Uitgave van U-center Jaargang 4
THE
Editie 12 2014
U-SUPPORTER
Expat-sores
Simon kon er niet voor vluchten. p.3
Vlak land
In de herstelgrafiek vlakken de heuvels geleidelijk af. p.6
Tijdmachine
En nog vijf handige ACT-metaforen. p.8
schreef een prachtige
iti ed e-
met kwetsbaarheid.
nt
over haar ervaringen
e
toneelvoorstelling
Le
4
Nicole Wessel
S U P P O RT E R
Lees haar hele verhaal op pagina’s 4 en 5.
Pil
I
n het jaar voordat ik werd opgenomen met depressieve klachten, heb ik veel steun gehad aan dit boek van Mike Boddé. Een heerlijk boek over zijn depressie, dat lekker wegleest, treffend en met humor. Ik heb een tijdje dezelfde medicatie als hij gebruikt. Wel jammer van de hoeveelheid bijwerkingen. De voorstelling die Mike erover gemaakt heeft, viel me overigens enorm tegen. Maar dat inspireerde mij wel om iets beters/mooiers te maken.’
Eyeopeners
Dit zijn de eyeopeners van Nicole Wessel.
Steevast aan de top en steevast depressief
Deze winnaar voelde zich een loser Het mooiste goud in Sotsji was voor Stefan Groothuis. Niet alleen omdat hij de 1.000 meter won met grote overmacht. Ook omdat hij amper twee jaar eerder diep in een depressie zat en zelfmoord overwoog. De sprinter bleek gelukkig toch van
Levenslang met dwang J
de lange afstand.
M
ooie dingen? Het is maar hoe je ernaar kijkt. Schaatser Stefan Groothuis haalde in 2011 na een spierblessure een derde plaats op het WK in Inzell, zijn vrouw was zwanger van hun eerste kind en ze hadden net een droomhuis gekocht. Stefan zag het niet. Iets in hem kon op den duur alléén nog schaduwzijden zien.
an Kooijman neemt in dit programma van RTL5 een groep van zeven mensen mee op reis om hun dwangstoornis aan te pakken. Zij gaan onder begeleiding van een aantal experts op dit gebied de moedige strijd tegen hun obsessieve dwang aan. Het blijken doodgewone mensen die ergens in hun leven ongewild slachtoffer zijn geworden van hun eigen dwangmatigheden.
Luiken openen ‘In 2011 heb ik een half jaar lang dagen en wekenlang geweten waar de hel was. De hel creëer je in je eigen hoofd, weet ik nu. In mijn hoofd kon ik mij niets ergers voorstellen dan waar ik me toen bevond. Die hel heet depressiviteit en ik wil mijn verhaal vertellen, onder meer om het taboe op psychische klachten te doorbreken.’ Dat was wat hij vorig jaar zei in het KRO-programma Recht uit het hart’. Groothuis had zijn depressie verborgen voor iedereen behalve zijn vrouw en beste teammaat Jan Smeekens. Ineens opende hij de luiken voor heel Nederland. We krijgen daardoor een beeld van de wijze waarop depressiviteit werkt in het hoofd van een topsporter. Je hoeft geen ‘loser’ te zijn om je een loser te voelen. Winnen of verliezen heeft niet per se iets te maken met je psyche.
De Psyche-logen D
eze toneelvoorstelling regisseer ik en heb ik mede gemaakt. We doorbreken het taboe op psychische kwetsbaarheid door de monologen van vijf krachtige vrouwen weer te geven. De tegenstelling van kracht en kwetsbaarheid is herkenbaar voor veel mensen. Kracht en kwetsbaarheid gaan vaak samen. Lees er meer over in het interview met mij op pagina’s 4 & 5.
Hoog verwachtingspatroon ‘Iedereen kan voor zichzelf een hel in zijn hoofd creëren, wanneer hij dat soort gedachten krijgt. Alles is dan zwart. Pikzwart. Alles kon me gestolen worden. Ik was echt helemaal kierewiet’, zegt hij in Recht uit het hart. ‘Er zullen verschillende oorzaken zijn, zoals een genetische aanleg. Belangrijke leidraad was in
Gastcolumn ‘verzuimprofessor’ Willem van Rhenen
Gezocht: energieleveranciers Er is een verschuiving gaande in de wereld van het langdurend verzuim. Op dit moment heeft 35 tot 50 procent van dat type verzuim een psychische oorzaak, terwijl een paar jaar geleden ‘slechts’ 25 tot 30 procent psychisch van aard was. Dat heeft deels te maken met de aard van het werk in Nederland – steeds minder productie, steeds meer dienstverlening – en de bijbehorende stress. Ook de crisis doet een duit in het zakje. Want de medewerker die niet meer op zijn plek zit, heeft niet zomaar iets anders gevonden. De financiële gevolgen van dit verzuim zijn enorm. Een verzuimdag kost een werkgever al snel 250 euro per dag. De duur van het psychische verzuim was in 2013 gemiddeld 180 dagen. Dit betekent dus dat uitval ten gevolge van psychisch verzuim gemiddeld zo’n 45.000 euro kost. We zijn met z’n allen hard op zoek naar manieren om het verzuim terug te dringen. Het gros van de psychische aandoeningen heeft te maken met depressieve en/of burn-outgerelateerde klachten. Volledige rust is dan vaak de eerste reactie. Uit mijn onderzoek From stress to engagement blijkt echter dat dit niet per se het juiste antwoord is. Althans, het is niet genoeg. Bij fysieke vermoeidheid kan het helpen, bij geestelijke
ieder geval dat ik vanaf begin twintig de tegenslagen in het schaatsen steeds moeilijker kon relativeren. Soms werd ik letterlijk misselijk als ik terugdacht aan mislukte races.’ In Inzell kiepert hij over de rand. Hij is doodziek van zijn derde plaats, ondanks dat hij net is hersteld van een blessure, en blijft een week in bed liggen. De huizenmarkt zakt in en hij begint zich enorme zorgen te maken over zijn nieuwe huis, waar de koopakte klaar voor ligt. ‘Ik zag mijn toekomst onder mijn voeten wegzakken. Ik worstelde met mijn eigen hoog opgelegde verwachtingspatroon.’ In die maand draait zijn brein overuren. Hij slaapt nauwelijks nog. En wanneer de slaap terugkomt door het gebruik van kalmeringspillen, zakt hij diep weg in een depressie die tot in de winter duurt. ‘Op onbegrijpelijke wijze werd ik in de winter tweevoudig Nederlands kampioen, terwijl ik ’s nachts jankend en in foetushouding op bed lag.’
Niet afzwakken Na wat omzwervingen in het alternatieve circuit vindt hij uiteindelijk de psycholoog die hem helpt te zoeken naar de kern. ‘Daardoor ontstond ruimte om te realiseren dat er geen pasklare antwoorden bestaan. Niemand kiest ervoor en niemand is er vrij van. Ook topsporters niet. Naarmate het beter gaat, ontstaat de neiging om het af te zwakken. Ten onrechte. Ik moet blijven herinneren hoe extreem dit was om me te wapenen voor de toekomst.’ Je kunt Stefan Groothuis’ verhaal nog steeds bekijken op www.uitzendinggemist.nl.
The U-supporter verdwijnt!
uitputting niet. Dan loont het vooral om de batterij weer op te laden. Drie factoren spelen daarin een rol. Eén: de steun die je ervaart van collega’s, de baas en het thuisfront. Twee: de ruimte die je krijgt om binnen de gegeven kaders je werk zo in te vullen als je zelf wilt. Drie: de mate waarin je je competent voelt, bijvoorbeeld door carrièreperspectief, scholingsmogelijkheden en goede begeleiding. Welke factor het belangrijkst is, verschilt per persoon. Dus de eerste opdracht voor een medewerker met een dreigende burn-out is: zoek uit wat jouw belangrijkste bron van energie is. Werkgever kunnen vervolgens onderzoeken of het mogelijk is om hierin te faciliteren. Geeft een medewerker aan dat hij energie krijgt van een compliment van zijn chef? Of juist van meer ruimte om zijn eigen ding te doen? Ze moeten hun best doen om het te regelen. Als straks de arbeidsmarkt aantrekt, is het de enige manier om de beste mensen binnenboord te houden.
Tenminste, in zijn huidige vorm. Deze editie is de laatste editie die gedrukt op uw deurmat belandt. Komende edities zouden wij graag in uw digitale brievenbus bezorgen. Reden? U-center investeert graag in méér artikelen en video’s die u als oud-cliënt helpen om te blijven herstellen. We doen dat ook graag met meer actualiteitswaarde. Doordat het aantal oud-clienten groeit en de kosten voor drukwerk en verzending dus oplopen, zien we ‘digitaal’ gaan als de enige juiste weg om de kwaliteit te verbeteren en vaker in uw postvak te verschijnen. De kans is echter groot dat wij nog geen of geen correct e-mailadres van u hebben.
Willem van Rhenen, Professor Engagement and Productivity aan Nyenrode Business Universiteit en directeur Onderzoek en Ontwikkeling bij ArboNed
Wilt u The U-supporter voortaan digitaal ontvangen? Meld u aan op www.u-center.nl/u-supporter.
center
Simon Andrew volgde het Engelstalige programma van U-center
‘Je kunt niet vluchten voor een depressie’ Expat Simon Andrew werd in zijn internationale loopbaan achtervolgd door een depressie. Dit jaar ziet hij als het doorbraakjaar. Hij volgde het Engelstalige programma van U-center en leerde oude copingmechanismen los te laten.
H
ij is Australisch, werkte jarenlang in Brussel en deed vrijwilligerswerk met zijn man in India en Mozambique. Als iemand weet dat je niet kunt vluchten voor een depressie, dan is het Simon Andrew wel. Steeds stak somberheid de kop op, waar hij ook ging. Tien jaar geleden werd de diagnose formeel gesteld. Door medicatie, tips en ervaringen wist hij een redelijk stabiel leven te leiden. In eerste instantie ook in Amsterdam, waar hij 2,5 jaar geleden neerstreek.
Als klein jongetje werd ik gepest met mijn geaardheid, zonder dat ik eigenlijk wist wat “gay” was. Tijdens mijn verblijf werd duidelijk welke copingmechanismen ik daarvoor heb ontwikkeld. Die paste ik toe wanneer ik druk of stress ervaar.’
Meer vat Tot de kern Tijdens zijn internationale loopbaan heeft Simon veel medisch specialisten gezien. ‘De afgelopen tien jaar heb ik met zo’n twintig verschillende specialisten gesproken. Sommige gaven goede adviezen. Sommige waren na een tweede consult kwijt wat ik de week daarvoor had verteld. Eén viel er zelfs in slaap. Wat ik miste was een intensieve focus, die ik wel vond bij U-center. Daar gingen we tot de kern van mijn probleem. Zo leefde ik bijvoorbeeld continu met de gedachte dat mensen mij veroordelen.
Acceptance & Commitment Therapy heeft hem geholpen om die mechanismen los te laten. Jeanine Souren (foto) heeft hem daarbij geholpen. ‘Ik heb geleerd om in moeilijke situaties even terug te stappen, diep adem te halen. Het is verassend hoe zoiets ogenschijnlijk eenvoudigs zo effectief kan werken.’ Van zijn depressie is Simon nog niet af. ‘Je kunt er niet van vluchten. Maar ik merk wel dat ik er steeds beter vat op krijg, naarmate ik mezelf beter begrijp en ook zie dat ik een keuze heb in de wijze waarop ik op situaties reageer.’
Een slag dieper ‘Ik vond vrij snel een baan’, zegt hij. ‘Maar dat pakte niet goed uit. Het bedrijf is een non-profitorganisatie, maar qua cultuur leek het eerder op een schoenenfabriek. Ik was het oneens met de manier waarop werknemers werden behandeld. Er was geen ruimte voor een eigen mening of visie. Daar kon ik niet mee omgaan. Mijn depressie stak weer de kop op. Aan het einde van de dag kwam ik helemaal leeg thuis, ik voelde me geïsoleerd. Het was voor mij echt tijd om een slag dieper te gaan. Om uit te vinden waar die depressie is begonnen en hoe ik er ook in moeilijke momenten mee kan omgaan. Ik spreek alleen Engels, dus het was voor mij heel fijn dat U-center een Engelstalig programma aanbiedt.’
U-center in English please Vanaf dit jaar heeft U-center een Engelstalige behandeling voor internationaal publiek. Jeanine Souren is een van de behandelaars die aan het programma is verbonden. ‘Er is grote vraag naar’, zegt Jeanine. ‘Bijvoorbeeld van expats die in Nederland aan zichzelf willen werken, maar ook mensen uit het buitenland die graag volgens onze methode worden behandeld. Het programma is precies hetzelfde, maar dan in het Engels.’
Oud-clienten adviseren vanuit eigen ervaringen over optimale zorg
Deze cliëntenraad vertegenwoordigt u in U-center U-center heeft een cliëntenraad die voor uw belang meedenkt en meekijkt in de kliniek. Vijf oud-cliënten adviseren de directie over alles wat de zorg beter kan maken. Vier vragen aan voorzitter Gordon van der Avoort.
Waarom een cliëntenraad?
Hoe blijven jullie op de hoogte?
‘Eén van de fundamenten van het zorgbeleid van U-center is hoogwaardigheid. Zorg is pas echt hoogwaardig als er aandacht is voor veranderingen in de zorgbehoefte van cliënten. Want dat is waar het uiteindelijk om gaat binnen U-center: effectieve zorg leveren, zodat mensen zich optimaal geholpen voelen. Wij zijn er als cliëntenraad voor om puur vanuit het perspectief van de patiënt mee te denken. Vanuit onze ervaring hopen wij bij te dragen aan de voortdurende verbetering van U-centers zorgverlening.’
‘Om ons werk als vertegenwoordiger goed te kunnen uitvoeren, zoeken wij regelmatig contact met cliënten die voor behandeling in de kliniek verblijven. Sinds kort zijn wij gestart met “achterbanlunches” in Epen, met als doel om aan de eettafel inzicht te krijgen in wat er speelt – zowel bij cliënten als bij hun naasten. Ook locatie Driebergen zal op regelmatige basis worden bezocht in de vorm van aanwezigheid bij terugkomdagen. Om contact te houden met de U-support groepen, organiseren wij een jaarlijkse kartrekkersdag. Zaken die volgens de cliëntenraad aandacht nodig hebben, worden tijdens vergaderingen met de directie ter sprake gebracht. De directie kijkt vervolgens of het mogelijk is om wijzigingen aan te brengen.’
Waar adviseert de raad over? ‘De cliëntenraad is betrokken bij drie hoofdterreinen binnen de organisatie. Ten eerste de behandeling en het verblijf in U-center zelf. Een tweede terrein waar de raad zicht op houdt, is de ambulante zorg die volgt op klinische opname en nazorg. Ten derde, maar zeker niet minder belangrijk, heeft de cliëntenraad met nadruk aandacht voor U-support. Ook op dit terrein speelt de eigen ervaring een belangrijke rol. De steun van U-support is voor sommigen bijna net zo belangrijk als het verblijf zelf. Op al die verschillende gebieden proberen we constructief mee te denken met de kliniek.’
Van links naar rechts: Rein Sevenstern, Elwyze Frijns, Gordon van der Avoort (voorzitter), Barbara Bernschein (secretariaat), Herman Grobbenhaar
Hoe kunnen oud-cliënten helpen? ‘Om in te kunnen spelen op de dynamische aard van de zorgbehoeften, is het van belang weet te hebben van de ontwikkeling daarvan. Als cliëntenraad zijn wij dan ook in het bijzonder op zoek naar ervaringen, opmerkingen, suggesties en ideeën die tot verbeteringen kunnen leiden. Wij zijn te allen tijde direct te benaderen via
[email protected].
S U P P O RT E R
Interview Als Nicole Wessel iets doet, dan doet ze dat met volledige overgave. Die gedrevenheid eindigde een paar jaar geleden in een burn-out en depressieve gedachten, waar ADHD onder bleek te liggen. Ze schreef er een toneelvoorstelling over, de ‘Psyche-logen’. Daarin zijn
De vrouwen achter de ‘Psyche-logen’, met Nicole Wessel als tweede van rechts
kwetsbaarheid en kracht niet los van elkaar te zien.
T
oen ik net klaar was met mijn behandeling, voelde ik me zó krachtig’, vertelt Nicole Wessel. ‘Ik ging geloven dat ik mijn kwetsbaarheid kon afbouwen. Niet dus, want het gewone leven ging verder en ik stapte zó weer in mijn oude valkuilen. Mezelf niet kunnen begrenzen in mijn werk, erg gevoelig zijn voor wat anderen vinden, mijn depressieve klachten begonnen weer op te spelen. Ik was zo teleurgesteld in mezelf en dacht: waarom gebeurt dit nou steeds? Maar die kwetsbaarheid is dus gewoon een gegeven. Daar moet ik mee leren leven. De geest is nou eenmaal uit de fles. Je kunt niet ineens onkwetsbaar worden.’
Volledige overgave
‘In U-center heb ik gevoeld: ik ben de moeite waard’
Zo staat ze er nu voor, ongeveer twee jaar nadat ze zich liet behandelen in U-center. Ze was thuis komen te zitten met een burnout of iets dat er dicht tegenaan zat. Uitgeblust door een baan die haar in het begin in vuur en vlam had gezet, die het beste in haar losmaakte. ‘Ik was net een paar jaar aan het werk als dramadocent, toen ik werd gevraagd om een nieuwe mbo-opleiding theater op te zetten. Ik ben een bouwer en vind het geweldig om iets van A tot Z vorm te geven. Voor mij was dit dus een kadootje en heel vleiend. Met een paar collega’s zijn we hard aan de slag gegaan om er iets bijzonders van te maken.’ Als ze ergens door wordt gegrepen, dan geeft ze zich volledig, zegt ze. Dan komt er een enorme kracht in haar los. ‘In wezen zit daar óók mijn kwetsbaarheid. De volledige overgave en de enorme verantwoordelijkheid die ik dan voel. In twaalf jaar tijd heb ik me helemaal over de kop gewerkt. Het paradepaardje werd zomaar de pechvogel.’
Herkenbaarheid Kwetsbaarheid en kracht zijn de centrale thema’s in de ‘Psychelogen’, de theatervoorstelling die Nicole samen schreef met een
vriendin die zwaar depressief was geweest. Het verhaal gaat over vijf krachtige vrouwen die allemaal op hun eigen manier worstelen met psychische kwetsbaarheid. De voorstelling leunt op hun monologen, de verhalen die ze vertellen over de worsteling die ze doorstaan, afgewisseld met scènes die luchtig zijn en waar om gelachen kan worden. Iedereen kan te maken krijgen met psychische klachten, dat is de boodschap. ‘Kracht’ heeft er in wezen niets mee te maken. ‘Je kunt krachtig en kwetsbaar tegelijk zijn’, zegt Nicole. ‘Ik vond dat de voorstelling moest gaan over die combinatie, dat punt wilde ik graag maken. Al in het maakproces kwamen de reacties binnen. We hebben nauwelijks budget, dus waren afhankelijk van anderen. Automatisch kregen we de ene na de andere sponsoraanbieding. Een meisje dat een gesprek opving en zich spontaan aanbood als visagiste, een websitebouwer die kosteloos een homepage wilde maken. Mensen beginnen uit zichzelf te vertellen over de depressie of de burn-out die ze hebben gehad. Dat maakt deze voorstelling in ze los.’
De moeite waard Het idee voor een taboedoorbrekende voorstelling lag al een tijdje in de la. Toen het idee ontstond, was haar tweede burn-out echter in aantocht. Er zou er nog een volgen en een behandeling in U -center. Zonder die ervaring in Epen waren de ‘Psyche-logen’ nooit uit de la gekomen, dat weet ze zeker. ‘In U-center heb ik ontdekt wat er onder die burn-out lag. Waarom ik steeds die drang voelde om me te bewijzen en waarom ik kwetsbaar was voor een burn-out en depressie. In U-center heb ik gevoeld: ik ben de moeite waard. De scheiding van mijn ouders heeft me pijn gedaan. Ik had het gevoel dat ik niet werd gehoord. Mijn vader had een nieuw gezin gemaakt, met nieuwe kinderen. Mijn stiefvader miste zijn eigen kinderen. In U-center ben ik het gesprek met mijn
center
nieuws uit Epen Geen reünie in 2014 Dit jaar organiseert U-center geen reünie. Wat bijna vijf jaar geleden begon als een kleinschalige hereniging in Epen, groeide uit tot een groot evenement in Driebergen met diverse workshops en ongeveer 500 bezoekers. ‘Het wordt nu te groot om nog verantwoord te zijn’, zegt Marjolein Ruys-Keereweer, Manager Marketing & Communicatie van U-center. ‘De bezoekersaantallen groeien elk jaar en vragen om een professionele organisatie met veel voorzieningen. Wij zijn het aan onze stand verplicht om dat elk jaar heel goed te doen, maar het betekent ook dat de kosten gaan toenemen. Die investeringen doen wij liever in de behandeling. Nu U-center vijf jaar bestaat, lijkt het dus een goed moment om deze traditie af te sluiten. Overigens zonder het doel uit het oog te verliezen. De reünie is door de oprichters bedacht om oud-cliënten bij elkaar te brengen, een mooie manier om mensen in contact te laten blijven. Daar gaan wij dit jaar een nieuw idee voor uitwerken.’ _________________________________________________
‘Mijn kwetsbaarheid is óók mijn kracht’ ouders aangegaan, een volwaardig gesprek. Dat was eerder niet mogelijk. Hanneke Kroeze en Andrea Wolf waren de gespreksleiders. Het gevoel dat ik gehoord en gezien werd, was voor mij ontzettend belangrijk. Daardoor kan ik het verleden een plek geven. Ieder in ons gezin heeft zijn eigen pijnen, en nog steeds, maar die zijn nu transparant.’
ADHD is óók een zegen Ze ontdekte na haar tijd in U-center nog iets dat haar leert begrijpen waarom ze is zoals ze is. ‘Er is ADHD bij me gediagnosticeerd. Moeite hebben met begrenzingen hoort daarbij. Heel erg gegrepen kunnen worden ook, een grote uitbarsting van creativiteit. Ik zie het niet als een mankement, eerder als een zegen. Ik kan van niets iets maken. Maar ik ben ook gaan begrijpen dat ik een respectvolle omgeving nodig heb, die me soms tegen mezelf kan beschermen. Toen ik begon met doceren, werkte ik meteen 40 uur, oplopend tot 60 uur per week, op drie verschillende scholen. Er was niemand die daar vraagtekens bij stelde. Toen wij die mbo-opleiding ontwikkelden, deden we dat met ernstige onderbezetting. Er viel steeds iemand uit en managers kwamen en gingen. Ik wil niemand de schuld geven, soms ontstaat zo’n situatie en niemand vraagt erom. Maar ik denk wel dat werkgevers beter kunnen luisteren naar hun medewerkers.’ Binnen U-center heeft ze afstand kunnen nemen van haar werksituatie. ‘Er is bij mij ruimte gekomen om een keuze te maken en om het niet meer zó te willen.’
Niet meer terug kunnen Het is een oneindige les, weet ze. Je blijft bijleren en doorgroeien. ‘Ik ben bewust onbekwaam. Ik heb geleerd te accepteren. Vaak mocht het er niet zijn, want ik ben een vechter. Toen we bezig
waren met de voorstelling, dacht ik steeds dat ik moest laten zien dat ik er goed ben uitgekomen. Maar toen de eerste voorstellingen eraan kwamen, ging het juist wat minder met me door een relatiebreuk. Ik ben gaan zien dat het oké is. Dat kwetsbaarheid en kracht ook bij mij naast elkaar mogen bestaan. Vroeger praatte ik mensen vaak naar de mond. Nu laat ik zien waar mijn kwetsbaarheid ligt. Ik heb een keuze gemaakt en kan voor mijn gevoel niet meer terug. Kracht én kwetsbaarheid, anders kan ik niet leven.’
Ook naar de Psyche-logen? Nijmegen 27 juni 2014 Den Bosch 28 juni 2014 Amsterdam 29 juni 2014
Kijk voor de locaties en tijden op: www.facebook.com/depsychelogen
Programma voor internationale cliënten Sinds enkele maanden is er een internationaal programma te volgen bij U-center. Dit programma is inhoudelijk identiek aan de reguliere behandeling en volledig in het Engels. De eerste groep is intussen behandeld. Het internationale programma is hoofdzakelijk gericht op buitenlanders die in Nederland wonen en/ of werken. Volgens Marjolein Ruys-Keereweer, Manager Marketing & Communications bij U-center voorziet het programma in een groeiende behoefte. ‘Er zijn steeds meer expats werkzaam in Nederland. Ook zij kunnen te maken krijgen met een depressie, burn-out, angsten of verslaving. In Nederland is het niet gemakkelijk om een behandeling te vinden die gericht is op Engelstalige cliënten. Wij maken de zoektocht gemakkelijker. Het is prettig als Engels de enige voertaal is, en het vergroot de herkenbaarheid als de mensen in je groep net als jij ver van huis zijn.’ De behandeling is overigens niet alleen voor expats, benadrukt Ruys-Keereweer. ‘We richten ons in wezen op iedereen die geïnteresseerd is in ons behandelprogramma, op iedereen die goed Engels spreekt. Bijvoorbeeld op mensen in de ons omringende landen, die in hun thuisland niet de behandeling kunnen vinden die zij zoeken.’ _________________________________________________
Meer hulpvragen beter beantwoorden In U-center Driebergen is eind vorig jaar het nieuwe Communicatie C enter gestart. Hier worden alle vragen behandeld die telefonisch, per mail of per chat aan U-center worden gesteld. Het is het eerste contactmoment dat een cliënt heeft met U-center. ‘Het Communicatie Center zat voorheen in Epen’, vertelt Marjolein RuysKeereweer, Manager Marketing & Communications bij U-center. ‘Wie daar naartoe belde, kreeg een psycholoog te spreken die de tijd voor je neemt, je situatie inschat en vervolgens bekijkt wat U-center je te bieden heeft.’ In Driebergen blijft die dienstverlening volgens Ruys-Keereweer gewaarborgd. ‘Maar aan de “achterkant” gaan we het Communicatie Center verder professionaliseren. In Driebergen is er meer ruimte, zodat we de bezetting kunnen vergroten. Er zijn dus meer mensen beschikbaar voor het eerste contact. Ook werken we nu voornamelijk met mensen die alleen aan het Communicatie Center verbonden zijn. Volledig focus op het Communicatie Center, stelt ons in staat om de dienstverlening verder te verbeteren.’
S U P P O RT E R
Wetenschap
Nieuwe behandelresultaten tonen een weg met ups en downs, die ge
Het herstelproces is een h Iedereen heeft zijn ups en downs in het eerste jaar na de behandeling. Die pieken en dalen zijn nu af te lezen in een unieke grafiek van U-center. Daarin is het gemiddelde herstelproces van oud-cliënten te volgen.
E
en scherpe daling, dan een bultje. Vervolgens weer een daling en dan een wat kleiner bultje. De weg naar herstel die een oud-cliënt aflegt, zoals is te lezen in de grafiek hiernaast, is als de heuvelweg rondom Epen. Waarbij de ‘ups’ - een beetje verwarrend - gelden voor een daling van klachten en de ‘downs’ voor een stijging. Naarmate je verder van de kliniek verwijderd raakt, wordt het landschap vlakker. Het herstel wordt dus stabieler, is de conclusie die je kunt trekken uit de nieuwste effectiviteitsmetingen van U-center. Ze zijn gemaakt met dank aan vele oud-cliënten die de moeite hebben genomen om vragenlijsten in te vullen. Daardoor krijgen we een beeld van het gemiddelde herstelproces van ‘de oud-cliënt’.
uniek’, zegt Ingrid Weijnen, Directeur Behandelzaken bij U-center. ‘De ggz is verplicht om een meting te doen vóór en na de behandeling. Wij doen dat ook, maar we gaan veel verder. We presenteren nu als eerste gegevens over het eerste jaar na de behandeling en gaan zelfs tot drie jaar na de behandeling meten.’
Dipjes voorkomen Herstelgrafiek Het duidelijkste resultaat wordt geboekt tijdens de eerste zeven weken in Epen (T1 in de grafiek). Een scherpe daling van klachten treedt dan op. Na de ambulante behandeling in Driebergen (T2) ligt het niveau weer wat hoger, om in de zes maanden daarop (T3) weer te dalen naar een laag niveau. Een half jaar later liggen de klachten een klein beetje hoger dan dat lage niveau (T4).
Vragenlijsten Vrijwel iedereen vulde de vragenlijsten kort vóór en kort na de behandeling in. Kort na de ambulante behandeling reageerden 217 cliënten, een halfjaar na dato 142. 71 oudcliënten van U-center hebben álle vragenlijsten ingevuld die ze kregen voorgeschoteld. Van een grote groep cliënten zijn nog geen vervolg resultaten bekend, omdat deze cliënten pas recent zijn vertrokken. Ondanks het relatief kleine aantal gegevens, zijn de resultaten van enorme waarde. Bij elkaar opgeteld geven ze een beeld van het herstelproces dat een cliënt van de kliniek doormaakt vanaf het begin van de behandeling tot een jaar na dato. ‘En dat is
toch voldoende geleerd is om op een nieuwe manier verder te gaan. De licht opgaande lijn daarna staat voor het leerproces dat doorgaat. Als het al een tijdje wat beter gaat, dan worden mensen soms verrast als hun klachten weer even opspelen.’
Ups en downs Heuvels ontstaan door verschuivende aardplaten, maar waardoor ontstaan die bultjes in de herstelgrafiek? Ingrid: ‘Iedereen heeft zijn eigen ups en downs, laten we daar helder over zijn. Toch is het duidelijk dat de meeste mensen op dezelfde momenten een moeilijke tijd doormaken. In de ambulante periode proeven mensen al aan de nieuwe tijd die aanbreekt na U-center. Niet iedereen is er gerust op dat het goed zal gaan, die gedachte is écht onderdeel van het proces. Mensen hebben zorgen dat ze niet op eigen benen kunnen staan. Je ziet daarna de curve weer aflopen, als blijkt dat er
Wat kunnen we nou eigenlijk met deze cijfers? ‘U-center kan er veel mee’, zegt Ingrid. ‘Ze helpen ons te begrijpen op welke momenten de meeste cliënten een dip ervaren. We kunnen oplossingen bedenken die deze dipjes voorkomen, zoals workshops of een zomerprogramma. We zijn vooral benieuwd naar de resultaten die drie jaar na dato worden gehaald. Want daar is in de ggz eigenlijk niets over bekend.’ Oud-cliënten kunnen volgens Ingrid minder met de grafiek. ‘Een gemiddelde van oud-cliënten is niet zo relevant voor je eigen situatie. Jouw diagnose kan complexer zijn dan het gemiddelde. Vergelijken heeft dus geen zin. Het enige wat deze grafiek je kan leren, is dat het herstel grillig is en dat je eraan moet blijven werken. Maar je wordt dus ook aantoonbaar beloond wanneer je een moeilijke periode doorkomt.’
Leidt een overactief immuunsysteem tot depressie?
Lekkende geluksstofjes Een depressie heeft niet altijd een psychologische oorzaak, maar kan ook te maken hebben met een overactief immuunsysteem. Dat blijkt uit promotieonderzoek van farmaceutisch wetenschapper Floor van Heesch aan de Universiteit van Utrecht. Stoffen die immuuncellen in het lichaam aan het werk zetten, onderdrukken de beloningssystemen in ons brein. Het onderzoek verklaart waarom patiënten met auto-immuunziekten als reuma en MS vaker depressief zijn. Zodra een virus of bacterie ons lichaam binnenkomt, wordt deze herkend door cellen van het afweersysteem (cytokines). De cytokines maken overal afweercellen aan, maar doen in de hersenen het tegenovergestelde. Ze versterken daar de afvoer van dopamine, serotonine en noradrenaline – de boodschappers die ons een gevoel van plezier en voldoening geven. Als er minder van die stoffen aanwezig zijn, verstoort dat de communicatie tussen
de zenuwcellen. Een kleine disbalans kan al leiden tot verandering van gedrag en de gemoedstoestand. Volgens Van Heesch is het goed om bij mensen met een immuunstoornis altijd snel te onderzoeken of er sprake is van depressieve klachten, zodat een op maat gemaakt behandelplan opgesteld kan worden. Aanleiding van Van Heesch’s onderzoek waren studies bij kankerpatiënten. Patiënten die met cytokines behandeld worden zijn vaker depressief dan kankerpatiënten.
center
actueel
die geleidelijk vlakker wordt
Tieners ervaren meer stress dan volwassenen
n heuvellandschap Méér antwoorden, betere behandeling
Dekken de vragen de lading? Leuk, die vragenlijsten. Maar brengen ze je klachten correct in kaart? Volgens Rudi Kleinman wel. Hij is vijf jaar geleden in U-center behandeld voor een burn-out, depressie en alcoholafhankelijkheid. Het gaat nu naar eigen zeggen ‘heel goed’. Hij vulde alle lijsten tot dusver in. ‘Ik denk dat ze goed inventariseren wat er allemaal kan spelen’, zegt Rudi. ‘Alle mogelijke symptomen worden systematisch in kaart gebracht. Daarnaast zie ik ook altijd een aantal controlevragen die de validiteit verbeteren.’ Hij zegt de ontwikkeling in de grafiek te herkennen. ‘Je denkt kort na de behandeling dat je de wereld aankunt, maar dat is wat te optimistisch gedacht. Ikzelf heb ook een terugval gehad. Daarna ben ik actief naar U-support gegaan. Dat is voor mij echt een ontbrekende schakel gebleken, want het gaat nu al jaren steeds beter met me. Elke keer dat ik de lijst invul, merk ik dat het herstel zich weer wat verstevigd heeft.’
Ingrid Candel is behalve behandelaar ook postdoc-onderzoeker bij U-center. Zij is verantwoordelijk voor alle onderzoeken naar de effectiviteit van behandelingen. ‘Ik hoop dat meer oudcliënten de lijsten gaan invullen’, zegt ze. ‘Er gaat best wat tijd in zitten, maar deze nieuwe gegevens laten zien dat ze zó relevant zijn. Naarmate we meer gegevens binnenkrijgen, kunnen we beter uitzoeken waar de moeilijke momenten in het herstelproces zitten. Je draagt als oud-cliënt daardoor indirect bij aan het herstel van anderen na jou.’
1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0,2 0 T1
T2
T3
T4
Stress in het bedrijf te lijf Ruim de helft van het langdurig verzuim is psychisch van aard. Wat doen werkgevers en werknemers om dit voorkomen? U-center onderzocht het met een peiling onder 1.000 Nederlanders. Daaruit blijkt dat veel werknemers bij beginnende klachten niet aan de bel trekken, en dat bijna de helft niet weet hoe de leidinggevende kan helpen. vraagde werknemers gaat de werkgever het gesprek aan en volgens 4% negeert de werkgever het, of weet hij niet hoe te ondersteunen. Vooral oudere werknemers (55%) geven aan direct actie te ondernemen bij het voelen van bepaalde klachten. ‘Werkgevers moeten leren in gesprek te gaan met werknemers’, zegt Bart van den Boogard, psychotherapeut van U-center. ‘Dus niet alleen ingaan op targets, maar ook op het privé leven. Als werkgever kun je een burn-out in een vroeg stadium zien aankomen.’ Een paar jaar geleden was ‘slechts’ 35 procent van
Onbekommerde jeugd vergroot kans op depressie Hoe komt het dat de ene persoon vanuit een stressvolle situatie in een depressie belandt en de ander niet? Dat vroeg Esther Nederhof van het UMCG zich af. Uit onderzoek onder duizend jongeren concludeerde ze dat het te maken heeft met ‘mentale bewapening’ – al in een vroeg stadium leren we omgaan met stress. Mensen met een zorgeloze jeugd zijn dus minder voorbereid om met stress om te gaan, wat de kans op een depressie vergroot. Andersom geldt hetzelfde – iemand die in zijn jeugd met veel stress te maken heeft gehad, heeft juist minder kans op een depressie. Nederhof schetst dat de uitkomsten van haar onderzoek invloed kunnen hebben op de beroepskeuze. Bijvoorbeeld bij de selectie van militairen voor een stressvolle missie in het buitenland. Sommigen komen terug met een posttraumatische stressstoornis, terwijl anderen daar geen last van hebben. ________________________________________
T5
Werken Nederlanders dóór met psychische problemen?
94% van de respondenten meldt zich nooit ziek als hij of zij zich somber voelt. Van de 6% die dat wel doet, is de meerderheid jong. Om stress te verminderen geeft meer dan helft aan te zorgen voor voldoende ontspanning. Vrouwen kiezen vaker voor rust en praten: 48% en 40%. Sport wordt met 44% het meest gekozen onder de jongeren van 18-24 jaar. In het onderzoek komt verder naar voren dat 44% van de ondervraagden niet weet wat hun leidinggevende biedt tegen psychische klachten. En de werkgever? Volgens 33% van de onder-
Tieners ervaren in hun schooljaren meer stress dan volwassenen, zo blijkt uit onderzoek van de American Psychological Association. Ruim duizend jongeren en tweeduizend volwassenen vulden een enquête in. 40 procent van de tieners voelde zich prikkelbaar of boos, 36 procent was moe. De belangrijkste oorzaken bleken zorgen over school en toelating voor een goede vervolgopleiding. Volgens de onderzoekers zitten jongeren in een vicieuze cirkel. Zij die stress ervaren, geven vaker aan dat ze weinig bewegen en slecht slapen. Respondenten met een goede nachtrust ervoeren minder stress. ________________________________________
dit type verzuim psychisch van aard, waarbij het gros van de aandoeningen te maken heeft met depressieve en/of burn-out gerelateerde klachten. Dit geeft een verschuiving weer, die deels te maken heeft met de aard van het werk; in Nederland is meer sprake van dienstverlening. Het volledige rapport is te downloaden op www.u-center.nl/verzuim.
Vrouwen socialer in stresssituaties Onder druk worden mannen egocentrischer en vrouwen juist socialer, blijkt uit een onderzoek van de universiteiten van Wenen en Freiburg. Zijn we gestrest, dan zoeken we hulp van buitenaf of we proberen de interne belasting te verlagen. De onderzoekers verwachtten dus dat mensen in stressvolle situaties sociale prikkels uitsluiten en minder empatisch gedrag vertonen. Denk aan de voorbereiding op een drukke presentatie, dan zit iemand niet te wachten op een kletspraatje over het weer. Proefpersonen uit het onderzoek moesten een moeilijke rekentaak uitvoeren of een toespraak houden. Vervolgens werd hen gevraagd bewegingen te imiteren, hun eigen emoties of die van anderen te herkennen én zich in het perspectief van iemand anders te verplaatsten. Het resultaat: mannen stellen zich egocentrischer op, vrouwen juist socialer. Als reden voeren de onderzoekers aan dat vrouwen mogelijk sociale strategieën toepassen bij stress: als ze zich socialer opstellen krijgen ze meer hulp. Uit eerdere onderzoeken blijkt ook dat vrouwen tijdens stress een hoger niveau van het knuffelhormoon oxytocine hebben, en dat wordt weer in verband gebracht met sociaal gedrag.
S U P P O RT E R
Zes oefeningen die u verder helpen Uit ervaring Psycholoog Tim Batink schreef een boek over Acceptance & Commitment Therapy. Er komen 150 oefeningen en metaforen bij waaruit iedereen inspiratie kan putten. Tim geeft alvast zes oefeningen weg, op basis van de zes factoren in ACT. 1. Acceptatie ‘De eerste stap in ACT is leren om op een andere manier met je emoties om te gaan, de worsteling voorkomen en berusten in wat er is. De touwtrekmetafoor helpt daarbij. Je staat op een klif en hoe harder je trekt, hoe dichter je bij de afgrond komt. Loslaten is dan het alternatief. Druk vervelende emoties dus niet weg, maar probeer ze echt te voelen en te accepteren.’
2. Defusie ‘Als je midden in je gedachten staat, is het soms moeilijk om je niet te laten meevoeren. De watervalmetafoor helpt je om afstand te nemen. Zie je gedachtestroom als een waterval. Alle ge-
dachten komen langs, maar je doet er niets mee. Soms steek je je hand in de waterval om er een gedachte uit te pakken. Daar ga je vervolgens mee aan de slag.’
3. Mindfulness ‘We zijn vaak bezig met zorgen over het verleden of de toekomst. Onze aandacht verspringt als een tijdmachine. Mindfulness leert je om stil te staan bij het hier en nu. Echt ervaren en te herkennen hoe je je voelt op dit moment, zonder bezig te zijn met eerder of straks.’
je identiteit. Maar dat zelfbeeld kan ook heel beperkend werken. Zie het als een maatpak dat niet goed zit. Dat kan je belemmeren in je bewegingsvrijheid. Probeer het pak eens uit te doen. Leer afstand te nemen van de ideeën die je hebt over jezelf.’
5.Waarden: wat vind je belangrijk?
50 gratis downloads
‘Het is belangrijk dat je stilstaat bij je waarden, bij de dingen die je echt wilt. Leer te denken vanuit een intern kompas. Waar wijst dat naartoe? Welke dingen wil je wel in je leven en welke niet? Je kompas helpt je om jezelf richting te geven.’
Tim Batink is psycholoog en ACT-therapeut in U-center. Hij schreef ‘Time to ACT!’ Het basisboek voor professionals. De begeleidende website is heel bruikbaar voor mensen die de methode zelf willen toepassen. U kunt er 50 gratis downloads op vinden: www.timetoact.nl.
6.Handelen 4. Het Zelf ‘Je zelfbeeld bepaalt een groot gedeelte van
belangrijk vindt in het leven eigenlijk een plek? Door op basis van je waarden concrete acties te gaan bedenken, en deze daadwerkelijk uit te gaan voeren.’
‘Als je weet wat je wilt, dan kun je daar naar handelen. Maar hoe geef je die dingen die je
Agenda U-support
Voorlichtingsavonden voor cliënten
Enschede
Nijmegen
Driebergen
Voorburg
Raiffeisenstraat 75 7514 AM Enschede partner: Tactus
Snelliusstraat 6 6533 NV Nijmegen partner: Mentaal Beter
De Horst 1 Gebouw Vossensteijn (nr. 7) 3971 KR Driebergen
Burg. Feitplein 6 2273 BZ Voorburg partner: HSK
donderdagen, 19:30-21:00
maandagen, 19:30-21:00
donderdagen, 19:30-21:00
dinsdagen, 19:30-21:00
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
Amsterdam
Rotterdam
Zwolle
Maastricht
A.J. Ernststraat 595 J 1082 LD Amsterdam partner: StressBalance
Palladiostraat 17 3066 AH Rotterdam partner: Mentaal Beter
Willemskade 10 8011 AC Zwolle partner: Tactus
Markt 27 6211 CJ Maastricht partner: HSK
ma en wo, 19:30-21:00
donderdagen, 19:30-21:00
dinsdagen, 19:30-21:00
maandagen, 19:30-21:00
____________________________
____________________________
____________________________
____________________________
Eindhoven
Tilburg
Groningen
Over U-support
Pastoriestraat 157 5612 EK Eindhoven partner: HSK
V. Limburg Stirumlaan 6 5037 SK Tilburg partner: Mentaal Beter
Laan Corpus den Hoorn 102-1 9728 JR Groningen partner: HSK
dinsdagen, 19:30-21:00
woensdagen, 19:30-21:00
woensdagen, 19:30-21:00
____________________________
____________________________
____________________________
Wen Colenbrander coördineert U-support. vragen en aanmeldingen voor U-support komen rechtstreeks bij haar binnen via
[email protected] ____________________________
03-06-2014 Amsterdam 23-06-2014 Epen 24-06-2014 Driebergen Aanmelden:
[email protected]
Colofon Hoofdredactie Albert Hietink en Marjolein Ruys, U-center
Redactie Tim Jansma, Werner Tolsma, LVB Networks T: 033 422 00 81
Fotografie Franco Gori
Adreswijzigingen T: +31 (0)43 455 9109 Julianastraat 23A, NL-6285 AH Epen www.u-center.nl
Auteursrechten voorbehouden © Alle auteursrechten ten aanzien van deze uitgave berusten bij U-center.
center
