UArchitects heeft bij dit stralendwitte schoolgebouw 45 m³ Plato Fraké ingezet, in

o k to b e r 2 0 1 4 het houtblad

6

Helder spel van grote en kleine lijnen.

UArchitects heeft bij dit stralendwitte schoolgebouw 45 m³ Plato Fraké ingezet, in patronen die de schoonheid van de omringende natuur weerkaatsen. Dat leverde een nominatie op voor twee internationale houtarchitectuurprijzen, van de AHEC (American Hardwood Export Council) en het World Architecture Festival (WAF) 2014.

nieu w v iert o ud o k to b e r 2 0 1 4

s pilcen t rum ’t h o fk e eind h ov en

foto’s: www.johnlewismarshall.com

het houtblad

7

Palmbomen groeien tegen de verdrukking in, zegt men

bestaande schoolgebouw te sparen en uit te breiden. Hoe

wel. Leg er stenen op, hang er gewichten in: des te sierlij-

enthousiast de opdrachtgever en buurtbewoners ook

ker groeien ze. Spilcentrum ’t Hofke in Eindhoven bewijst

waren, weerstand bleek er eveneens te zijn.

dat zo’n wetmatigheid soms ook geldt voor architectuur. Dit project vroeg om een lange adem. In 2005 haalden

Eeuwenoude beuken Die kwam uit onverdachte

Misak Terzibasiyan en Emile van Vugt van UArchitects de

hoek: de oude school stond op de rand van een historisch

opdracht binnen, en wel vanwege hun voorstel het

groendomein, ooit behorend bij het laat-middeleeuwse

tekeningen: uarchitects eindhoven


8

Detail gevel klaslokaal.

Superbrede trap waarlangs hele schoolklassen sprinten. Treden en leuningen zijn van bangkirai; trapborstwering, plafond en muur-


delen zijn van Plato Fraké.

Plattegrond begane grond.

Strak ensemble in stralendwit en bescheiden bruin.

Titanenklus De architecten kozen voor een handvorm-

ten tijde van het ontwerp liep er een reddingsactie. Speer-

steen met nerfstructuur (geschikt voor schilderen) in

punt waren precies de bomen rond het oude school-

standaardmaten (210 x 100 x 50 mm), die echter verticaal

gebouw, vooral een laan met eeuwenoude beuken (circa

moest worden verwerkt. Dat was een titanenklus voor de

250 jaar oud). Die maakten het uitverkoren ontwerp nu

metselaars, die de stenen op hun kortste kant in half-

onmogelijk. Het hele plan ging van de baan. Maar beide

steensverband op elkaar moesten zetten, met een dieplig-

architecten namen welgemoed de handschoen op. Ze

gende lintvoeg van 2 cm breed, en bij een afgestreken

maakten een heel nieuw ontwerp (2009), waarbij de

stootvoeg. Het effect blijkt alle moeite waard: de witge-

oude school alsnog werd gesloopt maar de bomen bleven

verfde gevel heeft nu een sierlijk verticaal ribbeltjespa-

staan. Het resultaat is een sprankelend nieuw gebouw

troon dat zowel aan riet als schors doet denken. Drie rijen

waarvoor de schoonheid van die woudreuzen als leidraad

verticale ramen, in wisselende breedtematen, versterken

gold.

de natuurlijke uitstraling nog. En op sommige plaatsen is

9

het houtblad

wing had daar al vaak terrein van afgeknabbeld en juist

o k to b e r 2 0 1 4

kasteel Het Hoffken van Tongelre. Oprukkende bebou-

de muur overhoeks voortgezet in het interieur: dan is het

Opzet De gesloopte school liet wel sporen na. Die stam-

boomvormige logo van steenfabrikant Wienenberger in

de uit 1958, een laat ontwerp van de gerenommeerde

de brede kant van de stenen te zien.

Eindhovense architect Martinus van Beek, befaamd om zijn zorgvuldige materiaalgebruik. Zijn Mariaschool was

Poëtische vertaling ‘Het mooie van schors en riet,’

geliefd bij buurtbewoners onder de koosnaam Witte

leggen Terzibasiyan en Van Vugt ter locatie uit, ‘is de sub-

School. Twee stevige bakstenen hoekpartijen omklemden

tiele en onbegrensde vormvariatie.’ Zij zochten ook ver-

een inspringend, glasrijk middendeel: de entree. Char-

der voor hun architectuur naar een poëtische vertaling.

mant was ook de ligging, schuin op de Koudenhovenseweg, als achtergrond van een lommerrijk schoolplein. UArchitects heeft al die kenmerken van de Witte School in hun eigen nieuwbouw opgepakt.

p l ato f r a k é i n s t e e d s w i s s e l e n d e b r e e d t e s e n va r i at i e s

Op de plaats van de oudbouw staat nu een groot lang werpig blok, met in het hart een wijkende glasgevel met voordeur. De gevel is wederom van wit geschilderde bak-

Zo kwamen ze uit op het FSC-/PEFC-gecertificeerde

steen en heeft, net als toen, een zwarte plint. Verder

houtproduct Plato Fraké. Basis is een snelgroeiende

kreeg ook het nieuwe pand een duidelijke bekroning.

West-Afrikaanse loofhoutsoort die bijzonder goed rea-

Waar de oude school tentdaken (hoekpartijen) en een

geert op het Nederlands procedé van platoniseren (koken

zadeldak (midden) had, heeft de nieuwbouw een lange

+ drogen + bakken). Aldus ontstaat foutloos hout, zonder

horizontale band die de bovenste laag markeert. Het hart

knoesten of harszakken, met een mooie tekening van

daarvan is een open bandvenster van wel 20 m breed.

vlam en zwarte strepen. Het is zeer vormvast en onder-

Erachter ligt een dakterras.

houdsvrij. Het was het ideale materiaal om heel ’t Hofke de gewenste differentiatie te geven.

Alvar Aalto Terzibasiyan en Van Vugt hebben net als Van Beek uitzonderlijk grote aandacht voor bouwmateria-

Contrasterend In de voorgevel gebeurt dat beschei-

len. Met één verschil: ze schromen niet ‘gewone’ materi-

den, hier domineert de ranke verticale baksteen en is het

alen e igenzinnig toe te passen. Terzibasiyan (Armeense

hout vooral contrasterend ingezet. Zo heeft het meren-

vader, Finse moeder) noemt als een van zijn idolen de

deel van de ramen één dagkant van schuin geplaatst Pla-

Finse architect Alvar Aalto: ‘Een geweldig architect, nooit

tohout, en siert het beide zijranden van het open band-

bezig met iconen bouwen maar met ruimten scheppen,

venster. Die beide uiteinden zijn dichtgezet, met houten

fijne gebouwen maken, waarbij hij gewone materialen

schermen waar het licht doorheen straalt. Slechts op één

vaak experimenteel heeft toegepast.’ Dat hebben ze hier

plaats, rond de ingangsnis, vormt het Plato Fraké wel hele

ook zelf gedaan, wat vooral blijkt uit de textuur van ‘t

wanden. Zowel zijmuren als plafond zijn hiermee geheel

Hofke. Hiervoor gold niet de oude school, maar het nabije

bekleed, en dat zet zich binnen voort. En op beide zijge-

groendomein als inspiratiebron. De oude bomen daar

vels is wel meer hout. Hier wisselen gevelvlakken van Pla-

hebben een ruige schors en rieten matten die ze tegen uit-

to Fraké de stenen muurdelen af. Deels verbergt dat zo de

droging beschermen. De rijke detaillering daarvan kreeg

brandtrap, deels is het puur versiering die de dichte muur

weerklank in de buitenmuren.

tot plaatje maakt.

■ ■ ■



10

Het Plato Fraké gaat naadloos van de ene in de andere toepassing over.

Voor de textuur van de gevels dienden oude bomen uit het aanpalende groendomein tot inspiratie.

Vorm, kleur en maatvoering zijn perfect op elkaar afgestemd.

vangst is warm, in een brede hal die een echo van de oude

een eigen associatie op de natuurlijke variëteit. Ze ont-

school vormt, maar ditmaal grotendeels is bekleed met

wikkelden formules om met hout van verschillende

hout. Hier is als vroeger meteen een superbrede trap

breedtematen (35/50/90/140 x 18 mm) steeds wisselen-

waarlangs hele schoolklassen sprinten. De treden en leu-

de patronen te vormen. Zelfs de kieren tussen het hout

ningen zijn van transparant geschilderd bangkirai, maar

variëren in breedte (5, 10, 15, 20, 25, 30 mm). Op verschil-

vooral het Plato Fraké is hier prominent. De borstwering

lende plaatsen vertoont het hout zo uiteenlopende patro-

van de trap is ervan; het zet zich soepel voort over het pla-

nen. Daarachter gaat een gedachte schuil: het houtpa-

fond en langs enkele muren. De overgangen zijn volko-

troon verdicht naarmate de afstand tot het groendomein

men foutloos, welke knik het betreffende patroon ook

verkleint. Het hout aan de voorzijde van de school laat

maakt, bijvoorbeeld van borstwering naar wand of van

veelal een patroon met vier tot vijf wat bredere stroken

wand naar plafond.

zien. Aan de achtergevel, en in de tuinmuren en schuren aldaar, zijn kleinere breedtes toegepast.

Subtiele handreiking Steeds is het Plato Fraké vergelijkbaar toegepast: in wisselende breedtes en allerhande

Hele kunst Het verwerken van al dat hout was een hele

variaties. Toch zijn de verrassingen talrijk. Soms zijn er

kunst. Douwe Sanders van Bouwcenter Veghel herinnert

muurvlakken waarin het patroon haast ononderbroken

het zich als de dag van gisteren. Alle maten en patronen

een hele deur blijkt te omspannen. Elders vormt het piep-

waren door de architecten vastgelegd en uitgetekend. Het

kleine stukjes, een half muurtje of een leuning, waaraan

vroeg van de timmerlui uiterste nauwkeurigheid. In totaal

het ritmisch dan net wat extra levendigheid geeft. En

werd 45 m³ Platohout verwerkt, met ruim vijftien ver-

soms verwacht je een houten borstwering, maar staat er

schillende kopmaten en wisselende lengtematen. San-

ineens een draadstalen exemplaar, voor nog meer ver-

ders: 'Dat vonden we geen bezwaar, maar een uitdaging

scheidenheid. Hier begrijp je pas waarom de meeste ra-

was het wel.' Wat het werk vergemakkelijkte, was dat al

men aan één kant die scheve dagkant hebben, in een Plato

het hout precies eender was behandeld, ook in brandwe-

Fraké-patroontje. Dat blijkt een subtiele handreiking die

rendheid (klasse B). Volgens het Bouwbesluit was dat niet

het uitzicht enigszins stuurt. Buiten leek dat een wille-

nodig, maar de architecten wilden kleurverschillen uit-

keurig gebaar. Binnen werkt het als vanzelfsprekend. De

sluiten. Dennis Leegwater, directeur Leegwater Houtbe-

schuine dagkant wijst richting domein, dus naar die mooie

reiding Heerhugowaard, vertelt hoe dat is gedaan. Eerst

oude bomen waaraan deze hele architectuur een ode is. •

werd al het Plato Fraké geïmpregneerd met brandvertra-

hilde de haan

gend Flame Delay PT (volgens door KOMO geaccrediteerd procedé onder vacuüm en druk). Vervolgens is het tweemaal rondom behandeld met okerkleurig Sansin Envirostain SDF. Het hout heeft hierdoor een zeer stabiele okerachtige tint.

C O 2 - V O E TA F D R U K In het project is onder andere 45 m² Japans ceder gebruikt.

Vides Binnen opent het rechthoekige bouwvolume zich

Dat betekent een CO2-vastlegging van 34.855 kg. Dit com-

als een zeer afwisselende wereld. Allereerst ruimtelijk:

penseert de uitlaatgassen van een middenklassenauto over

het hele blok is doorspoeld met vides die overal de totale

232.360 km, of het jaarlijkse elektragebruik van 38 huis-

gebouwhoogte voelbaar maken en het daglicht rijkelijk

houdens.

binnenlaten. Bovendien is hier overal volop hout aanwe-

Locatie: Koudenhovenseweg Zuid 202, Eindhoven Opdrachtgever: SKPO (Stichting voor Katholiek en Protestants-Christelijk Onderwijs) Eindhoven (skpo.nl) Ontwerp: UArchitects Eindhoven; Misak Terzibasiyan en Emile van Vugt (UArchitects.com) Aannemer: Nieuwenhuizen Daandels Bouw, Uden (n-d.nl) Constructeur: Van de Laar, Eindhoven (vandelaar.info) Leverancier Plato Fraké: Bouwcenter Veghel (bouwcenterveghel.nl); behandeling: Leegwater Houtbereiding Heerhugowaard (leegwater.nl) Bouwperiode: Januari 2012 - september 2013 Oppervlak (bvo): circa 3.215 m2 Bouwkosten: ± € 4.100.000,- (incl. installaties, excl. btw)

o k to b e r 2 0 1 4

zig, nu in contrast met veelal witgestuukte muren. De ont-

11

het houtblad

Uiteenlopende patronen Bijzonder is vooral hoe dit Platohout steeds is verwerkt. De architecten bedachten

UArchitects heeft bij dit stralendwitte schoolgebouw 45 m³ Plato Fraké ingezet, in

Recommend Documents