grijs voor iedereen die nu meer wil weten over later
nr.3
december 2010
3
nabestaandenpensioen
4
uitkomsten enquête: veiligheid voor alles
6
parttime werken
Pensioen is heel persoonlijk Twee onafhankelijke deskun digen, Anne Gram en Marc Heemskerk, discussiëren over de stand van zaken in pensioen land. ‘Randstad is een voorbeeld voor andere pensioenfondsen.’ Anne: ‘Een paar jaar geleden boeide het pensioenfonds weinig mensen. Nu staan er elke dag artikelen in de krant of in andere media. En dat al een half jaar lang. Dit is echt uitzonderlijk en zegt iets over de ernst van de situatie.’ Marc: ‘Waar pensioenfondsen in de jaren negentig slapend rijk
werden, is de situatie nu heel anders. De crisis heeft de sector hard geraakt, de dekkingsgraad staat onder druk en de uitkeringen zijn niet meer gegarandeerd. Wel vind ik Randstad voor wat betreft het afgeven van garanties een positieve uitzondering. Er is nooit gezegd dat de uitkeringen honderd procent gegarandeerd zijn. Aanspraken zijn in 2003 ook daadwerkelijk één keer verlaagd. Na jaren van zeer hoge winstbijschrijving overigens. Bij het Randstad-pensioenfonds is de dekkingsgraad heel redelijk
en het fonds heeft altijd een vaste premie gevraagd, ook in de jaren 90. Dat in tegenstelling tot veel andere pensioenfondsen.’ Anne: ‘Ik vind Randstad ook een voorbeeld voor andere pensioen fondsen. Er wordt duidelijk met de deelnemers gecommuniceerd (lees verder op pagina 2)
Heb je een dringende vraag of een goed idee voor een artikel in grijs? Mail dan naar: pensioenfonds@ randstadholding.com
Anne: ‘Ik denk wel dat meer mensen moeten bijsparen.’ Marc Heemskerk en Anne Gram (vervolg van pagina 1)
en ik merk een sterke betrokkenheid bij het bestuur.’ Marc: ‘Veel jonge mensen nemen deel aan het pensioenfonds van Randstad. De gemiddelde leeftijd is 38 jaar en de uitkeringen liggen ver in de toekomst. De regel is: hoe verder je in de toekomst moet kijken, des te onzekerder de situatie.’ Anne: ‘Pensioenfondsen zijn zich wel risicobewuster gaan gedragen. Ook bij Randstad ligt nu de nadruk op risico management.’ Marc: ‘De helft van wat er in de kranten staat, klopt niet. Ik weet dat er bij veel andere pensioenfondsen verstandig beleid wordt gemaakt. Als het blijvend niet goed gaat, moet er uiteindelijk op de pensioenen gekort worden. En dat gebeurt ook. De schijn wordt gewekt dat er niets overblijft van het pensioen. Dat is niet
2
waar. Als je tien procent minder krijgt, heb je nog een flink bedrag over om van te leven. Ander probleem voor pensioenfondsen is dat de levensverwachting is gestegen. Daar moeten ze aanvullende voorzieningen voor treffen.’ Anne: ‘In de laatste twintig jaar worden mannen gemiddeld vier jaar ouder en vrouwen drie jaar. Dat heeft gevolgen voor de pensioenfondsen. Het pensioenpotje is minder vol dan zou kunnen, maar er is tenminste een potje. Dat is in veel andere landen niet eens het geval. Maar omdat wij langer leven en vanwege de volatiliteit op de financiële markten wordt het wel steeds moeilijker specifieke pensioenbedragen te garanderen. Het blijft een kwestie van inspanning, garanties zijn er helaas niet. Daarom is het goed als mensen ook zelf aan hun pensioen denken en hiervoor sparen.’
Marc: ‘Nederland heeft het beste pensioensysteem ter wereld. En dat is geen onderzoek uit Nederland, maar uit Australië. Pensioenfondsen kunnen echter geen harde garanties geven. Dat risico kun je ook niet zomaar bij een werkgever neerleggen.’ Anne: ‘De medewerker krijgt zelf meer verantwoordelijkheid voor zijn pensioen. Ik denk wel dat meer mensen moeten bijsparen.’ Marc: ‘Ik weet het niet, het verschilt per persoon. Wellicht heb je minder geld nodig als je met pensioen gaat. Voor mensen die tegen die tijd hun huis hebben afgelost, scheelt dat enorm. Je moet ook niet op een houtje bijten in een periode dat je veel kosten hebt, bijvoorbeeld wanneer er kinderen komen of wanneer je een hypotheek afsluit. Het is dus heel persoonlijk.’ Anne: ‘Toch zijn er veel mensen die het pensioen te weinig op hun netvlies hebben. Over het algemeen wordt er te weinig gespaard.’ Marc: ‘Er zijn goede bijspaarregelingen waarmee je het pensioen kunt aanvullen. Mijn advies: Als je bijspaart, dan is Randstad-pensioenfonds een goede keuze. Dat heeft geen winstoogmerk en is voordeliger dan de commerciële partijen. Anne Gram is onafhankelijk beleggingsdeskundige en voorzitter van de beleggings adviescommissie en is adviseur van het bestuur. Marc Heemskerk is in dienst bij Mercer Nederland en is advi serend actuaris van Stichting Pensioenfonds Randstad.
q/a wat je moet weten over het nabestaanden pensioen Als je komt te overlijden, krijgt je partner nabestaandenpensioen. Daar ben je bij Randstad immers voor verzekerd. Of zit dat toch anders? Van de voorwaarden voor het nabestaandenpensioen is niet iedereen goed op de hoogte, weet Kees de Roder van het pensioenbureau. Hij behandelt de meest prangende vragen.
zodat er meer ouderdomspensioen kon worden opgebouwd. Tegelijkertijd werd het mogelijk om bij uitdiensttreding of pensionering een gedeelte van het opgebouwde ouderdomspensioen uit te ruilen voor een opgebouwd nabestaandenpensioen. Dat kan nog steeds. De meeste deelnemers weten niet dat deze mogelijkheid er is. ‘ Wat krijgt een nabestaande uitgekeerd? ‘Het nabestaandenpensioen van het Randstad-pensioenfonds bestaat uit twee delen. Er is een levenslang pensioen en een tijdelijk pensioen. Het levenslange pensioen bedraagt zeventig procent
van het bereikbare ouderdomspensioen (het ouderdomspensioen dat je zou kunnen behalen als je tot aan de pensioendatum aan de pensioenregeling blijft deelnemen). Het tijdelijke deel is een aanvulling daarop en wordt uitgekeerd totdat de nabestaande 65 jaar is. Vanaf 65 jaar ontvangt de nabestaande AOW en komt dit tijdelijke deel te vervallen.’ Het is mogelijk vrijwillige bijdra gen te storten voor de opbouw van nabestaandenpensioen. Kijk voor meer informatie over dit on derwerp op http://pensioenfonds. randstad.com of neem contact op met het pensioenbureau.
Als ik uit dienst treed bij Randstad, behoud ik dan mijn nabestaandenpensioen? Kees: ‘Nee, dat is helaas niet het geval. Veel mensen weten niet dat het nabestaandenpensioen een verzekering is. Je bouwt het dus niet op, zoals je ouderdomspensioen. Als je uit dienst treedt of met pensioen gaat, dan ben je niet meer verzekerd. Mocht je komen te overlijden en je bent niet meer verzekerd, dan krijgt je partner niets uitgekeerd.’ Is het nabestaandenpensioen altijd een verzekering geweest? ‘Nee, tot 2001 kende het nabestaandenpensioen een opbouwmodel. We gingen er toen nog van uit dat één persoon het gezin onderhield, meestal de man. Tegenwoordig zijn er vaak twee kostwinners die ieder hun eigen ouderdomspensioen opbouwen. Daarom werd het nabestaandenpensioen in 2001 een verzekering. Het opbouwpercentage voor het ouderdomspensioen werd verhoogd met een kwart procent,
Kees de Roder
3
Deelnemers Randstad-pensioenfonds spelen liever op safe Deelnemers en gepensioneerden van het Randstad-pensioenfonds willen weinig risico lopen als het gaat om het pensioen. Zekerheid en stabiliteit zijn belangrijk. Dit zijn de belangrijkste uitkomsten van een onderzoek over risico bereidheid van het pensioenfonds. RISICOBEREIDHEID ACTIEVE DEELNEMERS EN GEPENSIONEERDEN 4%
HOOG
5% 12%
22%
vermijdelijk. Niet alleen door de kredietcrisis, ook de vergrijzing speelt hierbij een rol. De politiek is al bezig de pensioengerechtigde leeftijd te verhogen en ook het Randstad-pensioenfonds zit niet stil. Nieuw beleid staat op stapel. Dat was de reden om de deelnemers te vragen naar hun wensen. Met een onderzoek wilde het bestuur erachter komen hoe de deelnemers tegenover deze risico’s staan. Het onderzoek werd uitgevoerd door een onafhankelijk onderzoeksbureau en bestond uit twee onderdelen. Afgelopen zomer was er een eerste kleinschalig onderzoek, waarbij vijf groepjes deelnemers en gepensioneerden persoonlijk ondervraagd werden over onder meer pensioenwensen en risicobereidheid. Daarna volgde in oktober een groot online onderzoek onder alle deelnemers. Maar liefst veertig procent van de deelnemers en gepensioneerden vulde deze enquête in. Een hoog responspercentage dat de representativiteit van het onderzoek waarborgt en dat het bestuur zeer tevreden stemde. (Dank aan iedereen die de enquête invulde!) Voorzichtig beleggen Uit de enquête blijkt dat de risicobereidheid van het merendeel van de ondervraagden vrij laag is. Met
65% 65%
9%
LAAG
ACTIEVE DEELNEMERS
In hoeverre ben jij bereid risico te lopen met betrekking tot je pensioen? Hoe moet de balans zijn tussen te behalen rendementen en de risico’s die daarbij worden genomen? Het zijn belangrijke vragen voor een pensioenfonds. Een pensioenfonds belegt immers met de pensioengelden van zijn deelnemers. Want: sparen alleen is niet genoeg om pensioenen te kunnen uitkeren. Er moeten beleggingsrisico’s worden genomen om genoeg rendement te behalen, zodat
4
18%
GEPENSIONEERDEN
het pensioenfonds nu en in de (verre) toekomst alle pensioenen kan uitkeren. Hierbij geldt: hoe meer risico, des te hoger de rendementen naar verwachting zullen zijn. Maar meer risico betekent ook meer kans op verlies. De betaalbaarheid van pensioenen staat al een tijdje ter discussie. Het Nederlandse pensioensysteem staat onder druk: ingrepen in het pensioenstelsel zijn on-
andere woorden: de meeste deelnemers willen weinig risico lopen als het gaat om pensioen. Er is ook nauwelijks onderscheid tussen actieve deelnemers en gepensioneerden (zoals ook in de grafiek op de pagina hiernaast te zien is). Oud of jong: men wenst weinig risico te lopen. Dit in tegenstelling tot de theorie dat jongeren bereid zijn meer risico’s te nemen dan ouderen. Mede met het oog op de economische situatie vinden de meeste deelnemers en gepensioneerden het noodzakelijk om voorzichtig te beleggen met pensioengelden. Deze groep herbergt relatief meer vrouwen en belegt zelf liever niet. Degenen die bereid zijn meer risico te lopen, zijn voornamelijk mannen die ervaring hebben met zelf beleggen: deze groep vormt een minderheid. Zo’n kwart van de deelnemers en de gepensioneerden kan hieronder geschaard worden. Het bestuur van het pensioenfonds neemt de onderzoeksresultaten mee bij de bepaling van het pensioenen beleggingsbeleid. De uitdaging is om de op safe spelende deelnemer van het Randstad-pensioenfonds aan de hand van een zorgvuldig beleggingsbeleid een betaalbaar pensioen te bieden en duidelijk te communiceren over mogelijke risico’s die daarbij gelopen worden.
Je pensioenrechten op een rij Ben je wel eens van baan gewisseld? Dan is het mogelijk dat je via verschillende werkgevers pen sioen hebt opgebouwd. Met ingang van 6 januari 2011 kun je voor een overzicht van je pensioen rechten terecht bij het nationale pensioen register, www.mijnpensioenoverzicht.nl. Vanaf 2011 biedt dit register een overzicht van de opbouw van je AOW en aanvullend pensi oen. Zo heb je een compleet overzicht van je oudedagsvoorziening, ook als je bij verschillende werkgevers hebt gewerkt. Op de website zie je ook waar je terecht kunt voor meer informatie. Iedereen kan zijn eigen gegevens elektronisch op vragen in het register met behulp van het burger servicenummer en het DigiD. DigiD is je eigen inlogcode voor de overheid. Om de privacy te kunnen garanderen, heb je vanaf 6 januari 2011
je DigiD nodig om gebruik te kunnen maken van deze website. De site mijnpensioenoverzicht.nl heeft toestemming gekregen om gebruik te ma ken van DigiD. Heb je nog geen DigiD? Of ben je je gebruikersnaam of wachtwoord vergeten? Dan kun je die gegevens nu alvast opvragen via de website www.digid.nl. Zo ben je ervan verze kerd dat je vanaf 6 januari 2011 toegang krijgt tot de gegevens op deze website. Mijnpensioenoverzicht.nl is een initiatief van de Stichting Pensioenregister. De Stichting Pen sioenregister is opgericht door de gezamenlijke Nederlandse pensioenfondsen, de pensioenver zekeraars en de Sociale Verzekeringsbank (SVB). Het pensioenregister heeft een wettelijke grond slag. Alle pensioenuitvoerders zijn verplicht hier aan mee te werken.
5
Levensfase Kinderen
‘Ik verwacht niet zoveel van mijn pensioen’ Quinta Kruijt (38), directiesecretaresse bij Tempo-Team, had moeite in het werkritme te komen na haar zwangerschapsverlof. ‘Ik wil mijn kind ook rust en regelmaat bieden. Het eeuwige dilemma van een moeder.’ ‘Ik vond het geweldig dat ik moeder werd. Binnen mijn vriendengroep en familie was ik één van de laatsten die kinderen kreeg en ik hoorde hen vaak zeggen: “Als ik het over mocht doen, zou ik langer vrij nemen na de bevalling.” Dat advies heb ik ter harte genomen. Na mijn zwangerschapsverlof heb ik meteen extra ouderschapsverlof opgenomen. In de tussentijd heb ik zelfs nog verlenging aangevraagd en gekregen. Deze tijd met mijn dochter Jet is me goed bevallen. Duobaan We waren in de tussentijd ook verhuisd en het was fijn om samen aan ons nieuwe huis te wennen en van mijn dochter te genieten. Ik heb zelfs getwijfeld of ik wel weer wilde gaan werken. Uiteindelijk heb ik dat toch gedaan: sinds half september werk ik drie dagen per week in een duobaan. Het was in het begin best wennen om na tien maanden thuis weer te starten met werken. Ik wilde in ieder geval weer gaan werken, om erachter te komen hoe de combinatie van een baan en het moederschap mij bevalt. Dit is het eeuwige dilemma van veel moeders. Je wilt je kind een goede basis bieden en niets missen van die eerste jaren. Aan de
6
vast weer heel anders uit. Toen ik ging trouwen werd ik voor het eerst geconfronteerd met ‘later’. In onze huwelijkse voorwaarden staat dat wij recht hebben op het nabestaandenpensioen als één van ons iets overkomt. Ik was toen al zwanger en we vonden het belangrijk om ook dit goed te regelen voor de kleine. Mijn man heeft een eigen zaak en moet zijn oudedagvoorziening zelf regelen. Ik verwacht eerlijk gezegd niet zo heel veel van mijn pensioen omdat ik maar drie dagen werk. Geld opzij zetten van mijn salaris doe ik niet. Ja, ik spaar wel voor leuke dingen, maar niet voor mijn pensioen. Dat komt nog wel.’
Als je kinderen krijgt, hoef je het pensioenfonds van Randstad daarvan niet op de hoogte te brengen. Hiervan wordt namelijk geen administratie bijgehouden. Dit betekent niet dat er niets geregeld is. Zolang je bij Randstad pensioen opbouwt, is er een wezen pensioen verzekerd. Als jou iets overkomt, krijgt je kind tot het 25ste levensjaar wezenpensioen uitgekeerd. Als je minder gaat werken, is dit van invloed op het pensioen. Uiteraard is de wijziging niet van invloed op het al opgebouwde pensioen, uitsluitend op het nog op te bouwen deel. Deze wijziging is ook van invloed op
de hoogte van het verzekerde nabestaandenpensioen en wezenpensioen. Doordat je minder gaat werken wordt het verzekerde bedrag lager. Ook ouderschapsverlof heeft gevolgen voor het pensioen. Bij ouderschapsverlof gaan we voor nabestaandenpensioen en arbeidsongeschiktheidspensioen uit van de oorspronkelijke parttimegraad. Voor de opbouw van het ouderdomspensioen is de lagere parttimegraad het uitgangspunt en kun je aanvullend over je verlofuren alsnog voor eigen rekening pensioen opbouwen. In dat laatste geval betaal je twee maal de normale deelnemerspremie.
Gestegen levensverwachtingen hebben invloed op dekkingsgraad De dekkingsgraad van Stichting Pensioen fonds Randstad is dit najaar gedaald naar 98 procent eind november. Dit is nog geen reden tot het nemen van maatregelen zoals het korten op pensioenen. In augustus stond de teller nog op 103 pro cent. Maar door een aanpassing in de ‘over levingskansen’ daalde de dekkingsgraad van het pensioenfonds eind andere kant vind ik het ook belangrijk om te blijven werken. Nu ben ik twee dagen thuis en is Jet drie dagen op de crèche. Huwelijkse voorwaarden Bij alle keuzes die ik maak in mijn leven denk ik, eerlijk gezegd, geen seconde na over de gevol-
gen voor mijn pensioen. Nadat ik acht jaar als psycholoog had gewerkt, heb ik een jaar vrij genomen. Wat dat betekent voor mijn pensioenopbouw, weet ik eigenlijk niet. Ik maak me ook niet zo druk om alle negatieve berichten rond de pensioenfondsen: de wereld ziet er over een paar jaar
september ineens naar een krappe 97 procent. Uit nieuwe gegevens blijkt dat Nederlanders, en met name hoger opgeleiden, ouder wor den dan verwacht. Het pensioenfonds moet daardoor langer pensi oen uitkeren, waardoor de verplichtingen van het fonds toenemen en de dekkingsgraad daalt. Zonder deze aanpassing had het fonds boven het in het herstelplan
Indicatieve dekkingsgraad
105 100 95
Maanddec jan feb mrt apr mei jun jul aug sep* okt nov einde 09 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 * Inclusief aanpassing overlevingskansen
aangegeven herstelpad gezeten. Daarnaast heeft de Stichting Pensioen fonds Randstad last van de lage rentestanden. Met name aan het eind van de maand laten de rentemarkten ‘rare’ bewegingen zien. Op 29 november werd de dekkingsgraad nog in geschat op 101 procent, maar op de peildatum van 30 november daalde de rente fors en kwam de dekkingsgraad uit op 98 procent. Dit alles is voor het bestuur van het pensioenfonds vooralsnog geen reden om aanvullende maat regelen te nemen. Het bestuur houdt weke lijks, zo niet dagelijks, de vinger aan de pols.
Via de nieuwsberichten op de website van het pensioenfonds kun je op de hoogte blijven van de actuele dekkings graad van het Randstad pensioenfonds. De dekkingsgraad geeft de verhouding weer tussen de bezit tingen en de huidige en toekomstige pensioen uitkeringen (de ver plichtingen). Als deze precies overeenkomen, is de dekkingsgraad 100 procent: het pensioen fonds heeft dan precies genoeg geld om aan alle verplichtingen te vol doen. In Nederland zijn fondsen zelfs verplicht een minimale dekkings graad van 105 procent te hanteren. 7
meer weten?
jr./sr. jong en oud over pensioen
‘Een goede keus om te stoppen met werken’ Anne Melchers (30) accountmanager Energie & Telecom bij Yacht Rotterdam, denkt nog lang niet aan haar pensioen. Voor Ria Waterbeek-Boersma (62), voormalig senior vestigingsassistent bij TempoTeam, is het al zover en ze geniet volop. Anne Melchers: ‘Mijn pensioen? Daar ben ik niet vaak mee bezig. Misschien komt het ook omdat ik weet dat het bij ons wel goed zit. Mijn man en ik hebben nog niet zo lang geleden een hypotheek af gesloten en toen werd meteen ge keken hoe ons pensioen er voor staat. Ik ben kostwinner, maar mijn man hoeft zich niet bij te verzekeren. Ik zet elke maand een vast bedrag opzij voor de opbouw van een nabestaandenpensioen bij het Randstad-pensioenfonds. Ik wil dat goed geregeld heb ben voor mijn man en kinderen. Verder spaar ik nu nog niet voor later. Dat duurt nog 37 jaar. Ik heb twee kleine kinderen, dus we geven het geld nu goed uit. Ik ga ervan uit dat er een stijgende lijn zit in mijn carrière, wellicht is er straks meer ruimte om wat geld opzij te zetten.’
Ria Waterbeek-Boersma: ‘Zo’n tien jaar terug kon ik kiezen of ik op mijn 62ste of mijn 65ste met pensioen wilde. Ik dacht dat ik er rond mijn 62ste wel genoeg van zou hebben, dus koos ik voor die leeftijd. Achteraf gezien een goede keus. Ik ben reuze tevreden met het pensioen dat ik elke maand krijg. Ik was geen kostwinner en werkte maar twee dagen, dus de overgang naar helemaal niet werken was niet zo groot. Toeval lig viel mijn pensionering tegelijk met de geboorte van mijn eerste kleinkind. Ik pas meestal één keer per week op. Ik zou ook graag vrijwilligerswerk doen, maar daar heb ik nu geen tijd voor. Ik zou het leuk vinden als mijn man binnenkort ook stopt met werken. We hebben een huisje in Portu gal en ik zou daar wel een aantal maanden willen verblijven. Maar mijn man heeft een eigen zaak en stoppen zit er, denk ik, nog niet in. Dat komt wel.’
Op de website van het Randstadpensioenfonds staat alle informatie over het fonds, de pensioenregeling en bij wie je met welke vraag terecht kunt. Ook vind je er links naar bijvoorbeeld de Belastingdienst en Stichting Pensioenkijker. Zie: http://pen sioenfonds.randstad.com Met vragen kun je ook terecht bij het pensioenbureau: bel naar 0205695380 of stuur een mail naar: pensioenfonds@randstadholding. com
bestuur Het bestuur van de Stichting Pensioenfonds Randstad bestaat uit acht leden. Namens de werkgever: Fred van Haasteren (voorzitter), John van de Luijtgaarden, Roland Berendsen, Matthew Fite. Namens de deelnemers en gepensioneerden: Paul Eringa, Els Adam, Bert Pleijsant, Mark Poort.
colofon grijs is een uitgave van de Stichting Pensioenfonds Randstad. Hoofdredactie: Marie-Anne Brands. Eindredactie: Ronald Ganzeboom, Ingrid Stam. Redactieraad: Els Adam, Roland Berendsen, Peter den Ronden. Concept en realisatie: Maters & Hermsen Journalistiek: Michelle de Koning, Fieke Walgreen, Marcel Gansevoort, Sarah Leers, Joke van Rooyen. Vormgeving: Maters & Hermsen Vormgeving. Fotografie: Kees Hummel, Serge Ligtenberg. Drukwerk: Verweij printing. Stichting Pensioenfonds Randstad Postbus 12600 1100 AP Amsterdam Z.O. Disclaimer De inhoud van grijs is met zorg samengesteld waarbij toegankelijkheid voorop heeft gestaan. Hierdoor kunnen interpretatieverschillen ontstaan met het geldende pensioenreglement. Daarom kunnen aan de inhoud van grijs geen rechten worden ontleend.
