TWEEHONDERD JAREN CODIFICATIE VAN HET PRIVAATRECHT IN NEDERLAND
OPSTELLEN OVER (DE GESCHIEDENIS VAN) HET PRIVAATRECHT NAAR AANLEIDING VAN HET TWEEDE EEUWFEEST VAN HET WETBOEK NAPOLEON INGERIGT VOOR HET KONINGRIJK HOLLAND
Onder redactie van J.H.A. Lokin, J.M. Milo, C.H. van Rhee
Een uitgave van de 'Stichting Het Groningsch Rechtshistorisch Fonds'
Inhoudsopgave J.H.A. Lokin Voorwoord
iii
J.M. Milo Tweehonderd jaren privaatrechtelijke codificatie: Het Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland. Perspectieven voor verleden en heden 1 2 3 4 5 6 7 8
Inleiding De samenleving De wording van het WNH Constitutie Privaatrecht: exclusiviteit en rechtsvorming Het oude Het vreemde Conclusies
1 1 3 6 8 10 14 16 18
F.W. Grosheide Het Wetboek Napoleon en de Geest der Eeuw
21
1 1.1 1.2 2 2.1 2.2 3 3.1 3.2
21 21 22 24 24 27 29 29 30
Encadrerende opmerkingen Bataafse Republiek Geest der Eeuw Leidende Rechtsbeschouwing Algemeen Nederland Afrondende Opmerkingen Verandering en behoud Tenslotte
F. Brandsma Balsem uit nieuwe en wijze Wetten. Tweehonderd jaar Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland
33
A.F. Salomons De 'merkelijke modificatiën' van het WNH. Waarom moest het Wetboek Napoleon worden 'ingerigt voor het Koningrijk Holland"? 1 2 3
Inleiding Lodewijks wetboek en de breuk met de keizer Waarom wenste Lodewijk dat de Code Napoléon werd 'ingerigt voor het Koningrijk Holland'?
45 45 46 48
Inhoudsopgave 4 5 6 7 8
Waarom vonden Lodewijks juristen afwijking van de Code Napoléon gewenst? 50 De houding van Joannes van der Linden tegenover de Code Napoléon 53 De goederenrechtelijke afwijkingen van de Code Napoléon in het WNH 55 Balans: de goederenrechtelijke aanpassingen van de Code Napoléon in het WNH.... 57 Slot: het gelijk van Napoleon en de actualiteit van het geschil met Lodewijk 58
L.M. Coenraad Echtscheiding ingerigt voor het Koningrijk Holland: geluid en tegengeluid
61
1 2 3 4 5
61 62 63 67 71
Inleiding Drie schuldgerelateerde echtscheidingsgronden De (veel) ruimere echtscheidingsregeling in de bronnen van het WNH Een discussie tussen conservatieven en verlichten Afronding
J.M. Milo Floating charge in civiele traditie. Het Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland als venster op verleden en heden van generale zakelijke zekerheidsrechten 73 1 2 3 4 5 5.1 5.2 5.3 6 6.1 6.2 6.3 7
Inleiding Eigentijdse generale zekerheid: specialiteit, publiciteit en prioriteit De floating charge De generale zekerheid in het precodificatoire recht De codificatie van de generale hypotheek en de ommekeer De laatste generale hypotheek De ommekeer Conclusie De Hollandse traditie in Schotland, Zuid-Afrika en Ceylon Schotland Zuid-Afrika Ceylon Conclusie
73 74 76 77 82 82 85 88 89 89 91 93 95
C.J.H. Jansen Het verbintenissenrecht in het Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland 1 2 3 3.1 3.2 3.3 3.4
Inleiding De invloed van Pothier Enkele verbintenisrechtelijke onderwerpen uit het WNH Algemeen Het delictenrecht kort nader beschouwd Koopovereenkomst Arbeidsovereenkomst
97 97 98 100 100 101 101 102
Inhoudsopgave 4
Besluit
103
C.B.P. Mahé De Code civil herzien. Contractenrecht tussen traditie en Europa
105
1 2 3 4 5 6 7
105 109 110 111 112 113
Inleiding De overeenkomst, eeuwig centrale figuur van de Code civil De bronnen van verbintenissen De begrippen acte en fait juridique Voortzetting van de theorie générale des contrats Onvoorziene omstandigheden: rechterlijke ingreep steeds aan banden gelegd Catala en Chancellerie: Heronderhandelingen toegestaan naast een zeer beperkte rol voor de rechter 7.1 Geen revolutie, maar evolutie 7.2 De onderbouwing: het contract is een acte de prévision 8 Gemengde gevoelens in de doctrine 9 Terré: Verplichte heronderhandeling en een ruimere rol voor de rechter 10 Slot
114 114 115 115 119 120
A.L.M. Keirse Golfbewegingen in het verbintenissenrecht 1 2 3 4 5 6 7
Stelling 1 : Rechtsvorming wordt zelden uitsluitend ingegeven met het oog op een inhoudelijk beter recht Stelling 2: Het recht heeft veelal een externe stimulans nodig om bij de justitiabelen terecht te komen Stelling 3: Een (voorgestelde) regulering kent een eigen dynamiek en verandert de omgeving Stelling 4: Verandering roept weerstand op Vergeten lessen Voorwaarts met het aansprakelijkheidsrecht? Ter afronding
121 121 122 123 123 123 124 128
C.H. van Rhee Het civiele proces volgens het Wetboek op de Regterlijke Instellingen en Regtspleging in het Koningrijk Holland (1809) 1 2 3 4
5
Inleiding Totstandkoming Inhoudstafel De procedure van het Wetboek op de Regterlijke Instellingen en Regtspleging (1809) vergeleken met de Manier van Procedeeren (1799) en het ontwerp-Van der Linden (1807/1808) Conclusie
129 129 132 136
139 144
Inhoudsopgave D. Heirbaut Codificatie van het burgerlijk recht in België en Nederland: parallel lives? 1 2 3 4 5 6 7
Het gewicht van de voorgeschiedenis: de juridische rijkdom van het Noorden tegenover de armoede van het Zuiden De revolutionaire en napoleontische periode: het lethargische België tegenover het actieve Nederland Het Koninkrijk der Verenigde Nederlanden: geen Nederlandse professoren tegenover Belgische praktizijns De codificatie van België' en Nederland na de afscheuring van België: na-aperij v. zelfstandigheid? De kracht van het toeval: Laurent v. Meijers De recente evolutie: Belgische balkanisering tegenover Nederlandse unificatie Nederlandse branie tegenover Belgische bescheidenheid
147 148 149 150 151 154 158 159
J.M.J. Aansorgh Lierzang bij gelegenheid van de invoering van het Wetboek Napoleon ingerigt voor het Koningrijk Holland
161
