UPPER UTRECHT PHARMACY PANEL for EDUCATION and RESEARCH
Nieuwsbrief
2
U ontvangt hierbij de tweede UPPER-Nieuwsbrief, met nieuws en informatie over stages en praktijkonderzoek vanuit Farmaceutische Wetenschappen. UPPER is een netwerk van apothekers die stageverlener zijn en/of die mee willen doen aan praktijkonderzoek. UPPER heeft een eigen website: http://www.upper.pharm.uu.nl. De UPPER-Nieuwsbrief heeft betrekking op zowel de onderwijs- als de onderzoeksactiviteiten van UPPER en verschijnt twee maal per jaar. In deze UPPER-Nieuwsbrief kunt u lezen wanneer het komend studiejaar stages plaatsvinden en in welke onderzoeksprojecten u kunt participeren. Ook treft u een verslag aan van de UPPERonderzoeksbijeenkomst die plaatsvond op 29 juni jl. en waar onder andere de UPPER-stimuleringsprijs voor een onderzoeksvoorstel is uitgereikt. Wij wensen u veel leesplezier!
OKTOBER 2005
Het UPPER-team
Inhoud Wat is UPPER?
2
Van het UPPER-stagebureau
3
Van het UPPER-onderzoeksbureau
6
Verslag UPPER-onderzoeksbijeenkomst
8
v.l.n.r. Willem Rump, Fred Schobben, Lyda
UPPER Postbus 80082 3508 TB Utrecht www.upper.pharm.uu.nl
Blom, Helma van der Horst, Fred de Koning
Universiteit Utrecht
2 Utrecht Pharmacy Panel for Education and Research UPPER-team Prof.dr. A.F.A.M. Schobben
Voorzitter
Dr. A.T.G. Blom
Coördinator onderwijs
Dr. G.H.P. de Koning
Coördinator onderzoek
Dr. M. Bouvy
Adviseur onderzoek
Prof.dr. A.C.G Egberts
Adviseur onderzoek
H.M. van der Horst
Secretariaat onderwijsactiviteiten
Dr. H.H. Rump
Secretariaat onderzoeksactiviteiten
Drs. H. Fokkens, Drs. P. van Asten
Docenten Ziekenhuisfarmacie
Drs. Th.A. de Boer, Drs. P. Chen, Drs. L. Haasnoot
Docenten Openbare farmacie
UPPER/stagebureau Met vragen over de stage kunt u terecht bij Helma van der Horst (praktisch) dan wel bij Lyda Blom (inhoudelijk). Als u ons wilt benaderen voor stagezaken kunt u dit doen per e-mail:
[email protected], telefoon: 030-2536965 of fax: 030-2539166. Bezoekadres: Wentgebouw, Sorbonnelaan 16, Utrecht, kamer W014. Postadres: UPPER/stagebureau, Postbus 80082, 3508 TB Utrecht.
UPPER/onderzoeksbureau Vragen over onderzoek kunt u voorleggen aan Willem Rump (praktisch) of Fred de Koning (inhoudelijk). Voor vragen rond een onderzoek waaraan u deelneemt kunt u vaak ook direct de vermelde onderzoeker benaderen. Als u ons wilt benaderen voor onderzoeksactiviteiten kunt u dit doen per e-mail:
[email protected], telefoon 030-2536997, of fax 030-2539166. Bezoekadres: Wentgebouw, Sorbonnelaan 16, Utrecht, kamer Z813. Postadres: UPPER/onderzoeksbureau, Farmacotherapie & Farmaco-epidemiologie, Postbus 80082, 3508 TB Utrecht.
Doorgeven wijzigingen in uw apotheekgegevens Indien er wijzigingen zijn in de gegevens van uw apotheek (naam van de apotheek, adres, e-mail, website) of als er veranderingen zijn wat betreft de contactpersoon voor stages of onderzoek, vernemen we dat graag van u. U kunt deze wijzigingen bij voorkeur via de e-mail doorgeven aan
[email protected]. Adreswijzigingen kunt u eventueel zelf invoeren na inloggen op de UPPER-website.
UPPER
3
Van het UPPER-stagebureau Het UPPER-stagebureau organiseert de studentenstages
staat gepland voor dit najaar. Dit doen we bij apotheken
en alles wat daarmee samenhangt. Hieronder bieden we
waar we minimaal 2 evaluaties van hebben ontvangen
naast informatie over stageperioden informatie over een
(dit ter wille van de anonimiteit van de student). Als u in
aantal ontwikkelingen en achtergronden betreffende de
het eindgesprek met een stagiair gewend bent terug te
stages.
blikken op de samenwerking en de student en u durven daarin eerlijk te zijn, dan zal er vermoedelijk niets nieuws
Minimumeisen stageadres Een apotheek is geschikt om studenten op te leiden indien aan een aantal voorwaarden wordt voldaan: • Er is een geregistreerde openbaar apotheker met minimaal 1 jaar werkervaring in de stageapotheek, die leiding geeft aan het team en die de stagiair begeleidt; • Er is een FTO en werkoverleg, waaraan de student kan en mag deelnemen; • Er wordt farmaceutische patiëntenzorg geleverd van een voldoende niveau; • Er is structurele aandacht voor de kwaliteit van de taakuitvoering; • Er is tijd en aandacht voor de stagiair, zowel bij het team als bij de apotheker; • De student krijgt de tijd om aan de leerdoelen en het stagedossier te werken; • De stagiair is welkom; het team en de apotheker zor-
voor u in staan.
Durft u een negatieve beoordeling te geven? Wat doet u als een stagiair niet het gewenste eindniveau van de leerdoelen behaalt binnen de geplande stagetijd? Wij hopen dat u eerlijk bent tegen de student, hoe pijnlijk dit ook kan zijn. Een onvoldoende betekent niet dat de student vervolgens langer bij u stage loopt. Het kan juist veel beter zijn een extra stage elders te volgen. Wel hopen we dat u tijdig eventuele problemen met de student bespreekt, zodat de student de kans krijgt zijn/haar gedrag bij te stellen. Door de student een kort verslag te laten maken van het evaluatiegesprek, weet u zeker dat de boodschap goed is overgekomen. Uiteraard kunt u ons altijd bellen voor overleg in dergelijke situaties.
gen ervoor dat de stagiair zich op zijn gemak voelt en vragen durft te stellen.
Wie zijn onze praktijkdocenten?
Sommige eisen zijn nog nader in te vullen. Mocht u
Om studenten in het leerproces tijdens de stage te
daarin met ons mee willen denken dan bent u welkom
kunnen begeleiden en om hen correct te beoordelen,
(stagebureau:
[email protected]). Naast kwaliteitseisen
is praktijkervaring nodig. De praktijkdocenten van het
voor de werkzaamheden in de apotheek, is uw eigen
stageteam spelen hierin een belangrijke rol. Tijdens de
rol als stagebegeleider van groot belang. Studenten
onderwijsbijeenkomsten op de terugkomdagen, wisselen
hebben het onderling vaak over hun ervaringen met
studenten stage-ervaringen uit onder leiding van de prak-
stageadressen. Het stagebureau inventariseert deze erva-
tijkdocenten. Het zijn ook de praktijkdocenten die de
ringen. Meestal zijn studenten tevreden, maar soms is er
stagedossiers beoordelen, waarbij zij ook gebruik maken
kritiek. Het gaat dan om de begeleiding, de feedback, de
van uw beoordeling van de stagiair. Praktijkdocenten
werkzaamheden of de beoordeling. Als de gesignaleerde
voor de openbare farmacie zijn: Tekko de Boer (Apo-
problemen vaker voorkomen in een apotheek en niet
theek Zwaaiplein, Veenendaal), Peter Chen (Apotheek De
worden opgelost, dan kan dit leiden tot het stopzetten
Roerdomp, Nieuwegein) en Liesbeth Haasnoot (Apotheek
van de samenwerking rond stagiairs. Wij willen dit
Stadsweiden, Harderwijk). Voor de ziekenhuisfarmacie
liever voorkomen, maar soms is dit nodig om stagiairs te
zijn de praktijkdocenten Paul van Asten, Fred Schobben
beschermen tegen ongewenste situaties. Onze terugrap-
(Apotheek Universitair Medisch Centrum Utrecht) en Hans
portage van studentenevaluaties aan de stageapotheken
Fokkens (Apotheek Groene Hart Ziekenhuis, Gouda).
4 Stageprojecten in apotheken
Slotdag keuzestages
Voor de studenten is de laatste stage een keuzestage
Tijdens de terugkomdag rond de keuzestage geven
waarin zij leren om zelfstandig een project uit te voeren.
studenten presentaties over hun stage. Studenten en
Zij kunnen ervoor kiezen om het project in een openbare
hun stagebegeleiders zijn daarbij welkom en ontvangen
of ziekenhuisapotheek dan wel elders (bijvoorbeeld in de
ter plaatse het bovengenoemde boekje met de abstracts
industrie of bij instanties als RIVM, Lareb, IGZ, etc.) uit te
van de keuzestages die de groep heeft uitgevoerd. De
voeren. Alleen voor keuzestages bestaat de extra moge-
eerstkomende terugkomdag rond de keuzestage vindt
lijkheid om voor de stage naar het buitenland te gaan.
plaats op 18 november aanstaande, van 13-17 uur in het
De belangstelling voor de verschillende stages is
Wentgebouw. Stageverleners die studenten uit deze
nagenoeg gelijk verdeeld: ongeveer 1/3 van de studenten
afstudeergroep tijdens hun keuzestage hebben begeleid,
doet een project in de openbare farmacie, 1/3 kiest voor
zullen hiervoor worden uitgenodigd. Maar ook andere
een project in de ziekenhuisfarmacie en 1/3 kiest voor
stageverleners zijn welkom. Als u interesse heeft om de
een stageadres bij het bedrijfsleven of (semi-)overheid.
presentaties bij te wonen, kunt u zich hiervoor via de
Ongeveer 1 op de 8 studenten gaat voor zijn keuzestage
e-mail opgeven bij het stagebureau,
[email protected].
naar het buitenland. Abstracts van keuzestageprojecten worden verzameld in boekjes die per afstudeergroep
Stagerooster 2005-2006
worden samengesteld. De uitgevoerde projecten zijn zeer verschillend en gaan ondermeer over projecten op het
Voordat u naar de stageperioden kijkt, wijzen we u op
gebied van medicatiebeleid in een hospice, polyfarmacie
enkele belangrijke aanpassingen in het stageprogramma
in verpleeghuizen, instructies rond de afhandeling van
naar aanleiding van de ervaringen tot nu toe. Het betreft
interacties en medicatiebewaking rond zelfzorg.
uitsluitend wijzigingen in de hoofdstages. Zo zal de ziekenhuisstage 8 weken duren (was 7 weken) en de open-
Een overzicht met abstracts van recente keuzestagepro-
bare apotheekstage 6 weken (was 7 weken). In de Mas-
jecten, waarvoor goedkeuring voor publicatie is ontvan-
terfase van de opleiding Farmaceutische Wetenschappen
gen, staat op de UPPER-website (www.upper.pharm.
volgen studenten in totaal 12 weken stage in de open-
uu.nl): klik op Stage>Apotheker>Hoofdstages). In de
bare farmacie (namelijk tweemaal 3 weken in het vierde
abstracts kunt u lezen over projecten die al door anderen
jaar en 6 weken in het zesde jaar) en in totaal 9 weken
zijn uitgevoerd en die u mogelijk helpen bij het realiseren
in de ziekenhuisfarmacie (één week in het vierde jaar en
van nieuwe activiteiten of het bedenken van een project
8 weken in het zesde jaar). Verder wordt de keuzestage
voor een stagiair.
een periode van 5 weken (voorheen 4 weken).
Nieuwe lichting stagiairs voor over 3 jaar.
UPPER
5 Wanneer komt er een student?
Even geen studenten….
In het onderstaande overzicht van stageperioden kunt
Mocht u in een bepaalde periode geen stagiair kunnen
u zien wanneer de stages plaats zullen vinden. Of er
begeleiden, wilt u ons dat dan tijdig laten weten? In dat
ook daadwerkelijk een student bij u geplaatst wordt, is
geval ‘blokkeren’ wij uw apotheek voor de door u aange-
afhankelijk van de voorkeuren van de studenten zelf.
geven periode. Bij voorkeur vernemen we dit 2 maanden
Ongeveer 2 maanden voor aanvang van een stageperio-
voor aanvang van de periode van verhindering, zodat we
de krijgen zij een lijst van de apotheken die een stage-
uw ‘blokkade’ kunnen verwerken in het overzicht van
plaats beschikbaar hebben. Hierop staan alle apotheken
beschikbare apotheken. Dit voorkomt dat wij studenten
waarmee wij samenwerken en die ons geen bericht van
teleur moeten stellen. Horen wij niets van u, dan nemen
verhindering hebben gestuurd. Nadat studenten aan ons
wij aan dat u in principe bereid bent stagiairs te ontvan-
hun voorkeuren hebben gemeld, volgen de toewijzingen
gen. In dat geval hoeft u ons geen bericht hierover te
en informeren wij de stageadressen hierover. Ongeveer
sturen.
3 weken voor de start van een stage ontvangt u van het stagebureau per e-mail het verzoek om voor een student een stageplaats beschikbaar te stellen. Vervolgens zal de student met u contact opnemen voor een afspraak om met u kennis te komen maken.
Stageperioden 4de-jaars Openbare farmacie: 10 - 28 oktober en 5 - 23 december 2005 20 maart - 7 april en 15 mei - 2 juni 2006 Ziekenhuisfarmacie: 30 januari- 3 februari of 6 - 10 februari 2006
Tijdens de stage vinden ook onderwijsbijeenkomsten rond de stage plaats. De student informeert u over deze
Stageperioden 6de-jaars
verplichte bijeenkomsten, zodat u weet wanneer hij/zij niet in de apotheek aan-
Openbare farmacie: 31 oktober
-
9 december 2005
wezig is. U kunt ook op onze website
2 januari
-
10 februari 2006
zien wanneer onderwijsbijeenkomsten
20 februari
-
31 maart 2006
gepland zijn voor stagiairs (www.upper. pharm.uu.nl). Klik op Stage, vervolgens
Ziekenhuisfarmacie: 29 augustus -
Keuzestage:
14 of 21 oktober 2005
op Apotheker en dan op de link naar
2 januari
-
24 februari 2006
het stagerooster 2005-2006. n
13 februari
-
7 april 2006
10 april
-
2 juni 2006
9 januari
-
10 februari 2006
27 februari
-
31 maart 2006
24 april
-
26 mei 2006
5 juni
-
7 juli 2006.
6
Van het UPPER-onderzoeksbureau Het onderzoeksbureau van UPPER coördineert en facili-
Lopende en afgeronde onderzoeken
teert het onderzoek dat in samenwerking met praktijkapothekers wordt uitgevoerd. De onderzoekers zijn
Op dit moment loopt er een viertal onderzoeken via
voor het merendeel medewerkers en (bijvak-)studenten
het onderzoeksbureau. De onderzoeken gaan over zeer
van Farmaceutische Wetenschappen, maar er zijn ook
uiteenlopende onderwerpen. Er is een onderzoek naar de
onderzoekers van buiten de faculteit. De opzet is dat
invloed van de apotheker op therapietrouw bij patiënten
de deelnemers aan de onderzoeken worden geworven
met hypertensie (het zogenaamde MEMS-onderzoek),
onder de praktijkapothekers die deel uitmaken van het
een onderzoek naar de oorzaken van het stoppen van
UPPER-netwerk. Zij ontvangen een e-mail met een korte
het gebruik van antidepressiva (het SSRI-onderzoek), een
beschrijving van de opzet en het doel van het onderzoek.
marketingonderzoek naar de invloed van de farmaceu-
Als hun interesse voldoende is gewekt, kunnen zij een
tische industrie op voorschrijfgedrag van apothekers en
uitgebreide beschrijving vinden op de UPPER-website. Als
huisartsen en een onderzoek naar oorzaken en gevolgen
zij mee willen doen kunnen zij zich daar online aan-
van door haloperidol geïnduceerd parkinsonisme. Dit
melden voor deelname. Vervolgens zal de onderzoeker
laatste vindt plaats in samenwerking met de Afdeling
contact met hen opnemen om verdere afspraken te
Geriatrie van het Universitair Medisch Centrum Utrecht.
maken.
Een beschrijving van deze lopende onderzoeken is voor de deelnemers van UPPER in te zien op de UPPER-web-
Het is de bedoeling dat deelnemers aan de onderzoeken
site: http://www.upper.pharm.uu.nl.
direct profijt hebben van hun deelname. Zij krijgen terugmelding over de resultaten van het onderzoek,
Het onderzoek naar het vóórkomen van geneesmiddel-
bij voorkeur met een indicatie van de resultaten van de
interacties en de afhandeling ervan in apotheken (in
deelnemer zelf ten opzichte van de groep van overige
samenwerking met het SIR Instituut voor Farmaceutisch
deelnemers. Verder krijgen zij een tekst aangeleverd die
Praktijkonderzoek) is inmiddels afgerond. De deelnemers
zij kunnen opnemen in hun kwaliteitsjaarverslag voor de
hebben kennis kunnen nemen van de resultaten van dit
zorgverzekeraar. Het streven van UPPER is om de nieuw
onderzoek.
verkregen inzichten zoveel mogelijk ten goede te laten
Het (bijvak-)onderzoek naar de invloed van de begelei-
komen aan de deelnemers van het onderzoek, en uiter-
ding van eerste en tweede uitgiften op therapietrouw
aard ook aan het gehele veld, met als doel de farmaceu-
is gedeeltelijk afgerond. Het onderzoek zal nog worden
tische patiëntenzorg te verbeteren.
voortgezet. De resultaten van het eerste gedeelte zullen
UPPER
7 binnenkort aan de deelnemers van het onderzoek wor-
dan hoeft dat niet gemeld te worden. We gaan dus uit
den meegedeeld. Over het geplande onderzoek van de
van actief opgeven per project. Deelname wordt ech-
prijswinnaar van de prijsvraag Win een onderzoek kunt u
ter zeer op prijs gesteld. We hopen dat elke apotheek
elders in deze nieuwsbrief lezen.
ongeveer eenmaal per jaar zal willen deelnemen aan een onderzoek. In de afgelopen twaalf maanden hebben al
Hoe kan men participeren?
ruim 60 verschillende apotheken aan tenminste een van de onderzoeken meegewerkt. Zij hebben gemiddeld per
Stageapothekers zijn automatisch deelnemer aan het
apotheek aan 1,3 onderzoeken meegedaan.
onderzoeksnetwerk van UPPER. Om aan een onderzoek mee te kunnen doen, moeten zij op de website inloggen en zich vervolgens aanmelden (zie ook de informatie
Aanmelden van een nieuw onderzoek
onder de “help”-knoppen op de website). Alle UPPER-
Uit de reacties op de prijsvraag Win een onderzoek ter
deelnemers hebben inmiddels een wachtwoord toege-
gelegenheid van de UPPER-onderzoeksbijeenkomst van
kend gekregen, zodat zij kunnen inloggen. Mocht men
29 juni j.l. (zie ook elders in deze nieuwsbrief) is gebleken
dit niet meer paraat hebben, dan kan het opgevraagd
dat er in de praktijk een groot aantal vragen leven
worden via de UPPER-website: klik op de knop “inloggen”,
die door middel van praktijkonderzoek beantwoord
vul het e-mailadres in en klik op de knop Verzenden.
zouden kunnen worden. Deze vragen uit de praktijk
Het wachtwoord wordt vervolgens automatisch toege-
kunnen dus leiden tot nieuwe onderzoeksinitiatieven
zonden.
die mogelijk gerealiseerd kunnen worden met behulp
UPPER attendeert de UPPER-deelnemers steeds via een
van het UPPER-netwerk. Op de website van UPPER kunt
e-mailbericht op de projecten die gaan starten. Per
u meer lezen over de procedure voor het indienen van
project kan men kiezen of men wil meedoen. Indien men
een onderzoeksvoorstel. Als u een onderzoeksvoorstel
geen belangstelling heeft voor deelname aan onderzoek,
heeft kunt u dit mailen naar
[email protected]. n
Colofon: Tekst: UPPER, Vormgeving & lay-out: DGV, Farmaceutische Wetenschappen Druk: Grafidruk BV
8 Verslag UPPER-onderzoeksbijeenkomst 29 juni 2005 UPPER organiseert een jaarlijkse onderzoeksbijeenkomst
3. “De elektronische communicatie tussen huisarts en
voor onderzoekers en praktijkapothekers. Dit jaar vond
apotheek verloopt niet vlekkeloos. Is dit afhankelijk
de bijeenkomst plaats op 29 juni ’s ochtends in het Univer-
van het apotheekinformatiesysteem resp. huisarts-
siteitsmuseum te Utrecht. Onderzoekers deden aan ruim
informatiesysteem? Welke rol speelt U-zorg of E-zorg?”
30 belangstellenden verslag van hun onderzoek dat zij
4. “Voor de behandeling van schimmelinfecties van na-
hadden uitgevoerd met behulp van het UPPER-netwerk.
gels zijn twee oraal werkzame preparaten ter beschik-
De volgende vier projecten kwamen aan bod:
king. Behandeling is een relatief groot probleem (hoge
1. Interactiesignalen in de apotheek (promotieonderzoek
kosten, lange kuren, interacties, bijwerkingen, enz.),
van drs. H. Buurma) 2. Tweede-/eerste-uitgiftebegeleiding (bijvakonderzoek van Kim Lara Bos, uitgevoerd onder begeleiding van en gepresenteerd door dr. R. van Hulten)
terwijl profylaxe erg simpel is. Daartoe is een preparaat ontwikkeld waarvan de werkzaamheid aangetoond moet worden.” 5. “Is OZIS wel zo betrouwbaar als we denken?”
3. Compliance bij antihypertensiva (promotieonderzoek van drs. B. van Wijk)
De winnaar voor 2005 is:
4. Medicatie-geïnduceerd Parkinsonisme (promotieonderzoek van drs. W. Knol, arts). De sheets van deze presentaties zijn, evenals die van de presentaties van de andere sprekers van deze ochtend,
Ruud Briedé Kring-Apotheek Boomstede te Maarssen.
te weten prof.dr. B. Leufkens, prof.dr. T. Egberts en dr. F. de Koning, te bekijken via de links op de UPPER-
Zijn voorstel houdt in om onderzoek te doen naar de
nieuwspagina.
effectiviteit van een preventieve behandeling van teennagels tegen schimmel met een oplossing van miconazol
Prijsvraag Win een onderzoek
in isopropylmyristaat. In de praktijk wordt dit product reeds voorgeschreven en afgeleverd, maar er is nog geen
Dit jaar werd voor de eerste keer de UPPER-Stimulerings-
wetenschappelijk bewijs voorhanden wat betreft de effec-
prijs voor het beste en origineelste onderzoeksvoorstel
tiviteit van de behandeling. UPPER zal in overleg met de
vanuit de praktijk uitgereikt. De prijs is ingesteld om
winnaar een onderzoeksvoorstel schrijven. Het onder-
praktijkapothekers meer te betrekken bij het bedenken,
zoek zal vervolgens onder auspiciën van Farmaceutische
ontwerpen en uitvoeren van farmaceutisch praktijkonder-
Wetenschappen worden uitgevoerd. De bevindingen en
zoek. Het winnen van de prijs houdt behalve de loftuitingen
resultaten zullen te zijner tijd worden gepresenteerd aan
van de UPPER-organisatie ook in dat de winnaar door
de deelnemers aan het UPPER-netwerk.
UPPER zal worden ondersteund bij het uitvoeren van het onderzoek.
We kijken terug op een naar onze mening nuttige en
De voor de prijsvraag ingediende onderzoeksvoorstellen
gezellige ontmoeting tussen praktijkapothekers en de
waren dit jaar:
academische wereld, in een prachtige ambiance. Door
1. “Hoe op grond van medicatiegegevens een goede
dit soort bijeenkomsten hopen we de brug tussen beide
scheiding te bewerkstelligen tussen astma en COPD?” 2. “Wanneer men in de apotheek op grond van medicatie-
werelden te leggen. De bijeenkomst in 2006 wordt al weer gepland. De bedoeling is een dagvullend program-
gegevens concludeert dat gastroprotectie nodig is en op
ma op te stellen waarbij een deel van het programma zal
grond daarvan de huisarts adviseert preventieve maat-
worden gewijd aan onderzoek en het andere deel aan
regelen te nemen, in hoeverre neemt de implementa-
stages. Wanneer de datum en het programma bekend
tiegraad, en nog mooier, het aantal ziekenhuisopnames
zijn zult u een uitnodiging van UPPER ontvangen. n
af ten opzicht van de non-interventiepatiënten?”
