Uitwisselingsdag Havo 5 met het Kries Gymnasium St Ursula
Osnabrück‐ Haselunne Kennismaking met
Felix Nussbaum: vertellend schilder ( cultuur v/h moderne) & Daniel Spoerri: ( massa cultuur)
10 maart 2016
Schulaustausch Elburg (Nuborgh College Lambert Franckens) - Haselünne (Kreisgymnasium St. Ursula)
1
Nederlandse deelnemers Begeleidende docenten: Docent Duits M. Vijfvinkel Docent Kunst E. van Andel 06-36009570 Note: Zorg voor en geldig paspoort of een geldige ID
Havo 5 1
Rebekka
2
Britlise
3 4 5 6 7 8 9 10 11
Thijs Laura Janita Paulien Martijn Lianne Marian Antoine AnneLisa Margreet Mirthe Shannon
12 13 14
van den van den
van
de la
Berg Bosch Rodenburg Terol Plette Voerman Boven Bultman Herkert Hop Karzijn Kroneman Oosterhof Rie
15 16 17 18
Marit Jisca Bart Kimberly
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Romy Cynthia Lotte Esther Denisa Thom Mart Soraya Daniël Maureen Marjolein Sophie
van der
den
Stronkhorst Tichler Vriens Wolde Bosman Bucumi Herman Hertog Leusink Moerland Moerland Santokhi Sjerp Stoel Veldkamp Visser
Programma: Vertrek school Aankomst Bezoek Felix Nussbaumhaus
07.00 uur ca. 10.00 uur Osnabrück , Kaffe mit Kuchen( is inclusief) ca. 10.30 uur-12.00 uur
MUSEUMGEGEVENS: Soort: Kunstmuseum Adres: Lotter Straße 2 Postcode en plaats: 49078 Osnabrück Regio: Osnabrücker Land Land: Duitsland Tel: +49 (0)541-3232207 Web: www.osnabrueck.de/fnh Email:
[email protected]
Het Felix-Nussbaum-Haus in Osnabrück is zonder twijfel een van de meest indrukwekkende musea van Europa. In alle opzichten: Het gebouw is van architect Daniel Libeskind, de wereldberoemde ontwerper van onder meer het Jüdisches Museum Berlin en het Royal Ontario Museum in Canada. Tekenaar van het winnende ontwerp One World Trade Center, dat op Ground Zero in New York de Twin Towers moet doen vergeten 2
Felix Nussbaum Haus en het Kulturgeschichtliches Museum in Osnabrück Het middelpunt van het 'museumareaal' in Osnabrück is het Felix-Nussbaum-Haus met de grootste collectie van de Joodse schilder Felix Nussbaum, die in deze stad geboren werd. In het Cultuurhistorische Museum zijn naast de stadsgeschiedenis ook schilderijen van Nederlandse meesters en prenten van Dürer, oude Egyptische schatten en waardevolle munten te zien. Een spraakmakend museum Het Felix-Nussbaum-Haus is niet alleen vanwege de interessante tentoonstellingen een bezoek waard. Het is gebouwd naar een ontwerp van de bekende Amerikaanse architect Daniel Libeskind. In de voor hem typische stijl met veel spitse, asymmetrische vormen ligt het museum tegen het Cultuurhistorische Museum uit de 19e eeuw aan. Het gebouw heeft 'ruimtes tegen het vergeten'. Libeskind heeft een ruimtelijke context geschapen waarin de tragische verbinding van leven en werk van Nussbaum zichtbaar wordt. Hij is vermoord in Auschwitz. De stad Osnabrück draagt de schilder een warm hart toe en heeft de afgelopen jaren een collectie met meer dan 200 kunstwerken van Nussbaum opgebouwd. Wat Anne Frank deed met woorden deed Felix Nussbaum met schilderijen. Het zijn allebei dagboeken van wanhoop, het een is geschreven , het andere geschilderd.
Orgelman verhaalt de wedergeboorte van een door Hitler vernietigd kunstenaar: Felix Nussbaum. DE BEZIGE BIJ, EEN PRACHTIG BOEK OM TE LEZEN! Zelfportretten ‘Het idee dat mensen niet wisten wat er ging gebeuren is natuurlijk onzin,’ zegt Geert Mak, die een voorwoord schreef bij het boek van Mark Schaevers. ‘Je ziet aan Nussbaum waarvan hij ’s nachts
3
wakker lag. Je ziet langzaam de moed verdwijnen en de doeken bruiner en donkerder worden. Hij schildert veel hoge muren, skeletten en knekelhuizen. Ik ken bijna geen schilder die de angst zo duidelijk op het doek heeft gezet. Je ziet iemand wegzakken en het tegelijkertijd nooit helemaal accepteren. Eigenlijk was zijn schilderen een permanente daad van verzet om te laten zien ‘Ik leef, ik zie, ik schep!’ Ook daarin lijkt hij op Anne Frank, hij was gezien de omstandigheden waanzinnig productief.’ Laatste transport In 1940 wordt Nussbaum door de Belgische autoriteiten gedeporteerd en geïnterneerd in een kamp in het Zuid Franse Saint Cyprien. Nadat hij weet te ontsnappen duikt hij onder in Brussel, waar hij als een bezetene aan het werk is. Steeds geeft hij zijn doeken aan vrienden in bewaring, en hij verstopt foto’s van het werk onder de dakpannen van de diverse onderduikadressen. Op 10 juni 1944 werd zijn schuilplaats verraden. Via Mechelen werd hij op 31 juli 1944, met het laatste transport uit België, gedeporteerd naar het vernietigingskamp Auschwitz, waar hij overleed. Vanaf 1936 maakt Nussbaum een serie zelfportretten, die zijn eigen identiteit als Duitser en als Jood benadrukten. Een van zijn bekendste werken is ‘Jood met ster’ (afbeelding).
Vanaf 1936 maakt Nussbaum zelfportretten die zijn identiteit als Duitser en Jood benadrukken. FELIX NUSSBAUM HAUS Illegaal geïmporteerd Alleen Felix’ nicht Auguste Nussbaum overleeft samen met haar zusje als enige van de hele familie Nussbaum de oorlog. Als er een grote collectie werken in Brussel wordt teruggevonden besluit ze om de naam en het werk van haar neef in ere te herstellen. Ze is er 47 jaar samen met haar man mee bezig. 4
In haar appartement in Israël vertelt ze: ‘Wij wilden niets liever dan de werken naar het museum in Osnabrück brengen, maar je mag kunst niet zomaar invoeren. Ondanks tegenwerpingen van onze advocaat zijn we met 117 opgerolde schilderijen in een grote Mercedes naar Osnabrück gereden, illegaal. We waren heel erg opgewonden. Toen we eenmaal met de kunstwerken op de binnenplaats van het museum stonden begon ik te huilen, dat was een moment dat ik nooit zal vergeten.’ ‘Ik ben zo blij dat we dit gedaan hebben,’ vertelt Auguste Nussbaum, ’en dat mijn neef zo bekend is geworden. Het is alleen zo jammer dat niemand van de familie het ooit zal weten, omdat iedereen is omgekomen.
Opdracht:
Kies vier kunstwerken uit die jou aanspreken. Maak van deze kunstwerken een beeldanalyse aan de hand van onderstaande vragen. Voeg afbeeldingen of zelfgemaakte schetsen toe. Beantwoord de volgende vragen: 1. Waarom past deze schilder zo goed bij de Cultuur van het Moderne , dus wat is er vernieuwend aan zijn schilderstijl. 2. Hoe kun je aan zijn werk zien dat Felix Nussbaum het tijdbeeld van de tweede wereld oorlog weergeeft. Waaraan zie je dit in zijn schilderijen? Noem voorbeelden van details en onderwerpen die daar op wijzen.
3. Waarom werden zijn schilderijen in Duistland verbrand en werd zijn werk door Hitler bestempeld als “entartet” Beoordeel zijn werk dus op stijl en voorstelling en gebruik dat in je antwoord. 4. Welk werk doet je denken aan de inspirator van Gogh? uit waarom dit werk jou aan van Gogh doet denken.
Zoek 5 voorbeelden en leg
5. Vergelijk de “dodendans “van Nussbaum, de onderstaande middeleeuwse dans macabre en de dodendans van Disney. Noem verschillen en overeenkomsten Triumph des Todes / 1944
5
Dodendans uit de middeleeuwen
https://www.youtube.com/watch?v=h03QBNVwX8Q
Dodendans uit Disney film uit 1929
BEELDANALYSE Opdracht: Kies vier kunstwerken uit die jou aanspreken, waarvan twee abstract en twee realistisch. Maak van deze kunstwerken een beeldanalyse aan de hand van onderstaande vragen. !!! Voeg een afbeelding of zelfgemaakte schets toe. Noteer: Maker - titel - jaar - materiaal - formaat – plaats (waar het kunstwerk zich bevindt) 1. Wat is het? 2 – dimensionaal 3 – dimensionaal architectuur toegepaste vormgeving
: schilderij, foto, grafiek, wandkleed, … : plastiek, standbeeld, borstbeeld, … : bouwwerk, brug, … : gebruiksvoorwerp, mode, drukwerk, …
2. Waarvan is het gemaakt? Het materiaal benoemen, ook de drager (bijv. olieverf op linnen, pasteltekening op karton enz.) 3. Wat zie je? Beschrijf de voorstelling kort en zakelijk: maak een ooggetuigenverslag, dat voor iemand, die de afbeelding niet voor zich heeft, duidelijk is. 4. Hoe is de vorm? a. techniek/werkwijze: b. beeldaspecten:
tekenachtig, schilderachtig, natuurgetrouw, gedetailleerd, schetsmatig, gemodelleerd, decoratief, contrasterend, …. bouwen, gieten, construeren, hangen, stapelen, spannen, dragen, .... Wat valt op? (kleur, lijn, vorm (welke vormsoort), vlak, punt, materiaal,
5. Hoe is de compositie? Hoe zijn de delen geordend in het geheel 6
a. compositiesoort (wat is de plaats van alles?) centraal, diagonaal, dynamisch, piramidaal, enz. b. richting (zit er richting in de compositie en /of zijn er verschillende niveaus ? c. Teken in een schema de belangrijkste compositielijnen. 6. Is er sprake van ruimtesuggestie in de afbeelding? D.m.v. - lijnperspectief (wijkende lijnen, die samenkomen in een vluchtpunt op de horizon), vogelvluchtperspectief (een hoog standpunt) of kikvorsperspectief (een laag standpunt). Is er verkorting? - kleurperspectief (atmosferisch perspectief: de kleursterkte neemt naar achteren toe af. Vooraan duidelijk, achteraan vaag) - plasticiteit (de licht-donkerwerking d.w.z. het werken met ‘eigen schaduw’ en slagschaduw (de geprojecteerde schaduw) - groot-klein-werking (iets groots op de voorgrond) of repoussoir (iets donkers op de voorgrond) - overlapping (het een staat voor het ander, zodat het laatste slechts gedeeltelijk zichtbaar is) - beeldafsnijding (het gedeeltelijk op de afbeelding staan) 7. Is er licht aanwezig? Is er een duidelijke lichtbron al dan niet buiten het beeld? Wat voor soort licht? Licht-donker contrast. Wat voor schaduwen? Hoe worden vorm, kleur en ruimte door de belichting beïnvloed? 8. Kleur. Welke kleuren zie je? (precies benoemen primair, secundair). Zijn de kleuren natuurgetrouw, zijn er kleurcontrasten (koud-warm, complementair e.d.), harmonisch kleur gebruik, symbolisch kleurgebruik? 9. Is er beweging in het afgebeelde? Wat is de richting? Is de beweging golvend, hoekig, ritmisch enz.? 10. Wat is de betekenis? - beschouwend: het doel, de boodschap van de kunstenaar. is het verhalend, vrolijk, geheimzinnig enz.? Verklaart de titel iets van de bedoeling van de maker? - kunsthistorisch: tot welke kunststroming behoort het? Leg uit waarom (benoem kenmerken, die je terug ziet in het schilderij) - cultuurhistorisch: wat is de maatschappelijke./ politieke betekenis, enz.? 11. Eigen mening: wat vind je zelf van dit kunstwerk? Leg uit waarom je dit werk hebt uitgekozen.
7
Programm für den Nachmittag im Kreisgymnasium St. Ursula Donnerstag, den 10.03.2016 13:00 Uhr
Begrüßung der Gäste aus Elburg (Schülerinnen und Schüler des Nuborgh College Lambert Franckens und ihrer Begleitpersonen) im Forum des Kreisgymnasiums St. Ursula. Einführung zum Kunstthema: „Fallenbild“ („Vallen-Beelden“) nach Daniel Spoerri (Videopräsentation)
13:15 Uhr
Aufgabe zum Thema „Fallenbild“ („Vallen-Beelden“)
13:30 Uhr
Gemeinsames Essen in gemischten 6er Gruppen der niederländischen und bis deutschen Schülerinnen und Schüler.
ca. 14:30 Uhr 14:30 Uhr Herstellung der „Fallenbilder“ („Vallen-Beelden“) den jeweiligen 6er Gruppen. bis ca. 15:30 Uhr 15:30 Uhr 16:00 Uhr
Präsentation der Arbeitsergebnisse im Forum des Kreisgymnasiums. Rückreise der Gäste aus Elburg
Readymades en Assemblages
8
Groepsindeling: Arbeitsgruppen: 1.: Rebecca van den Berg Britlise Bosch Cynthia Bucumi
Altmeppen, Ann-Kathrin Baldauf, Aaron Bley, Barbara Brinkmann, Lea
2.: Marain Herkert Esther den Hertog
Feldker, Celina Bryant, Alexander Dopp, Franziska Gonzalez, Shelby
3.: Margreet Kroneman Mirthe Oosterhof 4.: Janita Plette Thijs Rodenburg Daniél Sjerp
Ginder, Michelle Groß-Thedieck, Vera Hartke, Daniel Hemken, Niklas Janzen, David Knese, Lars Megger, Emily Geers, Pascal
5.: Maureen Stoel Laura Terol Jisca Tichler
Megger, Florian Schütte, Oliver Schweikert, Maria
6.: Paulien Voerman Bart Vriens Kimbery V/d Wolde
Steudel, Cassandra Stürenberg, Jannis Julia Mühleisen
7.: Romy Bosman Martijn van Boven Thom Moerland
Brinkhaus, Melina Eifler, Jan Lukas Evermann, Hannes
8.: Mart Moerland Soraya Santokhi Marjolein Veldkamp
Kerbs, Christina Klose, Leon Maue, Marcel
9.: Lianne Bultman Lotte Herman Antoine Hop
Meiners, Mareike Meißner, Jonas Meyer, Nils
10.: Shannon De la Rie Marit Stronkhorst Sophie Visser
Möhlenkamp-Röttger, Lukas Plock, Nils Struckmann, Tobias
9
„Vallen-Beelden“ / Ein „Fallenbild“ van Daniel Spoerri
Vallen-Beelden (frans ook Tableau piège) zijn artistieke voorstellingen (beelden of objecten), die voor het eerst rond 1960 zijn gemaakt door Daniel Spoerri en andere protagonisten van de Franse artistieke beweging van de Nieuwe Zakelijkheid. De namen van de assemblages soortgelijk materiaal beelden dan ook dat alledaagse situaties (bv. Zoals gebruikt gerechten, resten van een maaltijd) werden gemonteerd op een stevige ondergrond (tafelblad, schrijfblok) met hars. Het beeld zaak werd dus een bevroren momentopname van een bepaald proces voltooid werkelijkheid. Het doel assemblage "Repas hongrois" is een bekend voorbeeld van dit type van ophopingen. De waarnemer krijgt de beschikking beeld het geval is met een "val" door te denken dat als een tabel met de overblijfselen van een maaltijd is niet afhankelijk, maar het is. Fallenbilder (französisch auch Tableau-piège) sind künstlerische Darstellungen (hier Bilder bzw. Objekte), die zuerst um etwa 1960 von Daniel Spoerri und anderen Protagonisten der französischen Künstlerbewegung des Nouveau Réalisme erstellt wurden. Den Namen haben die Assemblagen ähnlichen Materialbilder daher, dass alltägliche Situationen (z. B. benutztes Geschirr, Reste einer Mahlzeit) auf einer festen Unterlage (Tischplatte, Schreibunterlage) mit Kunstharz befestigt wurden. Das Fallenbild wurde so zu einer eingefrorenen Momentaufnahme an einem bestimmten abgeschlossenen Prozeß der Realität. Die Objektmontage „Repas hongrois“ ist ein berühmtes Beispiel für diese Art von Akkumulationen. Dem Betrachter soll mit dem Fallenbild eine "Falle" gestellt werden, indem er denkt, dass z.B. ein Tisch mit Resten einer Mahlzeit nicht hängt, sondern steht. aus: Wikipedia Extra info Roemeens-Zwitsers beeldend kunstenaar, (eig. Daniel Isaac Feinstein), Spoerri, geboren in Galati Roemenië in 1930, was oorspronkelijk danser, mimespeler en choreograaf. Later werd hij objectkunstenaar en een van de voornaamste vertegenwoordigers van het Nouveau-realisme. Spoerri imigreert in 1942 naar Zwitserland. Aanvankelijk opgeleid tot missionaris. Van 1950 tot 1954 geniet hij een opleiding als danser. Van 1955 tot 1957 is hij eerste danser bij de Opera van Bern (1954-59). In 1957 is hij assistent van K. Bremer bij het theater van Darmstadt. In deze periode schrijft Daniel Spoerri artikelen over experimenteel theater. In 1959 verhuist Spoerri naar Parijs. In 1960 is hij medeoprichter van de Nouveaux réalistes. Spoerri begint aan zijn 'trap pictures', ('tableaux-pièges'), waarin hij objecten die willekeurig op hun ondergrond, zoals een tafel, bevestigt en tot kunstwerk uitroept. De enige verandering die hij meestal aanbrengt is, dat hij het vlak waarop de voorwerpen zich bevinden, in plaats van horizontaal verticaal opstelt. Daarnaast maakte hij 'eat art' (kunstwerken in suiker, koek, chocolade, enz.), waarmee hij de 'eeuwigheidswaarde' van het kunstwerk aan de orde wilde stellen. Daniel Spoerri ging regelmatig naar de Marché aux Puces(vlooienmarkt). Daar had je mensen die op tapijtjes een hoop ouwe troep aanboden. Dan kocht-ie de hele handel op, haalde een busje lijm uit zijn zak en plakte alles vast. En dat ging dan zo in zijn deux-chevaux.(lelijke eend) In 1961 had Daniel Spoerri zijn eerste solotentoonstelling in Galleria Schwarz in Milaan, en neemt hij deel aan de tentoonstelling 'The Art of Assemblages' in New York. 10
Spoerri is vooral bekend geworden door zijn Readymade-objecten, zijn Mixed mediakunst, zijn assemblagekunst, zijn performances, zijn eat-art en zijn kunstenaarsboeken Daniel Spoerri (1930) Roemeens-Zwitsers beeldend kunstenaar, (eig. Daniel Isaac Feinstein),
11
Felix Nussbaumhaus in Osnabrück
Daniel Libeskind is een van de vaandeldragers van het 'deconstructivisme', een architectonische stroming die verwant is aan de gelijknamige school in de filosofie.
12
Aantekeningen, schetsen, enz. 13
14
