Krijtlijnen
van een toekomstig cultuurbeleid in Echt-Susteren
‘Simon in het land van de Krijttekeningen’
Inleiding, doel en functie Er zijn vele definities van cultuur. Deze notitie gaat over "cultuur" in een beperkte betekenis: de kunsten (podiumkunsten, film, beeldende kunst en literatuur) en het cultureel erfgoed (monumenten, musea, archieven). Het gaat zowel om de professionele als om amateurkunst. Zowel om de actieve beoefening (zelf doen) als om de passieve (kijken, luisteren). Om zowel de culturele instellingen als om activiteiten, festivals en evenementen. Waarom deze notitie? Er zijn meerdere redenen om een verkennende cultuurnotitie voor de gemeente Echt-Susteren op te stellen. In de eerste plaats is in het basisakkoord voor het coalitieprogramma 2003-2006 van de fusiegemeente weliswaar niet expliciet aandacht besteed aan de voorwaardenscheppende taak van de gemeente op het gebied van cultuur, doch wordt belang gehecht aan een voorzieningenniveau welk toegesneden moet zijn op aard en omvang van de diverse woonkernen. Het behoud en de bevordering van een vitaal en sterk verenigingsleven wordt cruciaal geacht voor de leefbaarheid in deze kernen. Tegen deze achtergrond kan cultuur een belangrijke bijdrage leveren aan een goed leefklimaat en de verdere ontwikkeling van de regionale verzorgingsfunctie van onze gemeente. In de tweede plaats is het besef gegroeid dat cultuurbeleid niet op zichzelf staat, maar vele raakvlakken heeft met andere beleidsterreinen van de gemeente. Dat via het cultuurbeleid wordt bijgedragen aan andere doelstellingen van de gemeente. Deze nota is ook bedoeld om de relaties met deze andere beleidsterreinen en gemeentelijke doelstellingen bij de verdere uitwerking van het beleid beter in beeld te brengen. En in de derde plaats vanwege het financiële perspectief voor de gemeente EchtSusteren in de komende jaren. De gemeente heeft minder geld ter beschikking en zal dus de tering naar de nering moeten zetten. Dit kan eveneens gevolgen hebben voor het kunst- en cultuurbeleid van Echt-Susteren omdat dit grotendeels wordt uitgevoerd via subsidies. Kortom, de financiële potentie van de gemeente Echt-Susteren is in grote mate bepalend voor de uit te spreken ambitie op het gebied van cultuur. Meer dan ooit zal Echt-Susteren moeten vaststellen wat haar echte prioriteiten zijn. Investeren in de culturele infrastructuur tenslotte wordt vanuit de gemeentelijke overheid noodzakelijk geacht. Een goed cultureel klimaat bevordert immers het welzijn in brede zin. Alle componenten samen zorgen ervoor dat Echt-Susteren bruist en dat er wat gebeurt in onze gemeente. Dat geeft energie en zorgt voor het op gang brengen van nieuwe initiatieven op allerlei terrein. Een cultureel springlevend EchtSusteren is ook een positieve vestigingsfactor en draagt bij aan het positieve imago
3
van de gemeente waar van alles mogelijk is en waar ambitie voor het nieuwe net zo belangrijk is als behoud van het bestaande. Ondanks het gebruik van abstracte termen gaat het om concrete zaken bij cultuurbeleid: wordt er al dan niet geïnvesteerd in een gedurfd en vooruitstrevend cultureel klimaat. Niet alleen omdat het leuk is maar omdat het de investering zakelijk ook waard is en omdat het past bij de gemeente Echt-Susteren. De basis van de goede culturele infrastructuur is er maar heeft dringend een impuls nodig. Redenen genoeg om te zoeken naar de middelen om in samenhang de goede investeringen te doen en om zodoende een positieve spiraal op gang te brengen.
Ge meenteli j kc ul t uur bel ei d al ge meen be schouwd Zowel de rijks- alsook de provinciale overheid leggen in deze geen verplichtingen op. Kunst en cultuur zijn een belangrijke factor in de kwaliteit van de samenleving en daarom is de gemeente de eerst aangewezen overheid voor het voeren van een cultuurbeleid. Provincie en rijk ondersteunen doorgaans de gemeentelijke initiatieven. Het primaat voor cultuuruitingen ligt bij het particulier initiatief. De overheid schept het klimaat waarin dit kan gebeuren. Zij kan, waar nodig, deze particuliere initiatieven materieel of financieel ondersteunen. Naast het voorwaardenscheppende aspect van het gemeentelijk beleid, heeft de gemeente een taak, waar het particulier initiatief achterblijft, zelf initiatieven te ontplooien. Een stimulerende rol van de gemeentelijke overheid kan zorgen voor een grotere diversiteit in het culturele leven. Welke betekenis hebben kunst en cultuur voor de kwaliteit van de samenleving? Ofschoon de mens in onze tijd denkt, dat hij beslissingen op nuchtere, verstandelijke gronden neemt, blijft het toch een feit, dat meer dan de helft van onze keuzes op grond van emoties tot stand komt. Zo bepaalt de kwaliteit van de leefomgeving onze grondhouding. Theater haalt ons uit de “dagelijkse slonzigheid” (Toon Hermans). Muziek doet de dagelijkse sores vergeten. Kunst en cultuur zijn de ontmoetingsplaats van ideeën, van meningen. Geven ons een andere blik op de werkelijkheid. Kunst en cultuur verruimen het gezichtsveld en leren ons kritisch te staan tegenover de stortvloed aan indrukken die de media over ons uitstrooien. Mondige mensen dragen bij aan een democratischer samenleving. Bekend is, dat dictators daarom het eerst kunsternaars vervolgen. Cultuur in de brede zin (waarden, tradities, sociale betrekkingen, kunstuitingen) draagt er in beduidende mate toe bij, dat mensen een bepaalde plaats verkiezen boven een andere om te wonen, te recreëren of een bedrijfje te vestigen. Cultuur vormt een belangrijke determinant voor de aantrekkingskracht van gemeenten. Cultuur zorgt ervoor, dat de ene plaats zich onderscheidt van de andere, dat de ene stad zichtbaar, hoorbaar en zelfs voelbaar anders is dan de andere. Wie niet in contact komt met uitingen van cultuur, verliest zich in zijn omgeving. Dit geldt voor de inwoners van een gemeente, maar ook voor degenen, die haar besturen. Cultuur is bindmiddel in de samenleving.
4
Cul t urel e i nfr astr uctuur Echt -S usteren; een gl obal e schets De fusiegemeente Echt-Susteren telt per 1.1.2005 ca. 31.000 inwoners. De omvang van een gemeente is in belangrijke mate bepalend voor de vraag naar en de ruimte voor een gemeentelijk cultuurbeleid. De Vereniging Nederlandse Gemeenten heeft daarnaar onderzoek gedaan. Zonder op details van dit onderzoek in te gaan, is het de moeite waard om te vermelden dat in gemeenten die over de grens van 30.000 inwoners heen gaan, het cultuurbeleid een opvallend ander karakter gaat krijgen. De schaalgrootte van de gemeente heeft consequenties voor het beleid. Wij zien een belangrijke wijziging in de behoefte aan culturele voorzieningen. Die behoefte zal zich het sterkst doen voelen op het gebied van accommodaties, maar ook de markt voor muzieklessen, creatieve cursussen en het bezoek aan (professionele) podiumkunsten komt qua omvang op een geheel ander niveau te liggen. Kernachtig 30.000 inwoners
Uitgebreid 30.000-100.000
Alomvattend > 100.000 inwoners
Podiumkunsten
Uitvoeringen voor de jeugd Kamermuziek Oefenruimten
Multifunctionele accommodatie Jazz annex poppodium
Film
Incidentele filmvertoningen
Kleine filmvertoners
Media en letteren
Bibliotheek Lokale radio-omroep
Literaire activiteiten
Muziek/theatergezelschappen Schouwburg/concertzaal Kleine zaal Theaterwerkplaats Kernpodia popmuziek en jazz Soms: danstheater Theater voor artistiek waardevolle film Lokale televisie Opdrachten/prijzen schrijvers
Cultureel erfgoed
Monumenten, Oudheidkamer, Archieven, Archeologie Architectuur Vormgeving openbare ruimte Tentoonstellingsruimte
Natuur- of Museum voor moderne kunst cultuurhistorisch museum
Amateurkunstverenigingen Lespunt cultuureductie
Instituut voor Kunsteducatie
Beeldende kunst en bouwkunst
Amateurkunst
Percentageregeling Kunstuitleen Aankoopfonds
Kunstenaarsbeleid Ateliers Kunstenaarsinitiatieven Individuele subsidies Opdrachten Soms: Centrum Beeldende Kunst Pluriform cursusaanbod
Toelichting: Het model beschrijft het door gemeenten in stand gehouden culturele voorzieningenpatroon. EchtSusteren behoort duidelijk tot de categorie ‘Kernachtig’. Vet: aanwezig in Echt-Susteren. Bron: Cor Wijn Gemeentelijk Cultuurbeleid – een handleiding. Den Haag VNG Uitgeverij 2003.
Kansen voor een krachtig cultuurbeleid, passend bij een gemeente met meer dan 30.000 inwoners, zijn potentieel aanwezig wanneer bewust wordt omgegaan met tal van lokale troeven : een uitgebreide waaier aan culturele infrastructuur, een vrij unieke verzameling monumenten, een kleurrijk historisch verleden, een actueel en gevarieerd kunstenaanbod, een multicultureel samengestelde bevolking,… Het op elkaar afstemmen van alle culturele actoren biedt garanties voor een open en dynamische basis.
5
Om de aspiraties op het gebied van cultuur goed te kunnen definiëren is een duidelijke inventarisatie nodig van plaatselijke initiatieven en activiteiten op het gebied van cultuur. Een volledig, met de praktijk strokend overzicht ontbreekt echter ten ene male. Dit overzicht is nodig om de sterke en zwakke kanten van het cultureel aanbod in onze gemeente te kunnen bloot leggen en kansen/bedreigingen voor een cultuurbeleid te kunnen formuleren.
I nstellingKl an bor dgr oep Cul t uur Reden waarom wij het nog te vroeg achten de ambities van de gemeente waar het gaat om cultuur concreet te benoemen en hiervoor een visie en daarvan afgeleid beleid te ontwikkelen. Uitgangspunt is en blijft dat visie en beleid herkenbaar en transparant zijn voor de in het werkveld actieve organisaties en personen. Het particulier initiatief dient daarom van meet af aan bij de beleidsvoorbereiding betrokken te worden. Om dit te kunnen bewerkstelligen is een klankbordgroep nodig waarin de belangrijkste cultuuraanbieders en –afnemers zijn vertegenwoordigd. Instelling van een dergelijk overlegorgaan is eens te meer gewenst nu de commissie cultuurbehoud (adviescommissie voor monumenten en museumbeheer) is opgeheven. Recente discussies rond een drietal grote accommodatievraagstukken maken eens te meer duidelijk dat periodieke afstemming en overleg met het werkveld een absolute must is en dat bewuster en actiever over cultuur moet worden nagedacht. De gemeente staat ten op zichte van actieve cultuurbeleving momenteel immers duidelijk in het krijt! Resultaat hiervan moet zijn dat cultuur een belangrijke medespeler wordt in het gemeentelijk beleid. De instelling van een klankbordgroep cultuur zien wij dan ook als een fundament voor een goed werkend cultuurbeleid. De samenstelling (één representant per segment, m.u.v. cultuurafnemers (2)) van dit adviesorgaan kan er als volgt uitzien: • Onderwijs • Amateurkunst • Beeldende kunst • Podiumkunsten • Mediabeleid • Cultuureducatie • Cultuurafnemers • Cultuurbehoud Voorgesteld wordt de instelling, taakstelling en bemensing van de werkgroep op te dragen aan het college. De klankbordgroep zal het college hoofdzakelijk van advies gaan dienen over de navolgende kernthema’s op het gebied van cultuur: 1. Ontwikkelen van een visie voor een toekomstig cultuurbeleid alsook de concrete uitwerking hiervan. 2. Behoefte aan en planning van culturele accommodatie. 3. Samenstelling van het Regionaal Actieprogramma Cultuurbereik. Wat betreft laatstgenoemd kernthema kan worden opgemerkt dat de provincie Limburg voorstander is van regionale samenwerking tussen gemeenten op het gebied van cultuur. Op instigatie van de provincie is door de gemeenten aan de 6
Oostelijke Maasoever (Swalmen, Roermond, Roerdalen, Ambt Montfort, Maasbracht en Echt-Susteren) enkele jaren geleden een samenwerkingsverband opgestart. Dit samenwerkingsverband heeft inmiddels geresulteerd in een regionaal actieprogramma cultuurbereik voor de periode 2005-2008. In het kader van dit actieprogramma kunnen door de deelnemende gemeenten jaarlijks subdieaanvragen worden ingediend voor projecten welke de lokale schaal overstijgen.
Same n v atti n g 1. Cultuur is in eerste instantie een aangelegenheid van, voor en door de burgers. De gemeentelijke taak hierin is, faciliteren en zorgen voor samenhang en diversiteit. 2. Er zijn kansen aanwezig voor een krachtig cultuurbeleid, passend bij een gemeente met de omvang van Echt-Susteren. Het coalitieprogramma 2003-2006 schept hiervoor een aantal belangrijke kaders. 3. Een overzicht van het aanbod en de behoeften op het gebied van cultuur is nodig om herkenbaar en transparant beleid te kunnen ontwikkelen. 4. De instelling van een klankbordgroep cultuur biedt de mogelijkheid om visie en uitwerking hiervan af te stemmen met het werkveld. 5. Het college krijgt opdracht om de samenstelling van dit platform voor te bereiden.
7
