UO Notitie Duurzaamheid 3 Gemeente Brummen, mevr. E.Hanzens Royal HaskoningDHV, mevr. M.J. van den Berg

BAM Advies & Engineering

UO 002 - Notitie Duurzaamheid Aan Kopie aan

Van Telefoon direct E-mail

3 Gemeente Brummen, mevr. E.Hanzens Royal HaskoningDHV, mevr. M.J. van den Berg J. Radermacher 06-51496539 [email protected]

Project

30-8-2012 1 van 13 Nieuwbouw Gemeentehuis Brummen

Onderwerp

Verificatie UO - Duurzaamheid

Datum Blad

1 Introductie Duurzaamheid is een speerpunt in het beleid van de Gemeente Brummen. Bij de gunning van de opdracht tot renovatie en herbouw van het Gemeentehuis is duurzaamheid dan ook een belangrijk selectiecriterium geweest. Ook zijn in het Programma van Eisen (PvE) diverse specifieke eisen opgenomen ten aanzien van de duurzaamheidsprestatie van het gebouw. BAM Utiliteitsbouw en RAU hebben in het ontwerp getracht om binnen de budgettaire en overige randvoorwaarden maximale duurzame waarde te leveren, waarbij het PvE als uitgangspunt is gehanteerd. In deze notitie wordt een toelichting gegeven op de wijze waarop deze eisen worden ingevuld. De volgende eisen uit het PvE worden in deze notitie geverifieerd. Eisen met betrekking tot duurzaamheid die niet in deze notitie worden genoemd, worden geverifieerd conform opgave in het verificatierapport. Eiscode BAM-00122

Titel EPC

Eistekst Q/Q < 1,0. Streefwaarde (wens) < 0,8.

Aspect 2 Energie

BAM-00123

Reductie energievraag

Maximaal haalbare Rc-waarde en kierdichting binnen budget. Doen van overige voorstellen ter reductie energievraag.

2 Energie

BAM-00129

Afwerking

3 Materiaal

BAM-00137

Toe te passen materialen

BAM-00138

Minimaal gebruik materialen

BAM-00142

Duurzame belevingswaarde

Streven naar schuimen kitarme detaillering. Toegepaste verven en lakken leiden tot minimale verontreiniging. Zo veel mogelijk toepassen: eindeloos herwinbare grondstoffen; dichtbij de locatie gewonnen; natuur zo min mogelijk aantasten; weinig productie-energie vergen. Zo min mogelijk gebruiken: uitspoelende metalen; creosoot; PAK's; composietmaterialen; eindige materialen; cementhoudende bouwmaterialen. Minimaal 2 fysieke en duidelijk herkenbare duurzame maatregelen; zichtbaar naar omgeving en gebruikers.

BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv

120830 UO 002 Notitie Duurzaamheid.docx

3 Materiaal 3 Materiaal 4 Gebruik

printdatum 30-8-2012


Datum

30-8-2012

Blad

2 van 13

Project

Nieuwbouw Gemeentehuis Brummen

2 Energie Het PvE kent twee eisen die direct betrekking hebben op het gebouwgebonden energieverbruik. Eis 122 met betrekking tot de Energieprestatiecoëfficiënt (EPC) is kwantitatief en meetbaar. Concreet wordt een EPC gevraagd die ten minste voldoet aan het Bouwbesluit. In de DO-fase is een definitieve EPC-berekening opgesteld ten behoeve van de aanvraag Omgevingsvergunning. Door de verlening van de Omgevingsvergunning zijn de bouwkundige en installatietechnische ontwerpuitgangspunten in deze berekening definitieve ontwerpuitgangspunten geworden. Hier ligt een directe relatie met eis 123 (Reductie Energievraag), die kwalitatief van aard is ten aanzien van de gebouwschil. De bouwkundige uitgangspunten uit de EPC-berekening (thermische isolatie en kierdichting, alsmede zonwering) vormen het uitgangspunt voor verificatie van deze eis. In het ontwerpen engineeringsproces heeft het Ontwerpteam de Trias Energetica-strategie gehanteerd, die het reduceren van de energiebehoefte voorrang geeft op het opwekken van energie uit duurzame bronnen. Hierna wordt aan de hand van de drie stappen van de Trias Energetica toegelicht hoe deze uitgangspunten zijn bepaald om te komen tot een maximaal energie-efficiënt gebouw binnen het beschikbare budget.

2.1 Reductie gebouwgebonden energieverbruik De relatie tussen de vormgeving van een gebouw en het gebouwgebonden energieverbruik is complex. Dit begint al bij de vormgeving van de hoofdmassa van het gebouw. Een compacter gebouw leidt tot een kleiner schiloppervlak waardoor warmtetransmissie tussen in- en exterieur kan plaatsvinden. De oriëntatie van het gebouw is bepalend voor de mogelijkheden ten aanzien van benutting van zonnewarmte en (natuurlijke) beschaduwing. De vormgeving van de hoofdmassa van het Gemeentehuis is een complex proces, waarin naast energetische ook praktische, functionele en esthetische aspecten een rol hebben gespeeld. De ‘omarming’ rond de villa leidt tot een compact complex van villa en nieuwbouw te midden van een parkachtig landschap. Door de inpassing op een zeer krappe bouwlocatie tussen bestaande bebouwing (nog te slopen oudbouw, villa en koetshuis) en landschappelijke elementen konden de nieuwbouwvleugels niet de gewenste 16 meter diepte krijgen (zie eis 0037 Gebouwdiepte). Vervolgens beïnvloedt de vormgeving van de gebouwschil, met name van de gevels, op diverse manieren het gebouwgebonden energieverbruik. Behalve de thermische isolatie en de kierdichting van de gebouwschil, die met name warmteverliezen naar de omgeving gedurende het stookseizoen tegengaan, is het ook noodzakelijk om ongewenste opwarming door zoninstraling gedurende de zomerperiode tegen te gaan om het benodigde koelvermogen te beperken. Een goede daglichttoetreding leidt echter ook tot minimaal gebruik van kunstlicht in het interieur. ’s Winters levert het invallende zonlicht bovendien een bijdrage aan de verwarming van het interieur. Naast deze energetische aspecten heeft de vormgeving van de gebouwschil echter ook een doorslaggevende invloed op de klimatologische en esthetische beleving van het gebouw. Het welbevinden van de gebruikers van het gebouw wordt mede bepaald door het visuele contact met de omgeving en door het binnenklimaat, waaraan overigens in het PvE diverse eisen zijn gesteld. Deze overwegingen hebben een belangrijke rol gespeeld in het ontwerp van de gebouwschil. BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

3 van 13

Project


Allereerst is gekozen voor een relatief hoog glaspercentage van ruim 50%, om een hoge mate van transparantie, daglichttoetreding en interactie met het omringende parklandschap te bewerkstelligen. Het hoogste glaspercentage is gerealiseerd aan de noordzijde, waar geen directe zoninstraling plaatsvindt. Alle gevelopeningen van de kantoorvleugels zijn voorzien van drievoudige beglazing. De warmtedoorgangscoëfficiënt (Ug) hiervan is ca. 45% lager dan van gangbare dubbele beglazing (zie Bijlage I). Dit leidt gedurende het stookseizoen zowel tot een lagere warmtebehoefte, als tot hogere oppervlaktetemperaturen aan de binnenzijde van het glas, waardoor hinderlijke effecten als koudeval en ‘koudestraling’ worden tegengegaan (zie ook eis 00085 Thermisch Comfort en onderliggende eisen). Alle gevels van het gebouw worden uitgevoerd in een licht houten vliesgevelsysteem omwille van een transparant gevelbeeld, demonteerbaarheid van de elementen, en een minimaal materiaalgebruik. De dichte geveldelen worden zodoende als (deels te openen) vliesgevelpanelen uitgevoerd, met een Rc-waarde van 3,0 m2K/W. Omwille van het hoge glaspercentage en de nog steeds relatief lage warmteweerstand van het glas is ervoor gekozen deze panelen niet van een hogere isolatiewaarde te voorzien. Het effect hiervan op het binnenklimaat en de EPC is minimaal. De Rc-waarde van de begane grondvloeren en dakvloeren is gekozen in overeenstemming met de gevels, met dien verstande dat het dak zwaarder is geïsoleerd (Rc = 4,0 m2K/W) vanwege het grotere effect van dakisolatie op de energie-efficiëntie. Alle draaiende delen in de gevels worden voorzien van dubbele kierdichting, uit oogpunt van zowel energie-efficiëntie als geluidwering (zie ook eis 00024 Geluidhinder Spoorlijn). De hoofdingang in het atrium is voorzien van een tourniquet, om met name gedurende het stookseizoen zowel energieverliezen als tochtverschijnselen tegen te gaan. Een overzicht van de Rc-waarden van alle onderdelen van de gebouwschil inclusief bepaling is te vinden in bijlage I van deze notitie. Het relatief hoge glaspercentage heeft tot gevolg dat in het ontwerp diverse zonwerende maatregelen zijn getroffen. Allereerst zijn de zonbelaste gevels voorzien van vaste overstekken in de vorm van lamellen. Deze weren de felle zomerse zoninstraling, terwijl de laagstaande zon ’s winters onder de lamellen door het interieur kan verwarmen. De zonbelaste gevels worden daarnaast voorzien van individueel bedienbare screens. Deze gaan zowel oververhitting van het interieur als eventuele lichthinder tegen. De atriumkap is voorzien van zonwerende beglazing (ZTA = 0,35). In combinatie met mechanische ventilatie kan zo overmatige opwarming in het atrium worden tegengegaan. Daarnaast bestaat voor de gebruikers de mogelijkheid om de vier dubbele buitendeuren in de hoeken van het atrium te openen, zodat dwarsventilatie kan ontstaan. Tot slot levert de ‘omarming’ door de nieuwbouw een bijdrage aan de energie-efficiëntie van de monumentale villa, die momenteel van geen enkele thermische isolatie is voorzien.

2.2 Energieopwekking uit hernieuwbare bronnen en benutten van restwarmte/-koude Al tijdens de tenderfase van het project heeft het Ontwerpteam de mogelijkheden voor toepassing van hernieuwbare (‘duurzame’) energiebronnen globaal onderzocht. In de VO- en DO-fase is hierover in overleg met de Gemeente Brummen nader onderzoek gepleegd met behulp van Life Cycle Costing-analyses (LCC). Anno 2012 is het vooralsnog niet altijd mogelijk om alle gebouwen gebruiksgebonden energie in een (utiliteits-)gebouw op een financieel aantrekkelijke manier duurzaam op te BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

4 van 13

Project

Nieuwbouw Gemeentehuis Brummen wekken. De investeringskosten voor zonne-, wind- en bodemenergie zijn hoog ten opzichte van de energietarieven voor ‘grijze’ stroom. Hierdoor ontstaat niet altijd een aantrekkelijke terugverdientijd voor de investering. Dit geldt met name voor zakelijke afnemers zoals de Gemeente Brummen, die zeer lage energietarieven kunnen hanteren. Bovendien leidt een investering in duurzame energie tot hogere bouwkosten voor de Opdrachtnemer, die in de gekozen contractvorm niet zonder meer kunnen worden verrekend met de lagere energiekosten die de Gemeente Brummen in de exploitatiefase zou genieten. BAM Utiliteitsbouw heeft in samenwerking met het bureau Subvention de mogelijkheden voor subsidieverlening op zowel nationaal als Europees niveau onderzocht. Geconcludeerd is dat er voor dit project geen mogelijkheden zijn om duurzame energiebronnen (zon en wind) door middel van subsidies rendabel te exploiteren. Gezien deze beperkingen is ervoor gekozen om op voorhand geen energiesystemen op basis van hernieuwbare bronnen toe te passen. Er is echter wel een alternatief ontwikkeld voor het aanvankelijk aangeboden energiesysteem. BAM Techniek brengt zodoende een installatie aan die gebruik maakt van open bodembronnen voor onttrekking van warmte en koude aan de aarde. De gekozen financieringsconstructie maakt dat het nieuwe Gemeentehuis Brummen een structureel lager energieverbruik zal kennen dan in de oorspronkelijk aangeboden situatie. Helaas komt de energie-efficiency van dit systeem maar zeer beperkt tot uitdrukking in de EPC van het project. Dit is een gevolg van de voorgeschreven EPCrekenmethodiek. Het Ontwerpteam heeft de Gemeente Brummen geattendeerd op de mogelijkheid om de bestaande PV-panelen op de oudbouw te verplaatsen naar het dak van de nieuwbouw. Dit wordt door Gemeente Brummen besproken met de eigenaar van de PV-panelen, NUON. Benutting van restwarmte of –koude uit de omgeving vindt niet plaats. In de nabije omgeving zijn geen bekende reststromen die als bron zouden kunnen dienen voor het Gemeentehuis. Wel wordt het ventilatiesysteem van het gebouw voorzien van warmtewisselaars met een rendement van 70%, teneinde de warmteverliezen door ventilatie te beperken. Tot slot wordt het energie-opwekkend tourniquet ter plaatse van de hoofdingang kort vermeld. De hoeveelheid energie die wordt opgewekt door passerende bezoekers is relatief gering. Deze bijdrage is dan ook niet meegenomen in de EPC-berekening. Niettemin draagt het tourniquet bij aan de bewustwording bij de bevolking van Brummen van de mogelijkheden van energie-efficiëntie.

2.3 Efficiënte opwekking van energie uit fossiele bronnen De basislast voor warmte en koude wordt opgewekt door middel van een elektrische lucht/waterwarmtepomp (zie paragraaf 2.3). Voor de koudste dagen van het jaar is er een kleine gasgestookte HR-ketel beschikbaar. Ook het ventilatiesysteem wordt elektrisch gevoed. Dit maakt het mogelijk voor de Gemeente Brummen om het gemeentehuis grotendeels met groene stroom te verwarmen, koelen en ventileren. In principe kan hiermee alsnog het overgrote deel van het gebouwgebonden energieverbruik door hernieuwbare bronnen worden gedekt.

2.4 Conclusie eisen Energie BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

5 van 13

Project


Naast het beschikbare budget hebben diverse architectonische, bouwtechnische, bouwfysische en installatietechnische overwegingen een rol gespeeld om te komen tot een zo energieefficiënt mogelijk gebouw. De uiteindelijk gerealiseerde Q/Q-waarde van 0,962 voldoet aan eis 00122 (EPC). Tevens is beargumenteerd waarom voor de gegeven thermische isolatiewaarden en kierdichting is gekozen in het ontwerp, waarmee wordt voldaan aan eis 00123 (Reductie Energievraag). Aanvullend wordt in Bijlage I geverifieerd dat aan de bijbehorende bouwkundige eisen uit de EPC-berekening wordt voldaan.

3 Materiaal Voor de omgang met materialen in het ontwerp is een strategie gevolgd die enigszins vergelijkbaar is met de Trias Energetica. Bij de keuze voor materialen in het ontwerp zijn achtereenvolgens een aantal stappen doorlopen: 1) Ontwerpen van een gebouw dat zo goed mogelijk aanpasbaar is aan toekomstige gebruikerswensen, om een zo lang mogelijke economische en technische levensduur te bewerkstelligen. 2) Keuze voor materiaalsoorten die het milieu zo min mogelijk belasten, natuurlijke hulpbronnen zo min mogelijk uitputten en/of zo goed mogelijk herbruikbaar zijn. 3) Beperken van de hoeveelheid toe te passen materiaal. Hierdoor worden de in stap 2 genoemde effecten verder beperkt. Ook kan het aantal transportbewegingen worden beperkt. 4) Bouwdelen, elementen en producten demontabel toepassen zodat deze ofwel integraal herbruikbaar zijn ofwel kunnen worden gescheiden in zuivere materialen die als grondstof dienen voor nieuwe producten. De belangrijkste keuzes in het ontwerpproces worden hierna per stap toegelicht.

3.1 Aanpasbaarheid Het PvE schrijft voor dat er een flexibel indeelbaar gebouw wordt ontworpen, waarin de omschreven ‘bouwstenen’ kunnen worden ingepast. Hiertoe zijn twee fundamentele ontwerpkeuzes gemaakt: 1) Het gebouw kent vrij indeelbare plattegronden door gebruik te maken van een kolommenraster en af te zien van dragende wanden. De bouwstenen kennen verschillende breedtes, waardoor op voorhand geen eenduidige stramienmaat kan worden gekozen. In overleg met Gemeente Brummen is een stramienmaat van 5400 mm gekozen als optimum tussen indelingsvrijheid, constructiehoogte en materiaalgebruik. 2) De nieuwbouw voor het Gemeentehuis is onderverdeeld in vier deelsystemen, die fysiek en functioneel zo veel mogelijk ontkoppeld zijn. Elk deelsysteem heeft een specifieke taak te vervullen, elk met een verschillende te verwachten levensduur: a) De vrij indeelbare draagconstructie vormt letterlijk de drager voor de overige deelsystemen, en vormt de verticale begrenzing van de verdiepingen. De draagstrucBAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

6 van 13

Project

Nieuwbouw Gemeentehuis Brummen tuur definieert de levensduur van het gebouw. In het specifieke geval van het Gemeentehuis Brummen is de draagconstructie (op het archief na) modulair ontworpen volgens een droge bouwmethode, teneinde het gebouw na 20 jaar weer te kunnen demonteren. b) De schil, bestaande uit niet-dragende gevels en de dakbedekking, omhult de draagconstructie en zorgen daarmee voor de scheiding binnen-buiten. De schil is in principe onafhankelijk van de draagconstructie aan te passen of te vervangen, wanneer wijzigingen in bijvoorbeeld gebruik, uitstraling of bouwfysische eisen hiertoe aanleiding geven. c) De technische installaties conditioneren de binnenruimtes en worden, zoals het PvE impliciet voorschrijft (eis 0093), fysiek ontkoppeld van het casco. In de draagconstructie zijn bereikbare ruimtes en sparingen gereserveerd voor alle benodigde opwekkings- en afgifteapparatuur en de verbindende kanalen en leidingen. d) Het inbouwpakket definieert de binnenruimten en bestaat uit niet-dragende demontabele binnenwanden, dekvloeren en plafondsystemen. Draagconstructie en schil vormen samen het casco. Installaties en inbouwpakket vormen samen het interieur. Dit ontwerpprincipe borduurt voort op de theorieën rond de scheiding van drager en inbouw, zoals al sinds de jaren ‘60 gepropageerd door de Stichting Architecten Research (SAR) en al eerder door Le Corbusier in zijn ‘Plan Libre’. Van recenter oorsprong is de Slimbouwen-visie, die een sterke nadruk legt op het ontkoppelen van de beschreven bouwsystemen ten behoeve van een flexibel, duurzaam en industrieel te produceren systeem. Dit ontwerpprincipe is vervolgens doorgevoerd in de ontwikkeling en uitvoering van het project. Voor elk deelsysteem is een co-maker gecontracteerd die integraal verantwoordelijk is voor het engineeren en realiseren van het betreffende systeem. Met dit ontwerpprincipe worden de volgende doelen nagestreefd: - Maximale aanpasbaarheid van het gebouw. De deelsystemen kunnen in principe onafhankelijk van elkaar worden aangepast of vervangen. De technische en economische levensduur per deelsysteem verschilt onderling en is afgestemd op de te verwachten gebruiksperiode. - Efficiënt, sequentieel bouwproces. De diverse deelsystemen kunnen als losse ‘subbouwprojecten’ achter elkaar worden uitgevoerd, met minimale onderlinge interactie tussen partijen.

3.2 Milieuaspecten bouwmaterialen Leidraad voor de beoordeling van de toe te passen materialen vormt de Nationale Milieudatabase Bouwmaterialen (NMB), de opvolger van de NIBE Classificatie Bouwmaterialen . Deze database wordt o.a. gebruikt door de algemeen erkende rekenprogramma’s GreenCalc+ en GPR Gebouw. De belangrijkste ontwerpkeuze vormt de uitvoering van de draagconstructie in gelamineerd hout. Uit ervaring met vele eerdere GreenCalc-berekeningen is gebleken dat de milieubelasting door de materialen in gebouwen gemiddeld voor zo’n 70 à 80% voor rekening komt van de draagconstructie en de gevels. Dit wordt voornamelijk veroorzaakt doordat traditioneel zware steenachtige constructies worden toegepast. Zowel beton als staal ‘scoren’ relatief zeer slecht als constructiematerialen in de NMB (milieuklasse 5). Hout komt echter als beste keuze BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

7 van 13

Project

Nieuwbouw Gemeentehuis Brummen naar voren (milieuklasse 1a), mits duurzaam geproduceerd. Al het hout in het project is FSCgecertificeerd conform PvE-eis 131. Vergeleken met de alternatieven gewapend beton en staal kent een houten constructie de volgende voordelen: - Hout is een natuurlijk materiaal, afkomstig uit hernieuwbare bronnen (mits duurzaam geproduceerd). Conform PvE-eis 131 wordt al het hout voor het project onder FSC-certificaat geleverd. - Winning en productie is vele malen minder energie-intensief, hetgeen tot uitdrukking komt in de gunstige milieuscore. - De constructie is veel lichter, hetgeen tot een lagere transportinspanning leidt, alsmede tot een lichtere fundering met minder materiaal. - De constructieonderdelen worden droog met elkaar verbonden, zodanig dat demontage mogelijk blijft. - Mits voldoende gedimensioneerd kan de constructie als zichtwerk worden uitgevoerd zonder brandwerende afwerklagen. De Archiefwet schrijft voor dat het archief uit steenachtig materiaal dient te worden opgebouwd. In combinatie met de strenge brand- en constructieve eisen is er zodoende voor gekozen deze ruimte in beton en kalkzandsteen uit te voeren. Ook de fundering is uitgevoerd in gewapend beton, aangezien er geen werkbaar alternatief voorhanden is om de benodigde 20 meter diepe paalfundering te realiseren. Ook de gebouwschil wordt voor zover technisch en bouwfysisch haalbaar in hout uitgevoerd. De traditionele aluminium vliesgevelstijlen voor gevels en atriumkap worden vervangen door houten stijlen. Alleen de buitenzijde wordt noodzakelijkerwijs in aluminium uitgevoerd, hiervoor zijn geen milieuvriendelijkere alternatieven mogelijk. Het aluminium is echter volledig demontabel en goed herbruikbaar als component of als grondstof. De gevelbeplating ter plaatse van de dichte gebouwdelen bestaat uit natuurgevelplaat Planatural, een cementgebonden product. Deze keuze is in overleg met Gemeente Brummen gemaakt ten faveure van een houten gevelbeplating omwille van onderhoudsvriendelijkheid. Ter plaatse van de vloerranden worden om deze reden aluminium sandwichpanelen aangebracht. De vloeren worden voorzien van gipsvezelplaten op basis van rogips: een restproduct van rookgasontzwavelingsinstallaties dat op deze manier nuttig toepassing vindt. De binnenwanden worden uitgevoerd als demontabele systeemwanden in staal. Staal is weliswaar energie-intensief om te produceren, maar behoudt zijn kwaliteit na demontage en kan bovendien als ruw materiaal eindeloos worden hergebruikt. In de vaste inrichting wordt waar mogelijk karton toegepast, onder meer in de vormgeving van het baliemeubel. Karton wordt gemaakt van oud papier, wat op zich een natuurproduct is op basis van hout. Het karton is herbruikbaar, en wordt bovendien geproduceerd en hergebruikt door lokale bedrijven. Uitwerking van het baliemeubel volgt in een later stadium. De schanskorven die de kruipruimte onder de verhoogde begane grondvloeren afsluiten, worden gevuld met gerecycled puin afkomstig van de te slopen oudbouw van het gemeentehuis. Hierdoor krijgt dit puin een relatief hoogwaardige nieuwe toepassing, en wordt gebruik van nieuw bouwmateriaal vermeden. BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

8 van 13

Project


3.3 Hoeveelheid en herbruikbaarheid bouwmaterialen Met de gekozen materialen is vervolgens een zo licht en slank mogelijk gebouw ontworpen, uiteraard binnen de kwalitatieve en kwantitatieve eisen van het PvE. In het ontwerp van de houten draagconstructie is een optimum gezocht tussen indelingsvrijheid en houtafmetingen, waarbij een stramien van 5400 x 7200 is gekozen. Alle houtverbindingen zijn in principe te demonteren. Doordat de gevels niet-dragend zijn, kunnen deze uitermate slank worden uitgevoerd als vliesgevel. De ondergrens wordt gevormd door thermische, akoestische en constructieve prestaties die de gevel hoe dan ook dient te leveren, hiertoe is enige massa benodigd (> 25 2 kg/m ). De houten vliesgevels worden door middel van schroefverbindingen bevestigd, waardoor deze in principe onafhankelijk van de draagconstructie weer te demonteren zijn. De installaties worden conform PvE-eis 0093 overal bereikbaar aangebracht. Er worden dus geen installatiecomponenten ingestort of op een andere manier onomkeerbaar verbonden met de constructie of het inbouwpakket. In principe kan de benodigde installatietechniek door de constructie worden ‘geregen’ zoals een kabelboom in een autocarrosserie. Het inbouwpakket is zoals reeds gemeld demontabel en herbruikbaar. Dit geldt voor zowel de vloeren (droge estrichvloerpanelen met daarop tapijttegels), wanden (metalen systeemwanden en metalstudwanden) als plafonds (systeemplafonds).

3.4 Turntoo Om het daadwerkelijke hergebruik van de materialen van het gebouw te bevorderen, hebben BAM Utiliteitsbouw en RAU voorgesteld om het gemeentehuis Brummen als eerste pilotproject voor het concept Turntoo in te zetten. Gedurende het ontwerpen inkooptraject is het Turntoo-principe besproken met de belangrijkste leveranciers en onderaannemers. Op het moment van schrijven is nog niet duidelijk in hoeverre Turntoo daadwerkelijk wordt ingepast in het project door middel van contractuele afspraken met leveranciers. Hierover wordt regelmatig overleg gevoerd met de Gemeente Brummen.

3.5 Beperking gebruik schadelijke bouwstoffen Conform eis 129 Afwerking zijn kitten en schuimen alleen daar aangebracht waar dit uit technisch oogpunt noodzakelijk is. Globaal wordt in de volgende toepassingen kit gebruikt waar nodig: - Brandwerende afdichtingen van leidingdoorvoeren en aansluitingen tussen constructiedelen ter plaatse van brandscheidingen. - Aansluitingen tussen sandwichpanelen en externe gevellamellen ter plaatse van de gevels. - Akoestische afdichtingen van leidingdoorvoeren en aansluitingen tussen wanden en vloeren/plafonds (nader te bepalen of, en zo ja waar dit nodig is). BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

9 van 13

Project


De in het zicht blijvende houten onderdelen van de gevels en draagconstructie worden voorzien van de volgende milieuvriendelijke impregneer- en/of beitslagen. Deze worden aangebracht om het hout te beschermen tegen veroudering en vervuiling, en om esthetische redenen.

- Kolommen en liggers interieur (vurenhout / kerto): > Beits Drywood Woodstain VV (watergedragen) - Kolommen en liggers exterieur (larix): > Basisimpregneer Induline SW 910 (watergedragen) > Beits Aidol GW 310 Hydro HK-Lazuur (watergedragen) - Gevelstijlen interieur (vurenhout): > Beits LW 700/40 Pine (acrylaatbasis). NB: Dit product heeft het Duitse ‘Blauwe Engel’- certificaat ontvangen vanwege de milieuvriendelijke eigenschappen.

3.6 Conclusie eisen materiaalgebruik In hoofdstuk 3 van deze notitie is de gehanteerde ontwerpstrategie toegelicht om te komen tot een zo duurzaam en milieuvriendelijk mogelijk materiaalgebruik. Waar mogelijk zijn natuurlijke, milieuvriendelijke en herbruikbare materialen toegepast, terwijl het gebruik van milieubelastende, eindige en niet-herbruikbare materialen is beperkt tot noodzakelijke toepassingen (zoals beton in funderingen en brandwerende kit bij brandscheidingen).

4 Gebruik De Gemeente wenst dat haar nieuwe gemeentehuis een bijdrage levert aan het bewustzijn van haar burgers ten aanzien van duurzame ontwikkeling. Hiertoe dient het gemeentehuis minimaal twee zichtbare duurzame toepassingen te krijgen, liefst direct zichtbaar en tastbaar vanuit het publieke domein. In het ontwerp zijn de volgende specifieke aspecten aanwezig die aan dit criterium voldoen: - De houten draagconstructie wordt zo veel mogelijk in het zicht gemonteerd. Met name de constructie van de atriumkap (kolommen, liggers en gordingen) springt in het oog in de centrale hal. Omwille van brandveiligheid en akoestiek kunnen de houten vloerelementen helaas niet als zichtwerk worden uitgevoerd. - De schanskorven rondom de begane grondvloer van het gebouw zijn gevuld met puin afkomstig van het te slopen oude gemeentehuis. - De gevels zijn voorzien van vaste zonweringen in de vorm van houten lamellen. Deze leveren een bijdrage aan de reductie van het benodigde koelvermogen van het gebouw. De oplettende bezoeker ziet wellicht dat de lichte en transparante gevels zijn voorzien van drievoudig glas. - Het dak van de nieuwbouw wordt voorzien van een vegetatiedak. Dit dak werkt luchtzuiverend, buffert hemelwater, levert een bijdrage aan de thermische isolatie en warmtebuffering BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

10 van 13

Project

Nieuwbouw Gemeentehuis Brummen van het dakpakket en biedt onderdak aan lokale flora en fauna. Helaas is het groene dak slechts op luchtfoto’s in volle glorie te aanschouwen. Wel in het oog springend is de groene wand die in de centrale hal wordt geïnstalleerd. - De nog nader uit te werken balie in de centrale hal wordt uitgevoerd in karton. Niet alleen is dit een natuurlijk, gerecycled en weer her te gebruiken materiaal, ook vormt het een eerbetoon aan de van oudsher in de gemeente aanwezige papierindustrie.

5 Bouwproces BAM Utiliteitsbouw bouwt niet alleen een duurzaam gebouw, maar wenst het gebouw ook op een duurzame wijze te bouwen. Hiertoe maakt BAM gebruik van een ISO 14001gecertificeerd milieumanagementsysteem. Op de bouwplaats worden diverse maatregelen doorgevoerd teneinde de milieubelasting van uitvoeringsproces te beperken. Deze worden weergegeven in de Checklist Duurzame Bouwplaatsmaatregelen, welke onderdeel uitmaakt van het Projectkwaliteitsplan. Ook treft BAM diverse natuurvriendelijke maatregelen specifiek vanwege de aanwezigheid van kwetsbare diersoorten in de omgeving. Hiertoe is in samenwerking met ecologisch adviesbureau De Groene Ruimte een Ecologisch Werkprotocol opgesteld. Tot deze maatregelen behoren het plaatsen van nestkasten voor vleermuizen op de oud- en nieuwbouw, en het plaatsen van een reptielenscherm aan de zijde van de spoorlijn.

6 GPR Gebouw Gedurende het ontwerpproces is een indicatieve GPR-berekening van het project opgesteld. Bijgaand de score die uit deze berekening voortkomt. Deze is toegelicht en akkoord bevonden in het Projectoverleg d.d. 24-5-2012.



Datum

30-8-2012

Blad

11 van 13

Project


7 Bijlagen

Bijlage I: berekening Rc-waarden en Uw-waarden gebouwschil De warmteweerstand van de bouwdelen van de schil (Rc-waarde) wordt aangetoond door middel van productspecificaties of door een berekening. De warmtedoorgangscoëfficiënt van de beglazing (Uw-waarde) wordt aangetoond door een berekening in combinatie met productspecificaties. Bij berekeningen wordt de volgende formule gehanteerd om de Rcwaarde bij benadering te bepalen:

Rm = d / l Rc = S Rm1…Rmn waarbij: Rm = warmteweerstand materiaal (m2K/W) Rc = warmteweerstand constructie (m2K/W) d = dikte materiaal (m) l = warmtegeleidingscoëfficiënt (W/mK) BAM Advies & Engineering is onderdeel van BAM Utiliteitsbouw bv


Datum

30-8-2012

Blad

12 van 13

Project


N.B. De overgangsweerstanden (Rsi en Rse) behoren niet te worden meegerekend bij de bepaling van de Rc-waarde. I-1 Begane grondvloer kantoren (hout) Methode: Berekening 2

Eis EPC-berekening: 3,5 m K/W Toelichting: de holle begane grondvloerelementen worden voorzien van steenwolisolatie tussen de houten vloerliggers. GLC Houtconstructies dient nog een berekening aan te leveren waaruit blijkt dat aan de gestelde eis wordt voldaan. Conclusie: n.t.b.

I-2 Begane grondvloer archief (beton) Methode: Productspecificaties Toelichting: Er worden geïsoleerde kanaalplaten toegepast, voorzien van een fabrieksmatig aangebrachte laag EPS aan de onderzijde. Deze vloerelementen beschikken over een Rc2 waarde van ten minste 3,5 m K/W, zoals aangegeven op de productietekeningen (Bewijsstuk UO-013). 2

Eis EPC-berekening: 3,5 m K/W Conclusie: voldoet

I-3 Begane grondvloer atrium (bestrating) Methode: Berekening Toelichting: Het vloerpakket in het atrium bestaat uit bestrating op een gestabiliseerd zandpakket, met daaronder een EPS isolatielaag. De bijdrage van het zandpakket op de warmteweerstand van het vloerpakket wordt verwaarloosd. Materiaal EPS Bestrating

Dikte (m) 0,14 0,1

l reken (W/mK) 0,04 0,57

Rc-waarde vloerpakket: 2

Eis EPC-berekening: 3,0 m K/W Conclusie: voldoet


2

Rm (m K/W) 3,5 0,17 + 2 3,67 m K/W


Datum

30-8-2012

Blad

13 van 13

Project

Nieuwbouw Gemeentehuis Brummen I-4 Gevels kantoren (gevelpanelen) Methode: Berekening Nog aan te leveren door Oskomera 2

Eis EPC-berekening: 3,0 m K/W Conclusie: n.t.b.

I-5 Dakpakket kantoren (mossedumdak) Methode: Berekening Nog aan te leveren door Mostert de Winter 2

Eis EPC-berekening: 4,0 m K/W Conclusie: n.t.b.

I-7 Beglazing kantoren Methode: Berekening + Productspecificaties Ug Uf Uw

2

= 0,6 (W/m K) = Invullen door Oskomera = Invullen door Oskomera

warmtedoorgangscoëfficiënt glas warmtedoorgangscoëfficiënt kozijnprofielen warmtedoorgangscoëfficiënt beglazing (glas + kozijn) 2

Eis EPC-berekening: Uw = 1,1 m K/W Conclusie: n.t.b.

I-8 Beglazing atrium Methode: Berekening + Productspecificaties Ug Uf Uw

2

= 1,1 (W/m K) = Invullen door Brakel Atmos = Invullen door Brakel Atmos 2

Eis EPC-berekening: Uw = 1,8 m K/W Conclusie: n.t.b.


warmtedoorgangscoëfficiënt glas warmtedoorgangscoëfficiënt kozijnprofielen warmtedoorgangscoëfficiënt beglazing (glas + kozijn)

UO Notitie Duurzaamheid 3 Gemeente Brummen, mevr. E.Hanzens Royal HaskoningDHV, mevr. M.J. van den Berg

Recommend Documents