Ukulele Songs
2011 was een zeer goed jaar voor muziek. Waar 2010 relatief stil bleef met releases van artiesten, heeft 2011 diverse bands en muzikanten geweldige platen afgeleverd. Arctic Monkeys , P.J. Harvey , Ben Harper , Kate Bush (twee platen zelfs, waarbij de volgende in november zal verschijnen), Tori Amos en nog vele anderen. Onder deze groep dit jaar was de tweede solo plaat van Eddie Vedder .
In tegenstelling tot zijn eerste album, dat een soundtrack was voor de film Into the Wild, had deze plaat gemengde recensies. Ten eerste omdat de plaat geheel gebaseerd was op een enkel instrument, namelijk de Ukulele, waardoor deze plaat waarschijnlijk de meest uitgeklede plaat is die Ed Vedder of zijn band Pearl Jam heeft uitgebracht. Een tweede reden voor de wisselende recensies is omdat deze plaat - in vergelijking met de Pearl Jam albums - introverter en minimalistischer is. Het is niet doordrongen met "angst" (in de Duitse definitie van het woord) en rauwe emoties die veelal kenmerkend zijn voor Pearl Jam. Toch zijn de emoties hier ook rauw, intiemer bijna, maar op een zeer subtiele manier.
Ik denk dat de verwachtingen dat dit een tweede Into the Wild zou worden, of een “nieuwe Pearl Jam plaat” zonder de overige bandleden, de redenen zijn waarom het ontvangst van dit album wisselend was. Eddie Vedder en Pearl Jam worden vaak als synoniemen gezien, terwijl Eddie Vedder uiteraard slechts 1/5 deel is van de band.
1 / 13
Ukulele Songs
De meest gehoorde kritieken waren dan ook dat de plaat "eentonig" en "deprimerend" was (zowel tekstueel als muzikaal), dat er teveel songs op de plaat stonden en ook dat een Ukulele een album niet kon dragen. Deze recensies gaven tegelijkertijd veelal een verkeerd beeld van de geschiedenis en de totstandkoming van deze plaat. Een veel gehoorde kritiek bijvoorbeeld was dat het openingsnummer "Can't Keep", die eerder op een Pearl Jam plaat in volledige bandformatie is uitgebracht – met alle elektronische instrumenten - (namelijk de zevende studio album Riot Act in 2002) sterker en scherper was dan deze uitgeklede versie.
Hoewel ik het er mee eens ben dat een deel van deze plaat depressieve teksten heeft, zal ik hieronder aantonen en hopelijk beargumenteren dat deze recensenten de plank geheel missloegen. Enerzijds omdat ze overduidelijk de geschiedenis van deze plaat niet kennen, maar ook omdat ze de intenties van deze plaat verkeerd hebben geïnterpreteerd. De depressieve boventoon, vooral in de eerste zes nummers, heeft een specifieke functie. Het gaat hier om persoonlijke verhalen; een persoonlijke ontwikkeling. Het minimalisme en de daaronder liggende boodschap van kwetsbaarheid en naaktheid, wordt met het instrument Ukulele uitgebeeld. Een Ukulele is een zeer intiem instrument. Het kent slechts vier snaren, waardoor de nadruk in de song op de progressie, de muziekopbouw en melodielijnen komt te liggen.
De plaat heet dus niet alleen Ukulele Songs, omdat de Ukulele de basis vormt van de liedjes, maar ook omdat de Ukulele hier als symbool wordt gebruikt voor naaktheid en kwetsbaarheid; dat tevens ook wordt uitgebeeld op de hoes van de plaat; een foto van een onderwater standbeeld van een naakte man zittend achter een bureau.
2 / 13
Ukulele Songs
Voorgeschiedenis
Hoewel de plaat in 2011 bij Monkeywrench uitkwam, weet iedere Pearl Jam fan dat bootlegs van deze liedjes al vanaf 2000 het net circuleren. 2000 was voor Pearl Jam een zeer bewogen jaar. Ze hadden net hun zesde studio plaat (Binaur al ) afgerond en tourde door Europa toen Roskilde plaats vond waar negen fans het leven verloren. Deze gebeurtenis heeft bij de band, maar ook bij de fanbase (om nog maar over de nabestaanden te zwijgen) diepe littekens achtergelaten. De Pearl Jam fanbase is een gemeenschap waar mensen elkaar zeer goed kennen en zowel op forums als tijdens concerten elkaar opzoeken. (Er wordt wel eens beweerd dat Pearl Jam fans de meest actieve fans zijn op het internet.) 2000 was ook voor Eddie Vedder persoonlijk een zeer onstuimig jaar. Hij ging door een scheiding heen met zijn jeugdliefde, met wie hij een aantal jaar getrouwd was, en ontmoette rond dezelfde periode - tenminste, zo beweren de roddels, want dit is een niet besproken onderwerp onder Pearl Jam fans - zijn huidige vrouw.
3 / 13
Ukulele Songs
Deze ervaringen hebben hun weerslag gevonden op de nummers die uiteindelijk op deze plaat terecht zijn gekomen. Liedjes als "You're True", "Satelite", "Goodbye", "Broken Heart" en zelfs "Can't Keep" (dat later een studio versie werd op hun album Riot Act) werden al diverse malen door Eddie Vedder op een Ukulele gespeeld nog *voordat* hun zevende studio plaat uitkwam. In de documentaire PJ20 geeft Eddie Vedder tijdens een interview dan ook aan dat de gebeurtenis rond Roskilde een moment was van introspectie. Of zoals hij het in de documentaire verwoordde: Roskilde was het begin van de vraag "wat"? Wat wilde de band bereiken? Wat konden ze voor de familie en nabestaanden van de overledenen doen? Wat was het belang van hun muziek? Ik denk dat deze vraag - "wat"? - ook zijn weg vond in de muziek. In de zin dat de muziek anders werd benaderd en werd uitgekleed, wat uiteindelijk de sobere plaat Riot Act tot gevolg had.
Deze voorgeschiedenis is ontzettend van belang om deze plaat met Ukulele Songs te begrijpen. Het is als het ware de plaat tussen Binaural en Riot Act in, waarbij zeer heftige en persoonlijke gevoelens een plaats dienden te vinden. De geruchten gaan zelfs dat Eddie Vedder in de eerste instantie niet van plan was deze plaat uit te brengen. Juist omdat het zo persoonlijk was. Cat Power en anderen, zo gaat het gerucht, heeft hem op andere gedachten gebracht. Veel van wat Eddie Vedder in deze periode doormaakte, komt dan ook in deze plaat terug: het verliezen van liefde, het breken van je hart, maar ook het hervinden van liefde op het moment dat je dit het minst verwacht. Dit is te zien in de opbouw van het album, maar komt ook terug in de muziek zelf. Dit is een uitgeklede plaat. Een kwetsbare plaat. Een album dat expliciet introvert is en zich terugtrekt van de rock stromingen die Pearl Jam zo beroemd maakte. In ieder nummer komt deze naaktheid en kwetsbaarheid terug.
Can't Keep
4 / 13
Ukulele Songs
Dit begint al bij het eerste nummer, dat misschien niet toevalligerwijs ook het eerste nummer van hun zevende album Riot Act was die in 2002 was uitgebracht. Het is alsof Eddie Vedder ons probeert te vertellen dat deze versie de basis vormde voor een album die expliciet een andere richting insloeg in de Pearl Jam oeuvre. Dit is ook de reden waarom veel recensenten dit nummer met het nummer op Riot Act vergelijken. Deze vergelijking is, zoals ik hierboven heb proberen aan te tonen, onjuist. De vergelijking hoort juist andersom te zijn. De ukulele versie van dit nummer is ouder dan de studio versie uit 2002, en in mijn optiek ook sterker. Waar de studio en Pearl Jam versie van Can't Keep een rollende ritme had en gevuld was met soundscapes, is deze uitgeklede versie juist scherper en urgenter omdat het dichter in de buurt komt van de koortsachtige teksten. In een interview (rond 2002) liet een bandlid zich ooit ontvallen, dat het liedje over de Dood en de acceptatie van de Dood ging. Nu ik de uitgeklede versie voor het eerst in de studio hoor, denk ik dat de betekenis van het liedje veel dichter bij huis ligt. Het gaat over de Dood. Maar niet (in mijn optiek tenminste) een fysieke dood, maar een relationele dood, waarbij de protagonist tegen zichzelf en de ander lijkt te zeggen "You can't keep me here". Dit wordt versterkt door de metaforische teksten die dit beeld van "loslaten" versterken: "I wanna shake, I wanna wind out. I wanna leave this mind and shout. I've lived all this life, like an ocean in disguise. I won't live forever. You can't keep me here..." De "You" kan hier het leven zijn, in de meest abstracte zin, maar ook de "ander", de "jou", de wederhelft, in een relatie, die je in de relatie vasthoudt.
De muziek doet hier iets wat het ook veelvuldig in andere nummers zal doen; het vouwt in zichzelf, waardoor de akkoord progressie een gelaagdheid krijgt die je niet zou verwachten van een viersnarig instrument. Dit nummer zet daarbij de toon voor de rest van het album. Ook de manier waarop deze versie gezongen is, onderschrijft de urgentie. (Het album versie uit 2002, was de stem in zichzelf gekeerd en mompelend, zoals vele nummers op die plaat – wat onder Pearl Jam fans veel teleurstellingen en klachten veroorzaakten.) In dit versie is de stem passievol en rauw en urgent. Er zit een angst achter de stem. Een onuitgesproken schreeuw, maar tegelijkertijd ook een berusting die samengaat met de teksten. Het is een stem van iemand die besloten heeft weg te lopen, maar dit doet in volledige bewustzijn van wat hij achterlaat en in de ervaringen die hij met zich meeneemt.
5 / 13
Ukulele Songs
Sleeping by Myself Waar het eerste nummer ging over het weglopen uit een relatie, gaat dit nummer over de pijn die een gebroken relatie met zich meeneemt. Het geeft in de eerste regel ook een hint naar verraad: “I should have known there was someone else, down below I always kept things to myself”. Het liedje is muzikaal enigszins simpel, maar dit maakt de fragiele teksten des te mooier: “I could never go to no one else. The hurt don’t show, but who knows time will tell…” De titel verwijst dan ook naar de eenzaamheid die het verbreken van een relatie met zich meebrengt. Eddie zingt dan ook: “I believe in love and disaster, sometimes the two are just the same. I’m beginning to see, what is left of me is gonna have to be free to survive. I’ll be sleeping by myself tonight.”
Without You Dit nummer is een van de hoogtepunten op de plaat. Het begint met een zacht melodietje, dat vervolgens in complexiteit toeneemt en net zoals in Can’t Keep in zichzelf “vouwt”. (Ik kan het op geen enkel andere manier uitleggen; de melodieën gaan in elkaar op. Het is werkelijk ongelooflijk wat hier met een viersnarig instrument gebeurd.) Waar de voorgaande nummers gingen over het ontvluchten van een relatie en het verraad en pijn in een relatie, legt de klemtoon hier meer op de berusting. Hoewel deze nog niet geheel compleet is. De mooiste tekst voor mij zijn dan ook de littekens die een relatie soms met zich meetorst: “I’ll keep on healing all the scars, that we’ve collected from the start. I’d rather this then live without you.” Er is dus nog geen berusting in het feit dat de “ander” er niet meer is. Maar wel berusting in het feit wat de relatie betekent heeft. Dit zien we ook terug in de laatste regels: “There is a dream, I’ve dreamt about you. And from afar I lie awake. Close my eyes to find I’d never be the same without you…”
6 / 13
Ukulele Songs
More Than You Know Dit is een van de zes covers op deze plaat. Het originele nummer is geschreven in 1929 (toen de Ukulele nog als een volwaardig instrument werd gezien). De titel omschrijft eigenlijk al de thema van het nummer. De muziek is in mijn optiek uiterst bluesy. (En dan met name de opbouw en muziek progressie.) Hier zegt de protagonist tegen de ander dat zij veel meer in zijn gedachten is dan zij ooit zou weten. Hier zien we dus de worsteling met een scheiding en hoe de protagonist nog geen rust heeft gevonden met deze breuk: “Lately I find, you’re on my mind; more than you know. Wether I am wrong, wether I am right. I need you so. More than you know…”
Goodbye Het volgende nummer borduurt hierop voort, maar zet voornamelijk het afscheid zelf centraal. De muziek is hier, net zoals de stem, zeer introvert en breekbaar. (Zoals een afscheid in een relatie vaak is.) Ook hier staat opnieuw de worsteling met berusting centraal: “I’ve got your love to remember, that will never change. I have you in my head. And though I’ll never hold you, and I am still asking why. I guess that this is goodbye.” Aan het einde van dit nummer veranderd deze onzekerheid in een conclusie. Het is niet meer een metaforisch afscheid, maar een concluderende afscheid: “We lived half our lives together. Cloud full of tears. It’s a lot of weight to bear. And the sun it may be shining, but there is an ocean in my eyes. Cause I know that this is goodbye.”
7 / 13
Ukulele Songs
Broken Heart De worsteling dat gepaard gaat met het beëindigen van een relatie staat tot nu toe dus in het album centraal. We zien echter ook dat de protagonist steeds meer berusting begint te vinden in de breuk. In dit nummer vind de protagonist rust in de pijn van verlies zelf: “I am alright, it is just tonight, I can’t play the part. I’m alright, it’s alright. It’s just one broken heart.” Net zoals Goo dbye is de muziek en stem relatief sober en introvert. De emotie zit in de subtiliteit en het verdriet dat overduidelijk in de stem aanwezig is.
Satelite Dit is in mijn optiek, naast Can’t Keep en Without You, het derde hoogtepunt van de plaat. Ik vind dit nummer zelfs sterker dan de live versie die vanaf 2001 op het net circuleerde. Hier is de berusting eindelijk compleet. Dit wordt versterkt door het feit dat er nu ook multi-vocaal wordt gezongen. Alsof Eddie Vedder hiermee de bevestiging van de berusting wil benadrukken. Dit nummer vormt in vele opzichten dan ook het keerpunt op de plaat. De protagonist kan de breuk een plek geven: “I felt the light, I’m satisfied the highest high is you. Satelite, I’m holding tight, beaming back to you.”
Hier vindt dan ook een wisseling op het album plaats, dat versterkt wordt door een telefoon die afgaat en die Eddie Vedder lachend opneemt. (Het blijft gissen wie aan de andere kant van de lijn aanwezig is.) Dit lachen en het afgaan van de telefoon maakt de berusting van de breuk compleet, maar wekt ook de suggestie dat de protagonist nu naar de toekomst kijkt. Deze thema wordt verder uitgewerkt met het volgende nummer.
8 / 13
Ukulele Songs
Longing to Belong Het eerste wat opvalt is dat dit nummer niet alleen op een ukulele is gebaseerd. Sterker nog, de akkoorden van de ukulele worden prachtig afgewisseld met een cello. Dit maakt het lied sterker, maar ook hoopgevend, met tegelijkertijd ook een vleugje (met name door de cello) melacholie. Dit is het vierde hoogtepunt. Net zoals de voorgaande nummers gaat de tekst over liefde. Maar waar de voorgaande nummers over een breuk gingen, gaat dit nummer over het hervinden van liefde: “I am falling harder than I have ever fell before. I’m falling fast while hoping I’ll land in your arms. Cause all my time is spend here, longing to belong to you…”
Hey Fakkah Sommigen zouden dit een filler beschouwen. En er valt eigenlijk ook weinig te zeggen over dit 9 seconden nummer. Behalve dan dat het de breuk van de thematiek bevestigd en waar het hervinden van liefde in het voorgaande nummer nog een vraag was, dit op de rest van de plaat een zekerheid is geworden. Zoals ook uit het volgende nummer blijkt.
You’re True Zonder enige twijfel het vijfde hoogtepunt op de plaat. De muziek is opbouwend, opzwepend bijna en een lied dat ik begon te waarderen toen ik de live versie zag op de DVD Water on the Road . De
9 / 13
Ukulele Songs
teksten zijn fenomenaal, met name omdat met de titel wordt gespeeld. Ten eerste zingt de protagonist tegen een ander dat zij de “ware” is. Er is echter ook een andere betekenis en dit ligt verscholen in wat de ander tegen de protagonist zegt: “Open up, she said: Be true, be you…” Dit is uiteraard een terugkerend thema in de werken van Eddie Vedder, wat voornamelijk tot uiting komt in zijn strijd tegen commercie en het behouden van integriteit en authenticiteit. Met dit in het achterhoofd, is zijn antwoord op de opmerking van de “ander” ook zo mooi en kwetsbaar: “Now I am at home in my own skin…” Dit is ook de reden wat de “ander” de ware maakt; zij ziet hem voor wat hij is en accepteert hem.
Light Today Dit is misschien ook de reden waarom “You’re True” wordt opgevolgd met “Light Today”. Dit is een simpel nummer waarbij een enkele zin vele malen wordt herhaald. (“I saw the light today”.) Dit onderschrijft de openbaring en de berusting, die we voelen als we onszelf door de ogen van een ander beginnen te zien.
Sleepless Nights De tweede cover op de plaat en ook tegelijk een duet met Glen Hansard. Een andere versie van dit nummer is ooit als “Holiday Single”, die Pearl Jam ieder jaar naar hun fans stuurt, uitgebracht. Dit nummer laat weer de keerzijde van koortsachtige liefde zien; namelijk de eenzaamheid die je voelt als je van je geliefde bent verwijderd.
10 / 13
Ukulele Songs
Once in Awhile Dit is de derde cover op de plaat en prachtig en breekbaar gespeeld. Het is ook een reflectie naar de oude relatie die verbroken is, maar met de nieuwe ervaringen van liefde in het achterhoofd: “Once in awhile, will you try to give one little thought to me. Though someone else may be nearer to your heart. Will you dream of the moments I shared with you. Before we drifted apart…” Er is hier geen verbittering of verdriet meer, maar een verzoek naar zijn oude geliefde.
Waving Palms Een instrumenteel stuk die ook hier weer een functie heeft. Het geeft, zoals de inleiding hierboven, een keerpunt in de thematiek aan, waardoor het vertelde verhaal op deze album een rond geheel begint te worden. Dit zien we bij de volgende twee covers die de reflectie naar de oude liefde bevestigen.
Tonight You Belong to Me Dit is makkelijk het meest speelse nummer op de plaat en ook een hoogtepunt. Dit nummer heeft voornamelijk bekendheid gekregen door de film The Jerk (zie ook link ), maar is niet – zoals sommige recensenten aannemen – geschreven door Steve Martin. Het originele nummer komt uit 1926. Dit nummer is een duet samen met Cat Power. Het is een liefdesduet waarbij een onmogelijke liefde verwoord wordt en waar de “ander” – ook al is het voor 1 avond – weer van de ander is. Hoewel dit een impressie geeft van vreemdgaan, denk ik dat de betekenis metaforisch is. Dit wordt ook bevestigd in de teksten: “Although we’re apart. You’re a part of my heart. And tonight you belong to me.” Het is dus opnieuw een oproep naar de oude geliefde.
11 / 13
Ukulele Songs
Dream a Little Dream Het laatste nummer maakt de songcyclus compleet. Ook dit is een cover. De uitvoering is echter uiterst fragiel en breekbaar. Dit is het verzoek van een ex-geliefde die de “ander” vraagt of ze zo nu en dan nog steeds aan hem denkt.
Als we de plaat en de gehele bouw beginnen te analyseren, komt er een zeer persoonlijk en kwetsbaar verhaal naar voren. Namelijk het proces van een scheiding en het hervinden van liefde. Als we dit vergelijken met de periode waarin deze liedjes zijn gecomponeerd, zien we tegelijkertijd ook een wending naar het innerlijke. Hoewel Pearl Jam altijd al introspectief was, is de reflectie van de “zelf” hier een thema an sich. De ukulele symboliseert dit. Het symboliseert de eenvoud, maar ook de kwetsbaarheid en naaktheid van de verteller.
Ik geloof nooit echt in cijfers, vooral als het op kunst aankomt, maar mocht ik een cijfer toekennen, dan zou ik deze plaat een 4,5 uit 5 sterren geven. Het is een aanrader voor een avond muziek met kaarslicht en een fles wijn, waarbij je door het verhaal - die we ongetwijfeld allemaal kennen - wordt meegenomen.
12 / 13
Ukulele Songs
Om het album direct van de band te kopen klik hier. Maar je kunt natuurlijk ook naar Amazone gaan: klik hier .
13 / 13
