Toekomstatelier Utrecht Duurzaam # 7
Tivoli Vredenburg, 30 juni 2015
Utrecht en de rest van de wereld Een kort verslag Ruim 30 mensen van diverse Utrechtse initiatieven en organisaties verkennen in een Toekomstatelier op 30 juni in een mooie zaal van Tivoli Vredenburg hoe zij mensen in Utrecht nóg beter kunnen (blijven) betrekken bij internationale samenwerking voor duurzame ontwikkeling. Aanleiding is een vraag daarover vanuit de afdeling Internationale Zaken van de gemeente Utrecht én vanuit Team 2015 Utrecht, Stedenband Utrecht-Léon en Faitrade werkgroep Utrecht. In dit document vind je een kort verslag, met de resultaten per ronde op hoofdpunten, de uitgewerkte resultaten van de verschillende subgroepen, met daarbij de gemaakte afspraken of gedane toezeggingen (in de bijlagen), enkele conclusies (door het team Toekomstateliers, de organisatoren) enkele aanbevelingen (met name een de ‘opdrachtgevers’, namelijk de Afdeling Internationale Zaken van de gemeente, Team 2015, de Fairtrade werkgroep en werkgroep Stedenbanden). Tot slot geven wij kort aan wat het vervolg zal zijn.
Setting en aanknopingspunt Aanknopingspunt voor het Toekomstatelier zijn de Sustainable Development Goals (SDGs), de Duurzame Ontwikkelingsdoelen die eind 2015 de Millenniumdoelen voor armoede en ontwikkeling (MDGs) zullen vervangen (zie bijlage 6 voor achtergronden). Welke invulling gaan we in Utrecht aan deze SDGs geven? Hoe sluiten we aan op het Utrechtse ‘DNA’, met oog voor zowel de lokale situatie als de internationale dimensie en relaties? Kunnen we successen van het werken aan de MDGs en aan duurzaamheid in de afgelopen jaren meenemen naar de aanpak van de nieuwe SDGs? En kunnen we daarmee ook de mondiale dimensie versterken in de vele lokale en regionale initiatieven die zijn genomen? In het programma werden 2 rondes gehouden: Een 1e ronde van benoemen van successen in het werk aan de MDGs in Utrecht en het formuleren van uitdagingen die zich daarbij hebben aangediend. En een 2e ronde waarin gezamenlijke uitdagingen werden omgezet in doelen en acties.
Thema’s De SDGs gaan bestaan uit 17 verschillende doelen die worden geconcretiseerd in 169 afzonderlijke targets. Om dat grote aantal hanteerbaar te maken, hebben we in het Toekomstatelier gebruik gemaakt van de clustering rond 6 Thema’s waarmee we zijn gestart, gedestilleerd uit de 17 goals die door de VN benoemd zijn: 1. Duurzame welvaart: Bevorderen van duurzame economische groei, promoten van duurzame consumptie en productie 2. Natuur en Milieu; Beschermen van onze planeet en tegengaan van klimaatverandering 3. Rechtvaardigheid; Bouwen aan effectieve, toerekenbare en inclusieve instituties om duurzame ontwikkeling te bereiken
4. Mondiale solidariteit (of betrokkenheid?); Invulling geven aan een vernieuwd wereldwijd partnerschap 5. Menselijke waardigheid ; Beëindigen van armoede en honger 6. Iedereen telt mee; Bestrijden van ongelijkheid, empowerment van vrouwen en meisjes en niemand achterlaten. In het Toekomstatelier zijn door de deelnemers de eerste vier thema’s uitgekozen om mee aan het werk te gaan. In het programma werden 2 rondes gehouden: Een 1e ronde van benoemen van successen in het werk aan de MDGs in Utrecht en het formuleren van uitdagingen die zich daarbij hebben aangediend. En een 2e ronde waarin gezamenlijke uitdagingen werden omgezet in doelen en acties.
1e ronde: SUCCESSEN & UITDAGINGEN We startten met het benoemen van successen van afgelopen periode. Dit werd een geweldige lijst van grote en kleine activiteiten, al dan niet met betrokkenheid van mensen van de gemeente. Het bespreken van deze successen gaf invalshoeken voor vervolgactiviteiten. Zie bijlage 1 voor een lijst van benoemde successen. Vervolgens zijn uitdagingen per thema benoemd: waar zouden we in Utrecht komende periode aandacht aan moeten geven op grond van onze ervaringen tot nu toe? Deze worden hieronder kort aangeduid, zoals ze in het Toekomstatelier op post-its verschenen. UITDAGINGEN Duurzame welvaart => duurzaam (ver)bouwen => verbinden, versterken: diversiteit opzoeken in samenwerking => bewustzijn / onderwijs: meer fairtrade scholen. Leren&Ondernemen Natuur en Milieu => Hoe is Utrecht klimaatbestendig te maken (hitte, waterberging), wat is te leren van het buitenland? => Hoe kan natuur en milieu een integrale rol hebben in het onderwijs, en daarbij de internationale consequenties van ons gedrag benoemen? (dus: doordat wij varkensvlees uit de bio-industrie eten, is er sprake van ontbossing voor de sojateelt in Brazilië)? => Hoe kan de Utrechtse voedselketen verduurzaamd worden? Iedereen doet mee Uitdaging: positie van de eigen organisatie in de grotere doelstellingen zien – verschillende perspectieven. Randvoorwaarden: Mooier / duurzamer zichtbaar omgeving creëren. Ervoor zorgen dat iedereen ook echt meedoet ipv ‘mag meedoen’. Betrekken en mobiliseren van mensen met een ‘rugzak’. Mensen met kinderen, werkloze mensen, chronisch zieken. Willen en doen: Laagdrempeligheid-formules. Inspirerend handelingsperspectief creëren. Sommige mensen willen en doen, maar zien het als een te grote opgave. Er is een kloof tussen willen en doen. Weten: Gemeenschappelijke visie formuleren rondom SDGs. Hoe de horizon te verleggen naar buiten de buurt / stad?
Partnerschappen Uitdaging: Hoe kies je je partners als Utrecht in SDG-context? Suggesties: verbindingen en samenwerken en behoud identiteit. Een stem, veel kleuren en aansluiten bij ‘DNA’ van Utrecht en toch mondiaal. Uitgaan van de wat we willen leren van de ander. Nieuwe invulling van stedenband ontwikkelen. Zichtbaar maken van biografieën, goede voorbeelden. Verbinden van exponentiele organisaties. Bv uber / airbnb: hoe maak je het hip? Onderscheiden van algemene partners voor de stad en concrete projectpartners. Donor afhankelijkheid voorkomen. => Hoe kies je je partner?
2e ronde VAN UITDAGINGEN NAAR OPLOSSINGEN EN ACTIES Na de pauze hebben de deelnemers zelf groepen gevormd rondom vier uitdagingen die door de facilitators zijn gedestilleerd uit de uitdagingen die in de eerste ronde zijn benoemd: systeemverandering, communicatie, partnerschappen en ketens & voeding. Een van de uit de eerste ronde gedestilleerde uitdagingen is niet behandeld omdat te weinig deelnemers daarvoor kozen (energie). In de groepen zijn creatieve oplossingen bedacht voor de gekozen uitdagingen. Hierop zijn acties benoemd. Deze zijn in de bijlagen (2-5) verzameld. Enkele hoofdlijnen hieruit zijn: Systeemverandering: In deze groep zijn enkele krachtige ambities benoemd: Utrecht FairChain City, tolmuren afbreken, een faciliteit opzetten voor het stimuleren van sociaal ondernemerschap, een regelvrije zone voor experimenten (vergelijkbaar met het experiment met het basisinkomen) instellen en Utrecht Share City. Ketens & voeding: hier werd vooral gepleit voor meer aandacht voor het duidelijker, eenvoudiger, transparanter en zichtbaarder maken van ketens. Dat raakt aan ‘communicatie’. Als aantrekkelijke vorm werd een FoodWasteFestival genoemd, als parallel van FairFashionFestival. Communicatie: In de communicatiegroep is de focus gelegd op het organiseren van een laagdrempelige gezamenlijke SDG-campagne, met name rond die SDGs die Utrecht als de belangrijkste ziet. Partnerschappen: Opvallend in deze groep is de grote nadruk op wederkerigheid in partnerschappen. Zoek een win-win-relatie en focus daarbij op ieders sterke punten. Verder werd gepleit voor aandacht voor langduriger relaties en partnerschappen per thema (business, milieu, onderwijs, gezondheid, energie, armoede, stadsplanning). Een focus op de Utrechtse thema’s groen, gezond en slim.
ENKELE CONCLUSIES EN OBSERVATIES door Team Toekomstateliers
We hebben ondernemers / bedrijven gemist: netwerken als Het Groene Peloton, EBU. Ook misten we migranten / migrantenorganisaties.
De partijen die er waren hebben energie op de SDGs, met name milieu, duurzaamheid en ontwikkelingssamenwerking, of concreter: voeding, ketens, partnerschappen, sociaal
ondernemerschap en communicatie hierover. Wees er wel alert op dat dit een beperkte peiling was.
De internationale dimensie is bij enkele initiatieven weinig expliciet aanwezig (bij 3x doorvragen kun je er wel komen). Is wel gedaan in de gesprekken. Dat waren echte eye-openers. Dilemma voor de gemeente is in hoeverre exclusief voor de internationale dimensie gekozen moet worden als de SDGs uitgaan van een inclusief denken. Jeanine en Desiree nemen dit mee.
Besproken vervolgacties in gesprek 7 juli: - inzetten op communicatie-activiteiten waarmee SDGs breed aandacht krijgen - werk maken van steun / mentorschap voor sociaal ondernemers; sluit wel aan bij bestaande initiatieven zoals de Social Impact Factory, KNHM e.d. - partnerschap ontwikkelen mbv enkele goede tips voor strategie - in lokale workshops / toekomstateliers in de wijk ketens in beeld brengen (bijv. rondom voedsel)
De gemeente Utrecht en organisaties als Team 2015, Fairtrade Werkgroep en Stedenband hadden in dit Toekomstatelier twee rollen: die van ‘opdrachtgever’ / probleemeigenaar en die van deelnemer. Dat betekent dat zij ook op twee manieren naar de uitkomsten kunnen kijken: hoe kunnen deze worden meegenomen in het beleid t.a.v. SDGs en internationale relaties? En welke concrete voorzetten uit het Toekomstatelier kunnen zij zelf oppakken?
ENKELE AANBEVELINGEN aan de gemeente, Team 2015, Fairtrade werkgroep en werkgroep Stedenbanden Realiseer je dat de SDGs geen agenda voor ‘internationale zaken’ of ‘internationale relaties’ zijn, maar een mondiale agenda van doelen op een breed terrein van duurzame ontwikkeling (sociaal, ecologisch en economisch) die zowel dáár als hier gehaald moeten worden. In het ene geval zullen de internationale verbindingen daartussen duidelijker zijn dan in het anderen geval. Daarmee vormen de SDGs in feite een agenda voor het hele gemeentebeleid en het beleid van alle organisaties. Omdat duurzaamheid een kwestie is die uiteindelijk alleen op mondiaal niveau goed gedefinieerd kan worden, zit aan al die doelen wel een mondiale dimensie: acties hier hebben al gauw impact dáár of vergen vaak ook dáár veranderingen, en vice versa. Dat zou er wel voor pleiten dat Internationale Zaken het zich tot haar verantwoordelijkheid rekent te stimuleren dat de SDGs bij alle afdelingen van de gemeente in het beleid verankerd worden. Dat maakt ook (meer) onderlinge samenwerking / afstemming tussen verschillende afdelingen van belang, waar het gaat om duurzame ontwikkeling. Iets dergelijks geldt aan de kant van de organisaties in Utrecht. Doe een bredere peiling naar welke van de SDGs in Utrecht leven (‘het Utrechtse DNA’). Ga na waarom bepaalde groepen niet naar het Toekomstatelier zijn gekomen. Hoe komen we voorbij de usual suspects? What’s in it for them? Doe eventueel nog een verdiepingsslag op de successen en uitdagingen die in dit Toekomstatelier zijn genoemd, aan de hand van vragen als: In hoeverre is het in die successen gelukt internationale relaties op de agenda en voor het voetlicht te krijgen, bij de gemeente,
organisaties en ‘burgers’? Hoe is dat gedaan? Welke instrumenten of acties werkte daarbij goed, of minder goed? Welke belemmeringen kwam men tegen? En vervolgens: welke concrete ideeën zijn er om die aan te pakken? Welke (nieuwe) aanknopingspunten bieden de SDGs daarvoor? Een dergelijke verdiepingsslag kan in de vorm van een Toekomstatelier (zij het met een andere formule). Laat je bij de keuze voor een Utrechtse focus leiden door waar in Utrecht de energie zit (zie vorige punt: ‘het Utrechtse DNA’), door de sterke punten / kracht van Utrecht (aan de kant van de te nemen acties; denk aan waar en hoe de successen van de afgelopen periode zijn behaald) én eventueel door de zwakke punten / lacunes in Utrecht waar het gaat om de stand van zaken op de verschillende doelen (ofwel: waar is nog de meeste vooruitgang nodig, waar heeft Utrecht zelf de grootste taakstelling in het licht van de SDGs en waar is de meeste winst te behalen?). Geef aan het Toekomstatelier niet alleen een vervolg op beleidsniveau, maar let er ook op dat op de concrete acties die in het atelier naar voren zijn gekomen vervolgstappen worden gezet, om geen energie verloren te laten gaan en frustratie/teleurstelling te voorkomen. Dat betekent niet dat al die vervolgstappen door de gemeente gefinancierd moeten worden. Het betekent wel dat er naast de beleidsnota die in ontwikkeling is, een ‘grote activiteit’ van de gemeente en het Hier en Daar festival wellicht ook vervolg-ateliers moeten komen om ideeën voor concrete acties uit dit Toekomstatelier rijp te maken voor uitvoering (zie de hoofdlijnen uit de tweede ronde). Zie wat dit betreft ook onder Vervolg.
VERVOLG Er komt op drie manieren vervolg op dit Toekomstatelier:
Team Toekomstateliers zal de uitkomsten van het Toekomstatelier en met name de voorgestelde actie en gedane toezeggingen goed bekijken en de betreffende personen na de zomer benaderen met de vraag hoe zij hieraan willen werken en welke ondersteuning zij daarbij nodig hebben. Zo nodig organiseren wij vervolg Toekomstateliers.
Team Utrecht, de Fairtrade werkgroep en werkgroep Stedenbanden organiseren op 25 september het Hier en Daar festival, met een terugblik op de successen van het werken aan de MDGs in Utrecht en een vooruitblik hoe zij werk willen maken van de SDGs. Met Team Toekomstateliers wordt nog bekeken hoe de resultaten van dit Toekomstatelier in dat programma een rol kunnen spelen.
De gemeente Utrecht, afdeling Internationale Zaken, werkt aan het nieuwe beleidsplan van de gemeente rond de SDGs en organiseert in het najaar daarover een grote bijeenkomst. De resultaten van dit Toekomstatelier worden zo goed mogelijk in het beleidsvoorstel meegenomen. Er wordt nog bekeken hoe er aan de resultaten van dit Toekomstatelier in de grote bijeenkomst een vervolg kan worden gegeven.
Bijlage 1
RONDE 1 Successen per thema in benoemd
Duurzame welvaart
Werkboek duurzaam MBO Bewustwording en meer handel in regionaal voedsel Bewustwording onduurzame economie +symposium 19 november 2015 Campagne Flairtje: horeca stimuleren gebruik van fairtrade en local producten. Supermarkten, horeca en lokaal bio / eco / fairtrade Evaluatie Utrecht MDG’s: Utrecht is een goed voorbeeld! Solyluna Groene Peloton P-nuts Energieschommel Utrecht Lunetten Bewustzijn en vraag naar duurzame producten jongeren De Daktuin & De winterkas & NEST De Eerlijk Winkelen APP Energie-U, Energieambassadeurstop + 400 zonnedaken Deel auto’s etc….. Paulus bier (de Leckere) Mijn Water Geothermal innovation Award KNHM van geld naar advies. Maximaliseren maatschappelijk toegevoegde waarde. Dialoog over duurzaam leven binnen kerken / parochie Integratie fair / bio / lokaal / circulair en duurzaamheid in breedste zin Amnesty International studentegroep: informeren en acties Fair Fashion Festival duurzame mode stimuleren
Natuur en Milieu Burgerparticipatie voor energiebesparing en zonnepanelen Aandacht voor gebruik restwarmte provincie Suzanne Kok van Energie U Steeds meer aandacht voor verduurzaming, dat is nu een onderwerp waar je niet meer onderuit kunt en waar alle afdelingen mee bezig zijn in de gemeente Focus op onderwijs door realisatie van Kosmo. Ontwikkeling toekomstateliers, die zijn een succes Thessa van Zanten, Gemeente Utrecht Klimaat energie op de agenda zetten Meer duurzame wijken, duurzaamheid zit steviger verankerd in de stadsplannen Regionaal duurzaam voedsel Roland Peereboom, Milieucentrum Utrecht Iedereen telt mee, daar let zij ook op Verbindingen leggen met andere bewoners Jongeren betrekken bij duurzaam gedrag Judith Deynen, Vrijwilligerscentrale Utrecht
Rechtvaardigheid / iedereen doet mee. Fair Fashion festival: leuk ipv ‘duurzaam en verantwoord’ Faciliteren van organisaties in Utrecht Buitenlandse vrouwen coachen richting in werk in Nederland / Utrecht Planten van sociale initiatieven Mensen betrekken als vrijwilliger (110) Livebuild waterprojecten waarbij talent en kracht centraal staat 29% van de Utrechters weet iets over MDGs 10 partnerships tussen bedrijven en maatschappelijke initiatieven een fijne, laagdrempelig plek om over duurzaamheid in gesprek te gaan laagdrempelige tv spot Kennis van elkaars bezigheden en die zichtbaar maken lukt steeds beter, kan nog veel meer. Sommige mensen voelen zich niet geroepen om onderdeel te worden van de oplossing, belangrijk om besef van te hebben. Mondiale solidariteit / partnerschappen meest inspirerende Millennium gemeente 65% van Utrechters steunt gemeente voor MDG college besluit inzet Utrecht voor SDGs Fair trade gemeente titel Chocolade productie Klimaatbos Leon Positieve evaluatie Utrecht MDG – Leon 100 actieve particuliere initiatieven in Utrecht voor MDG jongeren actief studenten opgeleid tot wereldburgers UU – sociale geografie kerstmarkt bedrijven en initiatieven 2014 biologische koffie bij Jumbo Flexwerken / geen kantoor Utrechtse community internationale projecten Best Practise stadsontwikkeling Leon Zuid Oost Anafora Leidse Rijn MVO prijs Toekomst ateliers evaluaties en adviezen die opvolging hebben gekregen #helpenhelpt
Bijlage 2 RONDE 2
Systeemverandering
Uitgewerkt door moderator Robbert Maas
Idee Fairchain ipv Fairtrade. Fairchain gaat een stuk verder dan fairtrade: het garandeert niet alleen een eerlijke prijs voor de grondstof, maar tracht ook een zo groot mogelijk deel van de verwerking van deze grondstof in het land van herkomst te plaatsen. Meer over Fairchain hier. Utrecht is Fairtrade Gemeente, het idee is een ambitie te stellen om Fairchain Gemeente te worden. Actie Robbert Maas (SOON) kan verbinden aan Moyee Koffie, een Nederlands bedrijf dat Fair Chain werkt.
Idee Tolmuren afbouwen Europa kent een stelsel van invoerrechten, die invoer vanuit het buitenland bemoeilijken. Het biedt lokale Nederlandse producenten een - in sommige ogen oneerlijk - voordeel boven producenten buiten Europa. Dit stelsel is ingewikkeld en hangt samen met veel wetten en belangen. Een geleidelijke afbouw in 25 jaar zou gestaag en zonder plotselinge omslag de positie van arme landen kunnen verbeteren. Actie Geen.
Idee Verleiden om zelf te verbouwen We zijn voor ons eten in grote delen afhankelijk van een scheefgetrokken voedselindustrie. Lokaal voedsel verbouwen kan hierin een bijdrage doen, door mensen weer zelf verantwoordelijk te maken voor hun eigen voedsel. Actie Laura Coello zou 'Tupperware feestjes' willen organiseren met zelfverbouwde producten.
Idee Ondernemerschap & businessmodellen Sociaal ondernemers als Tesla en Tony Chocolony zijn de motor van verandering in hele sectoren. Zij veranderen het systeem van binnen uit door op een compleet andere manier hun organisatie en werkwijze in te richten. We kunnen deze vorm van ondernemerschap meer stimuleren en een speciale juridische entiteit hiervoor oprichten. De oprichting van de Social Impact Factory in Utrecht is hierin al een belangrijke stap. Actie Geen.
Idee Economie Educatie Onze wereldwijde economie zit ontzettend lastig in elkaar en is voor vele mensen onbegrijpelijk. Hier steviger in investeren aan de voorkant (kinderen) betekent een steviger begrip van economie en geeft daarmee tools in handen om grip te krijgen op onze economie. Het idee is steviger in te zetten op economie-educatie.
Idee Regelvrije zone Wethouder Victor Everhardt start binnenkort een proef met een Basisinkomen. Lees hier meer. Het Basisinkomen is een systematische verandering die onze hele verzorgingsstaat op zijn kop zou kunnen zetten. Experimenten zoals deze bieden voedingsbodem voor een uiteindelijke grootschalige verandering. Maar, deze vallen buiten de bestaande wetgeving. We kunnen dit experiment aanpakken als een start met een regelvrije zone. Een zone waarin ruimte is voor experimenten die
buiten de bestaande regelgeving vallen, maar de motor van verandering kunnen zijn voor diezelfde regelgeving. Onder dit idee vallen ook bottom-up initiatieven faciliteren en leren van experimenten voor aanverwante thema's. Actie: Marcel Blom (NMU) helpt bottom-up initiatieven te stimuleren en verbinden in "Duurzaam Door" en " De grote transitie Utrecht". Laura Coello wil een raadslid spreken om hem/haar enthousiast te maken voor een regelvrije zone. Idee Share City De afgelopen jaren is de deeleconomie opgekomen. Organisaties als Snappcar, Peerby en Airbnb maken gigantische groei door. Met name de jonge generaties maken zich los van het denken in 'hebben' en denken meer en meer in 'gebruiken'. We zouden deze ontwikkeling verder kunnen aanjagen door van Utrecht Share City te maken. Een stad die de deeleconomie actief stimuleert. Te denken valt aan speciale parkeerplaatsen voor deelauto's of voorbeeld projecten stimuleren als 'het huis van overvloed'. Aanvullende ideeën: Duurzaamheid door deeleconomie en schaalvergroting toegankelijker maken voor lage inkomens. Hyride bankieren (bv Cyclos van STRO) implementeren. #durftevragen vaker gebruiken. Actie: Robert Quast wil bewustwording over kosteloze duurzaamheid stimuleren door te communiceren. Marieke Hoffman (Royal HaskoningDHV) wil de organisator van Hybride bankieren benaderen voor een experiment in Utrecht. Robbert Maas (SOON) is in gesprek met de CEO van Snappcar over een initiatief als 'carsharing city Utrecht'. Robbert gaat proberen dat groter te trekken naar 'sharing city Utrecht'. Marcel Blom (NMU) verbindt Jeannine van Bree met haar project "buurtmobiliteit".
Losse actie: Louis de Jel (Stichting Aarde) trekt De grote transitie Utrecht. Onder dat initiatief vallen vele ideeën zoals hierboven besproken.
Bijlage 3 Ronde 2 – Ketens & voeding Uitgewerkt door moderator Trude Vredeveld / Christiaan Hogenhuis Aanwezigen: Bharti Girjasing (gemeente Utrecht), Janine Caalders (Evaluaties MDG’s etc voor gemeente en rapportage), Arie Bosma (Milieucentrum Utrecht), Jeroen Onck (Utrecht Natuurlijk) Herman (Eijdems/ P2P Consult), Christiaan Hogenhuis (Oikos en TA), Trude Vredeveld (TA en Fair Fashion Festival). Uitdagingen: Verbinding maken in de keten (consument-producent), zichtbaar maken van herkomst van producten.
Duurzaamheid en Fair Trade ‘makkelijk’ maken:
Goede voorbeelden laten zien Fair Fashion Festival als model Praktische toepassingen Eerlijke prijzen voor consumenten en producenten Fair Trade vs Regionale- en streekproducten = uitdaging Meer internationale kennisuitwisseling
Wie doet wat?
Transparantie in de keten:
Inzichtelijke, korte, nabije, ervaarbaar, transparant. (gaat niet alleen over lokale ketens).
Samenwerkingspartner op internationaal vlak zoeken (Bharti) Eu subsidies aanvragen (Bharti) (Christiaan) VMD voedselpanel, onderzoek keten, pioniers bijeenbrengen; consequenties dáár (bijv. Brazilië) laten zien van een keuze kennis vertalen naar praktijk (Herman) voor regionalisering híer (Nederland, Europa) Kwantificeren (Herman) Onderzoek Duurzame mode en ook voeding: dat slaat best wel aan. Maar hoe zit dat bij andere producten? En waar liggen uitdagingen? (Trude) Duurzaam leer in de markt brengen, van koe tot tas. (Janine).
Wat moet er gebeuren: Herman: Kennis ontwikkelen, onderzoek
Duidelijkheid/ zichtbaarheid:
Wie doet wat?
Duidelijkheid scheppen voor consument Leuk maken, sexy, speels, hype ‘Goed’ (duurzaam, Fair Trade) leuker maken en makkelijker Verkooppunt Lekker Utregs Eerlijke winkelroute zichtbaar en uitbreiden Nog meer bij elkaar brengen van duurzame initiatieven (producten), voor de consument. Zichtbaar, herkenbaar en begrijpbare labels. Mindshift teweeg brengen: Breng het dichterbij: door filmpjes, social media, andere innovatie. Beleef het! Zichtbaarheid
Herman: In mijn eigen omgeving (kleinschalig): mensen bewust maken, aanspreken op …. Arie: Campagnes ter promotie, evenementen, samenwerken met andere partijen in de keten. Jeroen: beleidskader voor Utrecht schrijven
Transparante ketens:
Wie doet wat?
Inzichtelijk Simpele, korte keten B.v. Neem de ‘top’ van Jumbo mee naar Ethiopië (blijven) uitdagen van ondernemers (supermarkten etc) om meer te doen met Fair Trade. Bedrijven dwingen tot transparantie Samenbrengen en ondersteunen van organisaties die aandacht vragen voor sustainable food/ fasion/iCT etc.
Bharti (Gemeente Utrecht, Internationale zaken): Samenbrengen en ondersteunen van organisaties die aandacht vragen voor sustainable food/ fasion/iCT etc. Bharti: Gemeente utrecht als voorbeeld functie door inkoopsystemen te verduurzamen. Opnemen van keten-voorwaarden voor samenwerkingspartijen. Christiaan (Oikos): (Met toekomstateliers) de wijk in: ‘inzicht krijgen in jouw ketens’. Trude: Fair fashion Festival: in gesprek gaan met al die partijen die met duurzame mode bezig zijn en kijken hoe we hen kunnen versterken (door o.a. samenwerkingen te zoeken rondom FFF).
Lokale (voedsel) ketens:
Wie doet wat?
Lokale ketens ook inzichtelijk maken Lokaal geproduceerd voedsel
Jeroen: Groente, fruit, eieren en vlees in Utrecht produceren, verwerken en gebruiken met jeugd samen. Arie: Lokaal voedsel zichtbaar maken, betaalbaar en verkrijgbaar.
Voedselverspilling:
Wat moet er gebeuren?
Voedselverspilling stoppen (Herman) Waar zit de verspilling?
Food Waste Festival naar Utrecht halen
Sociale ondernemingen:
Mobiliseren van kennis en kunde, netwerken om de vele initiatieven. Sociale ondernemingen ondersteunen. Er is veel energie
Wie doet wat:
Janine: mentorschap sociale ondernemingen (COP) Verbinden Janine: ondersteunen en investeren in sociale ondernemingen. KNHM
Bijlage 4 RONDE 2 Communicatie Uitgewerkt door moderator Marijke Boessenkool / Mischa Woutersen Lonneke de Roovere
Fairtrade Utrecht
Judith Deynen
Vrijwilligerscentrale Utrecht
Fenna Braune
FairFashionFestival
Roland Peereboom
Milieucentrum Utrecht - Lekker Utregs - Eetbaar Utrecht en bewonersoverleg Ring Utr A27/A12
Herman Radstake
Chapeau Claque Communicatie
Maike van Eijndthoven
Team 2015 Utrecht
Fabrice Luijten
Team 2015 Utrecht
Uitdaging: We zien fragmentatie; verschillende clubs die met dezelfde dingen bezig zijn. Wat willen we niet? Containerbegrippen; alles op 1 hoop gooien zodat je eigenheid en identiteit van verschillende organisaties (die ooit met zorg zijn opgeschreven/bedacht) verloren gaat. Wat willen we wel: tot actie overgaan, zorgen dat er gerichte/effectieve en geslaagde actie is, waar minder langs elkaar heen gewerkt wordt, en waarin ook eigen identiteit behouden kan worden. Aanpak Centrale communicatie vanuit meerdere partijen: -
Samenvoegen / clusteren van partijen Gezamenlijke campagne (keurmerk vergroot, herkenbaarheid) o Bijvoorbeeld: Oikos – Team 2015 of MCU en Utrecht Natuurlijk o Verbinden van de partijen in een alliantie o Deze moeten een goede naam hebben. - Fabrice Luijten en Fenna Braune willen rol spelen in het campagneteam - Lonneke de Roovere en Maike van Eyndhoven willen meewerken aan het bedenken van de naam. Reactie op idee voor campagne door Maike van Eyndhoven: -
De gemeente lanceert een campagne over de SDG’s daarbij haken losse partijen aan door te communiceren over hun eigen projecten (die uiteraard aansluiten bij de gemeentelijke campagne).
-
Onderdeel van de campagne: laat Utrechters de sustainable development goals kiezen die zij de belangrijk vinden, dan kan de gemeente zich daar op focussen (Fabrice Luijten). Laat mensen nadenken over routineuze handelingen en de effecten op mondiale issues
-
Kijk daarbij naar professionele campagnes van Mercedes en Coca Cola
Kleine acties dichtbij huis als metafoor voor de wereld -
De SDG’s moeten herkenbaar en concreet zijn. Maar ook hip en happening. Weg van het geitewollensokken imago. Uitdagende campagne waar iedereen aan kan bijdragen Laagdrempelige acties
-
Laten zien en doen. Geef voorbeelden uit het eigen leven Duidelijkheid en herhaling. Lol en plezier kracht zit ‘m in herhaling, hoe vaker je een boodschap hoort, hoe meer je je er (onbewust) mee Het moet leuk zijn; dus niet geitenwollensokken, “we doen dit om te helpen”, maar juist tof en leuke voorbeelden.
Denken in andere doelen/ behoeften -
-
Dit ging over je doelgroep kennen; hoe bereik je hen, door te weten waar hun behoefte ligt? Dáárop inspringen. Concreet voorbeeld: Yuppen; die willen goede kwaliteitsproducten, met stijl en klasse. Dus dan moet fair trade bijv. dát karakter uitstralen. Mooie en kwantitatief goede productie goede, professionele communicatie inschakelen, je boodschap goed vormgeven. Herman Radstake wil graag een strategische analyse maken van de situatie en wervende teksten schrijven. Misschien kan hij meewerken aan de campagne op die manier.
Aanbevelingen -
-
-
-
Faciliteer de ontwikkeling van een Utrechts campagne team dat zich inzet om de effecten van lokaal gedrag op de wereld inzichtelijk te maken en de Utrechter handreiking biedt om dit gedrag minder schadelijk te maken. Zet het campagneteam ook in voor andere SDG gerelateerde zaken, uiteraard wanneer deze een internationale insteek bevatten. Zorg dat alle andere genoemde voorstellen voor de aanpak worden meegenomen bij de ontwikkeling van dit campagneteam. Dit kan door dit verslag aan het campagne team door te sturen. Probeer alle geïnteresseerden te betrekken bij het campagneteam, geef mensen de mogelijkheid om te mee te doen. Mochten personen alleen willen meedoen aan het campagneteam om daar geld mee willen verdienen, dan moet je afwegen of de dienst die zij bieden van dusdanig toegevoegde waarde is dat je daar ook voor moet betalen. Deelname aan het campagneteam is niet bij voorbaat een kans voor betaald werk. Kijk goed welke partijen er nog ontbreken en waarom. Beslis daarna of je ze uitnodigt.
Bijlage 5 Ronde 2 Partnerschappen uitgewerkt door moderator Rosa Lucassen In gesprek met: Desiree van de Ven (gemeente Utrecht), Paul van Lindert (UU) en Jos van Beurden (onafhankelijk deskundige) en Michel van Schaik (gemeente Utrecht) en Rosa Lucassen (moderator) Uitdagingen: Partnerschappen aangaan internationaal en stedelijk. Hoe kies je? Besproken aspecten:
Partnerschappen a la SDGs hebben veel wederkerigheid. Kun je dat ook goed benoemen. Kan iedereen ervan leren?
Zijn de belangen wederzijds?
Win – win voor alle betrokkenen opzoeken en benoemen
Ontdekken wat anders is bij de andere partner en daarvan leren
Voor gemeente: richten op kernvaardigheden. De sterke punten van jezelf en de andere partner
Helder profiel en heldere agenda
Vgl . leer van de Tour de France, de Grand Depart: creëer een ethisch kader en spiegel met partners.
Wat is de vraag van de ander / daar? Relatie: realistisch
Beheersing van de ontvangers en de geversrollen
Kies voor langdurige relaties en spreek voor activiteiten bepaalde termijnen af.
Sluit aan op groen, gezonde en slimme stad. - leren van andere steden NL en Europees - leer-strategieën samen ontwikkelen, bv kennis van ambachten
Betrek Universiteit, Hogeschool en ROC’s
Ga partnerschap aan per thema: business, milieu, onderwijs, gezondheid, energie, armoede, stadsplanning.
Vraag je af: waar hebben wij schaarste aan? Nieuwsgierig zijn naar elkaar
BEELD over 10 jaar? => CO2 uitstoot vermindering is zichtbaar succesvol. Vgl met steden buiten Europa => Omgaan met voedsel bv Bogota en activiteiten om effecten te meten => geluks- coëfficiënt Dit gesprek geeft direct input aan beleid wat Desiree van de Ven aan het ontwikkelen is. Desiree bereid een grotere bijeenkomst voor in het najaar. Jos wil mee blijven denken over partnerschapskeuze – (verborgen) agenda’s, mensen bij hun kracht brengen. Paul wil mee blijven denken over partnerschapsontwikkeling: realisme en wederkerigheid. Michel steunt waar mogelijk Desiree bij de beleidsontwikkeling. Rosa is alert op opvolging van acties.
Bijlage 6: Achtergronden SDGs
Toekomstatelier # 7: Van MDG naar SDG: de Utrechtse praktijk. Achtergrondinformatie Op 25 september 2015 worden naar verwachting in een vergadering van de VN de Sustainable Development Goals (SDGs) bekrachtigd, als opvolgers van de Millenium Development Goals (MDGs). Dit achtergrond document zet kort uiteen wat de MDGs (wel en niet) hebben bereikt, hoe de SDGs eruit zien en verschillen met de MDGs, waar ze vandaan komen en wat de uitdagingen zijn. Ook worden initiatieven in Nederland en in Utrecht kort geïntroduceerd. Klik op de pijltjes aan de linkerkant om meer te lezen over het volgende:
De Millenium Development Goals: 2001-2015 In 2001 werden door de UN 8 doelen voor het jaar 2015 geformuleerd. Deze zijn afgeleid van de Millenium Verklaring (2000) 1die een wat bredere scope hadden dan de uiteindelijke MDGs. In hooflijnen gaan de MDG’s over drastische vermindering (op sommige punten halvering) van (extreme) armoede in ontwikkelingslanden, in termen van inkomen, voeding, gezondheid en gezondheidszorg en scholing, naast inzet voor een schoner en veiliger leefmilieu en verbetering van internationale relaties (handel, hulp en schuldverlichting). De eerste (6) doelen zijn direct op het niveau van concrete mensen geformuleerd, de laatste twee richten zich eerder op wat meer structurele omstandigheden. De MDGs zijn vooral doelen die in ontwikkelingslanden gerealiseerd moeten worden (met hulp van rijkere landen). Daarbij gaat het vaak om ‘tussendoelen’ (verminderen van kindersterfte en halvering van mensen onder de armoedegrens) en waren de doelen voor de rijke landen niet SMART geformuleerd (coherentie agenda). Klik hier voor een overzichtelijk filmpje van de MDGs.
Wat hebben de MDGs bereikt (en wat niet)? Op veel gebieden is grote voortgang geboekt. De inkomensarmoede is gehalveerd, het aantal kinderen dat naar school gaat is flink gestegen en het aantal kinderen dat wereldwijd sterft vóór het vijfde levensjaar is gehalveerd. Ook is sterfte aan malaria en tuberculose flink gedaald en is het aantal mensen dat in sloppenwijken woont flink afgenomen. Ook is het deel van de wereldbevolking dat zonder toegang tot schoon drinkwater gehalveerd. Tegelijkertijd zijn er grote verschillend tussen
1
Millenium Verklaring van de Verenigde Naties: http://www.unric.org/html/nederlands/un/MillDeclaration_NED.pdf
landen (vooral veel verbetering in grote landen als China) en zijn er vraagtekens bij de manier van meten, o.a. door de afwezigheid van statistieken. Echter op andere punten zijn de doelen bij lange na niet gehaald: o ‘Voldoende Sanitaire voorzieningen’: Wereldwijd heeft nog steeds 2,5 miljard mensen geen toegang tot hygiënische sanitaire voorzieningen. o ‘Moeder- en kindersterftecijfers voldoende omlaag en voldoende reproductieve gezondheidszorg’: Hoewel moedersterfte sinds 1990 bijna is gehalveerd, is de beoogde reductie van 75% niet gehaald en hoewel het aantal ondervoede kinderen wel flink is gedaald, is het nog niet gehalveerd. Universele gezondheidszorg is nog ver weg. o ‘Toereikende en overeengekomen budgetten voor ontwikkelingssamenwerking’ o ‘Afname van de bedreigingen voor het natuurlijk milieu’ Lees meer over de resultaten van de MDG’s:
Millenium Development Goals Report - VN, 2014 Wat is er terechtgekomen van de Milleniumdoelen, De Correspondent, 2015
Post 2015 agenda Met 2015 in zicht is in 2012 een breed participatief proces in gang gezet om een vervolg op de MDGagenda te ontwikkelen. Daarvoor werd o.a. een High Level Panel (HLP) of Eminent Persons on the Post-2015 Development Agenda geïnstalleerd. Dit panel bracht in mei 2013 haar rapport2 uit waaruit duidelijk werd wat de bedoeling was: het integreren van de ontwikkelingsagenda en de (nieuwe) ontwikkelingsdoelen aan de ene kant en de agenda voor duurzame ontwikkeling aan de andere kant. Dit rapport wijst nadrukkelijk op de structurele oorzaken van armoede en onduurzaamheid. Het spreekt waardering uit over de (inspirerende werking van de) MDGs en wijst op een aantal successen maar wijst ook op een aantal tekortkomingen: te weinig focus op de allerarmsten, geen aandacht voor structurele factoren als conflict en geweld, het belang van good governance en adequate instituties, rule of law, free speech e.d., onvoldoende aandacht voor inclusieve groei die banen oplevert en het ontbreken van een integratie van economische, ecologische en sociale aspecten van duurzaamheid, zoals in de Millennium Verklaring van 2000 wel werd beloofd. M.a.w., ontwikkeling en milieu zijn nooit goed bij elkaar gebracht. En dat moet nu wel: “put sustainable development at the core”. Daarnaast stelt het panel dat de ontwikkelingsdoelen beter meetbaar moeten zijn, minder vaag en globaal.
Rio+20 komt samen met Post-2015 In 2012 werd de United Nations Conference on Sustainable Development, Rio+20 georganiseerd. Tijdens de Rio+20 is door de VN afgesproken dat de ontwikkelingsagenda en de (nieuwe) ontwikkelingsdoelen aan de ene kant en de agenda van duurzame ontwikkeling aan de andere kant geïntegreerd moeten worden. Na 2013 zijn het Rio+20 en het Post -2015 proces samengevoegd.
2
A New Global Partnership: Eradicate Poverty and Transform Economies Through Sustainable Development. UN, 2013
Wat zijn de SDGs Op dit moment ligt er een voorstel van 17 Sustainable Development Goals. Deze moeten in september nog formeel worden bekrachtigd, maar verwacht wordt dat hierin weinig meer zal veranderen. De doelen zijn geformuleerd in figuur 2, waaraan 169 targets zijn verbonden. De SDGs borduren voort op de MDGs, maar gaan een stap verder. De nadruk op structurele aspecten: duurzame energie, duurzame en rechtvaardige groei, good governance en effectieve instituties, stabiliteit en vrede, enabling environment en lange termijn duidelijkheid over financiering.
De SDG’s omvatten een breed scala aan doelen en bieden op zichzelf niet zo snel een integrerend geheel. Dat wordt misschien wel geboden door de zes integrerende elementen die de secretarisgeneraal van de VN daarin heeft aangeduid3:
3
Menselijke waardigheid: een einde maken aan armoede en strijden tegen ongelijkheid. Thema’s: honger/ voedselzekerheid/ kwaliteit van voeding/ duurzame landbouw/ water en sanitatie. Gezondheid en inclusiviteit: de people-dimensie van duurzame ontwikkeling. Thema’s: Gezond leven/ toegang tot onderwijs/ aandacht voor positie vrouwen en kinderen. (Andere) voorspoed / welvaart: de prosperity-dimensie van duurzame ontwikkeling. Thema’s: Groei bevorderen van sterke inclusive en transformatie economie/ fatsoenlijk werk/ werkgelegenheid/ duurzame industrialisatie en innovatie/ verminderen van ongelijkheid/ duurzame productie en consumptie. Bescherm de aarde: de planet-dimensie van duurzame ontwikkeling. Thema’s: beschermen ecosystemen, veilige, veerkrachtige en duurzame steden, klimaatverandering en gevolgen daarvan tegengaan/ beschermen oceanen en zeeën/ herstellen ecosystemen. Gerechtigheid, vrede en veiligheid: de noodzaak van sterke instituties. Thema’s: veilige en vreedzame samenlevingen, rechtssystemen, instituties, verantwoordelijkheid afleggen. Partnerschap. Thema’s: nieuwe vitaliteit voor het wereldwijde partnerschap voor duurzame ontwikkeling.
The Road to Dignity by 2030: Ending Poverty, Transforming All Lives and Protecting the Planet, Synthesis report by the Secretary-General On the Post-2015 Agenda, New York 2014
Verschillen tussen SDGs en MDGs De meest belangrijke wijzigingen in de SDGs, ten opzichte van de MDGs zijn:
Van tussendoelen naar einddoelen: Het gaat nu niet langer meer om halvering maar om beëindiging van armoede, honger, ongelijkheid, onveiligheid, rechtsonzekerheid en onduurzaamheid. Thematische verbreding: Een meer geïntegreerde aanpak van duurzame ontwikkeling. Dit was hard nodig, door de globaliserende wereld, waarin klimaatverandering een grote impact heeft op onze voedselvoorziening en leefbaarheid. Meer structurele verandering: aandacht voor de (aanpak van de) structurele – en dus ook culturele - oorzaken van armoede; daardoor staat armoedebestrijding meer in het teken van het realiseren van een wereldwijde rechtvaardige en duurzame economie en samenleving, het denken in termen van transitie/transformatie daarnaartoe. Zo wordt ook de koppeling tussen de armoede-agenda en de duurzame ontwikkelingsagenda (van de VN) versterkt. Geografische verbreding: Uitgaande van de ‘interconnected world’. Met de verbreding naar economie, klimaat en ecosystemen, kan de agenda zich niet langer geografisch beperken. Nu gaat het ook om doelstellingen die in midden- en hoge inkomenslanden geformuleerd en gerealiseerd moeten worden. Ze vormen niet alleen een agenda voor actie ver weg, maar leveren ons ook huiswerk op. Meer verbinding en evenwicht/gelijkwaardigheid in de behandeling van armoede en onduurzaamheid wereldwijd, in zowel arme als rijke landen en middeninkomenslanden. De SDGs staan niet in het teken van hulp, maar van mondiale samenwerking. Verbreding van actoren: Naast publieke partijen, wordt nu ook de private sector onderdeel van de SDG agenda. Verbreding van financiering: Naast ontwikkelingshulp en internationaal private middelen, worden ook alternatieve geldstromen steeds belangrijker, zoals nationale en internationale publieke middelen (groeiende belastinginkomsten in veel ontwikkelingslanden). Kiezen uit een mondiaal menu. Landen kunnen de doelen en de criteria formuleren en meten op landenniveau en zo aan passen aan de lokale situatie en context. Westerse landen bepalen zo niet de agenda van ontwikkelingslanden. Tegelijkertijd bestaat het gevaar dat criteria om allerlei redenen afgezwakt worden.
Uitdagingen voor de toekomst Op basis van deze veranderingen zien organisaties in een rijk land als Nederland – en dus ook die in Utrecht - zich gesteld voor een aantal kansen en uitdagingen:
Hoe geef je de integrale agenda concreet vorm, met aandacht voor duurzame ontwikkeling én armoedebestrijding, de ecologische, sociale én economische aspecten van duurzame ontwikkeling, de concretisering van dit alles in ‘Noord’ én ‘Zuid’ (of rijke en arme landen), met oog voor de lokale en nationale situatie én oog voor de internationale relaties. Hoe houd je daarbij de samenhang van de 17 doelen werkelijk in beeld? Bieden de zes integrerende elementen daarbij een hulpmiddel? Hoe maak je deze agenda daadwerkelijk tot een agenda van mondiale samenwerking i.p.v. alleen hulp (van rijk aan arm)? Hoe zorg je ervoor dat het Westen ook wat doet? Als je als rijk
land wilt bijdragen aan de nieuwe doelen kun je nu kiezen of je je geld besteedt aan ontwikkeling binnen je eigen land, of aan de ontwikkeling in andere landen. Hoe geef je de samenwerking tussen overheden, NGOs, energieke burgers en bedrijven concreet vorm? Hoe kan dit alles leiden tot een vermindering van de versnippering van de aandacht voor alle aspecten van duurzame ontwikkeling over talloze grotere en kleinere initiatieven en tot een vergroting van de impact ervan?
Meer over de totstandkoming van de SDGs en de uitdagingen in: ‘Hoe de wereld samen doelen leerde stellen (ook al zijn het er wat veel)’ De Correspondent, 2014.
Initiatieven in Nederland In Nederland hebben de Worldconnectors de werkgroep ‘De rol van de Private Sector, het Maatschappelijk Middenveld en Cross-sectorale Partnerschappen in de Post-2015‘ opgericht. Deze werkgroep richt zich op de potentiele rol die deze partijen kunnen spelen bij het behalen van de Sustainable Development Goals. In september 2014 presenteerden de Worldconnectors, samen met het Ministerie van Buitenlandse Zaken en VNO-NCW de Charter: en document met een wervende visie op de bijdrage van de private sector aan ontwikkeling. Deze is gebaseerd op het VN High Level Panel rapport en spoort ondertekende partijen aan om concrete initiatieven op dit gebied te starten of te intensifiëren. Deze charter is inmiddels door meer dan 60 organisaties ondertekend, waaronder Royal DSM, Unilever, Philips, Friesland Campina, Tony’s Chocolonely, True Price, Oxfam Novib en Erasmus Universiteit Rotterdam. Lees hier meer informatie over de Charter en de initiatieven van Worldconnectors.
Initiatieven in Utrecht Vele organisaties en bedrijven hebben de laatste jaren vanuit Utrecht gewerkt aan de Millenium Doelen en zullen zich ook voor de Sustainable Development Goals gaan inzetten. Team 2015, Fair Trade Gemeente Utrecht en Stedenband Utrecht - Léon hebben het initiatief genomen de krachten te bundelen en samen stil te staan bij wat er is bereikt rond de internationale speerpunten en opnieuw te bepalen hoe Utrechtse initiatieven hieraan bij kunnen dragen. Talloze Utrechtse organisaties en initiatieven werken aan een mooiere en duurzamere wereld en samen kan er meer bereikt worden. De bovenstaande partijen hebben een visiedocument ontwikkeld waarin aandacht wordt besteed aan het ‘waarom’ van samenwerking, het ‘hoe’ en voorstellen voor het ‘wat’, op welke wijze er concreet invulling kan worden gegeven aan de samenwerking rondom de Sustainable Development Goals. Dit visiedocument legt de basis voor verdere samenwerking, meer zichtbaarheid en vooral meer effect.
