits

Krabba Hummer Mjölk socker / lactose Lamm Lasagna

Vitlök Cow’s mjölk Kaffe Cumin Gurka

Marmelade Ost Kalvkött Kanel Kärnmjölken Kastanjen Curry Körsbär Sätta pris på Hönsäggvita Hönskött Kiwi Mat koloreringen

Harv Havre Hasselnöt Honung Jag har blitt allergisk Jag kanna inte äta

Frukt Räka Bygg Kvarn Jäst Glutamate Gluten Sädesslag Grapefrukt Grönsaken Låg tjock margarin

Zweeds

Pan integral Nuez de Nogal Polvo del suero Vino Pan blanco Zanahoria Yogur Salmón Hospital Semilla de girasol Sal

Pane integrale Noce Polvere del siero di latte Vino Pane bianco Carote Yogurt Salmone Ospedale Semi di Girasole Sale

Volkorenbrood Walnoot Wei(poeder) Wijn Witbrood Wortel Yoghurt Zalm Ziekenhuis Zonnebloemzaden Zout

Allergia di cibo

Wholemeal bread Walnut Whey(powder) Wine White bread Carrot Yoghurt Salmon Hospital Sunflower seed Salt

Food intolerance

Food allergy

Fats Fig Fish Meat Food hypersensitivity

Vetten Vijg Vis Vlees Voedsel overgevoeligheid Voedselallergie

Grassi Fichi Pesce Carne Hipersensibile alimento

Voedselintolerantie

Grasas Higos Pescado Carne Hipersensibilidad alimentaria Alergia alaimentaria

Graisses Figue Poisson Viande Hypersensibilité alimentaire Allergie alimentaire

Celery Sesame seed Orange Lettuce Whipped cream Flavourings Soybean Soymilk Spaghetti Baguette Sugar Sulfites Supermarket Wheat Tea Tomato Tuna Onion Vanille Vanillin Pork Vegetarian Fennel Sales locations

Engels

Selderie Sesamzaad Sinaasappel Sla Slagroom Smaakstoffen Sojaboon Sojamelk Spaghetti Stokbrood Suiker Sulfiet Supermarkt Tarwe Thee Tomaat Tonijn Ui Vanille Vanilline Varkensvlees Vegetarisch Venkel Verkooppunten

Nederlands

Sedano Semi di sesamo Arance Lattuga Crema Aromi Semi di soia Latte di soia Spaghetti Baquette Zucchero Sulfites Supermercato Frumento Tè Pomodoro Tonno Cipolla Vaniglia Vanillina Maiale Vegetariano Finocchio Localitá vendita

Italiaans

Pain complet Noyer Petit-lait Vin Pain blanc Carotte Yaourt Saumon Hôpital / Clinique Graine de tournesol Sel

Apio Semilla de sesam Naranja Lechuga Nata batida Saborizantes Soja Leche de soja Espagueti Barra de pan Azúcar Sulfito Supermercado Trigo Thé Tomate Atún Cebolla Vanille Vanillina Carne porcina Vegetariano Hinoj Lugares de venta

Céleri Sésame Orange Laitue Chantilly Arômes Soja Lait de soja Spaghetti Baguette Sucre Sulfite Supermarché Blé Thé Tomate Thon Oignon Vanille Vanilline Porc Végétarien Fenouil Points de vente

Intolérance alimentaire Intolerancia de alimento Intolleranza di cibo

Spaans

Frans

Woordenlijst in verschillende talen

Fett(e) Feige Fisch Fleisch Überempfindlichkeit bei Lebensmitteln Allergie bei Lebensmitteln Intoleranz bei Lebensmitteln Vollkornbrot Walnuß Molke(pulver) Wein Weissbrot Karotte Joghurt Lachs Krankenhaus / Spital Sonnenblumensamen Salz

Selerie Sesamschrot Apfelsine / Orange Lattich / Salat Slagsahne Würze / Aroma Sojabohne Sojamilch Spaghetti Stangenbrot Zucker Schwefel (geschwefelt) Supermarkt Weizen Tee Tomate Thunfisch Zwiebel Vanille Vanilline Schweinefleisch Vegetarier Fenchelsamen Verkaufstelle

Duits

Näring intolerans Helhet mål bröd Valnöt Whey pulver Vin Vitt bröd Morot Yoghurt Laxen Klen, skröplig Sunflower frön Salt

Fuldkornsbrød Valnød Whey krudt Vin Hvidtbrød Rod Yoghurt Laks Hospital Sunflower sæd Salt

Cell Sesame frön Appelsin Sallad Piskat grädde Smaksättningen Sojaböna Sojamjölk Spaghetti Baguette Sokker Sulfites Supermarkt Vete Te Tomat Tonfisk Lök Vanilj Vanilj Fläskkött Vegetarian Fänkål Försäljningarna lokaliseringarna Fett Fikon Fisk Kött Näring över sensitiveness Näring allergien

Zweeds

Mad utålsomhed

Mad allergi

Fed Figen Fisk Kød Mad overfølsomhed

Hvede Te Tomat Tunfisk Løg Vanille Vanilline Svinekød Vegetarisk Fennikel Salg steder

Selleri Sesame sæd Appelsin Salat Flødeskum Flavoring Sojabønne Sojamalke Spaghetti Baquette Sukker Svovl

Deens

ETEN IN HET HOTEL • Bel, mail of stuur nog een herinnering voor uw aankomst naar de hotelmanager en verwijs naar de gemaakte afspraken. • Neem bij aankomst in uw hotelaccommodatie contact op met de chef-kok om uw dieet door te praten. • Leg dan uit wat wel en beslist niet is toegestaan in uw dieet en wat de gevolgen van een dieetfout zijn. Denk ook aan kruisbesmetting: werken met schoon bestek, gevaar voor kruimels, spatten, ‘vervuild’ frituurvet en dergelijke. • Bespreek de toegestane alternatieven en gebruik daarbij zo mogelijk een merkartikelenlijst. • Zorg in ieder geval zelf voor een noodrantsoen. UIT ETEN • Zie ook hierboven, “Eten in het hotel”. • Bij de Stichting VoedselAllergie is een lijst beschikbaar van restaurants in Nederland die rekening willen houden met coeliakie, voedselallergie en andere voedselovergevoeligheden. De NCV heeft deze informatie op de website beschikbaar. • Gebruik desgewenst, bij verblijf in Nederland, de IENS-restaurantgids voor kinderen, die ook aandacht besteedt aan voedselovergevoeligheid (ISBN 9077177302, of www.iens.nl) • Maak eventueel gebruik van fastfoodketens waar u veilig kunt eten. Kijk op de site van de Nederlandse Coeliakievereniging en de Stichting VoedselAllergie voor meer informatie. MEDICATIE • Denk om uw gebruikelijke reisapotheek, met medicijnen waarvan bekend is dat u ze verdraagt.

Reizen PER AUTO • Neem voldoende proviand mee. Het aanbod onderweg past niet altijd in het dieet. • Houd met het inpakken van uw bagage rekening met de hoeveelheid (dieet-voedingsmiddelen die u mee wilt nemen. • Maak gebruik van een koelbox voor het vervoer van bederfelijke waren of van een elektrische koelbox (verkrijgbaar bij kampeerwinkels). PER BUS • Voor busvervoer gelden geen vaste voorschriften over de hoeveelheid bagage. U moet dit reeds bij het boeken regelen. • Alle grotere reisorganisaties, zoals OAD en Neckermann, geven aan moeilijk op locaties diëten te kunnen regelen. Glutenvrij is vaak wel mogelijk.

PER VLIEGTUIG • Informeer vooraf welke luchtvaartmaatschappijen rekening houden met het dieet. • Informeer vooraf hoeveel kilo extra bagage u mag meenemen in verband met het dieet. • Stop (dieet)voedingsmiddelen voor onderweg in de handbagage. • Houd rekening met eventuele vertraging: zorg voor een noodrantsoen. • Zorg dat alle medicijnen in uw handbagage zitten. U kunt ze onderweg nodig hebben en koffers kunnen kwijt raken. Bovendien daalt de temperatuur in het bagageruim teveel, waardoor medicijnen onwerkzaam kunnen worden. • Messen, scharen en dergelijke mogen nooit mee in de handbagage. PER VLIEGTUIG Schakel het reisbureau in om specifieke dieetwensen geregeld te krijgen bij de vliegmaatschappij. Boekt u via internet? Dan kunt u terecht bij de touroperator of de vliegmaatschappij. De grootste Nederlandse maatschappijen zijn: • Transavia (0900-0737, www.transavia.com): geen dieetmogelijkheden, geen maaltijden aan boord • Martinair (020-6011767, www.martinair.com)verstrekt op verzoek dieetmaaltijden, vooral lactosebeperkt en glutenvrij. • KLM (0800-55622737, www.klm.com): op verzoek dieetmaaltijden, vooral lactosebeperkt en glutenvrij. Eigen maaltijd meenemen mag, aan boord opwarmen niet mogelijk.

Op het vakantieadres BEREIKBAARHEID • Noteer het telefoonnummer waarop de reisleiding bij calamiteiten te bereiken is, als u meegaat met een georganiseerde reis. HYGIËNE • Bedenk dat water niet overal drinkbaar is. • Neem alle verdere gebruikelijke extra hygiënemaatregelen in acht, passend bij het vakantieland dat u bezoekt. NOG EEN AANTAL TIPS • Vergeet niet om de gangbare vakantiezaken te regelen, zoals paspoort, visum, inentingen en verzekeringen. • Sluit altijd een reisverzekering af. Controleer of uw ziektekostenverzekering voldoende dekking biedt in het land van bestemming. Vaak kunt u in uw vakantieland bij onverhoopte problemen terecht bij een van de Nederlandse alarmcentrales. Kijk dit na in uw verzekeringspolissen. Het is verstandig om een annuleringsverzekering af te sluiten: deze keert uit als de reis niet door kan gaan, maar ook als u of een reisgenoot tijdens de vakantie ziek wordt. Let op: de polisvoorwaarden eisen in dat geval altijd een verklaring van een arts ter plaatse, dus zorg dat u een medische verklaring krijgt.

Wat te doen bij klachten Er kunnen altijd zaken fout gaan. Hoe zorgvuldig u de gemaakte afspraken ook hebt laten vastleggen, bij de uitvoering van uw reisovereenkomst kan onverhoopt toch iets misgaan. Of en in hoeverre u uw reisorganisatie hierop kunt aanspreken, hangt af van de vraag of zij de problemen hadden kunnen voorkomen. Denk aan het niet correct uitvoeren van de afspraken over uw dieet, terwijl u dit wel had afgesproken. Wat moet u doen in geval van problemen of klachten: • Meld klachten tijdens uw vlucht bij het cabinepersoneel. Eis dat van uw klacht melding wordt gemaakt. • Meld de klacht bij de reisleiding/vertegenwoordiger ter plaatse en als die er niet is, bij de reisorganisatie in Nederland. • Geef de reisleiding een redelijke termijn om de gemelde klacht op te lossen. U moet uw schade zoveel mogelijk beperken, werk mee aan mogelijke oplossingen. • Wordt uw klacht niet naar tevredenheid opgelost, vraag de reisleiding dan een klachtenrapport op te stellen en te ondertekenen. Vraag een kopie voor uzelf. • Verzamel zoveel mogelijk bewijs (foto’s, bonnetjes van extra kosten, getuigenverklaringen, video-opnamen, een doktersverklaring indien u ziek bent geworden door problemen met uw dieet). • Is er geen reisleiding om een klachtenrapport op te stellen, dan is het raadzaam om uw klacht zelf zo helder mogelijk op papier te zetten en het verzamelde bewijs daarbij te voegen. • Kan uw klacht niet tijdens de vakantie worden opgelost, dan is het raadzaam spoedig bij thuiskomst verdere actie te ondernemen. Adviezen en meer informatie over klachtenafhandeling, treft u aan op de websites.

Tot slot Hopelijk heeft deze brochure u enthousiast gemaakt om uw vakantie te gaan regelen, ook mét dieet. Uw eigen ervaringen kunnen vervolgens weer nuttig zijn voor anderen. Dus: heeft u nog tips of adviezen? Meld uw ervaringen bij de Stichting VoedselAllergie of de Nederlandse Coeliakievereniging.

Woordenlijst Grieks UIT OVERGEVOELIGHEDEN NR. 2, 2005 Aardappel Apotheek Appel Bakker (Room)boter Brood Broodverbetermiddel Chocolade Dokter / Arts Ei Eiwit Gist Intolerantie Koemelk Kleurstoffen Lactose Latex Margarine Medische hulp Melk Melk eiwit Natuurvoedingswinkel Noten Olie Pasta Plantaardig Rijst Sinaasappel Sla Smaakstoffen Sojamelk Suiker Sulfiet Supermarkt Tarwe Tomaten Vegetarisch Vis Vlees Voedselallergie Voedselintolerantie Ziekenhuis Zout

Nog vragen? Wilt u weten wat onderstaande organisaties voor u kunnen betekenen? NEEM DAN CONTACT OP MET:

Nederlandse Coeliakie Vereniging Postbus 65 3860 AB Nijkerk Telefoon: 033 - 247 10 40 Website: www.glutenvrij.nl E-mail: [email protected]

Stichting VoedselAllergie Postbus 207 3860 AE Nijkerk telefoon: 033 - 465 50 98 Website: www.stichtingvoedselallergie.nl E-mail: [email protected]

Op werkdagen bereikbaar van 9.00 uur tot 17.00 uur

Copyright Nederlandse Coeliakie Vereniging 2006

Behartigt de belangen van mensen met coeliakie