PERANCANGAN MESIN PEMBUAT STICK BAMBU DENGAN KAPASITAS 120/MENIT TUGAS AKHIR BIDANG KONSTRUKSI Diajukankepada Universitas Muhammadiyah Malang Untuk Memenuhi Persyaratan Akademik Dalam Menyelesaikan Program SarjanaTeknik (S1)
Oleh : IRFAN SYAMSUL 201010120311073
JURUSAN TEKNIK MESIN FAKULTAS TEKNIK
UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH MALANG 2015
POSTER
ii
iii
iv
v
vi
ABSTRAK Perkembangan teknologi dan era industri yang terjadi seperti sekarang ini banyak memerlukan suatu mesin produksi yang banyak dipergunakan secara maksimal, efisien, dan sesuai dengan kebutuhan konsumen terutama pada proses pembuatan stick bambu yang dewasa ini banyak digunakan untuk beberapa keperluan seperti tusuk sate dan tusuk gigi. Untuk memenuhi kebutuhan pasar maka dari itu didesain perancangan mesin pembuat stick bambu kapasitas 120/menit. Dalam perancangan mesin ini hal utama yang dilakukan identifikasi gambar dan desain kemudian pemilihan bahan dan alat setelah itu dapat dilakukan perhitungan detail untuk mendapatkan hasil yang diinginkan. Dari perhitungan yang dilakukan didapat spesifikasi alat dan bahan sebagai berikut : daya penggerak motor 2,5 Hp dengan kecepatan 10,74 Rpm, sehingga didapat daya motor sebesar 2,5 Hp untuk penggerak mesin. Kata kunci : Perancangan, mesin, stick bambu.
vii
ABSTRACT Developments in technology and the industrial era which is happening now is much need a machine that is widely used production optimally, efficiently, and in accordance with the needs of consumers, especially in the process of making a bamboo stick which today is widely used for several purposes such as skewers and toothpicks. To meet the needs of the market and therefore designed a bamboo stick making machine design capacity of 120 / min. In designing this machine the main thing that made that identifies the image and then design and material selection tool that can be done after detailed calculations to get the desired results. From the calculation specifications of the equipment and materials obtained as follows: 2.5 Hp motor drive power at 10.74 rpm speed, in order to get the motor power of 2.5 hp to drive the machine. Keywords : Design, machinery, bamboo stick.
viii
KATA PENGANTAR Assalamualaikum. Wr. Wb Dengan mengucap puji syukur kehadirat Allah SWT atas segala rahmat dan Hidayah-Nya yang telah diberikan kepada kami, sehingga dengan izin-Nya kami dapat menyelesaikan tugas akhir ini dengan judul “PERANCANGAN MESIN PEMBUAT STICK BAMBU DENGAN KAPASITAS 120/MENIT”. Seiring penyusunan skripsi ini, terdapat hambatan dan rintangan yang dihadapi, namun berkat bantuan dari semua pihak segala kesulitan tersebut terasa ringan dan dapat teratasi. Oleh sebab itu sepatutnya saya ungkapkan terima kasih atas jasa baik yang selama ini telah diterima, baik nasehat, petunjuk, ide, saran, serta bimbingan berupa apapun sehingga penyusun dapat menyelesaikan skripsi ini. Ungkapan terima kasih tersebut disampaikan kepada : 1. Kedua orang tua yang selalu memberikan bantuan materi maupun non materiil, mendo’akan, mengingatkan akan pesan - pesannya yang takakan terlupakan. 2. Bapak Drs. M. Jufri. ST. MT. Selaku Dosen Pembimbing I yang telah memberikan bimbingan serta arahan selama penyusunan skripsi ini dilakukan. 3. Bapak Budiono. S.si. MT. Selaku Dosen Pembimbing II yang telah memberikan masukan ide, serta saran dancara – cara penulisan sehingga terselesaikannya skripsi ini. 4. Bapak Ir. Daryono, MT. Selaku ketua jurusan teknik mesin UMM. 5. Bapak / Ibu Dosen yang telah bersedia memberikan bantuan berupa bimbingan teoritis secara langsung maupun tidak langsung.
ix
x
DAFTAR ISI COVER. .................................................................................................................. i POSTER.................................... ............................................................................. ii LEMBAR PENGESAHAN..... ............................................................................ iii LEMBAR ASISTENSI TUGAS AKHIR PEMBIMBING I... ......................... iv LEMBAR ASISTENSI TUGAS AKHIR PEMBIMBING II..... ........................v LEMBAR PERNYATAAN... .............................................................................. vi ABSTRAK.............................. ............................................................................. vii KATA PENGANTAR.. ........................................................................................ ix DAFTAR ISI........... .............................................................................................. xi DAFTAR TABEL. ............................................................................................. xiv BAB I ....................... ...............................................................................................1 PENDAHULUAN...................................................................................................1 1.1 Latar belakang... ...........................................................................................1 1.2 Rumusan masalah......... ................................................................................2 1.3 Tujuan...........................................................................................................2 1.4 Manfaat Perancangan... ................................................................................2 1.5 Batasan Masalah............. ..............................................................................2 1.6 Kegunaan Penelitian. ....................................................................................3
xi
BAB II..... ................................................................................................................4 DASAR TEORI…… ..............................................................................................4 2.1 Perancangan... ..............................................................................................4 2.2 Bambu sebagai Bahan Dasar.. ......................................................................4 2.2.1 Pengertian Bambu ............................................................................4 2.2.2 Struktur Bambu ................................................................................5 2.2.3 Mutu Bambu .................................................................................... 6 2.2.3.1 Sifat – sifat Fisis Bambu ........................................................7 2.2.3.2 Sifat Mekanis Bambu ............................................................8 2.2.4
Kekuatan Bambu ............................................................................. 9
2.3 Penyerutan ....................................................................................................9 2.3.1
Pengertian penyerutan ..................................................................... 9
2.4 Poros ...........................................................................................................10 2.4.1
Pengertian Poros .............................................................................10
2.4.2
Macam – macam Poros ..................................................................10
2.5 Bantalan ......................................................................................................11 2.5.1
Pengertian Bantalan ........................................................................11
2.5.2
Macam – macam Bantalan .............................................................12
2.6 Sabuk (Belt) ................................................................................................13 2.6.1
Pengertian Belt… ...........................................................................13
2.6.2
Type sabuk……..............................................................................13
2.7 Pulley…… ..................................................................................................16 2.7.1
Pengertian Pulley… ........................................................................16
xii
2.7.2
Macam – macam Pulley… .............................................................17
BAB III… ..............................................................................................................19 METODE PERANCANGAN ..............................................................................19 3.1 Bahan dan Alat yang Digunakan ..............................................................19 3.2 Desain Gambar ..........................................................................................20 3.3 Cara Kerja Pembuat Mesin Stick Bambu .................................................21 3.4 Cara Kerja Pembuat Stick Bambu ............................................................22 3.5 Langkah Perakitan…..… ...........................................................................22 3.6 Langkah finishing ......................................................................................23 3.7 Diagram Alir Perancangan mesin pembuat stick bambu ...................24 BAB IV ..................................................................................................................25 PERHITUNGAN ................................................................................................. 25 4.1 Alat Pembuat Stick Bambu ......................................................................25 4.2 Perancangan pisau serut dan Daya motor ................................................25 4.3 Perencanaan Poros ....................................................................................27 4.4 Perencanaan Transmisi….. ......................................................................29 4.5 Sabuk dan pulley… ..................................................................................30 4.6 Perancangan bantalan…….......................................................................33 BAB V………………………………………………………………………….. 37
xiii
KESIMPULAN DAN SARAN ............................................................................37 5.1 Kesimpulan…… .....................................................................................37 5.2 Saran……… ............................................................................................38 DAFTAR PUSTAKA LAMPIRAN
xiv
DAFTAR GAMBAR Gambar2.1 : Struktur bambu ....................................................................................5 Gambar2.2 : Mutu bambu ........................................................................................7 Gambar2.3: Penyerutan manual .............................................................................10 Gambar2.4 : Bantalan (klaker) ...............................................................................12 Gambar2.5 : Type v-belt ........................................................................................13 Gambar2.6: Pulley..................................................................................................17 Gambar3.1 : Perancangan mesin pembuat stick bambu ........................................20 Gambar4.1: Bentuk bambu ....................................................................................25 Gambar4.2 : Sketsa transmisi mesin potong ..........................................................29
xv
DAFTAR TABEL Tabel2.1 : Kualitas mutu bambu ..............................................................................6 Tabel2.2 : Nilai sifat fisis bambu ................................................................................8 Tabel2.3: Data data penggolongan jenis bambu ...........................................................9 Tabel2.4 :Fakto – factor koreksi daya yang ditansmisikan fe ......................................14 Tabel2.5 : Tipe – tipe standart sabuk V .................................................................16
xvi
DAFTAR PUSTAKA Departemen Pekerjaan Umum. Peraturan Konstruksi Kayu Indonesia. Yayasan Penyelidikan Bangunan. Bandung, 1961. Syamsir A. Muin. Dasar – dasar Perencanaan Perkasa Perkakas dan Mesin – mesin Perkakas. Rajawali Pers. Jakarta, 1989 Sularso, Kiyokatsu Suga. Dasar Perencanaan dan Pemilihan Elemen Mesin. Pradnya Paramita. Jakarta, 1993. B. Sjarif. Pengetahuan Dasar Tentang Ilmu Gaya. Penerbit Buku Teknik H. Stam. Jakarta. V. Dobrovolsky, K. Zablonsky, S. Mak, A. Radchik, L. Erlikh. Machine Elements. Peace Publishers. Moskow. A. Dadang Budianto, Mesin Tangan Industri Kayu, KANISIUS, Yogyakarta, 1995. E.P. Popov Zainul Astamar, Mekanika Teknik, ERLANGGA, Jakarta, 1989. R.S Khurmi, J.K. Gupta, Machine Design, Urasia Publishing Company, New Delhi, 1982
xvii
