2015
[URBAN MINING] In dit profielwerkstuk wordt een beleid opgesteld van het efficiënter maken van inzamelmethoden van e-waste op regionaal niveau.
URBAN MINING “Het uitvinden van een groene samenleving”
Christelijke Scholengemeenschap Prins Maurits Jesper van den Hoek Maurice Emaus 18-02-2015
2
Inhoudsopgave Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding ............................................................................................................................. 4 Hoofdstuk 2: Introductie onderwerp ...................................................................................................... 6 2.1 Versterkt broeikaseffect ................................................................................................................ 6 2.2 Gevolgen broeikaseffect................................................................................................................ 7 2.3 Methodes om het broeikaseffect te remmen ............................................................................... 7 2.4 Urban Mining ................................................................................................................................. 8 2.5 Wecycle ......................................................................................................................................... 8 2.6 Deelconclusie................................................................................................................................. 8 Hoofdstuk 3: Analyse inzamelmethoden .............................................................................................. 10 3.1 Locatie van inzamelpunten ......................................................................................................... 10 3.2 Financiële staat............................................................................................................................ 10 3.3 Mobiliteit ..................................................................................................................................... 10 3.4 Draagvlak ..................................................................................................................................... 10 3.5 Deelconclusie............................................................................................................................... 11 Hoofdstuk 4: Beoordeling inzamelmethode ......................................................................................... 12 4.1 Welke inzamelmethode wordt op Goeree-Overflakkee gehanteerd?........................................ 12 4.2 Hoeveel bruingoed wordt opgehaald op Goeree-Overflakkee? ................................................. 13 4.3 Sterke punten inzamelmethode gemeente Goeree-Overflakkee ............................................... 13 4.4 Zwakke punten inzamelmethode gemeente Goeree-Overflakkee ............................................. 15 4.5 Resultaten Wecycle in de afgelopen jaren .................................................................................. 15 ........................................................................................................................................................... 16 4.6 Gemeenten .................................................................................................................................. 16 4.7 Winkels ........................................................................................................................................ 16 4.8 Deelconclusie............................................................................................................................... 17 Hoofdstuk 5: Andere methoden............................................................................................................ 18 5.1 Project Ara ................................................................................................................................... 18 5.2 Deelconclusie: voordelen en nadelen van Ara ............................................................................ 20 Hoofdstuk 6 ........................................................................................................................................... 21 6.1 Probleemstelling.......................................................................................................................... 21
3
6.2 Gevolgen versterkt broeikaseffect .............................................................................................. 21 6.3 Airmiles en statiegeld .................................................................................................................. 21 6.4 Gezamenlijk inzamelpunt gebruikt materiaal ............................................................................. 21 6.5 Slotconclusie ................................................................................................................................ 22 6.6 Discussie ...................................................................................................................................... 22 Bronnenlijst ........................................................................................................................................... 23 Bibliografie ............................................................................................................................................ 23 Externe contacten ............................................................................................................................. 24 Afbeeldingenlijst.................................................................................................................................... 25 Bronvermelding figuren .................................................................................................................... 25
Hoofdstuk 1: Inleiding
4
Beste lezer, In dit werkstuk worden een aantal dingen beschreven over e-waste en het recycling proces van dat elektronische afval. Deze opdracht hebben we gekregen van Worldschool die op hun beurt een opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu hebben ontvangen. Worldschool heeft verschillende projecten lopen, wij doen mee met het HUGS project. HUGS staat voor: “Het uitvinden van een groene samenleving”. Dit project dient een bijdrage te leveren aan een groene toekomst. Maar wat is hier precies het nut van? U heeft de laatste tijd wellicht veel gehoord van de samenleving ‘groener’ maken. Er worden namelijk sinds de industriële revolutie overmatig veel cfk’s en andere gassen de lucht in gepompt. Deze gassen verontreinigen de lucht en het milieu. Hierdoor treedt er een klimaatverandering op. Planten, mensen en dieren hebben last van deze veranderingen in het milieu. Daarom moeten de veranderingen in het klimaat worden teruggedrongen, dat kan door middel van recycling, bezuiniging en alternatieve oplossingen voor wat nu schadelijke processen zijn. In dit werkstuk komt de term Urban Mining een aantal keren langs. Urban Mining betekent het delven van grondstoffen uit elektronisch afval, of letterlijk: mijnen in urbaan (stedelijk) gebied. Recycling faciliteiten krijgen jaarlijks grote hoeveelheden e-waste binnen. Dit e-waste word verwerkt en er worden zoveel mogelijk grondstoffen uitgefilterd om te worden omgesmolten en hergebruikt. Een veelvoorkomende en ook logische vraag is dan of Urban Mining op zich dan wel nut heeft. Ook de grondstoffen voor elektronica raken een keer op en moeten van steeds diepere en verdere plekken vandaan gehaald worden. Ook de processen om deze grondstoffen te winnen kost veel energie en er worden veel gassen uitgestoten. Het beleid in Nederland en de rest van de wereld zal moeten veranderen. Er moet zo min mogelijk gedolven worden en zoveel mogelijk worden gerecycled. In Nederland is een organisatie die zich bezig houdt met het inzamelen van e-waste in samenwerking met gemeenten, kringloopbedrijven, winkels, kinderboerderijen en consumenten door het hele land. Deze organisatie heet Wecycle en werkt in opdracht van producenten en importeurs aan een verantwoorde inzameling en hoog milieurendement in hun recycling proces. De overheid wordt door middel van rapporten ingelicht door Wecycle. Later in dit werkstuk komt een dergelijk rapport nog aan bod. Op deze manier werkt Wecycle aan een groenere toekomst.
5
Hoofdstuk 2: Introductie onderwerp “Wat gebeurt er bij het versterkt broeikaseffect, wat zijn de gevolgen en wat kunnen we er aan doen?”
2.1 Versterkt broeikaseffect Negatieve ontwikkelingen in het energieverbruik, iedereen hoort erover. Broeikaseffect, groene labels, groene stroom, windenergie en zonne-energie zijn allemaal vrij nieuwe begrippen. De laatste jaren wordt er serieus aandacht geschonken aan ons energieverbruik en de manier waarop we op dit moment het milieu ernstig beschadigen. Sinds de Industriële revolutie worden overmatig veel schadelijke gassen de atmosfeer in gepompt, vooral koolstofdioxide. Een voorbeeld van deze schadelijke stoffen zijn cfk’s, dat zijn chloorfluorkoolwaterstoffen (Chloorfluorkoolstofverbinding, 2014). Deze stoffen worden gebruikt als koelmiddel in bijvoorbeeld koelkasten en als drijfgas in spuitbussen. De cfk’s versterken de afbraak van ozon in de ozonlaag. De ozonlaag is de grens tussen de uiterst noodzakelijke zuurstof op aarde en het zuurstofarme heelal. Daarnaast beschermt de ozonlaag de aarde voor een gedeelte tegen instralende hitte van de zon. Het broeikaseffect (Berrens, Wat is het broeikaseffect, 2015) werkt als volgt: de zon straalt door meerdere atmosfeerlagen hitte naar de aarde. Een gedeelte hiervan wordt al tegengehouden door de ozonlaag en een gedeelte wordt vanaf het aardoppervlakte terug gestraald. De straling die wordt terug gestraald door de aarde wordt gedeeltelijk tegengehouden door broeikasgassen. De warmte zit daardoor opgesloten, waardoor de aarde opwarmt. Het is normaal dat dit zo verloopt, zonder dit proces zou het op de aarde gemiddeld min vijftien graden Celsius zijn. Het probleem ontstaat echter wanneer er te veel broeikasgassen in de atmosfeer aanwezig zijn en de aarde te veel opwarmt. Dit wordt het “versterkt broeikaseffect” genoemd. Onze consumptie is de bron van dit versterkte broeikaseffect. Er zal dus iets moeten veranderen in onze manier van leven.
Figuur 1, Het broeikaseffect
6
2.2 Gevolgen broeikaseffect De gevolgen van het versterkte broeikaseffect zijn in de verdere toekomst catastrofaal. Ten eerste krijgen we grote problemen met droogte. Klimaatzones zullen verschuiven (Berrens, Gevolgen van het broeikaseffect, 2015) en sommige klimaatzones kunnen zelfs verdwijnen. Planten, dieren en ziektes kunnen met deze klimaatzones meekomen, mits dit niet te snel gaat. De dieren en planten die dit niet bij kunnen benen hebben kans uit te sterven. Daarnaast kunnen oogsten mislukken door de droogte, waar sommige gewassen slecht tegen kunnen. Daar staat tegenover dat bijvoorbeeld een olijfboom zich dan beter voelt in Nederland en die kunnen dan in Nederland geteeld worden. Verwoestijning is het volgende punt. De grote woestijnen breiden zich alleen maar verder uit. Het Middellandse zeegebied zit nu in een vroege fase van verwoestijning. Al die droogte gaat ook gepaard met bosbranden wat grote hoeveelheden CO2 (koolstofdioxide) de lucht in blaast. En bovendien bomen verwoest die CO2 omzetten in zuurstof door fotosynthese. Het gedeelte “droogte” is nu besproken. De zeespiegelstijging door warmte komt door uitzetting van de H2O (water) moleculen en doordat gletsjers en poolijs smelten. De voorspelling is dat de zeespiegel in de komende 100 jaar met 30 tot 90 centimeter zal stijgen. Hierdoor komt zout zeewater op plekken waar het schade aan dieren en planten aan kan richten. De kust wordt kwetsbaarder voor overstromingen waar extra hoge dijken voor aangelegd moeten worden. Alles bij elkaar is het een grote lijst met problemen waar we met deze voortgang in de toekomst mee te maken gaan krijgen.
2.3 Methodes om het broeikaseffect te remmen Op verschillende manieren wordt er geprobeerd om het broeikaseffect te remmen. Bezuinigen op energie lijkt geen optie aangezien de wereldpopulatie blijft groeien. De oplossingen moeten uit andere hoeken komen. Voorbeelden zijn recycling, producten duurzamer (SITA) maken en energie produceren op milieuvriendelijke wijze. Bij dit laatste kan gedacht worden aan zonne-energie en windenergie. Recyclen houdt in van een lineaire economie een circulaire economie te maken. Heel simpel gezegd betekent dit dat we bij een lineaire economie producten gebruiken en dan weggooien, terwijl we bij een circulaire economie de herbruikbare componenten van het product schoonmaken en opnieuw in een product verwerken.
Figuur 2, De circulaire economie
7
2.4 Urban Mining Grondstoffen zijn in principe alleen te winnen door ze uit mijnen te halen. Er zijn tegenwoordig ook andere manieren van mijnen. Namelijk het mijnen in stedelijke gebieden: Urban Mining. E-waste wordt opgehaald en gerecycled tot nieuwe grondstoffen voor producten. Veel producten met recyclebare grondstoffen worden op een lineair economische manier gebruikt. Grote massa’s “e-waste” worden verscheept naar e-waste hubs, zoals Ghana (Huijstee & Steinweg, 2012) en China. Het is veel beter om het gedumpte e-waste niet te exporteren naar landen in Afrika en Azië. Daar wordt het afval verbrand om metalen te winnen die de bevolking dan kan verkopen aan handelaren. De metalen zitten vaak op en aan printplaten vast. Men heeft geen geld voor dure installaties die het afval netjes verwerken, daarom verbranden ze al het e-waste zodat de metalen overblijven. Deze manier van recyclen is inefficiënt, milieubelastend en bovendien extreem slecht voor de gezondheid. Zo zijn er gevallen bekend van kinderen die verminkt geboren worden en mensen die overlijden aan loodvergiftiging. De rijke landen kunnen het e-waste beter binnen de grenzen houden en het afval verzamelen en recyclen. Er zitten namelijk gemiddeld dertig metalen in een apparaat die opnieuw kunnen worden gebruikt. Omdat rijke landen over veel kapitaal beschikken kunnen ze moderne verwerkingsinstallaties aanschaffen en het e-waste beter recyclen. Dat is veiliger voor mens en milieu en zo hoeven mensen in arme landen niet te lijden aan ons consumptiepatroon. Smartphones, tablets, computers, laptops, televisies en ander bruingoed bevatten veel dure en recyclebare grondstoffen (AMTA, 2013). De meest voorkomende zijn: plastic, goud, koper, lood, nikkel, zink, platina en glas. Deze grondstoffen zijn nodig om aan de eisen van snelheid en kwaliteit van de klant te kunnen voldoen. Vooral de metalen zorgen ook voor de hoge aanschafprijs van deze producten.
2.5 Wecycle Wecycle is een bedrijf dat in samenwerking met de overheid zorgt voor de inzameling en verwerking van recyclebaar afval. Waaronder ook bruingoed. Een rapport van Wecycle aan de gemeente (Wezel, 2014) laat ons zien dat Wecycle het elektrische apparaten op een heel groene manier kan schoonmaken en dat 84% van de massa e-waste gerecycled kan worden. Het is dus zaak dat alle gebruikte elektronica ingeleverd wordt en gerecycled kan worden. 1
2.6 Deelconclusie Wanneer er niet geminderd wordt in het energieverbruik zal de aarde in de toekomst niet meer leefbaar zijn door de warmte. Allerlei natuurrampen en klimaatveranderingen hangen samen met de opwarming van de aarde. Verschillende gebieden zullen totaal verdrogen en verwoestijnen. Andere gebieden lopen juist onder water door de verhoogde waterspiegel. Ook planten en dieren krijgen hier last van. Zowel op het land als in de wateren. Ze reizen mee met het klimaat waar ze aan gewend zijn en passen zich ook deels aan, maar wanneer de klimaatveranderingen te snel gaan zullen planten- en diersoorten uitsterven.
1
Figuur 3, Wecycle certificaat 2012 gemeente Goeree-Overflakkee
8
Figuur 3, Wecycle Certificaat 2012 gemeente Goeree-Overflakkee
9
Hoofdstuk 3: Analyse inzamelmethoden “Welke criteria hanteren wij in dit onderzoek voor de analyse en beoordeling van inzamelmethoden voor gebruikte elektronica?”
In dit onderzoek zit een model verwerkt wat we zelf hebben opgesteld. Dit model bevat criteria die wij in een beleidsplan belangrijk vinden. Dit is een keuringsmethode, met een aantal kenmerkende aspecten die ons helpen om een beleidsplan te beoordelen op sterke en minder sterke punten. We geven hier een voorbeeld van een aantal kenmerkende factoren voor een beleidsplan. Het is bijvoorbeeld belangrijk dat er een groot draagvlak is voor het inzamelen van oude elektronica, dit betekent dat men mee moet willen doen aan het inzamelen en inleveren van kapotte elektronica. De criteria staan hieronder uitgewerkt
3.1 Locatie van inzamelpunten Om elektronica te kunnen verzamelen zijn er inzamelpunten nodig. Er moeten voldoende punten zijn om elektronica in te leveren. De locaties moeten ook toegankelijk zijn. Hoe makkelijker een locatie te bereiken hoe meer er wordt ingeleverd. Een goed inzamelpunt zou een plaats zijn waar mensen frequent komen, zoals een supermarkt. Het nadeel van inzamelen bij een supermarkt is dat er weinig ruimte is om veel in te zamelen. Het is mogelijk bij een supermarkt inzamelpunten neer te zetten voor kleine apparaten, spaarlampen en dergelijke kleine elektronica. Een goed inzamelpunt voor groter materiaal zou een groot bedrijventerrein zijn, waar containers kunnen staan.
3.2 Financiële staat Het tweede punt wat we aan de opgestelde criteria toevoegen is de financiële staat, hiermee worden de kosten en inkomsten van een bepaald ophaalpunt bedoeld. Het zou het beste zijn als de methode geld oplevert of in elk geval kostendekkend is. Het zwaartepunt wordt op rendement gelegd.
3.3 Mobiliteit Het verzamelde materiaal moet gemakkelijk getransporteerd kunnen worden naar een recyclefaciliteit. Daarom moet de inrichting van de inzamellocatie dus ook goed doordacht worden. Als een locatie efficiënt wordt ingericht kan er snel geleverd en getransporteerd worden. Men moet namelijk niet teveel tijd kwijt zijn aan het inleveren, als het inzamelen te lang zou duren dan kan dit een drempel opleveren waardoor er minder ingezameld wordt.
3.4 Draagvlak Onder draagvlak verstaan wij een groep mensen die iets willen steunen. Een breed draagvlak voor het inzamelen van oude elektronica is een must. Daar zijn inleveraars voor nodig! Dit is een kritiek punt, want zonder mensen die hun elektronica inleveren kan er niet gerecycled worden. Draagvlak verbredend werken is dus een pre. De vraag is hoe dat kan, of er überhaupt iets wordt gedaan om mensen naar inzamelpunten te krijgen, of dat lokale overheden en bedrijven betrokken zijn en op welke manier het draagvlak eventueel verbreed kan worden.
10
3.5 Deelconclusie Om de onderzochte inzamelmethode te kunnen toetsen letten we op de volgende aspecten: locatie van inzamelpunten, financiële staat, mobiliteit en draagvlak. Onder draagvlak verstaan we onder andere wat er gedaan wordt om mensen te stimuleren om hun elektrische afval in te leveren. Bij de bereikbaarheid van het inzamelpunt kijken we vooral naar de relatie afstand, of het frequent bezochte plaatsen zijn. Daarnaast of mensen de moeite nemen om een bepaalde afstand af te leggen.
11
Hoofdstuk 4: Beoordeling inzamelmethode “Wat zijn, uitgaand van deze criteria, sterke en zwakke punten van de bestaande inzamelmethode op Goeree-Overflakkee?”
Om deze deelvraag goed te kunnen beantwoorden hebben we contact op genomen met de lokale overheid, het gemeentehuis te Middelharnis. We hebben gezocht naar een beleidsmedewerker die over deze planvorming gaat, we kwamen uit bij de heer van Wezel. Hij heeft ons uitgenodigd voor een interview (Wezel, 2014) en hij heeft ons erg veel materiaal toegestuurd. Deze informatie en het interview worden verwerkt in dit deel van het onderzoek
4.1 Welke inzamelmethode wordt op Goeree-Overflakkee gehanteerd? De gemeente Goeree-Overflakkee werkt samen met Wecycle, wat betekent dat de gemeente een methode gebruikt die door Wecycle is ontworpen. Goeree-Overflakkee beschikt over twee milieustraten en één inzamelpunt bij een kinderboerderij. De locaties (Inleveren bij uw Wecyclegemeente, 2014) staan aangegeven op dit kaartje. De gemeente stelt een aantal locaties beschikbaar. In de milieustraten staan een aantal containers, die worden gevuld met afval. Al het afval wordt zo goed mogelijk gescheiden. Bruingoed wordt in grote containers opgeslagen en die worden per vrachtwagen vervoerd naar een recyclefaciliteit2.
Figuur 4, Inleveren bij uw Wecycle-gemeente
2
Naar interview Jan van Wezel op 23 september 2014
12
4.2 Hoeveel bruingoed wordt opgehaald op Goeree-Overflakkee? Tijdens het interview kwam dit onderwerp ter sprake. Het is erg belangrijk dat we weten waar het meeste wordt opgehaald en hoeveel er wordt opgehaald, zo kan de beste locatie worden gekozen en kan er gekeken worden welke punten er verbeterd kunnen worden bij andere inzamelpunten. Hierdoor zou er misschien meer afval ingezameld kunnen worden. Hieronder staat een tabel waarin gegevens staan van de milieustraten op ons eiland, de gegevens stammen uit 2013.
Wecycle verslag 2013
Ingezameld x 1 kilogram
Milieustraat Goedereede Middelharnis Oude-Tonge Totaal
1e Kwartaal 6,660 39,880 3,180 49,720
2e Kwartaal 15,020 37,800 7,520 60,340
3e Kwartaal 15,260 35,340 5,540 56,140
4e Kwartaal 13,220 38,660 4,720 56,600
Totaal 50,160 151,680 20,960 222,800
1/28/2014 Figuur 5, Wecycle inzameling gemeente 2013
Uit de tabel blijkt dat de milieustraat in Middelharnis veruit het meeste afval inzamelde per kwartaal. Een logische verklaring is dat dit komt door de centrale ligging op het eiland. Verder wonen er in en rond Middelharnis (Inwoners, 2014) de meeste mensen en zijn er een hoop instellingen aanwezig die hun e-waste verzamelen, sorteren en inleveren bij de milieustraat.
4.3 Sterke punten inzamelmethode gemeente Goeree-Overflakkee In deze paragraaf worden de sterke punten van de inzamelmethode aangekaart door middel van ons beoordelingsmodel. Er wordt door de gemeente goed ingespeeld op verschillende evenementen, zoals Sinterklaas. Kinderen krijgen veel nieuwe elektronica van Sinterklaas en de oude elektronica wordt vergeten. Vooral speelgoed zoals MP3-spelers, fotocamera’s, mobieltjes en spelcomputers zijn onder de kinderen erg gewild in dit computertijdperk. De gemeente probeert er voor te zorgen dat mensen de oudere spullen niet in een la leggen, op de zolder gooien of in de vuilnisbak gooien, maar inleveren in de milieustraat. Hoe maken ze dit nog aantrekkelijker? Deelnemers van de actie maken kans op een uitje naar Toverland. Bovendien wordt aan het einde van het artikel nog eens duidelijk gemaakt hoe belangrijk het is dat er gerecycled wordt en de relevantie er van. Op de website van Gemeente Goeree-Overflakkee is heel duidelijk weer gegeven hoe het in zijn werk gaat met de inzameling van afval. Bovendien heeft Wecycle een website waar alles op te vinden is over de inzamel- en verwerkingsprocessen die zij hanteren. Omdat deze inzameling op grote schaal gebeurd, is het proces bijna altijd kostendekkend. Wanneer dit niet het geval is, springt de gemeente bij, ze hebben immers een samenwerkingsverband.
13
Figuur 6, Beoordeling inzameling bruingoed Goeree-Overflakkee
Figuur 7, Krantenbericht Wecycle inzamelactie
14
4.4 Zwakke punten inzamelmethode gemeente Goeree-Overflakkee De inzamelpunten zijn niet voor iedereen even bereikbaar. Ooltgensplaat bijvoorbeeld ligt bijna 20 kilometer van Middelharnis vandaan en bijna 10 kilometer van Oude-Tonge. Deze afstand is voor een ouder persoon zonder auto moeilijk te overbruggen. Dan kan er wel gebeld worden om een ophaalwagen. Maar de stap is dan toch kleiner om het snel in de groene container te gooien in plaats van de wagen te bellen. Er wordt te weinig uitgelegd wat er nu precies aan de hand is met de opwarming van de aarde. Wanneer er voorlichting wordt gegeven met concrete cijfers en mogelijke gevolgen wordt het misschien duidelijker. Mensen worden dan meer getriggerd om bewust in te leveren. De Jekko is een goede uitvinding, maar zou gratis moeten zijn en gewoon uitgedeeld moeten worden. Dan wordt de stap kleiner om het te gaan gebruiken. Om het helemaal af te maken zou er in ieder dorp een inzamelpunt moeten komen voor de Jekko, waar iedere week een ophaalwagen alles ophaalt en bij een van de drie grote inzamelpunten brengt. Maar dan heb je te maken met kosten die nu misschien niet op te vangen zijn. De inzameling levert nog niet genoeg geld op om het echt winstgevend te maken. In de toekomst kan dit wel gaan gebeuren, door bijvoorbeeld nóg efficiëntere inzameling en recycling. Of door meer gebruik van elektronica, dus meer e-waste. Ten slotte kan het ook zo zijn dat de grondstoffen langzamerhand opraken en dat heeft als gevolg dat de grondstoffen meer waard worden. Wanneer het wel winstgevend is, wordt het ook aantrekkelijk voor commerciële bedrijven om hier aan te beginnen.
4.5 Resultaten Wecycle in de afgelopen jaren Wecycle stelt via haar website (Vlak, Wecycle jaarsite 2013, 2014) een groot aantal rapporten beschikbaar over de resultaten die in een jaar zijn behaald. In deze paragraaf werken we deze resultaten van de inzameling uit. Hieronder staat een afbeelding met gegevens van Wecycle in de jaren vanaf 2009 tot 2013, deze betreffen de inzameling van e-waste in miljoenen kilo’s in heel Nederland. In deze afbeelding staat een trendlijn weergegeven. Vanaf 2009 tot eind 2012 werd steeds meer ewaste ingezameld in Nederland. Dit is een positieve trend, want zo worden meer materialen hergebruikt en schadelijke stoffen belanden niet in het milieu, maar worden op een veilige manier verwijderd en verwerkt. Doordat er door de jaren heen meer wordt ingezameld, wordt het milieu dus steeds minder belast. Dit verband kan als volgt worden weergegeven: “Hoe meer e-waste er wordt ingezameld, hoe minder het milieu wordt belast.” Er is door Wecycle (Wecycle Jaarsite 2013, 2014) in 2013 gemiddeld acht kilo e-waste per inwoner opgehaald. Dat is het dubbele van de huidige Nederlandse doelstelling van vier kilo per inwoner. Er is 115 miljoen kilo ingezameld en 19 miljoen kilo geregistreerd afval. Dat is 3,5% minder dan 2012. De overheid stelt een bepaalde eis aan het hergebruik van materieel. Zo moet de nuttige toepassing van het gerecyclede materiaal volgens de normen van de overheid 77% zijn. Van al het afval wat Wecycle ophaalt, wordt 85% materiaal hergebruikt. Daarbovenop wordt 12% thermisch verwerkt in installaties met een hoge energieterugwinning, waardoor de nuttige toepassing van het afval uitkomt op 97%, wat aanzienlijk hoger is dan de eis van de overheid. Wecycle is dus zeer actief bezig met
15
Urban Mining. Ze proberen zoveel mogelijk grondstoffen in te zamelen en die grondstoffen weer opnieuw te gebruiken.
Figuur 8, Resultaat inzameling Wecycle 2009 tot en met 2013
4.6 Gemeenten Om veel afval in te kunnen zamelen heeft Wecycle (Vlak, Wecycle jaarsite 2013, 2014) een overeenkomst gesloten met gemeenten. Deze samenwerkingsovereenkomsten zijn gesloten met 402 van de 403 gemeenten in Nederland. Wecycle werkt dus samen met vrijwel alle gemeenten in Nederland. In totaal werd door gemeenten 75 miljoen kilo ingezameld, dat is 66% van het totale inzamelsaldo in 2013. Uit een onderzoek van “KplusV” blijkt dat gemeenten en publieke bedrijven zeer tevreden zijn over de samenwerking met Wecycle, omdat Wecycle een belangrijke publieke taak voor ze uitvoert.
4.7 Winkels Naast gemeenten en publieke bedrijven werkt Wecycle (Vlak, Wecycle jaarsite 2013, 2014) ook samen met ruim 8000 winkels. In totaal is er bijna 40 miljoen kilo e-waste ingezameld via winkels, dat is ongeveer 34% van het totaal. Het wordt consumenten gemakkelijk gemaakt klein e-waste in te leveren, want Wecycle heeft bij allerlei winkels inzamelbakken neergezet. Zo kunnen consumenten gemakkelijker hun e-waste inleveren zonder de tussenkomst van medewerkers en zonder aankoop. De ruim 1700 Wecycle-inleverbakken staan bij winkels en winkelketens waar mensen vaak komen, zoals supermarkten, elektronicaconcerns en tuincentra.
16
4.8 Deelconclusie Sterke punten van de huidige inzamelmethode zijn dat er acties worden bedacht door de gemeente in samenwerking met Wecycle, het proces is bijna altijd kostendekkend en er zijn duidelijke websites waar men informatie kan verkrijgen. Zwakke punten van deze methode zijn dat de inzamelpunten niet voor iedereen bereikbaar zijn, er wordt te weinig uitgelegd over de ernstige gevolgen van het versterkte broeikaseffect en de stap is voor mensen nog te groot om al hun recyclebare afval in te leveren.
17
Hoofdstuk 5: Andere methoden “Wat zijn, uitgaand van deze criteria, sterke en zwakke punten van andere bestaande inzamelmethoden voor gebruikte elektronica?”
Wecycle is in de voorgaande hoofdstukken uitvoerig besproken. Na nader onderzoek bleek dat er eigenlijk geen andere noemenswaardige inzamelmethoden zijn, in ieder geval niet op een manier die vergelijkbaar is met de Wecycle methode. Daarom is ervoor gekozen om geen methode te beschrijven in dit hoofdstuk, maar om een aantal projecten te noemen die op een eigen manier werken aan een groenere toekomst. E-waste wordt door deze projecten op een unieke manier verwerkt. Het verwerken kan direct door middel van recycling (omsmelten) of indirect door gerecycled materiaal in nieuwe producten te verwerken.
5.1 Project Ara Mobiele telefoons zijn niet meer weg te denken uit de huidige maatschappij. Iedereen heeft er wel een op zak en we kennen allemaal het probleem wel: een apparaat heeft een beperkte levensduur en gaat weleens stuk. Dit gebeurt ook met onze telefoons. Meestal is er maar één onderdeel stuk waardoor de hele telefoon niet meer werkt, daardoor moeten we hem weggooien. Dit is een klassiek voorbeeld van een lineaire economie, maar er zijn producten op komst die daar verandering in gaan brengen en onze economie zelfs circulair kunnen gaan maken. Er zijn bedrijven die hun blik sterk op de toekomst richten en graag willen werken aan duurzame producten voor de toekomst. Een van die bedrijven is zoekgigant Google. De mobiele telefoon wordt gezien als de grootste bron van gerecycled materiaal, daarom willen zij graag een duurzame telefoon ontwerpen. Google werkt samen met de Nederlandse designer Dave Hakkens die op 10 september 2013 op YouTube zijn idee genaamd Phonebloks (Hakkens, Phonebloks, 2013) aan de wereld presenteerde. Phonebloks is een modulaire telefoon die is opgebouwd uit blokken (modules), men noemt het dan ook wel een legotelefoon. Als consument koop je voor vijftig dollar (Doedens, 2015) “The Base”, letterlijk de basis, waar je allerlei blokjes aan toevoegt die de telefoon nodig heeft om te werken, zoals een processor, werkgeheugen en een batterij. De base houdt alle blokjes en het scherm bij elkaar en laat de onderdelen met elkaar communiceren. Zie de afbeelding hieronder. De achterste plaat is het scherm, in het midden vind je “The Base” en de bovenste onderdelen zijn de
Figuur 9, Phonebloks door Dave Hakkens
18
modules. De base en de blokjes kunnen in de online Phonebloks store of bij een Phonebloks winkel worden gekocht. Een blokje wat stuk gaat kan dus gemakkelijk worden vervangen zonder dat je de hele telefoon weg hoeft te gooien. Je koopt een nieuw blokje om het defecte te vervangen en het defecte blokje wordt vervolgens weer gerecycled. Dit is een voorbeeld van een circulair proces. Normaal gooien we een kapotte telefoon weg, terwijl er maar één component kapot is. Met dit project hoeft dat dus niet meer. De eerste stap naar een circulaire economie lijkt te zijn genomen, maar er zit één groot nadeel aan dit project. Er moeten namelijk genoeg “backers” zijn voor dit project. Backers zijn mensen die een project steunen, bijvoorbeeld financieel of door te helpen met de ontwikkeling van de telefoon. De video (Hakkens, Phonebloks, 2013) van Dave is inmiddels meer dan 21 miljoen keren bekeken en hij heeft via zijn “Thunderclap” campagne bijna één miljoen supporters (Hakkens, About, 2013) weten te verwerven en meer dan 380 miljoen mensen via social media bereikt. De cijfers lijken allemaal gunstig, maar de vraag is of al de mensen die hun steun hebben toegezegd twee jaar later nog wel op een dergelijke telefoon zitten te wachten. Als dit project volledig wordt ontwikkeld, maar er is geen vraag meer naar het product dan kan de eerste stap naar een circulaire economie dus niet worden gezet. Google en de andere partijen blijven dus over met een heleboel onverkochte apparaten. Dit wordt als een zwak punt binnen het project gezien.
Figuur 10, De modulaire Ara smartphone van Google
19
Op de voorgaande bladzijden staat uitgelegd wat Phonebloks is. Google heeft het concept van Dave Hakkens opgenomen in haar eigen Project Ara. De eerste telefoon is intussen ontwikkeld door de Ara project groep en wordt op het moment van schrijven getest (Doedens, 2015) om later dit jaar gepresenteerd te worden. De eerste uitgave van de telefoon stond begin 2015 gepland, maar is wegens problemen verzet naar eind 2015.
5.2 Deelconclusie: voordelen en nadelen van Ara Hier staan de voor en de nadelen van dit project nog eens kort genoemd. Het grootste voordeel van het Ara project is dat er gerecyclede materialen worden gebruikt. Een ander voordeel is dat het plan goed doordacht is door een Tech gigant die niet alleen veel financiële middelen heeft, maar ook de kennis en ervaring bij het opzetten van zulke projecten. Daarnaast heeft Google een distributienetwerk waarmee de telefoons en de onderdelen snel en gemakkelijk kunnen worden verscheept, er is geen nieuw netwerk nodig. De financiële staat, de mobiliteit en locaties zijn dus ook dik in orde. Aan de andere kant zitten er ook wat haken en ogen aan het plan. Draagvlak is aan het begin van ons onderzoek besproken en komt hier weer terug. De vraag is namelijk of mensen (nog) wel zitten te wachten op een dergelijk product. Er is een flink aantal mensen die zich als geïnteresseerde hebben gemeld, maar willen zij de telefoon nog wel hebben? Met andere woorden is er nog wel genoeg draagvlak voor die nieuwe apparaat. Hier zit dan ook het grootste nadeel van dit project. De drie grote pluspunten zijn dus: financiële staat, mobiliteit en locaties daartegen staat een minpunt van een klein en onzeker draagvlak.
20
Hoofdstuk 6 “Welke elementen uit de bestaande en andere inzamelmethoden kunnen wij gebruiken voor ons beleidsplan?”
Aan de hand van het rapport (Vlak, Wecycle Recycle Certificaat 2012, 2012) kan geconcludeerd worden dat de verwerkingsmethode van Wecycle een uitstekende methode is. Slechts 1% van de gestorte e-waste massa wordt verbrand en slechts 2% wordt opnieuw gestort. Dat betekent dat 97% met succes gerecycled wordt, in de vorm van herbruikbare grondstoffen en in de vorm van energie. Op dit systeem valt zeer weinig af te dingen. De overheid stelt zelf de eis dat 77% van het opgehaalde materiaal wordt gerecycled, Wecycle zit hier dus ver overheen. De resultaten mogen dan ook als zeer positief worden beschouwd.
6.1 Probleemstelling Wat voor problemen zorgt, is het feit dat veel mensen het niet de moeite vinden om helemaal naar een inzamelpunt te gaan om een klein elektronisch apparaat in te leveren. Verschillende manieren zijn door ons samengesteld om er voor te zorgen dat mensen wel in gaan leveren in de milieustraat.
6.2 Gevolgen versterkt broeikaseffect De staat van het milieu op dit moment is een serieuze zaak met harde gevolgen in de toekomst. Deze gevolgen zijn terug te vinden in het eerste hoofdstuk. Mensen bewust maken door deze gevolgen te laten zien in commercials en in kranten kan zorgen voor positieve wending in de inzamelhoeveelheden. Misschien zorgt het wel voor een schrikreactie, maar als de mensen dan gaan inleveren is dit niet meer dan juist.
6.3 Airmiles en statiegeld Daarnaast is het mogelijk om mensen iets aan te bieden in ruil voor inzameling. Al bestaande voorbeelden hiervan zijn airmiles en statiegeld. Statiegeld is nu misschien nog iets te veel gevraagd, maar wanneer er aanzienlijk meer wordt ingeleverd is dit misschien toch een optie. Inleveren met een speciale recyclepas waar mensen een alternatieve airmiles mee kunnen verdienen kan ook stimulerend werken. Nederlanders zijn heel gevoelig op gebied van korting en gratis spullen. Daarom zullen mensen geïnteresseerd zijn in de “inzamelairmiles”.
6.4 Gezamenlijk inzamelpunt gebruikt materiaal Vervolgens zou er in ieder dorp een gezamenlijk inzamelpunt gerealiseerd kunnen worden. Op zo’n punt zouden dan alle bestaande inzamelbakken zoals een glas- en kledingbak kunnen worden geplaatst. Daar worden dan bruin en witgoed bakken voor kleine apparaten bijgeplaatst. Zo ontstaat er in feite een kleine en makkelijk bereikbare mini-milieustraat. Een goede locatie hiervoor zou bijvoorbeeld een supermarkt zijn. Men komt hier wekelijks en vaak zijn hier al glas- en plasticbakken aanwezig en automaten om lege flessen en kratten in te leveren. Als hier nog bruin- en witgoed bakken aan worden toegevoegd dan is de stap om een defect apparaat in te leveren kleiner, want de boodschappen moeten toch worden gedaan. Een consument zal daarom eerder geneigd zijn een apparaat mee te nemen om in te leveren, want de drempel om het apparaat in te leveren is lager. Elke week (en als het nodig is vaker) komt een vrachtwagen de bakken ophalen en legen ze de bakken bij een milieustraat waar het materiaal verder verwerkt wordt.
21
6.5 Slotconclusie Producten worden op dit moment geconsumeerd en weggegooid of helemaal niet ingeleverd als ze kapot zijn. Dit moet veranderen, als we de opwarming van de aarde en de uitputting van grondstoffen willen remmen of zelfs voorkomen. Onze economie moet dus van een lineaire in een circulaire economie veranderen. Zo worden recyclebare materialen niet verkwist, maar opnieuw als grondstof gebruikt. Door een zuinigere levensstijl toe te passen en bewuster om te gaan met onze elektronische aankopen kunnen we een flink verschil maken. Aan de hele problematiek wordt tijdens internationale conventies en bijeenkomsten veel aandacht geschonken. Hier worden afspraken gemaakt om de vervuiling van het milieu en de opwarming van de aarde te beperken. De gemaakte afspraken worden meestal doorgevoerd naar regionale overheden die dan actie ondernemen. De recycleprocessen verlopen in de rijke landen uiterst schoon en efficiënt in tegenstelling tot armere landen zoals Ghana en China waar e-waste in de buitenlucht wordt verbrand. Daar moet ook verandering in komen. De rijke landen moeten stoppen met het exporteren van e-waste naar arme landen, want daar ontstaan veel milieu- en gezondheidsproblemen door ons afval. Er is alleen een probleem, want niet alle mensen worden gestimuleerd om al hun afval te scheiden en in te leveren. Oude elektronica blijft op de zolder liggen, omdat het te veel tijd en moeite kost om het in de milieustraat in te gaan leveren. Dit probleem kan verholpen worden door mensen te motiveren om in te leveren. Beelden van de realiteit van de toekomst van het milieu, airmilesacties en een gezamenlijk inzamelpunt zijn mogelijke oplossingen.
6.6 Discussie Tijdens ons werkstuk hebben we enorm veel informatie vergaard over de staat van het milieu. Onder andere bijeenkomsten in het Clingendael Instituut en bij het Ministerie van Infrastructuur en Milieu te Den Haag zijn we enorm veel wijzer geworden. Helaas heeft dit ook geleidt tot besluiteloosheid en afwijking van het onderwerp. Verschillende keren zijn er stukken van dit werkstuk verwijderd en hersteld. Dit leed tot veel tijdverlies en schrijven in het wilde weg. Doordat dit onderzoek vroeg genoeg op is gezet en er hulp kwam uit meerdere hoeken is dit werkstuk geworden tot wat het nu is.
22
Bronnenlijst Bibliografie AMTA. (2013). Moblie phone manufacturing. AMTA. Berrens. (2015, Januari 19). Gevolgen van het broeikaseffect. Opgehaald van globalwarming: http://globalwarming.berrens.nl/gevolgen.htm Berrens. (2015, Januari 12). Wat is het broeikaseffect. Opgehaald van globalwarming: http://globalwarming.berrens.nl/broeikaseffect.htm Chloorfluorkoolstofverbinding. (2014, Oktober 22). Opgehaald van Wikipedia: https://nl.wikipedia.org/wiki/Chloorfluorkoolstofverbinding Doedens, D. (2015, Januari 2015). Nieuws Project Ara. Opgehaald van ComputerTotaal: http://computertotaal.nl/smartphone/google-doet-project-ara-uit-de-doeken-63919 Hakkens, D. (2013, October 29). About. Opgehaald van Phonebloks: https://phonebloks.com/en/about Hakkens, D. (2013, September 10). Phonebloks. Opgehaald van Youtube: https://www.youtube.com/watch?v=oDAw7vW7H0c Huijstee, M. v., & Steinweg, T. (2012). Justitiële verkenning. Den Haag: Ministerie van Veiligheid en Justitie. Inleveren bij uw Wecycle-gemeente. (2014). Opgeroepen op November 13, 2014, van Wecycle: http://www.wecycle.nl/nederlands/consumenten/inleveren/wecyclezoeker.html Inwoners. (2014, oktober 31). Opgeroepen op Januari 19, 2015, van Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Goeree-Overflakkee SITA. (sd). Circulaire economie. Duurzaam in afvalmanagement. SITA. Vlak, J. (2012). Wecycle Recycle Certificaat 2012. Zoetermeer: Wecycle. Vlak, J. (2014). Wecycle jaarsite 2013. Opgeroepen op november 15, 2014, van Wecycle: http://www.wecycle.nl/subsites/jaarsite2013/pdf/Wecycle%20jaarbericht%202013.pdf Wecycle Jaarsite 2013. (2014, Januari). Opgeroepen op Januari 10, 2015, van Jaarsite 2013: http://www.wecycle.nl/subsites/jaarsite2013/pages/resultaten.html Wezel, J. v. (2014, September 23). Beleidsadviseur/Specialist Planvorming, Werkvoorbereiding en Beheer. (M. Emaus, & J. Hoek, Interviewers)
23
Externe contacten -
Dave Hakkens, bedenker van Phonebloks. Contact via mail. Jan van Wezel, Beleidsadviseur/Specialist Planvorming. Telefonisch contact gelegd, later geïnterviewd. Eric Vos, World School. Begeleiding HUGS-project, organisator bijeenkomsten waar informatie vergaard kon worden. Koen Groot, Clingendael International Energy Programme. Hulp bij het zoeken van informatie en tevens verschaffer van informatie. Merijn Bas, Ministerie van Infrastructuur en Milieu. Hulp bij opstellen en onderzoeken van hoofd- en deelvragen. Drs. A. Knulst, PWS-begeleider. Begeleiding bij het gehele werkstuk. Aangeven verbeterpunt en tips.
24
Afbeeldingenlijst Figuur 1, Het broeikaseffect .................................................................................................................... 6 Figuur 2, De circulaire economie ............................................................................................................. 7 Figuur 3, Wecycle Certificaat 2012 gemeente Goeree-Overflakkee ....................................................... 9 Figuur 4, Inleveren bij uw Wecycle-gemeente ...................................................................................... 12 Figuur 5, Wecycle inzameling gemeente 2013...................................................................................... 13 Figuur 6, Beoordeling inzameling bruingoed Goeree-Overflakkee ....................................................... 14 Figuur 7, Krantenbericht Wecycle inzamelactie .................................................................................... 14 Figuur 8, Resultaat inzameling Wecycle 2009 tot en met 2013 ............................................................ 16 Figuur 9, Phonebloks door Dave Hakkens ............................................................................................. 18 Figuur 10, De modulaire Ara smartphone van Google.......................................................................... 19
Bronvermelding figuren Figuur 1, Het broeikaseffect: http://www.milieuloket.nl/9353000/1/j9vvhurbs7rzkq9/vhurdyxq5fv8 Geraadpleegd op: 17 januari 2015 Figuur 2, De circulaire economie http://duurzaamheidsverslag.sita.nl/2010/duurzaam-in-afvalmanagement Geraadpleegd op: 17 januari 2015 Figuur 3, Wecycle Certificaat 2012 gemeente Goeree-Overflakkee Bron verstrekt door de heer J. van Wezel. Figuur 4, Inleveren bij uw Wecycle gemeente http://www.wecycle.nl/nederlands/consumenten/inleveren/wecyclezoeker.html Geraadpleegd op: 13-11-2014 Figuur 5, Wecycle inzameling gemeente 2013 Bron verstrekt door de heer J. van Wezel. Figuur 6, Beoordeling inzameling bruingoed Goeree-Overflakkee Beoordelingsmodel opgesteld door de onderzoekers. Figuur 7, Krantenbericht Wecycle inzamelactie Ons Eiland, donderdag 13 november 2014 Figuur 8, Resultaat inzameling Wecycle 2009 tot en met 2013 http://www.wecycle.nl/subsites/jaarsite2013/pages/resultaten.html Geraadpleegd op: 15 november 2014
25
Figuur 9: Phonebloks door Dave Hakkens https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Phonebloks_open.jpg Geraadpleegd op: 5 januari 2015 Figuur 10, De modulaire Ara smartphone van Google http://g.fastcompany.net/multisite_files/fastcompany/slideshow/2014/06/3032397-slide-s-verge002.jpg Geraadpleegd op: 5 januari 2015
26
Logboek Datum
Duur
Locatie
Details werkzaamheden
21-1-2014 28-1-2014 4-2-2014 11-2-2014 18-2-2014 25-2-2014 4-3-2014 11-3-2014 18-3-2014 25-3-2014 1-4-2014 8-4-2014 15-4-2014 22-4-2014 29-4-2014 6-5-2014 13-5-2014 20-5-2014 27-5-2014 3-6-2014 10-6-2014 17-6-2014 23-6-2014 24-6-2014 1-7-2014 8-7-2014 15-7-2014 Zomervakantie 8-9-2014 11-9-2014 15-9-2014 18-9-2014 22-9-2014 23-9-2014 25-9-2014 2-10-2014
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1 1 2 4 1 1 1 1
School School School School School School School School School School School School School School School School School School School School School School Clingendael School School School School
Opstart Project, opzetten Plan van Aanpak (PVA) PVA opstellen; Logboek opstellen; Bronnen opzoeken Bronnen opzoeken Bronnen opzoeken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Bronnen opzoeken; Informatie verwerken Studiedag Worldschool Clingendael Verwerken informatie Studiedag Worldschool Informatie verwerken Informatie verwerken Informatie verwerken
1 1 1 1 1 1 1 1
Uitwerken van plan in les Informatie verwerken Afspraken maken Umicore/gemeente Informatie verwerken; Contact zoeken gemeente Contact Jan Wezel; Verder bronnen opzoeken Afspraak Jan van Wezel Verwerken informatie gemeentehuis Vragen opstellen voor studiedag Worldschool
3-10-2014 11-10-2014 13-11-2014 17-11-2014 4-12-2014
4 1 1 1 1
School School School School School Gemeentehuis School School Ministerie I&M School School School School
Worldschool conferentie in den Haag Hoofdvraag aanpassen Deelvragen aanpassen Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek
27
5-1-2014 8-1-2014 12-1-2014 15-1-2014 19-1-2015 22-1-2015 26-1-2015 29-1-2015 2-2-2015 5-2-2015 9-2-2015 12-2-2015 16-2-2015 17-2-2015
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 3 4
School School School School School School School School School School School School Thuis Thuis
Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Verder werken aan het onderzoek Afronden PWS
28
