r a a n e d U t s m o k de toe 1
3. Wat komen we tegen? Welke trends en ontwikkelingen komen op ons af? En welke zijn van invloed op het jaar 2020? Wat betekent dat?
1. Hoe is de visie tot stand gekomen? Wie waren er bij betrokken? Waarom een toekomstvisie? Wat kunnen we er mee?
5.Welke suggesties geeft de Udenaar mee? Welke ideeën zijn er naar boven gekomen? Wat kunnen we doen om met vertrouwen de toekomst in te stappen? Hoe ziet Uden er volgens de Udenaren uit in 2020? Welke sfeer kenmerkt Uden? Wat vindt Uden belangrijk? 4. Welke kansen en bedreigingen doen zich voor?
2. Wie en wat is Uden? Hoe is Uden ontstaan? Wat zijn de kenmerken van de Udenaar? Hoe is Uden gekomen tot wat het nu is?
ing:
Verantwoord Inhoud 1 2 3 4 5
2
Voorwoord omst naar de toek Inleiding, Ude Udenaar DNA van de twikkelingen Trends en on dreigingen Kansen en be Uden in 2020 is begonnen De toekomst
. den en Volkel Odiliapeel, U en rn ke kernen de de t n nctie va Uden omva acht en de fu kr De gemeente de n aa en eid gekozen rt te willen do de leesbaarh n va le il w Zonder teko den n we om gemeente U Volkel, hebbe rmee we de aa w , Odiliapeel en n de U aam uik van de n voor het gebr is bedoelen. t document oming van di dk n ta ts to D de eC t is bij via bijgevoegd ie die gebruik raadplegen te en. Alle informat jn zi e ez naar de bijlag jlagen. D en bi ez de rw in ve t en ie plic opgenom tekst niet ex ns wordt in de ge ri ve O . Rom (filmpjes en cumentatie do le ta gi di naar te scannen. ordt verwezen de QR-code or In de tekst w do is jk li ke direct toegan teksten) die
r a a n e d U t s m o k de toe 3
Samen maken we de toekomst!
2020 Voorwoord De wereld om ons heen verandert snel en de veranderingen lijken steeds sneller te gaan. Het is belangrijk daar op in te spelen en de kwaliteiten van Uden optimaal te benutten. Udense bestuurders zijn daarvan overtuigd en hebben het initiatief genomen om te komen tot een toekomstvisie. Gekozen is voor het jaar 2020: geen statische datum, maar meer een symbool voor het denken over de toekomst. En toch dichtbij zodat de visie voldoende concreet is. We wilden géén gemeentelijke visie, bedacht door bestuurders en ambtenaren, maar een visie van, voor en door de Udenaren. Vandaar de toepasselijke titel: ‘Udenaar de toekomst’. Veel Udenaren brachten hun kennis, ervaring en intuïtie in; zij maakten een Udense visie. Graag wil ik deze groep Udenaren hartelijk bedanken voor hun betrokkenheid en inzet. Ook bedank ik de mensen van de projectgroep, die het proces hebben begeleid en de inbreng van de Udenaren in dit document hebben vastgelegd.
4
Het resultaat is een breed gedeelde visie die kaders geeft en houvast biedt, maar geen concrete keuzes bevat. Je kunt immers verschillende wegen bewandelen om een gezamenlijk doel te bereiken. Het is uiteindelijk aan de politiek om -in beginsel binnen de bandbreedte van deze visie- te bepalen welke keuzes zij concreet gaat maken. Ik verwacht dat bestuurders van de gemeente en van andere organisaties de visie veelvuldig gebruiken bij het maken van keuzes, zoals door de Udenaar nadrukkelijk is gevraagd. Ook blijft bij de verdere uitwerking en realisatie van de visie de Udenaar nodig. Samen maken we de toekomst! René Peerenboom wethouder
5
1. Inleiding, Udenaar de toekomst ‘Wat zijn de belangrijkste trends en ontwikkelingen die op ons afkomen? Welke kansen en bedreigingen horen daarbij? En hoe moet Uden hiermee omgaan?’ Met als slotvraag: ‘Hoe ziet Uden er uit in 2020?’. Dit vraagstuk hebben wij als projectgroep voorgelegd aan de Udenaar ‘in volle breedte’. Onder de noemer ‘Udenaar de toekomst’ is in het voorjaar van 2011 een proces gestart om in kaart te brengen waar Uden ongeveer staat in 2020. Dit is gebeurd tijdens sessies met verschillende groepen uit de samenleving. De visie die nu voorligt is het resultaat van een groot aantal bijeenkomsten waar de Udenaar zijn gedachten heeft laten gaan over het jaar 2020. Bovendien verwoordt het document de suggesties die op vele andere manieren zijn aangereikt, bijvoorbeeld via de website Udenaar de toekomst, tijdens vraaggesprekken en in onderwijsprojecten.
Om te beginnen is het karakter van Uden en de Udenaar in beeld gebracht. Daarbij bleek het van belang terug te grijpen naar het verleden. Vervolgens bepaalden de Udenaren welke trends en ontwikkelingen voor hun gemeente de komende jaren de belangrijkste zijn en welke kansen en bedreigingen deze met zich meebrengen. Daaruit voortvloeiend noemden zij een aantal suggesties om de toekomst tegemoet te treden. In beschrijvende zin is tot slot een beeld geschetst van Uden in 2020, met daarbij ter inspiratie en ter illustratie denkbeelden voor de mogelijke uitwerking. De input van de Udenaren gold als basis voor deze beschrijving.
Uden, onderdeel van de wereld De wereld is voortdurend in ontwikkeling. Als onderdeel van een groot geheel ontwikkelt Uden mee, of we het nu willen of niet. Zo worden regio’s steeds belangrijker, binnen Europa, maar ook binnen de provincie. Het is onmogelijk voor Uden een geïsoleerde toekomstvisie met garanties te maken. De wereld is immers open en alles staat met elkaar in verbinding. Bovendien: wat nu belangrijk is, kan over tien jaar in een heel andere context staan en niet alles is te voorspellen en te sturen. Wat op ons afkomt kunnen we vanuit Uden nauwelijks beïnvloeden, hoe we daarmee omgaan wel.
De Udenaar ‘in volle breedte’. Stakeholders, betrokken burgers, leden van wijkraden en gebiedsplatforms, basisschoolkinderen, jeugd, winkelend publiek, horecabezoekers, ambtenaren en bestuurders van de gemeente Uden en andere organisaties.
6
7
2. DNA van de Udenaar Om een visie te kunnen ontwikkelen moet je weten wie je bent en waar je vandaan komt. Kennis van achtergrond en historie van Uden en de Udenaar is onmisbaar bij het begrijpen van de huidige structuur. Aan de hand van historische informatie over Uden en haar inwoners heeft de Udenaar een beschrijving gegeven van het huidige karakter en de kwaliteiten. Daarmee is een beeld ontstaan van het ‘DNA van de Udenaar’.
8
9
2.1 Het Uden van toen De plaats Uden Van Uden is voor het eerst sprake rond 1200. Uit oude kaarten kunnen we opmaken dat Uden rond de kom bestond uit een aantal verspreid liggende nederzettingen, die geleidelijk een eenheid zijn gaan vormen. In de 14e eeuw strekt de bevoegdheid zich uit over de gehele vroegere heerlijkheid Uden, die bestond uit de dorpen Uden, Volkel, Boekel en Zeeland.
Nog voor het einde van die 14de eeuw is er sprake van het Land van Ravenstein en Uden behoort tot deze eenheid, bestuurd door Duitse vorsten. Dit Land van Ravenstein ligt als een enclave in Brabant. Het grootste gedeelte van Brabant hoort namelijk sinds 1629 bij de Republiek der Verenigde Nederlanden. Dat geldt ook voor buurgemeente Veghel. De grens loopt door het plaatsje Mariaheide en houdt stand tot 1794, als de Fransen dit gebied en de Republiek binnenvallen. In 1800 wordt het Land van Ravenstein verkocht aan de Nederlanden en vanaf 1815 hoort het bij het nieuw gevormde Koninkrijk der Nederlanden. Uden en haar inwoners maken dus pas sinds 1815 deel uit van de Nederlandse geschiedenis. In tegenstelling tot de Republiek der Verenigde Nederlanden heerst in het Land van Ravenstein godsdienstvrijheid en dat zal, tot op de dag van vandaag, invloed uitoefenen op Uden en haar inwoners. Zeker voor de Tweede Wereldoorlog is Uden in de regio en in Brabant altijd een plaats op zichzelf geweest. Van oudsher was ze via een aantal regionale wegen verbonden met de omgeving. Toch waren dit geen grote belangrijke doorgaande routes en Uden lag in feite geïsoleerd ten opzichte van de belangrijkste provinciale en landelijke wegverbindingen. Wel ontwikkelde het dorp zich tot een regionaal centrum voor de plaatsen in de omgeving. Een tijd lang had Uden een station aan het zogenaamde Duits lijntje: de spoorlijn Boxtel – Wesel. In 1950 staakte de NS het personenvervoer op de lijn en in 1983 reed de laatste goederentrein op het traject Uden-Veghel.
10
11
Om een visie te kunnen ontwikkelen moet je weten wie je bent en waar je vandaan komt
12
13
1946 Vanaf 1950 groeit Uden snel. De gemeente wordt in de jaren 50 aangewezen als industrialisatie- en ontwikkelingskern in noordoost Noord-Brabant. Industrialisatie krijgt hoge prioriteit, waardoor de structuur en het aanzien van Uden totaal verandert. De onstuimige groei van Uden in de jaren 50 tot in de jaren 70 wordt mede bepaald door de komst van de Koninklijke Luchtmacht op de vliegbasis Volkel en de vestiging van grote bedrijven zoals Philips. Uit alle delen van het land vestigt men zich in Uden. De laatste decennia is Uden doorgegroeid naar een woonstad met een groot en sterk winkelcentrum en heeft ook de dienstverlening zich in Uden verder ontwikkeld.
In 1946 telt Uden ruim 10.000 inwoners; bijna 20 jaar later zijn dat er zo’n 18.000. Een stijging van 80%. Intensieve industriële expansie en woningbouw maken nog geen prettig woon- en leefklimaat. Om dit te bereiken besteedt men in die tijd veel zorg aan: - uitbreiding van onderwijsmogelijkheden; - wijkgebouwen in Uden, Volkel en Odiliapeel; - gemeenschapshuizen in Uden en Odiliapeel; - ruime groenvoorziening in de nieuwe woonwijken: de eerste stappen naar het huidige groene en stedelijke Uden; - de bouw van winkelcentra; - het zwembad en sportpark: de basis van het sportieve Uden. Het gemeentebestuur heeft oog en oor voor de problemen waarmee de Udense gemeenschap, als gevolg van dat industrialisatiebeleid, mee te maken krijgt. Er wordt een breed maatschappelijk netwerk opgebouwd. In deze jaren wordt de grondslag gelegd voor het huidige Uden en de huidige Udenaar.
1964 14
15
De aanleg van de A50 vormde een nieuwe impuls voor de (economische) ontwikkeling van Uden en betekende het einde van de relatief geïsoleerde ligging. Op dit moment is Uden een middelgrote plaats in het hart van Noordoost-Brabant tussen grote steden als Eindhoven, ‘s-Hertogenbosch en Nijmegen. Uden heeft als woon-, winkel- en zorggemeente een hoog voorzieningenniveau en een regiofunctie met regionale trekkers. Er zijn diverse woonmilieus met veel ruimte en groen. Met name het midden- en kleinbedrijf is sterk ontwikkeld. De gemeente wordt omringd door een waardevol en groen landschap dat tot diep in het stedelijk gebied reikt. In de regio Noordoost-Brabant participeert de gemeente Uden in een aantal regionale samenwerkingsverbanden met Veghel, Oss, Landerd, Boekel en Bernheze.
Het huidige Uden is een gemeente met bijna
41.000
Odiliapeel, Uden en Volkel
31
20
11
In september 1995 spreken de gemeenteraden van Boekel, Uden en Veghel de intentie tot samengaan uit. Vervolgens wordt op 15 februari 1996 de samenvoeging van deze gemeenten officieel bekrachtigd door die drie gemeenteraden. Ook Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant gaan akkoord. Per 1 januari 1998 zal een nieuwe gemeente met ruim 80.000 inwoners ontstaan, met een gemeentehuis in Uden en lokale servicecentra in Boekel, Erp en Veghel. Maar zover komt het niet. Na een zeer roerige periode wordt door de gemeenteraad van Uden het besluit tot samenvoeging herroepen. In de tussentijd gaat de behandeling van het wetsvoorstel tot samenvoeging in Den Haag gewoon door. Uiteindelijk strandt het wetsvoorstel in de Eerste Kamer en zo valt het doek in september 1997.
Peild a t u
m
12
Odiliapeel 2.026 Vo lk el 3.5 04
omvat de kernen
-
inwoners
gelegen in Noord-Brabant. De gemeente
Uden 35.276
Aantal huishoudens 18.000 Oppervlakte land 67,10 km2 16
17
De Udenaar In diverse publicaties gaat historicus dr. Frans Govers op zoek naar ‘de Udenaar’. Govers geeft een beschrijving: Vanouds zachtmoedig, gastvrij en ook gezapig. Hij woonde en werkte van oorsprong op de zandgronden in de Heerlijkheid van het Land van Ravenstein. Er was vrijheid om de godsdienstige gevoelens te uiten. In Uden ontwikkelde zich een aanzienlijke veemarkt, die tot in de verre omtrek zijn aan- en afvoer vond. Bezoekers kwamen niet enkel voor de handel naar Uden; men had ook sociaal contact, winkelde er, bezocht de cafés en verbleef in de hotelletjes.
18
19
Uden is een gastvrije gemeente. Meerdere malen fungeerde ze als toevluchtsoord. Zo kwamen na de inname van ’s-Hertogenbosch de Kruisheren (in 1638) en de zusters Birgittinessen (in 1713) naar Uden. In 1877 komen de eerste zusters van de Congregatie der Barmhartige Zusters van de H.Carolus Borromaeus naar Uden. In Duitsland zijn zij niet meer veilig en ze verhuizen van Trier naar Uden. Zij nemen de verpleging van zieken en verzorging van ouderen op zich. De naam van het huidige bedrijventerrein Vluchtoord herinnert aan de periode van de Eerste Wereldoorlog, toen in Nederland kampen ingericht werden voor Belgische vluchtelingen. In Uden komt ook een dergelijk kamp, Vluchtoord genaamd, op de hei langs de weg van Uden naar Zeeland. In 1914 arriveren daar de eerste Belgische vluchtelingen. Tijdens de gehele oorlogsperiode zijn er in totaal zo’n 14.000 vluchtelingen gehuisvest.
20
Uden heeft veel te danken aan de karaktertrekken van de Udenaar: van oudsher geschikt om mensen te ontvangen en vreemdelingen te herbergen. De Udenaar is open, kent geen chauvinisme en accepteert allerlei nieuwigheden in zijn woonomgeving. Belangrijk is het begrip bij de oorspronkelijke bevolking voor nieuwe situaties en de consequenties daarvan. En dus ook het begrip voor de nieuwkomers (sinds de jaren 50) met hun andere opvattingen en hun manier van leven. Er is bereidheid ‘het nieuwe’ te aanvaarden. De gemoedelijkheid van de oorspronkelijke Udenaar biedt ook een garantie voor een prettig woon-, werk- en recreatieklimaat, dat nieuwkomers sterk aanspreekt. Deze nieuwkomers bieden werkgelegenheid, behoren tot het midden- en hoger kader. Zij injecteren een ‘stadse’ mentaliteit en laten een gemakkelijke, vlotte omgang zien. Uden is bereid om vreemde bedrijven te ontvangen en werkgevers van buiten op te nemen in de Udense gemeenschap. In het midden van de jaren 70 worden de contouren van deze mix zichtbaar: in het verenigingsleven, in de bestuurlijke wereld, binnen sport en recreatie, in de politieke en religieuze verhoudingen. En dat gaat de grondslag vormen van de specifieke sfeer van het huidige Uden. Een sfeer, waarin veel mogelijk is en ook gerealiseerd wordt; een sfeer, waarin tolerantie duidelijk zichtbaar wordt. De steeds groter wordende groep nieuwkomers ontwikkelt zich samen met de oorspronkelijke Udenaren tot een nieuw Uden zonder dat er sprake is van conflictsituaties. Er komt een nieuwe samenleving tot stand met een open en gastvrij karakter.
21
2.2 Het Uden van nu Udenaren hebben tijdens de bijeenkomsten het ‘Udens eigene’ omschreven. Het leverde een beeld op van datgene wat ze waardevol vinden, waar ze passie voor voelen en waarvoor zij willen gaan. Het Udens eigene vormt een voedingsbodem voor het contact met elkaar; het is écht en komt van binnenuit de gemeenschap. Het wordt gevormd door de kwaliteiten van het individu en de gemeenschap. Een analyse, door Udenaren zelf gemaakt, levert de volgende uitkomsten op.
Belangrijkste kwaliteiten Udenaar en Uden De belangrijkste kwaliteiten van de Udenaar zijn de open mentaliteit, gemoedelijkheid en gastvrijheid; hij is tolerant, innovatief en creatief; hij toont daadkracht, is multicultureel ingesteld en eigenzinnig. De belangrijkste kwaliteiten van Uden zijn haar centrale ligging en de goede bereikbaarheid via de A50; ze heeft een onderscheidende positie in de regio en een hoog voorzieningenniveau met regionale trekkers; er zijn woonmilieus met veel ruimte en groen en er is een groot en sterk netwerk van midden- en kleinbedrijf; het is er groen en gezellig.
Wat de Udenaar belangrijk vindt De rode draad, zoals die naar voren komt uit de sessies met Udenaren, is de trots op het Udens eigene. Dit specifiek eigene moet behouden blijven en gekoesterd worden zodat het ook in de toekomst kan worden ingezet. De Udenaar staat voor gezamenlijke verantwoordelijkheid en eigen initiatief; dat betekent pit hebben en lef tonen. Hij wacht niet lijdzaam op wat er komt en speelt actief in op wat er gebeurt in de omgeving. Hij kiest voor samen en ontmoeten; dat is het in gesprek zijn en elkaar willen leren kennen. Maar het is ook bewust zoeken naar samenwerking. Verder vindt hij sociale cohesie belangrijk. Bewoners ontmoeten elkaar georganiseerd, maar ook op ‘toevallige’ plaatsen in de wijk zoals de supermarkt en bibliotheek. Deze behoefte aan sociale samenhang en binding is wezenlijk voor Uden en de Udenaar.
22
23
3. Trends en ontwikkelingen 24
Tijdens de bijeenkomsten met de Udenaren zijn veel trends en ontwikkelingen tegen het licht gehouden. Uiteindelijk heeft de Udenaar aangegeven welke voor zijn gemeente tot 2020 de belangrijkste zijn: de veranderende bevolkingssamenstelling, individualisering, globalisering en digitalisering. Daarnaast heeft hij drie ontwikkelingen van een andere aard genoemd, die zo invloedrijk zijn dat we er niet aan voorbij mogen gaan: de financiële crisis, aandacht voor duurzaamheid en de positie van Uden in de regio.
25
3.1 De vier belangrijkste trends voor Uden I
Veranderende bevolkingssamenstelling
Langzaam maar zeker vlakt de groei van de bevolking af. Met het stijgen van het gemiddelde opleidingsniveau, daalt het aantal geboorten per hoofd van de bevolking. Ook worden we gemiddeld gezien steeds ouder. De samenstelling van de bevolking verandert ingrijpend door twee factoren: minder kinderen (ontgroening) en senioren die steeds ouder worden (vergrijzing). In 2025 heeft ruim de helft van de gemeenten in Nederland minder inwoners dan nu het geval is. In Uden zal de bevolkingssamenstelling wel anders zijn dan nu, maar directe krimp lijkt nog niet op te treden. Ook in Uden zal het aandeel ouderen in de samenleving stijgen. Met name de groep tussen de 15 en 45 jaar wordt kleiner. Het aantal jongeren onder de 15 jaar blijft relatief stabiel, maar is qua omvang kleiner dan de groep ouderen. Kortom: de gemiddelde leeftijd van de Udenaar wordt hoger en de totale omvang van de bevolking zal na 2040 langzaam gaan dalen. De huidige opbouw is overigens breed geschakeerd: er wonen maar liefst 95 nationaliteiten in Uden. In 2020 zal die verscheidenheid waarschijnlijk nog groter zijn gezien de huidige instroom vanuit andere landen. Internationale migratie is echter een grillige en moeilijk te voorspellen factor.
II
Individualisering
Individualisering is het proces, waardoor mensen meer als individu in plaats van als groep in de samenleving komen te staan. De industriële ontwikkelingen in de 20e eeuw hebben gezorgd voor meer welvaart. Dit heeft er, samen met de democratisering in de jaren 60, toe geleid dat werknemers meer rechten kregen en vrouwen niet langer afhankelijk waren van hun man. Daarnaast zorgde de toename van mobiliteit voor een grotere wereld; mensen konden letterlijk over hun grenzen heen kijken. Ontkerkelijking enerzijds en grensvervaging tussen groepen anderzijds was een gevolg. Dit wordt aangeduid als het begin van de ontzuiling. In gelijke tred met de industrialisatie steeg het opleidingsniveau van Nederland. Door een toename van kennis, werd de burger mondiger en accepteerde niet klakkeloos alles wat ‘van boven’ werd opgelegd. De opkomst van de massamedia zorgde ervoor dat burgers bovendien snel geïnformeerd waren. Zij zijn assertiever geworden en komen gemakkelijker in verweer. Individualisering gaat niet aan Uden voorbij en uit zich hier op dezelfde wijze als in de rest van het land. Uden heeft echter een breed maatschappelijk middenveld (weinig extreme verschillen tussen klassen). Dit biedt perspectief voor het behoud van de sociale samenhang.
Uit een provinciale prognose (januari 2012) blijkt dat de Udense bevolking tot 2030 in aantal stijgt tot ca. 43.430 inwoners. Daarna is sprake van een lichte groei met max 0,4%. In de periode 2030-2040 vlakt de bevolkingsgroei zichtbaar af, maar is er nog geen sprake van een daling. Deze wordt pas na 2040 verwacht.
26
27
III
Globalisering
Globalisering is een proces van wereldwijde economische, politieke en culturele integratie. Dit proces wordt mogelijk gemaakt door ontwikkelingen op het gebied van vervoer en telecommunicatie. De stromen van mensen, goederen, geld en informatie nemen in omvang en afstand toe. De samenhang is groot: een belangrijke gebeurtenis in een land staat niet langer op zichzelf, maar is van invloed op een groter geheel. Ook voor Uden geldt dat de positie in een netwerk (provincie, regio) mede bepalend is voor het creëren en benutten van mogelijkheden. Hier wordt nader op ingegaan in de volgende paragraaf. De hang naar geborgenheid en het delen van de (voor Uden kenmerkende) normen en waarden zijn in het kader van globalisering van groot belang voor de Udenaar.
28
IV
Digitalisering
Digitalisering is een trend die gezien wordt als enorme stimulator met impact op veel terreinen. De technologie ontwikkelt zich in een enorm tempo. Technieken die tegenwoordig normaal zijn, hielden we 15 jaar geleden niet voor mogelijk. De ontwikkelingen zijn nauwelijks bij te houden. Door de sterke opkomst en integratie van internet worden functies en activiteiten minder locatiegebonden. Op vele terreinen is dit te merken; de zorg (huisarts op afstand), onderwijs (online studeren) en het nieuwe werken. Net zoals elders in Nederland, verschuift ook in Uden de aard en de plaats van het werk als gevolg van deze trend. Dit is bijvoorbeeld te merken aan de manier waarop mensen aan goederen en diensten komen (internetshoppen) en de vervaging van de grens tussen werk en privé. Bovendien ontstaat door digitalisering vraag naar diensten, die wij niet eerder kenden.
29
3.2 De drie belangrijkste ontwikkelingen voor Uden Tijdens het proces noemde de Udenaar drie ontwikkelingen, die hij van grote invloed acht op de toekomst. Dat zijn de financiële crisis, de aandacht voor duurzaamheid en de positie van Uden in de regio: drie ontwikkelingen die telkens weer aan de orde kwamen.
I
Financiële crisis
De financiële crisis is een breuk in een dominant systeem, waarvan de effecten nog niet helemaal duidelijk zijn. De verwachting dat ze veel impact heeft en het gegeven dat we in deze visie ‘slechts’ zo’n tien jaar vooruit kijken, maken dat de Udenaar de crisis heeft benoemd. Ze veroorzaakt veel onrust en onzekerheid en matigt het vertrouwen in de toekomst. Hoewel ze, volgens sommigen, ook kansen biedt wordt de crisis vooralsnog vooral gezien als forse bedreiging.
Vele deskundigen en trendwatchers stellen dat de vorige eeuw en het begin van deze eeuw zich kenmerken door het klassieke vooruitgangsdenken. In dit denken staat het streven naar de toekomst vooral in het teken van een grotere materiële welvaart. Meer, beter en sneller zijn de sleutelwoorden. Door de financiële crisis en de groeiende vraag naar voedsel, grondstoffen en energie, lijkt deze vorm van vooruitgangsdenken steeds meer ter discussie te staan.
30
II
Aandacht voor duurzaamheid
Tijdens de bijeenkomsten is veel over duurzaamheid gesproken. Er is een groot besef getoond van het belang van verdergaande ontwikkelingen op dit gebied. Volgens deskundigen op dit gebied is er sinds de jaren 90 sprake van ‘overshoot’: wij vragen, als wereldbevolking, meer van de aarde dan die kan voortbrengen. We leven niet meer van de rente maar teren in op het basiskapitaal. Tegelijkertijd groeit de wereldbevolking van nu 7 miljard naar 9 miljard in 2050. Berekeningen laten zien dat met deze groei de consumptiebehoefte in 2050 zeker verdubbeld zal zijn. De gevolgen hiervan zijn nu al deels zichtbaar: economische vluchtelingen, oorlogen om grondstoffen, klimaatveranderingen en voedsel- en watertekorten.
III
Uden in de regio
De Udenaren zien voor Uden een belangrijke plaats in de regio weggelegd, zo blijkt uit diverse suggesties die door hen zijn gedaan. Dat sluit goed aan bij de opvatting van het gemeentebestuur van Uden en van de regio zelf. De regio Noordoost Brabant heeft het gebied Uden-Noord (Zorgpark Uden) aangewezen als één van de vijf regionale toplocaties. Ligt het accent in Uden daarbij op Zorg en Health, in Veghel is dat Food en in Oss Farma. De samenwerking met Veghel en Schijndel op economisch gebied geeft voldoende aanleiding de banden met zowel As50 als Noordoost-Brabant te versterken. Daarnaast draagt het provinciaal landschap de Maashorst bij aan een aantrekkelijk (regionaal) woonen leefklimaat. Het stedelijk gebied en de landelijke omgeving versterken elkaar via de centrale ligging van Uden. De goede bereikbaarheid en de voorzieningen langs de A50 zijn een stimulans voor versterking van de agro-logistieke keten (van grond tot mond, van zaadje tot karbonaadje), ecologische ontwikkeling in de Maashorst, mogelijkheden binnen de zorgeconomie en nieuwe toeristisch-recreatieve ontwikkelingen.
31
4.
Kansen en bedreigingen
Economisch Kansen Bedreigingen
De Udenaren hebben de trends en ontwikkelingen, zoals ze in het vorige hoofdstuk zijn omschreven, vertaald in kansen en bedreigingen. Voor de weergave ervan is gekozen voor een rubricering naar de driedeling Economisch, Sociaal en Ruimtelijk. Dit met de kanttekening dat het één niet los staat van het ander en dat er dus overlappingen zijn.
32
33
Sociaal Kansen Bedreigingen
34
Ruimtelijk Kansen Bedreigingen
35
5. Uden in 2020 De Udenaar heeft een beeld geschetst van de gemeente Uden in 2020. Hij is daarbij uitgegaan van de trends en ontwikkelingen die op ons af komen en het karakter van Uden. De kansen en bedreigingen heeft hij vertaald naar concrete suggesties voor acties om de gewenste toekomst mee vorm te geven. Vanuit de klassieke driedeling (ruimtelijk, sociaal en economisch) is een vertaalslag gemaakt naar de pijlers, die door de Udenaren het meest herkenbaar naar voren zijn gebracht: Groene en Gezonde omgeving, Gastvrije samenleving en Gezellig centrum van de regio. Ter inspiratie is de beschrijving geïllustreerd met teksten, droombeelden, citaten, concrete ideeën, bestaande voorbeelden, verwijzingen naar filmpjes en websites en tekeningen van Udense scholieren. Sommige inspiratieblokken bieden een kijkje in de nabije toekomst, andere reiken verder dan het jaar 2020.
36
37
37
Groen en gezond leven 5.1
Kies voor levensloopbestendige woningen, schoolgebouwen en voorzieningen voor ouderen
Maak Uden aantrekkelijk voor jonge gezinnen
Stimuleer levensloopbestendige initiatieven
Werk vraaggericht
Behoud een dorpse sfeer met stadse voorzieningen
Zorg dat iedereen mee kan doen in de samenleving
Zorg voor innovatief onderwijs
Behoud het groen
Speel in op het nieuwe werken
Biedt ruimte voor zorginnovatie
Versterk de leefbaarheid, behoud Uden als woonstad
Streef naar een zorg-gerelateerde MBO-HBO opleiding in Uden
Combineer zorg en wonen
Bied toekomstperspectief voor iedereen
Zet groen Multifunctioneel in
Creëer meer voorzieningen voor jongeren
Gebruik de kennis en ervaring van ouderen
Bied onderwijs aan in andere vormen en locaties
Maak gebruik van de digitale mogelijkheden
Garandeer diversiteit van arbeid
Neem historisch besef mee in ontwikkelingen
Stimuleer maatschappelijk verantwoord ondernemen
Zoek naar zorggerelateerde bedrijvigheid
Stimuleer een gezonde levensstijl die voor iedereen toegankelijk is
Kies voor energieneutrale gebouwen
Stimuleer lokale productie van energie
Ga voor streekproducten
Groen en gezond
Uden is in 2020 een groene en gezonde gemeente, waar het nog steeds fijn opgroeien is: groot genoeg voor een wereldbestendige blik en toch niet bedreigend. Prima stedelijke voorzieningen, zonder daarbij op te gaan in de massa. Kwalitatief goed onderwijs dat aansluit bij een creatieve samenleving. Een prettige leefomgeving waar de relatie tussen mens en omgeving in balans is en waar ‘zorg voor elkaar’ nog steeds hoog in het vaandel staat.
38
Richt je op de verschillende levensfasen en wensen van de bevolking
39
Met de bevolkingsopbouw in 2020 is een gezonde levensstijl in Uden nog belangrijker geworden. Uden biedt hiervoor de passende randvoorwaarden. Zorg en gezondheid hebben een prominente plek. Het ziekenhuis heeft van Uden méér gemaakt dan een gemeente met een ziekenhuis. Namelijk een gemeente die nieuwe impulsen heeft gekregen en waar op vele terreinen meer mogelijkheden zijn ontstaan. Te denken valt aan een MBO/HBO opleiding op het gebied van zorg en aan medische bedrijvigheid. Of aan recreatietoerisme voor activiteiten onder de noemer wellness, tussen zorgpark Uden (met ziekenhuis) en de Maashorst.
Leiden we niet teveel mensen op voor de oude wereld met ook denkbeelden en aannames vanuit diezelfde ‘oude wereld’? Hierdoor creëren we een continue stroom aan mensen die behoud realiseren (onbewust veelal)? Eigenlijk zou het onderwijs het meest vooruitstrevend moeten zijn en gegeven worden door mensen met de meeste passie en visie. Het zou ook een enorm dynamische wereld moeten zijn die de nieuwste technologie kan omarmen en nieuwe
Domotica
generaties vooral faciliteert in plaats van oude
Domotica is een samentrekking van de woorden Domus (huis) en Tica (informatica, telematica). Domotica maakt gebruik van diverse
denkbeelden propageert. Het gaat er naar
technieken om woon- en werkomgevingen veiliger, duurzamer,
mijn mening om, de nieuwe generaties vooral te faciliteren in, en te leren
comfortabeler en gebruiksvriendelijker te maken. Bron: www.domotica.nu
omgaan met, de vorming van de nieuwe wereld. Het gaat erom dat de nieuwe generaties kritischer en vooral creatiever dan ooit moeten zijn.
Domotica en zorg Als domotica en zorg op afstand op de juiste manier worden ingezet, kunnen mensen met een beperking of chronische ziekte langer
Creativiteit is immers het schaarste
zelfstandig wonen. Ook kunnen deze toepassingen het zorgproces en
goed van de toekomst. Daar ligt
de dienstverlening verbeteren. Dat kan bij mensen thuis zijn, of in een
namelijk de grote uitdaging. De
woon-zorgvoorziening, bijvoorbeeld kleinschalige groepswoningen
problemen die nu spelen lossen we niet op met traditioneel denken. De huidige bestaande generaties willen vooral hun wereld in stand houden en vergeten dat de toekomst ligt in het herdefiniëren van diezelfde wereld. En dat is natuurlijk erg lastig. Iets
voor mensen met dementie. Bron: www.mantelzorg.nl
Do schools kill creativity (Ken Robinson) 20 minuten Volgens Ken Robinson is creativiteit in het onderwijs net zo belangrijk als lezen en schrijven. Menselijke intelligentie is veel kleuriger en gevarieerder dan we beseffen. Die diversiteit zullen we hard nodig hebben om de toekomst met vertrouwen tegemoet te gaan.
herdefiniëren waar je jaren zelf aan gebouwd hebt en in gelooft.” Bron: website Extend Limits trendwatcher Tony Bosma 40
Geen QR lezer? http://youtu.be/iG9CE55wbtY
41
Thomas Rau, architect: “Het gaat veel verder: in de toekomst is niemand meer eigenaar van de producten in en om het huis. Die blijven allemaal eigendom van de fabrikanten. Zo kopen we straks geen lampen meer, maar lichturen. Ik heb tegen Philips gezegd: ik ben alleen maar geïnteresseerd in licht, wat
“Het idee dat het minder moet, spreekt mij helemaal niet aan. Dat is een soort modegril die ook weer heel snel voorbijgaat; dat gaan mensen echt niet doen. En dat hoeft ook niet. De zon geeft in Nederland honderd
moet ik met die lamp? Eigenlijk wil
keer meer energie dan we nodig hebben.
ik alleen maar 500 lux (eenheid voor
Op wereldschaal is dat zelfs achtduizend
lichtsterkte, red.) voor 1.800 uur per
keer meer. Kortom, we hebben helemaal
jaar hebben. En als jullie denken dat
geen energieprobleem! Alleen moeten we
het een lamp moet zijn die op water of stroom of wat dan ook werkt: ik vind
ophouden met het verbranden van brandstoffen zoals aardgas, olie en steenkool.
het prima. Ik betaal alleen licht en niet
Kijk eens naar al die lege daken hier.
voor de grondstoffen die erin zitten, die
Weet je hoeveel winst je kunt maken als je
blijven van Philips.”
daar zonnepanelen op legt?”
“In de toekomst bezitten we geen huizen meer. Huizen worden ‘grondstofbanken’. Je moet het zo zien dat producenten hun grondstoffen tijdelijk opslaan in een woning en
Wubbo Ockels,
Uden bouwt levensloopbestendig: de opgave is omvormen, herontwikkelen en beperken van de woonlast door verregaande energiemaatregelen. Omdat mensen langer blijven leven is er behoefte aan woningen die zich richten op de verschillende levensfasen van een mens. Ook het type woningen zal anders zijn; andere samenlevingsvormen vragen om andere woningen. Zo ook het ‘nieuwe werken’, waarbij bedrijfsruimte aan huis mogelijk is. Uden gaat bij de ontwikkeling van nieuwe woningen nadrukkelijk uit van het soort woningen waar inwoners om vragen (de klantvraag staat centraal). Zo ontstaat een divers woningaanbod met woningen voor jongeren en ouderen, maar ook met duurzame woningen en woningen die ruimte bieden voor bijzondere wensen. Uden betrekt actief partners om samen deze woningen te ontwikkelen.
Nederlands natuurkundige en astronaut
dat ze dat depot na verloop van een periode weer leeghalen. Je koopt dus geen huis meer; je koopt woondagen, woonjaren, wat je wilt. We moeten dus in de toekomst zo gaan bouwen, dat we die materialen er één voor één weer uit kunnen halen. Ik denk dat we daardoor veel comfortabeler en gezonder zullen wonen dan nu, omdat we dichter bij de behoefte van de mensen komen.” Bron: www.eigenhuis.nl/woningmarkt/ wonen-in-de-toekomst
42
n st va m o ek n de to ? Ee t t e i i u z r Hoe otie eid e h m d o n r p ezo n e ter j de g p m ek va il o f b e i t ige ira nam insp k j i l kas. et ge a h B n j a d v Adjie
Geen QR lezer? http://youtu.be/AJg2DnrF1UI
43
Jan Willem Grievink
Nu wordt veel voedsel weggegooid omdat de
(Directeur Food Service Instituut Nederland):
houdbaarheidsdatum is verstreken, terwijl het voedsel
De belangrijkste trend naar de toekomst toe is een
eigenlijk nog van goede kwaliteit is. Deze digitalisering
scheiding tussen functioneel eten en eten voor je genot.
van voedsel leidt in de toekomst ook tot zelfdenkende
Tussen system food en slow food. Bij system food gaat het
koelkasten. Die bestellen niet alleen via internet de
om eten om de honger te stillen. Slow food – of met een
producten waarvan de voorraad op is, maar geven ook
andere term real food – kent een heel ander koopmotief.
aan of de ingekochte voeding wel geschikt is voor jouw
Dan gaat het om eten om je te onderscheiden.
gezondheid. Heb je neiging tot overgewicht, dan geeft de
System food is het echte supermarktvoedsel. De kwaliteit
koelkast voedingssuggesties.
daarvan gaat langzaam omhoog. In de toekomst is alle
In de toekomst zal de balans steeds meer bij eco komen
voedsel van RFID-chips voorzien. Die meten de mate van
te liggen. Dat geldt niet alleen voor slow food, maar ook
versheid, bijvoorbeeld doordat ze de ontwikkeling van
voor system food. Je ziet dat alle wissels omgaan in de
bepaalde schimmels vaststellen. Dan geeft de chip aan of
richting van duurzaamheid, maar de voedselindustrie zelf
de houdbaarheidsdatum is verstreken, in plaats van dat
is tamelijk conservatief. Die sturing komt vooral van de
dat van tevoren op de verpakking wordt gedrukt.
supermarkten. De Nederlandse overheid hobbelt er juist
Dat voorkomt in de toekomst veel verspilling.
erg achteraan. Bron: www.futureconsult.nl
Het belang van groen wordt steeds meer onderkend. Groen is al lang geen vervangbaar decor meer, maar een basis voor gezondheid en leefbaarheid. De functies van groen zijn ook in de toekomst onder te brengen in vier functies/ containerbegrippen: •
Groen zorgt voor leefbaarheid: prettig ontmoeten, prettig wonen, prettig ontspannen,
Uden is in 2020 nog steeds de groenste gemeente van Europa. De inrichting van het groen biedt ons maatschappelijke en recreatieve mogelijkheden. Samen met de vele sportverenigingen helpt dit om te komen tot een gezonde manier van leven. Groen heeft echter niet langer alleen een recreatieve functie. Ook voor de voedselen energievoorziening is onze groene leefomgeving belangrijk. Omdat we kwaliteit van leven belangrijk vinden, gaan we daar op een verantwoorde wijze mee om en belasten we ons buitengebied zo weinig mogelijk. Veterinaire problemen noodzaken tot een heroriëntatie op de intensieve veehouderij. In het agrarisch buitengebied komt dit tot uiting in nieuwe productiemethodes die maatschappelijk draagvlak genieten. Waar bedrijven zijn gestopt, zijn nieuwe functies ontwikkeld bijvoorbeeld in de toeristisch-recreatieve sfeer, door de mogelijkheden die de natuur biedt te benutten. Bijvoorbeeld de ‘oude’ gewassen die weer een kans hebben gekregen: zo kan vlas als grondstof dienen voor als touw, meubelbekleding en natuurlijk linnen. De landbouw in de Maashorst staat als voorbeeld voor de ontwikkeling van streekeigen producten. Agrarische bedrijven en stedelijke functies maken slim gebruik van elkaars energiebronnen.
spelen en bewegen, bijdragen aan de identiteit van de buitenruimte in samenhang met architectuur en stedenbouwkundige inrichting, beleven van natuur en jaargetijden, verminderen van het gevoel van onveiligheid. •
Groen draagt bij aan de gezondheid van mensen: herstel van stress, stimuleert tot bewegen, bevordert concentratie, vergemakkelijkt sociaal contact, bijdrage aan geluidssanering, adsorberen van fijn stof, stikstofverbindingen en ozon.
•
Groen heeft een economische functie: creëert een aantrekkelijke omgeving voor wonen, toerisme, recreatie en werken, meerwaarde van onroerend goed, opvang van water leidt tot besparingen op investeringen in rioolstelsels.
•
Kwaliteit van leven wordt steeds belangrijker. De Udenaar ziet een Uden waarin mensen op zoek zijn naar nieuwe manieren van leven, organiseren en werken. Dit kenmerkt zich door een streven naar hogere kwaliteit van relaties: tussen mens en aarde, maar ook tussen mensen onderling.
Groen heeft een functie voor de natuur: verhoging biodiversiteit, specifieke biotopen, beleven van natuur leidt tot draagvlak voor natuurbehoud en natuurontwikkeling.
Al deze functies kunnen deels op andere wijze vervuld worden, maar de groene openbare ruimte vervult meerdere functies tegelijkertijd. Een groene inrichting van de openbare ruimte is dus een efficiënte manier om deze maatschappelijk gewenste doelen te bereiken. Kwaliteit wordt verkregen door de juiste balans tussen inrichting, onderhoud en gebruik.
A farm for the future (48 minuten) Ons voedsel komt van de ‘agrarische sector’ die in de 20e eeuw eenzijdig afhankelijk is geworden van een beperkte bron: olie. Rebecca Hosking geeft haar persoonlijke zoektocht weer naar de manier waarop zijn de familieboerderij - die zij erft- zo kan gaan inrichten, dat deze bestendig is voor de toekomst.
Deze drie delen hangen sterk samen en kunnen niet los van elkaar worden gezien. Bron: www.groenkennisnet.nl
44
Geen QR lezer? http://youtu.be/nhVWNwCRpKg
45
Creëer ontmoetingsplaatsen of maak ontmoetingen mogelijk
Ben gastvrij en straal dat uit
Gastvrije samenleving 5.2
Sta open voor vernieuwende initiatieven en stimuleer en faciliteer deze initiatieven
Ga mee in het creatieve denken
Waardeer en stimuleer actief burgerschap
Zorg voor meer startersmarktplaatsen en bedrijfsverzamelgebouwen
Bied ruimte voor andere culturen
Geef heel Uden digitale mogelijkheden
Neem eigen initiatieven van inwoners en bedrijven serieus
Creëer broedplaatsen op creatief, cultureel en zakelijk vlak
Beperk je kwetsbaarheid door differentiatie van arbeid en bedrijvigheid
Gastvrij
Uden is in 2020 nog steeds gastvrij, een plaats die ontmoetingen mogelijk maakt. Mensen hebben aandacht voor elkaar, zeggen elkaar nog steeds gedag op straat en iedereen kan meedoen in de samenleving. Er is een toekomstperspectief voor allen. Uden staat bekend als het vriendelijke dorp met stadse allure en actieve burgers.
46
Laat iedereen zo goed mogelijk deelnemen aan de samenleving
Speel in op een veranderende samenleving en pas het aanbod van voorzieningen aan. Klassiek lunchconcert in plaats van disco?
47
Potentie creatieve industrie De potentie van de creatieve industrie is
Door de toenemende individualisering is de behoefte aan ontmoetingen juist toegenomen en is zorg voor elkaar belangrijk. Voor ieder individu is er in beginsel een mogelijkheid om samen te zijn. Voor alles is plaats: wonen, werken en recreëren.
groot. Het is een van de snelst groeiende sectoren in de Nederlandse economie. De visie van de sector is dat die potentie nog veel sterker kan worden benut, vooral in de cross-overs naar andere
In 2012 verrijst op het Leerpark in Dordrecht de
sectoren. De creatieve industrie is – door
Duurzaamheidsfabriek, een innovatief en technologisch
zijn eigen manier van innoveren en
centrum. Dit centrum biedt plaats voor intensieve samenwerking
grote flexibiliteit – een innovatiemotor,
tussen bedrijfsleven en onderwijs op het gebied van duurzame
een onmiskenbare aanjager van nieuwe
ontwikkeling. Stichting Urgenda heeft het Leerpark Dordrecht
producten en diensten. Andere sectoren,
geadopteerd als icoon voor duurzaamheid en sociale innovatie.
maar ook overheden en maatschappelijke
De Duurzaamheidsfabriek is - de naam zegt het al - een fabriek
organisaties, kunnen daar veel meer van
voor duurzaamheid. Met een techniekhal, laboratoria, ateliers,
profiteren dan ze nu doen. Ook de grand
bedrijfsruimtes en ontmoetingsplekken. Hier kunnen (startende)
challenges, de grote maatschappelijke
ondernemers, ‘groene’ investeerders en jong technisch talent elkaar
uitdagingen waar we in Nederland en in
ontmoeten. Een inspirerende leerwerkomgeving om duurzame
Europa voor staan – zoals de kosten van
producten en productiemethoden uit te proberen en te ontwikkelen.
het zorgstelsel, de druk op pensioenen,
Een plek ook waar leerlingen en werknemers die zich in de praktijk
duurzaamheid, mobiliteit, en de
willen bijscholen technologische kennis kunnen opdoen. Daarnaast
leefbaarheid en veiligheid van steden
is de Duurzaamheidsfabriek een kenniscentrum voor duurzame
– vragen om creatieve, ongebruikelijke
ontwikkeling (energie, materiaalontwikkeling, mobiliteit), gericht op
oplossingen en flexibele manieren
regionale en landelijke netwerken.
van denken en handelen. De creatieve
Bron: www.leerpark.nl/projecten/de-duurzaamheidsfabriek
Nieuwkomers zoeken naar een plek waarin het goed samenleven is. Het gastvrije Uden biedt dit. Uden staat open voor nieuwe Udenaren, is toegankelijk en biedt ruimte voor andere culturen. Dat is ook noodzakelijk om de bloei van Uden te waarborgen. Uden is blij met nieuwe geluiden, want ze zijn een inspiratiebron en verruimen het blikveld.
Niet alleen voor burgers is Uden een warm nest. Ook nieuwe bedrijven zijn meer dan welkom. Het van oudsher ‘makkelijke’ karakter van de Udenaar is ook hierin terug te vinden. Het openstaan voor vernieuwende initiatieven zit de Udenaar in de genen: er is ruimte voor creatieve ideeën. De kleine zelfstandigen en het middenen kleinbedrijf hebben hier dan ook hun plek gevonden, mede dankzij de ontspannen en dynamische sfeer waarin het goed netwerken is.
industrie wil en kan hier een belangrijke rol bij spelen, maar dan moeten bedrijven en kennisinstellingen elkaar wel beter weten te vinden. Krachtige bundeling van de belangrijkste partijen in de sector is daarvoor uitermate belangrijk. Bedrijfsleven en kennisinstellingen moeten elkaar feilloos kunnen vinden en van elkaar kunnen profiteren. Bron: www. topsectoren.nl/ creatieveindustrie
Transcedent man, 3 minuten Deze documentaire gaat over Raymond Kurzweil. Zijn ideeën over het eeuwige leven en singulariteit, waar mens en machine samen komen, komen uitgebreid aan bod. Voor- en tegenstanders over de hele wereld zijn aan het woord. En met behulp van animaties en archiefbeelden wordt zijn idee over de toekomst gepresenteerd. In dit fragment zien we hoe Kurzweil als 17- jarige jongen zijn computer presenteert die muziek kan componeren. Transcendent Man debuteerde op het Tribeca Film Festival in april 2009 en op het IDFA in november 2009 beleefde de documentaire zijn wereldpremière. Geen QR lezer? http://youtu.be/SjhB6J23Qjs
48
49
Het nieuwe werken is meer
Integrale samenwerking wordt gestimuleerd en mensen vinden elkaar rondom gezamenlijke belangen. Er is nog meer ruimte dan nu voor starters en men zoekt elkaar op in bijvoorbeeld bedrijfsverzamelgebouwen en kenniscentra. De overheid stimuleert, faciliteert en staat open voor vernieuwing en eigen initiatief. Bovendien vervult zij een sturende rol in het verbinden van mensen, groepen, instellingen en bedrijven en het nieuwe werken is de maat. De overheid geeft kaders op hoofdlijnen en weegt verschillende belangen af, maar geeft -als dat kan- maximale ruimte aan nieuwe initiatieven.
dan
thuis werken en op afstand communiceren. Het hebben van een goede work life balance wordt gezien als de belangrijkste parameter voor succes in het werk. Werknemers worden meer mobiel, delen vaker informatie met elkaar netwerken en weten steeds beter wat ze willen. Het werk wordt hierdoor steeds vaker ‘overal en altijd’ gedaan, in samenwerking met anderen. De werkomgeving speelt een belangrijke rol in het ondersteunen van die nieuwe manier van werken. Resultaten komen voort uit de combinatie van mensen, technologie, het bedrijfsproces en de werkruimte. verstandig
aan de werkomgeving aan te passen waarop de organisatie wil werken, nu en in
Organisaties doen er op de manier de toekomst.
Bron: www.voordetoekomst.nl/
Onderzoeken wijzen uit dat leren met games, mits goed ingezet, zeer effectief kan zijn. Ze kunnen individueel ingezet worden, maar ook collectief. De grote kracht van games is dat ze bijzonder aansprekend zijn en leerlingen en studenten weten uit te dagen.‘Gesture-based computing’ ruilt het toetsenbord en de muis in voor het lichaam. Met lichaamsbewegingen, gezichtsuitdrukkingen en stemherkenning wordt het interacteren met computers veel natuurlijker. Het stelt studenten in staat om te leren door te doen. Bron: www. kennisnet.nl
50
het-nieuwe-werken
51
Gezellig middelpunt 5.3
Zorg voor een goed uitgerust centrum
Behoud Udens centrale rol in het regionale denken
Wees dienstbaar aan regio
Houd het winkelcentrum compact en bewaak het aanbod
Faciliteer in bereikbaarheid en parkeergelegenheid
Sta open voor sterke culturele evenementen
Creëer groei om de regiofunctie te behouden
Durf te dromen
Gezellig centrum van de regio
In 2020 is Uden het warm kloppend hart van de regio met een volwassen winkelaanbod en met de horeca als gezellige trekpleister. Een goed uitgerust en gastvrij centrum, dat aantrekkelijk is voor Udenaren en voor mensen uit de wijde omgeving. Nog steeds zijn anderen meer dan welkom, nog steeds is het goed toeven in het middelpunt van Noordoost-Brabant.
Blijf werken aan een aantrekkelijk centrum voor winkelen en horeca
Werk aan een sterke verbinding tussen centrum – Uden-noord – Maashorst)
52
Maak Uden toegankelijk
Houd gastvrijheid hoog in het vaandel
Zorg voor goed openbaar vervoer
Verzamel een breed en prikkelend aanbod van voorzieningen en zoek daar partners voor
53
De regio ‘As50’ wordt gevormd door de gemeenten Uden, Oss, Veghel en Bernheze. Het is een economisch sterke regio die ligt tussen de grote steden Eindhoven, ’s-Hertogenbosch en Nijmegen. Elke gemeente heeft daarin zijn eigen kleur en karakter, voor allen is een plek en alles is vertegenwoordigd. Zo vullen bijvoorbeeld het uitgebouwde en aantrekkelijke winkelcentrum van Uden en de sterke foodindustrie van Veghel elkaar aan. Uden is het centrum van deze regio, letterlijk en figuurlijk. Ze kan zich volledig vinden in de rol om dienstbaar te zijn aan de regio. Het past bij haar karakter.
Wim de Ridder (Futuroloog en hoogleraar toekomstverkenning universiteit Twente): Voor mobiliteit betekent dat, dat er een geheel nieuw product naar voren is gekomen: de zelfsturende elektrische auto die volledig zelfstandig zijn weg vindt. Wim de Ridder noemt dat: rijden op postcode. Die auto’s zijn veilig, want botsvrij. Ze detecteren automatisch obstakels, waardoor ongelukken verleden tijd zijn. Ze zijn zelfsturend. Je hoeft alleen maar de bestemming in te spreken en hij vindt de kortste route. Ondertussen kun je praten, een spelletje
de 2 0 15
g vraa
n af .” at va d ff e n t i ertre an u v v o r e e ti lt.nl an duc onsu o’s ga i c o r r e a r p n s ce .futu en van h el lwww hed : k j i n l “De S e o g o Br e de m energi e l e i foss naar
doen, slapen – al wat je maar wilt, want sturen is niet nodig. Die auto’s zijn energiezuinig, want ze zijn licht en rijden op elektriciteit. De kern van de revolutie in de mobiliteit zit in de ICT die menselijk handelen heeft overgenomen. De grootste revolutie van ‘rijden op postcode’ is dat niet iedereen meer een auto voor de deur hoeft te hebben. Als je de wagen hebt gebruikt, rijdt die zelfstandig naar zijn oplaadpunt. Als je hem weer nodig hebt, komt de auto zelfstandig voorrijden. Onderzoek heeft uitgewezen dat je zo zeven maal zoveel mobiliteit in de stad kunt faciliteren. Toekomstmuziek? Wim de Ridder benadrukt dat de technologie nu al bestaat en functioneert. Bron: www.futureconsult.nl
54
55
Door de komst van het ziekenhuis is er een sterke verbinding ontstaan tussen Uden en Uden-Noord. Uden-Noord functioneert als etalage van Uden aan de A50. Ook de verbindingen met Oss en ’s-Hertogenbosch in de ene richting en met Veghel en Eindhoven in de andere zijn verbeterd via hoogwaardig openbaar vervoer. De vestiging van het ziekenhuis heeft als katalysator gewerkt om de relatie tussen de stedelijke kern (het centrum van Uden) en de landelijke omgeving (de Maashorst) te versterken. Uden-Noord verbindt Uden met de regio en het centrum van Uden met de Maashorst.
Uden geldt als een aantrekkelijke plaats om te winkelen en te recreëren. Het compacte centrum is daar zowel ruimtelijk als sociaal op ingericht. Met het Udense winkelrondje als kern biedt het centrum meer dan winkelen alleen. Het centrum van Uden is een plaats om elkaar te ontmoeten, in de winkels maar ook op de terrassen en tijdens een van de talrijke evenementen die Uden kenmerken. Daarnaast zijn er vele mogelijkheden om tijd door te brengen in het groen, zowel binnen de bebouwde kom in de parken, als ‘buiten’ in het waardevolle groen rondom het centrum. Fietsroutes koppelen de regionale kernen en vormen een prettig alternatief voor de auto. Het buitengebied is een aantrekkelijk uitloopgebied met veel fiets- en wandelfaciliteiten en de Maashorst en Bedaf als waardevolle natuur- en landschapseenheden.
Hoogleraar Future Energy Systems, Van Wijk zet aan de TU Delft een Green Campus op. Hij brengt wetenschappers, studenten en bedrijven
5.4
Groen, gezond, gastvrij en gezellig
bij elkaar, om zo nieuwe efficiënte en duurzame energiediensten, energiesystemen en energietechnologie te ontwikkelen. Zijn eerste project is een duurzame parkeergarage die fungeert als elektriciteitscentrale. In eerste instantie biedt de garage alleen oplaadpunten voor elektrische voertuigen. Later komen hier auto’s met brandstofcellen bij. Deze kunnen dan onder meer biogas of waterstof omzetten in stroom voor andere doeleinden.
‘Hoe ziet Uden er uit in 2020?’ Deze centrale vraag is tijdens het proces op vele manieren aan de Udenaar voorgelegd. De antwoorden zijn aangevuld met inzichten van deskundigen en geven in grote lijnen weer wat Uden tegen gaat komen, waar ze rekening mee moet houden en hoe ze daar mee om kan gaan. Uiteindelijk heeft dit geleid tot een gezamenlijk doel voor 2020: Uden vormt een groen, gezond, gastvrij en gezellig centrum van de regio.
Van Wijk: ‘Als je in de parkeergarage met brandstofcellen elektriciteit opwekt, hebben we met een garage van 500 auto’s een 40 MW elektriciteitscentrale gebouwd. De auto met brandstofcel is het nieuwe, efficiënte en flexibele elektriciteitsproductiepark van de toekomst.’ Bron: www.profadvanwijk.com
56
56
57
. en .. ud in De toekomst is begonnen! Het project Udenaar de toekomst is afgerond; we gaan nu verder. De Udenaar wil dat de gemeenteraad de komende jaren -bij het bepalen van uitgangspunten en bij het maken van keuzes- regelmatig dit document ter hand neemt. Op die manier wordt de visie vertaald en zichtbaar gemaakt in concrete acties. Hierbij moet gezegd worden dat de veranderende rol van de overheid (faciliteren, stimuleren, participeren) ook vraagt om een andere rol van partijen in de samenleving. Méér initiatief vanuit de samenleving is nodig, maar alléén mogelijk met actieve burgers, organisaties en bedrijven. Het is belangrijk voor de lokale bestuurders en de partners in de samenleving om hierin de juiste balans te vinden en duidelijke rollen te kiezen. Samen kunnen zij er voor zorgen dat de visie gestalte krijgt. Want Udenaar de toekomst was ‘slechts’ het startpunt, de toekomst is begonnen!
58
groen, gezond, gastvrij en gezellig
59
Colofon ‘Udenaar de toekomst’ is een uitgave van de gemeente Uden en is tot stand gekomen mede dankzij de hulp van vele Udenaren. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Bestuurlijk opdrachtgever René Peerenboom Ambtelijk opdrachtgever Jeroen Smarius Projectleider Mirande Heffels Projectgroep Wim Althuizen, Juanita van der Hoek, Letty van Lieshout, Josien Rutjes, Janny Straatsma, Jan van Vlijmen, Anthony Wijnen, Frans Govers (burgerlid) Projectgroepondersteuning Jeroen van de Berg, Gea van den Berg, Erwin Decates, Maria van Deventer, Kelly van Gessel, Hans Joosten, Nancy Kalbvleesch, Christel Kerssens, Edith Maassen, Guus van Mil, Wil Trienekens Externe denktank Hans van Alphen, Fokko Jolles, Marianne Muller, Pieter de Waard, Martin van Zanten Adviseurs René van der Burgt, Dirk Louter, Reinoud & Jules, Marcel Stolk Tekst en concept Helen Rutten, Biloela Communicatie Eindredactie Frans Govers, Mirande Heffels, Helen Rutten Vormgeving en illustraties Karin Mastenbroek, Judith Vermeulen Fotografie BHIC ‘s-Hertogenbosch (historisch materiaal), gemeente Uden Tekeningen Leerlingen van Udense basisscholen: Den Dijk (Odiliapeel), St. Jozef (Uden), Marimba (Uden), St. Paulus (Uden), De Springplank (Uden), De Vlonder (Uden)
60
Druk Geert-Jan Mans, Frank Vonk,
uden.nl rt 2012 , Postbus83@ e Uden, maa 0413 281911 de gemeent n on va fo e le av Te tg l, Ui , www.uden.n 5400 AB Uden Postbus 83,
