MINISTERIE VAN ONDERWIJS EN VOLKSONTWIKKELING EXAMENBUREAU
UNIFORM HEREXAMEN MULO 2009 VAK : NEDERLANDS (TEKSTBEGRIP) DATUM: TIJD : DEZE TAAK BESTAAT UIT 6 TEKSTEN EN 35 VRAGEN.
TEKST I
Internet maakt mensen eenzaam 1 2 3 4 5 6 II 7 8 9 10 11 12 III 13 14 15 16 17 18 19 IV 20 21 22 23 24 V 25 26 27 28 29 30 31 32 33 VI 34 35 I
Over het algemeen wordt zeer positief aangekeken tegen het fenomeen internet. En terecht. Bijna iedereen is zo langzamerhand wel ervan overtuigd dat het internet enorme mogelijkheden biedt. Zaken die tot voor kort onbereikbaar leken, komen binnen handbereik. En nimmer was informatie zo makkelijk toegankelijk voor zoveel mensen. Maar uit een psychologisch onderzoek blijkt dat er sterke aanwijzingen zijn dat het internetgebruik kan leiden tot minder sociaal contact, eenzaamheid en depressie. Eigenlijk is er nog maar heel weinig aandacht besteed aan mogelijk negatieve effecten van het internet. Dat er negatieve aspecten zijn aan het internetgebruik ligt eigenlijk voor de hand. Hoe gezond is het om uren achter het beeldscherm te zitten om met (vreemde) mensen over de hele wereld te chatten of met rode oortjes pikante plaatjes op het scherm te toveren? Bijna ongemerkt heeft het fenomeen internetverslaving zijn intrede gedaan in ons leven. Psycholoog Robert Kraut heeft samen met zijn mede-onderzoekers een vrij uitgebreide studie verricht naar het internetgebruik en het effect op de gebruikers. Er werd een sterk verband gevonden tussen het internetgebruik en de gevoelens van eenzaamheid en depressie bij de onderzochte internetgebruikers. Zij kwamen tot een belangrijke conclusie: een computermonitor is moeilijk te knuffelen en lacht niet om de grapjes die je maakt. Kortom, het contact met de computer is nogal eenzijdig en vooral ook beperkt. Niet alle psychologen zijn overigens negatief over de consequenties van het internetgebruik. Zij wijzen op het belang van het internet voor mensen in kleine gemeenschappen, zoals op eilanden. Mensen die zich tot voor kort geïsoleerd voelden, omdat zij de enige waren in hun omgeving met een bepaald probleem, kunnen nu op het internet makkelijker contact leggen met andere die eenzelfde probleem ervaren. Wel geven deze psychologen aan dat het belangrijk is om degelijk onderzoek te doen naar de sociale en psychologische consequenties van het internetgebruik. Allen Kramer, psychologisch onderzoeker, zegt daarover: ,,Het is eigenlijk verbazingwekkend hoe weinig onderzoek indertijd is gedaan naar belangrijke technologische veranderingen die bijvoorbeeld televisie, telefoon en het autogebruik met zich hebben meegebracht. De auto bijvoorbeeld heeft ons leven stukken mobieler gemaakt, maar dezelfde auto is ook verantwoordelijk voor milieuvervuiling en filevorming. Op die manier zien we dat een heel positieve technologische ontwikkeling een aantal zeer ingrijpende sociale consequenties met zich meebrengt. Met het internet is het in feite net zo.” Belangrijk is dus dat we onze ogen niet sluiten voor de negatieve effecten van het internetgebruik en dat we leren om te onderkennen wanneer het internetgebruik het
36 37 38
,,normale” overstijgt. Omdat er nog helemaal geen normen bestaan van wat als normaal beschouwd zou moeten worden, wordt dat ook een heel moeilijke zaak. Daarvoor staat het onderzoek naar het internetgebruik nog te veel in de kinderschoenen.
VRAGEN BIJ TEKST I 1 Alinea I vertelt ons dat het internet enorme mogelijkheden biedt. Hoeveel mogelijkheden staan in deze alinea? A B C D
1 2 3 4
Welk kopje past boven alinea II en III? A B C D
Eenzaamheid door internet Eenzijdigheid computer Nadelen van internetgebruik Studie van internetgebruik
5 2
Hieronder volgen twee beweringen. I In alinea I staan enkele opvallende uitspraken van psychologen. II. Alinea I geeft de conclusie van een onderzoek. A B C D
4
Wat is het verband tussen alinea III en alinea IV? A Alinea IV geeft een verklaring voor alinea III. B Alinea IV is een toelichting bij alinea III. C Alinea IV is een uitwerking van alinea III. D Alinea IV vormt een tegenstelling met alinea III.
Alleen I is juist. Alleen II is juist. I en II zijn beide juist. I en II zijn beide onjuist.
6 Welke zin in alinea V geeft een tegenstelling aan?
3 Zie r. 11: ,,internetverslaving”. Deze verslaving blijkt uit: A B C D
chatten op de computer. informatie zoeken op internet. rode oortjes krijgen. uren achter het scherm zitten.
A B C D
,,Wel … internetgebruik.” (regel 25 – 26) ,,Het … meegebracht.” (regel 27 – 29) ,,Op … meebrengt.” (regel 31 – 33) ,,Met … zo.” (regel 33)
7 Welk kopje past boven alinea V? A B C D
Gevolgen van internetgebruik Internetgebruik in kleine gemeenschappen Onderzoek naar internetgebruik gewenst Voordelen van internetgebruik
8
10
Wat is het doel van deze tekst?
Hieronder staan twee beweringen.
De schrijver wil:
I Psychologen geven aan dat het belangrijk is onderzoek te doen.
A het internetgebruik bevorderen. B een aantal experimenten over internetgebruik beschrijven. C psychologen informeren. D waarschuwen tegen de negatieve gevolgen van internetgebruik.
II Psychologen zijn negatief over het internetgebruik. A B C D
Alleen I is juist. Alleen II is juist. I en II zijn beide juist. I en II zijn beide onjuist.
9 Een tekst bestaat uit feiten, meningen of een combinatie van feiten en meningen. Waaruit bestaat deze tekst? A B C D
Alleen de mening van anderen. Alleen de mening van de schrijver. Feiten en de mening van de schrijver. Feiten, de mening van anderen en de mening van de schrijver.
TEKST II
Magische stenen I
1 2 3 II 4 5 6 III 7 8 9 10 IV 11 12 13 14 V 15 16 17
Gebeten door een giftige labariaslang en geen vervoer hebben. Wat nu? Raak niet in paniek, maar blijf kalm. Bind de bloedtoevoer naar de hoofdader af op de plek waar je gebeten bent en zoek direct hulp. Een genezer kan op natuurlijke geneeswijze zo’n patiënt genezen. Hij heeft een alternatief als er geen tegengif is. Hij geneest je door het slangengif uit het lichaam te verwijderen door middel van stenen: magische stenen uit India. Er wordt eerst een kleine snee in de huid op en rond de slangenbeet gemaakt. Vervolgens worden de stenen gelegd op de snee. Zolang de stenen op de huid blijven plakken, wil dat zeggen dat er nog gif in het bloed zit. Als de stenen niet meer blijven plakken, dan is er geen gif meer in het bloed. Als de stenen het gif uit het bloed beginnen te trekken, voelt de patiënt de eerste dagen een vreselijke pijn. De pijn is zo ondraaglijk dat je niet kan slapen ervan. De plek van de slangenbeet wordt dik en donker. Elke dag wordt het gif uit de stenen gehaald en worden nieuwe ontgifte stenen op de huid gezet. Hoe deze methode van genezen precies werkt, kan niemand verklaren. Dat is het magische van de stenen. Belangrijk is dat deze alternatieve geneeswijze vele mensenlevens heeft gered, want van het gif van de slangenbeet zou je dood kunnen gaan.
VRAGEN BIJ TEKST II
11 Wat bevat alinea I? A B C D
13 In alinea III lees je de signaalwoorden ,,eerst” (r. 7) en ,,Vervolgens” (r. 8).
een advies een reden een standje een waarschuwing
12
Wat geven deze signaalwoorden aan? A B C D
een conclusie een opsomming een tegenstelling een voorwaarde
Welk verband geeft ,,dan” (regel 10) aan? A B C D
voorwaarde opsomming reden – verklaring tijd
14 Waarom worden er ontgifte stenen gezet op de huid (alinea IV)? A Omdat er niet genoeg stenen op de huid zijn. B Omdat schone stenen het gif uit het lichaam trekken. C Om de plek niet dik en donker te laten worden. D Om de pijn te verlichten.
TEKST III
De laatste seconden I
1 2 3 4 II 5 6 7 8 9 10 III 11 12 13 14 15 16
Wij mensen hebben de aarde haar gezicht gegeven. Het ras der primaten* heeft zijn intelligentie gebruikt om de levensomstandigheden op onze aardbol grondig te veranderen. Flora en fauna zet de mens naar zijn hand. Waar je ook komt, overal zie je de menselijke invloed. We kunnen rustig zeggen dat de mens de aarde beheerst. Je zou je de vraag kunnen stellen, of het niet beter zou zijn dat de mens de aarde beheert. Onze intelligentie geeft ons weliswaar ongekende mogelijkheden, maar laadt ook een grote verantwoordelijkheid op ons. Velen zijn het erover eens dat we ons van onze verantwoordelijkheid onvoldoende bewust zijn en dat we bezig zijn in een razendsnel tempo onze aarde onleefbaar te maken. Nog nooit in de geschiedenis is er een situatie geweest, waarin de invloed die een ras op de aarde kon uitoefenen zo gigantisch was. Dit wordt nog schrijnender als we ons realiseren hoe kort het mensenras op aarde bestaat. We kunnen dit zichtbaar maken door de tijdsduur van het menselijk bestaan in een tijdschaal uit te drukken. De aarde bestaat naar schatting 4600 miljoen jaar. Stel nu eens dat we deze immense periode terugbrengen tot een etmaal. Dan komt een uur overeen met 200 miljoen jaar. Het heeft 1200 miljoen jaar geduurd voordat de gassen, die de basismaterialen voor onze aarde leverden, waren gecondenseerd tot een hete planeet. Dat
17 IV 18 19 20 21 22 23 24 25 V 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 VI 37 38 39 40 41 42
is in onze tijdschaal uitgedrukt: een periode van 6 uur. Onze aarde was in haar jeugd bijzonder onrustig. Overal waren vulkanische uitbarstingen. Het water in de oceanen was gloeiend heet. De aarde was daarom omgeven met een dicht wolkendek, waaruit het dikwijls regende. Geen kleine buitjes, maar stortregens die dagen konden aanhouden. In de nog kolkende oceaan ontwaakte vervolgens het eerste leven: klodders gelei nog slechts, uiterst primitief. Dit ontstaan van het leven op aarde is wel een van de grootste wonderen die er ooit op deze planeet hebben plaatsgevonden. Geleidelijk aan koelde de aarde af en kwam haar buitenste schaal enigszins tot rust. Maar in haar binnenste borrelt en kolkt het ook nu nog. Pas tegen een uur of negen in de avond ontstaat leven dat lijkt op de huidige levensvormen. Maar in eerste instantie alleen in de oceanen. En het is al over tienen als sommige wezens aarzelend aan land klimmen. Daar is ondertussen een weelderige plantengroei ontstaan, die de basis legt voor ons aardgas. Misschien is wel het meest exotische uur dat van de dinosaurussen en andere oermonsters. Gedurende een periode van 200 miljoen jaar zijn zij heer en meester over de aarde geweest en het leek erop alsof er aan hun heerschappij nooit een einde zou komen. Maar een grote ramp, waarschijnlijk een neerstortende meteoriet van enorme afmetingen, heeft aan het bestaan van deze dieren een einde gemaakt. Tegen twintig voor twaalf op onze tijdschaal ontstaan de eerste zoogdieren. En het loopt al tegen twaalven als de mensapen en de mensachtigen verschijnen. De entree van de mens valt samen met de snel wegtikkende allerlaatste seconden op onze tijdschaal. Als we beseffen hoe kort wij mensen nog maar op aarde zijn en hoe groot de invloed is die wij in deze korte tijd hebben uitgeoefend, worden we ons des te sterker bewust van onze verantwoordelijkheid. Laten we hopen dat de laatste seconden op de tijdschaal niet samenvallen met de laatste seconden van het bestaan van het leven op aarde. Het is bemoedigend dat de mens zich er de laatste tijd sterk van bewust wordt dat hij onze aarde niet moet beheersen, maar beheren. primaten = hoogontwikkelde zoogdieren
VRAGEN BIJ TEKST III
15 16 Hieronder volgen twee beweringen. I Alinea I geeft argumenten waarom de mens zich terecht wat mag verbeelden. II Alinea II geeft argumenten waarom het niet terecht is dat de mens zich wat verbeeldt. A B C D
Alleen I is juist. Alleen II is juist. I en II zijn beide juist. I en II zijn beide onjuist.
Het woord ,,Dit” in regel 11 verwijst naar: A B C D
onze verantwoordelijkheid (r. 8). een razendsnel tempo (r. 9). de geschiedenis (r. 9). de invloed van een ras (r. 10).
20 17 Wat is de bedoeling van de tijdschaalindeling? A Om aan te geven hoe lang de aarde al bestaat. B Om met een vergelijking aan te tonen hoe kort de mensen op aarde bestaan. C Om de immense periode in een schema terug te brengen tot een etmaal. D Om een uur gelijk te stellen met 200 miljoen jaar.
In het eerste gedeelte van alinea III (r. 11-13) wordt er een tijdschaal genoemd. Het tweede gedeelte van alinea III (r. 13-17) tot en met alinea VI is ten opzichte van het eerste gedeelte van alinea III een: A B C D
toepassing. uitwerking. verklaring. voorbeeld. 21
18 Zie r. 27 – 28: ,,de huidige levensvormen”. Na ongeveer hoeveel jaren ontstonden deze levensvormen? A B C D
1200 miljoen jaren 1800 miljoen jaren 4200 miljoen jaren 4600 miljoen jaren
Een voorbeeld van de aarde beheren is: A B C D
de aarde onleefbaar maken. de menselijke invloed vergroten. de planten- en dierenwereld manipuleren. de verantwoordelijkheid nemen.
22 De slotalinea geeft een:
19 Verdeel de tekst in inleiding, kern en slot. A B C D
I en II – III en IV - V en VI I en II – III t/m V – VI I – II t/m V – VI I – II t/m IV – V en VI
A B C D
samenvatting en een oplossing. conclusie en een wens. conclusie en een oplossing. samenvatting en een wens.
23 Met deze tekst wil de schrijver: A B C D
activeren. amuseren. informeren. manipuleren.
TEKST IV
VRAGEN BIJ TEKST IV 24 26 Welke cursus kan je met een mulodiploma volgen? A B C D
financieel en logistiek management financieel en voortgezet management logistiek management en marktonderzoek voortgezet en logistiek management
Welke informatie ontbreekt? A B C D
aanvangsmoment cursusgeld cursusduur vooropleiding
25 27 Hoeveel uren les krijg je bij de cursus Marktonderzoek? A B C D
2,5 uur 17,5 uur 20 uur 22,5 uur
Wat is niet juist? Waar kan je meer informatie vinden? A B C D
bij het Minov examenburo* op het adres (Nassylaan) telefonisch (520738) via de website (www.imkbsuriname.com)
* De juiste spelling is: Examenbureau.
TEKST V
Houd huwelijk in stand en bescherm de planeet I
1 2 3 4 II 5 6 7 8 9 III 10 11 12 IV 13 14
Getrouwd blijven is beter voor de planeet omdat echtscheiding de nieuwe vrijgezel stort in een verkwistende levensstijl, beweert een Australische wetgever. Senator Steve Fielding verklaarde op een hoorzitting van de Senaat in de Australische hoofdstad Canberra dat echtscheiding de klimaatverandering verder verergert. Wanneer koppels scheiden, hebben zij meer ruimte nodig, verbruiken meer elektriciteit en water, en hebben daardoor een steeds negatiever effect op het milieu, verklaarde Fielding op een hoorzitting over milieuvraagstukken. “Wij begrijpen dat er een maatschappelijk probleem is (met echtscheiding), maar zien nu dat het ook van invloed is op het milieu,” verklaarde de wetgever. Deze ‘ondoelmatige levensstijl’ kan worden voorkomen als koppels getrouwd blijven, motiveert Fielding. Tijdens de hoorzitting verwees hij naar delen van een Amerikaans verslag om zijn standpunt te onderbouwen. Fielding, die leider is van de onafhankelijke Family First Party, groeide op in een familie van 16 kinderen en is al 22 jaar getrouwd.
VRAGEN BIJ TEKST V 28 Wat bedoelt men met ,,ondoelmatige levensstijl” (r. 10)? A B C D
de planeet beschermen gescheiden zijn het getrouwd blijven het milieu vervuilen 29
Wat is niet juist? Echtscheiding heeft gevolgen voor A B C D
de samenleving. de wetgeving. het klimaat. het milieu.
30 Wat is niet juist? Fielding is zo positief over het instandhouden van het huwelijk, omdat hij A B C D
al 22 jaar getrouwd is. uit een gezin van 16 kinderen komt. een Australische senator is. de leider is van de onafhankelijke Family First Party.
TEKST VI
VRAGEN BIJ TEKST VI
31
34
Tot welke tekstsoort behoort deze tekst?
Een zoetje van Natrena is gelijk aan:
Deze tekst is een …
A B C D
A B C D
gebruiksaanwijzing. informatieve tekst. krantenartikel. reclametekst.
4 gram suiker en 16 kcal. 1 klontje suiker en 16 kcal. 6,4 gram en 0,01 kcal 64 mg en 0,01 kcal.
35 32 Wat kan je niet doen als je klachten hebt over Natrena? A B C D
bellen sms’en e-mailen een brief schrijven
33 Welke soort Natrena moet je volgens de tekst gebruiken als je stukjes meloen zoeter wil maken? A B C D
Natrena Dispenser Natrena Gourmet Natrena Kristalpoeder Natrena Vloeibaar
Wat is de overeenkomst tussen een Natrena zoetje en een klontje suiker? A B C D
Ze hebben dezelfde ingrediënten. Ze hebben dezelfde voedingswaarde. Ze zijn even zoet. Ze zijn even zwaar.
