In dit nummer. in het DUURZAAM. Realisatie tweehonderd snellaadstations langs de snelweg van start

VOORJAAR I 2014 I NO. 1

In dit nummer Realisatie tweehonderd snellaadstations

D U U R Z A A M

Bouwen Oosten in het

langs de snelweg van start Bouw MFA/Brede School Berflo Es Hengelo in volle gang Duurzaamheidsteam Zwartewaterland is vol vertrouwen Massief-passief bouwen zet nieuwe norm in Nederland Duurzame monumenten op de kaart gezet

DUURZAAM SPECIAL B O U W E N I N H E T O O ST E N

Inhoud pag. 3

Voorwoord: Doorgeslagen?

Nieuwbouw MFA/ Brede School Berflo Es pag. 5

Nieuwbouw in volle gang

pag. 8

Berflo Es opdracht voor De Hemink Groep

pag. 12 Opvallende gevelbeplating voor Brede School

Pag. 5

pag. 12 Berflo Es complexe opdracht voor Polybouw pag. 13 Innovatie en kennis Löwik staat garant voor kwaliteit op het hoogste niveau

Snellaadstations langs de Nederlandse snelwegen pag. 19 Fastned realiseert tweehonderd snellaadstations langs de snelweg pag. 22 EcoCare Milieutechniek speelt in op de toekomst pag. 26 Creatieve innovaties en smart solutions pag. 29 Prominente rol Solar Today in project Fastned pag. 31 MD Service: “De toekomst draait om samenwerken

Pag. 19

pag. 33 Hout past prima in duurzaam concept Fastned

pag. 35 Revolutionair concept thermisch verduurzaamd hout op komst pag. 36 Luchtdicht renoveren tijdens Renovatie 2014 pag. 39 Opmerkelijk effect op vloertemperatuur van Tonzon Thermokussens pag. 44 Positieve reacties bij nominatie FG Noviteitenprijs voor Certafix pag. 47 Baanbrekende innovaties van TA Hydronics pag. 48 CTS technisch Personeel ziet de toekomst rooskleurig in pag. 50 Duurzame Monumenten op de kaart gezet pag. 55 Samenwerken levert winnaars op

Pag. 48 pag. 57 Massief-passief bouwen zet nieuwe norm in Nederland

D U U R Z A A M


Bouwen in het Oosten Duurzaamheid Special ISSN: 1385-7185 Uitgever: GF Uitgevers, Postadres: Postbus 416, 8600 AK Sneek Bezoekadres: Graaf Adolfstraat 36d, Tel.: (0515) 429 429, Fax: (0515) 429 422, Web: www.bouweninhetoosten.nl, E-mail: [email protected] Redactie: Gerard van Leeuwen, Henny de Mönnink (fotografie), Elan Producties, Wierden (fotografie), Elly Kroese (eindredactie) Tekstbijdrage: Jolanda Groothuis Accountmanagement: Frits Visser, Elzert Bonnema Vormgeving & opmaak: Nanno van Leeuwen

1


V O O R W O O R D

Doorgeslagen? De Volkskrant plaatste op de dag van de gemeenteraadsverkiezingen een toch wel schokkend artikel. Kern van het verhaal was dat op bouwplaatsen een soort werklozencarrousel is ontstaan omdat bij opdrachten vanuit de overheid, vanuit het oogpunt van maatschappelijk verantwoord ondernemen, de inzet van een percentage lokale werkloze mensen verplicht wordt gesteld met als negatieve bijkomstigheid dat eigen personeel als gevolg hiervan wordt verdrongen. Zowel individuele aannemers als werkgeversorganisaties Bouwend Nederland en Aannemersfederatie hebben dit gesignaleerd en bevestigd naar buiten uit. Daarboven op komt nog het commitment dat de branche heeft gegeven aan het Sectorplan Bouw, het nationale stimuleringsplan dat voorziet in het gesubsidieerd aannemen van ruim drieduizend mensen in specifieke doelgroepen (jongeren, werklozen en ouderen, redactie) in de komende jaren. Beide initiatieven zullen een drukverhogende werking hebben op het bestaande personeelsbestand van bouwbedrijven. Omdat niet te verwachten is dat het bouwvolume vanuit de overheid sterk stijgt, kan het niet anders dat de verdringende werking daadwerkelijk aan de orde is. De conclusie kan dan ook niet anders luiden dat de beoogde, sociaal wenselijke, uitwerking van beide initiatieven niet zal werken. Alleen als het aantal opdrachten en, in het verlengde hiervan, het totale volume groeit mag er een positieve werking verwacht worden van dit, enigszins achterhaalde, doelgroepenbeleid. Voor mij is het het zoveelste bewijs hoever de Haagse beleidsmakers afstaan van de dagelijkse realiteit op de bouwplaats. Helaas is dit fenomeen niet alleen opportuun in de bouwsector maar in vrijwel alle maatschappelijke werkvelden. Extra geld voor het onderwijs blijkt nu toch weer te verdwijnen in de zakken van managers en andere leidinggevenden, toeslagen komen terecht op het Bulgaarse platteland en zo kun je een trieste reeks ‘incidenten’ samenstellen. Een lijsttrekkersdebat zoals op de dinsdagavond voor de gemeenteraadsverkiezingen bevestigde jammer genoeg voor de zoveelste keer deze afstand tussen Haagse werkelijkheden en de dagelijkse praktijk op de werkvloer. Dat vereist niet alleen decentralisatie maar ook een omslag in het denken. Ben benieuwd of deze generatie politici in staat zijn hiermee een start te maken. Om eerlijk te zijn betwijfel ik dat ten zeerste. Gerard van Leeuwen, Redactie

3

Fuutweg 12, 7442 CL Nijverdal Tel. (0548) 61 05 71 Fax (0548) 61 78 18 Autotel (06) 2241 65 92


Bouw MFA/Brede school Berflo Es in volle gang Oplevering voor de bouwvak Als alles volgens planning verloopt zal voor de bouwvak de nieuwe multifunctionele accommodatie annex Brede school Berflo Es worden opgeleverd door bouwkundig hoofdaannemer Goosen Te Pas Bouw. Projectleider Maikel Groters verwacht geen grote beren op de weg. De overvloedige regenval leverde wel enkele problemen op tijdens de casco fase, maar zal geen noemenswaardig beletsel vormen voor de aanstaande verhuizing van de drie basisscholen.

Voor Maikel Groters is de bouw

schroefpalen. Daarna hebben we

door Veenstra & Stroeve uit

in Berflo Es zijn derde grotere

de geïsoleerde balkenfundatie

Assen. Qua engineering was dat

project in opdracht van zijn werk-

en de geïsoleerde kanaalplaat

een behoorlijke switch, maar we

gever Goossens Te Pas Bouw.

vloeren aangebracht.Vervolgens

zijn er nu erg blij mee. In onze

Na een groot woningbouwproject

kwamen het betonnen casco aan

optiek krijg je een betere

(211 woningen in Velve Lindenhof

de orde. Er is gekozen voor in

kwaliteit voor hetzelfde geld.

in Enschede, red.) en een

het werk gestorte wanden en

Tegenwoordig wegen de

bedrijfshal van TNT Post in

vloeren. De installaties zijn

toekomstige exploitatiekosten

Oldenzaal dus zijn eerste grote

onder de vloer verwerkt.

voor de opdrachtgever zwaarder

utiliteitswerk. Groters: “Het is

De MFA/Brede school zou

mee in de afweging dan pakweg

een mooi en bewerkelijk project

oorspronkelijk een gevel krijgen

tien jaar geleden. Daarvoor

waar we onze kennis en kunde

op basis van SIPS elementen.

is men bereid iets meer te

prima kunnen toepassen. De

We hadden daar echter geen

investeren, al was dat dus in dit

opdracht is via aanbesteding

honderd procent vertrouwen

geval qua gevel niet aan de orde.

verworven. Na de calculatiefase

in. Mede door de gewenste

De MFA/Brede school wordt wel

is het bij mij in beeld gekomen

Rc waarde van 10 en de lucht-

gekenmerkt door duurzame

bij de samenstelling van het

dichtheid. Uiteindelijk is na een

oplossingen die in dit plaatje

projectteam. Dat is nu iets meer

goede, transparante afweging

passen. Het is een van de

dan een jaar geleden. Eind mei

met de opdrachtgever, de

meest innovatieve scholen

2013 zijn we gestart met de

gemeente Hengelo, gekozen voor

op duurzaamheidgebied. De

fundatie, in dit geval mortel

een houtskeletbouw, geleverd

beoogde normen van het

5


gebouw gaan substantieel verder

vaste relaties ingeschakeld

aannemers. In Berflo Es hebben

dan het Bouwbesluit. Het is een

waarvan je weet wat je er

we tweemaal per week een

School van de Toekomst. Het

kwalitatief aan hebt. In deze

“Pep -(Productie Evaluatie en

duurzame karakter zie je onder

tijden is de prijs veelal leidend

Plannings) meeting” met alle

andere terug in de materiaal-

en bepalend, maar het moet

voorlieden waar alle lopende

keuze. Het dak heeft bijvoor-

een uitzonderlijk aanbod zijn

zaken aan bod komen. In een

beeld een uitvoering in EPDM

wanneer we met een nieuwe

kwartier heb je dan alle neuzen

dakbedekking, een iets prijziger

leverancier of onderaannemer

dezelfde richting op. We werken

optie maar wel met een veel

in zee gaan. En dat geldt dan ook

nu ook met een lean planning in

langere leeftijdsduur. De

nog eens voor de minder

de afbouwfase welke middels

aluminium buitenkozijnen

gecompliceerde onderdelen.

een gezamenlijke planningsessie

brengen een onderhoudsarme

Een soepel verloop tijdens de

tot stand is gekomen. Zo’n

toekomst mee en qua interieur

uitvoering is van wezenlijk

bijeenkomst neemt preventief

zijn eveneens duurzame

belang voor het welslagen van

mogelijke hobbels weg en het

oplossingen gekozen. Al met

een opdracht zoals deze. Dat

bevordert overduidelijk het

al een niet alledaagse school,

geldt overigens voor alle

“wij-gevoel” op de bouw. Het is

en erg mooi om een en ander te

projecten. Door de prijsdruk

een goede ontwikkeling in onze

realiseren.”

vanuit de opdrachtgevers kun je

sector waar het traditionele

alleen je marge behalen als er

eilandjes denken gelukkig steeds

Maatwerk

vrijwel niets tegen zit. Dan

meer verdwijnt. Optimalisering

Maikel Groters vindt het

kun je geen problemen op de

van het bouwproces is de doel-

ontwerp van de multi-

bouwplaats veroorloven door

stelling. Daar plukken alle

functionele accommodatie

bijvoorbeeld een cultuurverschil

partijen de vruchten van.”

passend en weloverwogen

in de werkwijze van je onder-

maar qua uitvoering is een moment van verslapping niet mogelijk. “Door de ronde vorm mis je de gebruikelijke referentiepunten waar je te allen tijde op terug kunt vallen. Qua maatvoering was het een behoorlijke uitdaging. Meest sprekende hiervan is de aansluiting van de houtskeletbouw op de vliesgevel. In de hsb zitten dan ook nog kozijnen. Dat vergt het nodige van onze jongens en uiteraard ook van de onderaannemers en leveranciers, denk alleen maar aan de beplating en het zetwerk. Niet voor niets hebben we vrijwel alleen maar

7


V.l.n.r.: Robert Asbroek, Bert Voortman en Jan van den Berg

Blijven behoren tot de top 3 van Nederland

Brede School Berflo Es opdracht voor De Hemink Groep De Hemink Groep is een schilders-, onderhouds- en afbouwbedrijf in de breedste zin van het woord, gevestigd in Borne. Wat begon als eenmanszaak in 1958 groeide uit tot een toonaangevend bedrijf met inmiddels 200 medewerkers. De huidige driekoppige directie zegt trots te zijn op het bedrijf dat klantrelaties heeft die vaak al tientallen jaren duren. Eén van hen is Goossen Te Pas Bouw die de Hemink Groep opdracht gaf al het schilderwerk bij de Brede School Berflo Es te realiseren. Door: Jolanda Groothuis

André Koster begon twintig jaar

leider en houdt hij landelijk de

bedrijfje vanaf 1958 alleen nog

geleden als schilder binnen De

touwtjes in handen. Hij heeft de

maar groeide kwam niet alleen

Hemink Groep. Inmiddels is hij

oprichter, wijlen Henny Hemink

omdat Henny Hemink een goede

acht jaar werkzaam als project-

goed gekend. “Dat het schilders-

schilder en zakenman was, maar

8


vooral omdat hij ontzettend goed

Discipline

overleg’. Met deze kern-

met mensen om kon gaan én een

“Wij stellen onze medewerkers

waarden wil de Hemink Groep

bijzonder vooruitziende blik had.

in staat hun sterke eigenschappen

de beheerste groei van het

Een mooie anekdote bijvoorbeeld

optimaal te benutten en te

bedrijf doorzetten en kwalitatief

uit de beginperiode van het

ontwikkelen. Dit doen we in

de top van Nederland zijn.

bedrijf gaat over de eerste

een veilige omgeving waarin

bedrijfswagen. In die jaren was

continu leren en persoonlijke

Mooie opdracht

het gebruikelijk dat een schilder

ontwikkeling centraal staan.

Sinds jaren is Goossen Te Pas

zich met een bakfiets vol

De Hemink Groep staat bekend

Bouw een duurzame zakenrelatie

materiaal naar zijn klus begaf.

als een platte organisatie met

van De Hemink Groep. Zij kregen

Henny Hemink zag echter meer

weinig hiërarchie. De Twentse

de opdracht om op een unieke

heil in een auto. Zijn collega’s

mentaliteit zit in de bedrijfs-

plek in Hengelo, in het speciaal

verklaarden hem voor gek, want zijn klanten zouden niet willen betalen als ze zagen dat hij van hun geld een auto had gekocht. Toch bleek Henny Hemink een vooruitziende blik te hebben, want doordat hij sneller op de plaats van bestemming was, kon hij eerder aan het werk en dus meer schilderen op een dag dan

‘Onze missie is het voorspelbaar en beheersbaar onderhouden en renoveren van vastgoed, met als doel vastgoed te verduurzamen’

zijn collega’s. Destijds bleek dus al dat investeren in betere oplossingen loont. En nog steeds is vooruitdenken het motto

cultuur verankerd: eerlijk tegen

daarvoor ontworpen Watertoren-

binnen het bedrijf.”

elkaar zijn en afspraken nakomen,

park, de MFA/Brede School Berflo

‘zeggen wat je doet en doen wat

Es te realiseren. Het gebouw zal

Plezierig werken

je zegt’. Zowel onderling, maar

het kloppend hart worden van de

Inmiddels is De Hemink Groep

ook zeker naar externe partijen

herstructureringswijk Veldwijk-

een schilders-, onderhouds- en

toe geldt altijd onze ‘Geen-

Noord en meet circa 5.300 m2.

afbouwbedrijf in de breedste zin

Gezeur-Garantie’ ! Samen de

André Koster: “Begin 2013 kregen

van het woord. Samen met het

schouders eronder en kwaliteit

wij de opdracht van Goossen

Energieteam begeleiden zij

leveren. Onze lijfspreuk is

Te Pas Bouw om aan dit werk te

het gehele traject. De Hemink

‘degelijk, betrouwbaar, met

gaan rekenen. Een hele uitdaging,

Groep is werkzaam door heel Nederland bij zowel nieuwbouw als renovatieprojecten. Bij nieuwbouwwerken bestaan de kernactiviteiten uit het energetisch maken van woningen, glas- en schilderwerk, afbouw en brandwerende voorzieningen. Als het gaat om onderhouden renovatieprojecten bieden zij glas- en schilderwerk, kozijnrenovatie, betonrenovatie, isolatie en het politiekeurmerk. De huidige driekoppige directie, bestaande uit Jan van den Berg, Robert Asbroek en Bert Voortman vindt het van groot belang de medewerkers een plezierige en uitdagende werkomgeving te bieden.

9


want het is een behoorlijk project.

afwerking bij, op de tegels na.”

opdracht waar vanaf week 13

Het betekende dat we al het

Hoewel het er scherp langs

gemiddeld acht medewerkers

schilderwerk zouden verzorgen,

moest, kreeg De Hemink Groep

dagelijks werkzaam zijn. “Over

evenals de binnenbeglazing dat

vorig jaar november de opdracht

het eindresultaat zal menigeen

bestaat uit brandvertragend,-

van Goossen Te Pas Bouw dit

enthousiast zijn vermoed ik. De

geluids- en letselwerend glas.

werk te realiseren. Volgens

architect koos voor afwijkende,

Hier kwam tevens de wand-

André Koster is het een mooie

behoorlijk felle kleuren en zeer duurzaam vinyl behang. Voor ons is het een project dat prachtig op de referentielijst zal staan.”

Toekomst Ondanks de crisis klaagt de directie niet over de orderportefeuille. Feit dat zij nagenoeg alle 200 medewerkers aan het werk hebben weten te houden zegt genoeg. Toch vindt er een kentering plaats. “Grote nieuwbouwprojecten nemen af omdat er steeds meer prefab elementen worden toegepast. Dit betekent voor ons minder schilderwerk. Aan de andere kant nemen renovatie- en onderhoudswerken toe. Er is dus sprake van een verschuiving, maar het is voor ons gelukkig niet onoverkomelijk. We denken en handelen flexibel, zijn in staat ons aan te passen naar de vraag van klanten. De toekomst zien we dan ook met het volste Projectleider André Koster

vertrouwen tegemoet.”

11


Opvallende gevelbeplating voor Brede School Berflo Es Op het moment van schrijven,

De start van de werkzaamheden

begin maart, heeft Olthof

van de Nijverdallers liep enige

Beplating, driekwart van het

vertraging op.

project achter de rug.

Visscher: “Dat was buiten onze

Visscher: “Ik schat dat we met

schuld om. Er waren wat kleine

een week of drie, vier kunnen

problemen van de houtskelet-

afronden. Momenteel werken

bouw qua ronding. Onze

we continu met drie man op de

aansluiting is op 2.40 meter

bouw. Twee in de beplating en

op de pui. Het ging over de

een afwerker. In totaal plaatsen

onderlinge afstemming van de

we circa 1200 vierkante meter

verschillende radiusgrootte.

beplating en de nodige afwerk-

Dat hebben we inmiddels

profielen. Er is gekozen voor

achtergelaten. Een ontwerp met

een Welltec gevelprofielplaat

rondingen brengt altijd een

W45/60 in de speciale kleur

bepaalde moeilijkheidsgraag met

gold-silver. Deze plaat kleurt

zich mee, maar qua complexiteit

mee en dat geeft een prachtig

hebben we wel voor hetere

gevel die mee kleurt met de

effect. In de schaduw krijg je

vuren gestaan. Berflo Es

weersomstandigheden. “Niet

een groen effect en in de zon

rekenen wij tot de middelgrote

alledaags, maar daarom zeker

geel. We hebben deze platen

opdrachten en we kunnen met

ook toegepast in een school

teverdenheid terugblikken.

in Oldenzaal, alleen in een

De volgende school staat

projectleider Jan Visscher van

andere kleur en een ander

alweer op de planning. De

Olthof Beplating uit Nijverdal.

profiel.”

Twijn in Nijverdal.”

De nieuwe multifunctionele accommodatie Berflo Es in Hengelo krijgt een opvallende

niet minder geslaagd”, vertelt

Berflo Es complexe opdracht voor Polybouw Voor de Rijssense gevelspecialist

De panelen hebben een RC=5

Polybouw impliceert het Berflo

waarde. De gevel op de begane

Es project een opdracht met

grond is een hout-aluminium

een relatief hoge complexiteit.

uitvoering. De eerste verdieping

Woordvoerder Jan Tijhof: “Dit

is gevuld met aluminium

heeft één op één te maken met

kozijnen met de reeds

de maatvoering die aan het

gememoreerde hoge isolatie-

ontwerp vastkleeft. Ronde

waarde. Alle werkzaamheden in

vormen zijn als een rode draad

het kader van Berflo Es hebben

door de gehele accommodatie

we in eigen beheer uitgevoerd

worden verweven. Opvallend is

in nauwe samenwerking met

verder de hoge isolatiewaarde.

timmerfabriek De Mors.

12


Innovatie en kennis staat garant voor “Kwaliteit op het hoogste niveau”

Löwik Daktechniek B.V. (onderdeel van Löwik Installatiegroep) is een gespecialiseerd dakdekkersbedrijf dat vanuit Almelo haar activiteiten ontplooit. Onze missie: het adviseren, leveren en aanbrengen van hoogwaardige bitumineuze- en kunststof dakbedekkingen inclusief dakveiligheid en noodzakelijke bouwkundige en/of installatietechnische werkzaamheden tegen een zo hoog mogelijk duurzaam rendement. Doordat Löwik Daktechniek nauw samenwerkt met de diverse technische afdelingen van Löwik Installatiegroep heeft het alle disciplines op het gebied van zonne-energie, dakveiligheid, koper-, lood- en zinkwerken in huis.

Beheersplan en planmatig onderhoud

om welke kosten dit gaat.

geraakt bij de keuze van de dak-

Hiermee worden verassingen

bedekkingsconstructie en

De laatste jaren weten steeds

op voorhand uitgesloten.

verzorgd daarbij een maatgerichte oplossing voor de

meer gebouweigenaren de

opdrachtgever. Komen er

onderhoud aan dakconstructies

Duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen

steeds vaker aan Löwik

Een aantal relaties van Löwik

een witte reflecterende dak-

Daktechniek uitbesteed. Daarin

Daktechniek hebben het beleid

bedekking met een Energy Star

wordt duidelijk omschreven wat

van het verduurzamen van

label in combinatie met een

er aan onderhoud of renovaties

gebouwen definitief ingezet.

DUBO keur certificaat. Löwik

binnen een periode van tien jaar

Enkele voorbeelden hiervan zijn

Daktechniek is ook lid van

te verwachten is. Beide partijen

Urenco en PANalytical in Almelo.

Duurzaam Netwerk Almelo,

weten daardoor exact wat er met

Löwik Daktechniek is in een

opgericht door PANalytical.

de daken dient te gebeuren en

vroeg stadium betrokken

Deze organisatie waar inmiddels

weg naar Löwik Daktechniek te vinden. Hierdoor wordt

13

zonnepanelen op het dak? Dan adviseert Löwik Daktechniek


140 bedrijven bij aangesloten

geënt op “Het Nieuwe Werken”:

ongeveer 110 medewerkers een

zijn, hebben als doel kennis met

uitgaan van eigen identiteit,

unieke kans om aan deel te

elkaar te delen. Ook EPDM dak-

kracht, kennis en toegevoegde

nemen. Met dit project wilde

bedekking wordt veel toegepast

waarde en vervolgens de

Löwik werken aan een cultuur-

door Löwik Daktechniek. Löwik

omzetting van onze identiteit

verandering binnen de

daktechniek is erkent Dakpartner

naar integrale samenwerking .

organisatie. Doelstelling is een

van Hertalan. Deze Daksystemen

Integrale samenwerking, niet

verbeteringsproces doorvoeren

zijn ook in het bezit van een

alleen intern, maar ook met

waarbij het denken, werken en

DUBOkeur. Het eigen pand van

andere bouwpartners. Onze

communiceren van medewerkers

Löwik in Almelo wordt in april

medewerkers leggen niet alleen

en management positief wordt

voorzien van 285 stuks zonne-

verantwoording af binnen ons

beïnvloedt. Gedurende driekwart

panelen met een capaciteit van

bedrijf, maar vooral aan de klant

jaar zijn alle medewerkers en

71250 Wp. Alvorens de zonne-

en de samenwerkende partners.

het management getraind en gecoacht op vooraf vastgestelde

panelen worden aangebracht wordt 3000 m2 de dakbedekking

Opleiding personeel

vaardigheden. De rol van trainer

voorzien van witte reflecterende

Om bovenstaande te realiseren

en externe coach is verzorgd

dakbedekking. Zo draagt Löwik

is opleiding en training een

door BGJH Business Coaching

Installatiegroep ook haar steentje

belangrijk onderdeel binnen

Result te Agelo.

bij aan het maatschappelijk

onze organisatie. Naast de

verantwoord ondernemen.

reguliere herhalingscursussen

Kwaliteit en certificering

en technische opleidingen heeft

Om de kwaliteit van de organisatie

Ketenintregatie

Löwik Installatiegroep in 2012

te kunnen waarborgen werken

Löwik Installatiegroep tracht op

een project plaatsgevonden die

we standaard volgens de hoogste

innovatieve wijze in te spelen op

als naam “Sterk, Professioneel

kwaliteitsnormen, zowel op

de verandering in de markt, door

en ondernemend. Nu en in de

locatie als binnen ons bedrijf.

adequaat in te spelen op de

toekomst” heeft meegekregen.

De NEN-EN-ISO 9001:2000,

“uitvraag” van opdrachtgevers.

Het betrof een ESF project dat

VCA en SCIOS norm zij daarbij

Daarnaast worden de interne

vanuit het ministerie van Sociale

belangrijke hulpmiddelen.

werkprocessen geïnnoveerd

zaken en werkgelegenheid in

Daarnaast zijn we erkend BORG

door in te spelen op “Het

het leven is geroepen door het

Beveiligingsbedrijf en erkend

Nieuwe Werken".

verstrekken van subsidie welke

installatiebedrijf conform de

valt onder de ESF regeling. Voor

regeling Brandmeldinstallaties.

Innovatieve ketenintegratie speelt in op de veranderde “uitvraag” van opdrachtgevers, die voorziet in een alternatieve vorm van opdrachtverstrekking. Hierbij wordt niet de traditionele aanbestedingsvorm gekozen maar opdrachtverstrekking op basis van ketenintegratie en samenwerking van alle partijen op de bouwplaats, vanaf initiatief- en ontwerpfase van een project tot uitvoering en nazorg. “Samenwerking”, “Communiceren” en “Oog hebben voor de verwachtingen van de opdrachtgever” zijn hierbij minstens even belangrijk geworden als “Prijs”. “Het Nieuwe Werken” is een uitvloeisel van een veranderde “uitvraag”. De filosofie van ons is

15


Löwik Daktechniek is lid van de

eenvoudig de Bouwbesluit-eis

de speciale hot bonding techniek

brancheorganisatie Vebidak.

van Rc- 3,5 bereikt kan worden.

van Hertalan worden homogene

Brandproeven tonen aan dat

EPDM banen in de fabriek

Een duurzame uitdaging

zelfs bij een staaldak PolyTopHR

onderling aan elkaar verbonden.

MFA/Brede school Berflo Es

Flex een Eurobrandklasse

Deze membraantechniek zorgt

Hengelo zal het kloppend hart

B-s1-d0 behaalt. Ook aan overige

ervoor dat wij een EPDM dak-

van de herstructureringswijk

brandeisen voor het platte dak,

bedekking produceren waarmee

Veldwijk-Noord in Hengelo

zoals vliegvuurbestendigheid en

elk dak nagenoeg in één keer

worden. De MFA/Brede School

WBDBO, kan met de gebruikelijke

kan worden afgedicht.

wordt gerealiseerd conform

details uitstekend worden

de Passief Huis technologie:

voldaan.

Het werken met een EPDM membraan heeft grote

energiezuinig en “fris”. PolyTopHR Flex is voorzien van

voordelen. Zo wordt het aantal

Löwik Daktechniek levert hier de

een oranje gekeurde cacheer-

naden en dus risico’s tot een

dakbedekking en isolatie. Löwik

laag. Dit is een extra sterk

absoluut minimum beperkt. Er

Daktechniek heeft geadviseerd

mineraal gecoat polyester-

zijn veel minder handelingen op

om de isolatiepakket grotendeels

glasvlies waardoor PolyTopHR

het dak te verrichten, waardoor

te voorzien van Polytop HR flex

Flex bij vrijwel alle afdichting-

elke dakconstructie sneller en

van Isobouw. Op deze isolatie

systemen toepasbaar is.

effectiever waterdicht is.

wordt een EPDM dakbedekking

PolyTopHR Flex is het eerste

Unieke eigenschappen

van Hertalan volledig gelijmd

KOMO-gecertificeerde dak-

De vele voordelen van EPDM

aangebracht. Daarbij komt bij

systeem voor mechanisch

strijden om voorrang. Onze

dat beide producten voorzien

bevestigde isolatie in combinatie

EPDM is op nagenoeg iedere

zijn van een DUBOkeur.

met gekleefde EPDM-dak-

ondergrond te fixeren, het heeft

bedekking. Het systeem is

een bijzonder lange gebruiks-

Isobouw

uitvoerig getest op windbelasting

duur (>50 jaar), zeer milieu-

PolyTopHR Flex verenigt al het

met meerdere EPDM/lijmvarian-

vriendelijk, langdurig flexibel,

goede in één plaat. PolyTopHR

ten. PolyTopHR Flex is leverbaar

recyclebaar en onderling te

Flex heeft een hoge drukvastheid

vanaf een dikte van 50 mm in

verkleven. Bovendien hebben

van 100 kPa en is daardoor

zowel vlakke platen als ook in

zuren uit hemelwater geen

goed beloopbaar. Dankzij

een afschotsysteem.

invloed op dit veelzijdige product. Verder zijn de Hertalan

de toepassing van het grijze

EPDM systemen uitermate

isoleert PolyTopHR Flex 20 tot

Hertalan EPDM Daksystemen

30% beter. Dit betekent dat bij

hertalan easy cover is een

als gevolg van vrije blootstelling

een dikte van slechts 110 mm

membraan daksysteem. Door

aan UV- en ozonbelasting.

EPSHR-SE isolatiemateriaal

17

geschikt tegen veroudering


Fastned realiseert tweehonderd snellaadstations langs de snelweg Het Amsterdamse Fastned BV rolt in een vlot tempo een landelijk dekkend netwerk van snellaadstations uit langs de Nederlandse snelwegen. Het bedrijf gelooft in een fraaie toekomst van het elektrisch rijden. Op dit moment rijden er ruim 25.000 elektrische auto’s in ons land. Een aantal wat volgens de 2020 CO2 doelstelling tot 200.000 zal moeten stijgen. “We zitten nu al op twee en een half keer het aantal wat geprognosticeerd was. Met alle technische ontwikkelingen gaat het beduidend sneller dan verwacht”, aldus projectleider Joost Hoffman.

Er staan er inmiddels zeven.

een aantal innovatieve partners

hebben we nauwgezet alle deel-

Snellaadstations waar in een

om ons heen verzameld die

taken op elkaar afgestemd. In het

tijdsbestek van circa een

eveneens geloven in het

voortraject om alles zo soepel

kwartier de accu weer volledig

elektrisch rijden. Allen

mogelijk te laten verlopen

kan worden opgeladen.

hebben een pro-actief karakter.

hebben alle betrokkenen

Hoffman: “Dat aantal hopen

Gezamenlijk vormen we een

veel tijd en energie gestoken.

we dit jaar te kunnen uitbreiden

integraal bouwteam waarin wij

Zoveel mogelijk is alles

tot veertig á vijftig. De doel-

weliswaar de hoofdaannemer c.q.

gestandaardiseerd. De realisatie-

stelling is om eind 2015 zo’n

opdrachtgever zijn, maar het

periode van een laadstation

tweehonderd stations te

“wij-gevoel” is leidend. We

bedraagt nu drie weken. Twee

realiseren. Dat kunnen we

willen als team zo snel en simpel

weken voor de eigenlijke bouw

uiteraard niet alleen. We hebben

mogelijk bouwen en daarvoor

en een week voor de finishing

18


touch zoals het afstemmen en inregelen van de software, de verlichting, et cetera. Je moet het zien als een soort groot Ikea pakket dat zo gebruiksvriendelijk mogelijk in elkaar gezet wordt. Voor de betrokken bouwgerelateerde bedrijven betekent het overigens in veel gevallen een heel andere denktrant dan normaal het geval is. Het gaat nu niet om een zo hoog mogelijk rendement te halen uit één project, maar meer rendement te halen uit het seriematig werken aan tweehonderd kleine projecten.” eenvoudig bereikbaar te maken,

voordat een eventuele concessie

Kip en ei

verdwijnt de angst om ergens

wordt afgegeven. Vandaar dat

Het geloof in het elektronisch

met een lege accu te komen

we het in samenwerking met

autorijden staat bij Fastned hoog

staan. Via een netwerk kun je

Rijkswaterstaat hebben

in het vaandel. “Los van de

een katalyserend effect teweeg

opgepakt. Alle stoplocaties langs

technologische ontwikkelingen

brengen. Natuurlijk blijft het zo

de snelweg zijn eigendom van

die internationaal elkaar in een

dat voor een bepaalde categorie

Rijkswaterstaat die op haar beurt

snel tempo opvolgen, is het ook

elektrisch rijden in de praktische

concessies verleent aan de

gewoon een kwestie van de kip

zin een moeilijk te realiseren

gebruikers. Dat kunnen brand-

en het ei. Door laadstations

verhaal blijft. Maar voor de

stofleveranciers zijn, maar ook

reguliere rijder die dagelijks

horecabedrijven en nu dus ook

deelneemt aan het woon-werk

bedrijven die elektriciteit

verkeer is het heel goed

verkopen. Vorig jaar is over dit

mogelijk. Onderzoeken hebben

onderwerp een kort geding

dat ook uitgewezen. Een volle

aanhangig gemaakt en daar is

accu kan bij een normale

dus bovenstaand resultaat uit

belasting en verbruik ongeveer

naar voren gekomen.

honderdvijftig kilometer aan

Zoals gezegd ziet Fastned

actieradius aan. Wonen in

Nederland als een ideaal land.

Amsterdam en werken in

Je hebt een beperkte omvang

Rotterdam mag derhalve geen

en een intensief bereden infra-

probleem opleveren. De

structuur waar je prima uit de

industrie ziet dat ook. De grote

voeten kunt met elektrisch

Duitse automerken hebben of

rijden. Het is aan ons, maar ook

ontwikkelen een elektrische lijn

aan de overheid en andere

en Tesla steekt miljoenen in de

marktpartijen, om de mensen

perfectionering van accu’s”,

duidelijk te maken dat het

aldus Hoffman.

beangstigende idee om met een lege accu ergens te stranden

Geschikt

wordt weggenomen. Als we

De projectleider vertelt dat in

erin slagen die stress met een

zijn optiek Nederland een ideaal

sluitende argumentatie en een

land is voor het elektrisch rijden

zich doorontwikkelende techniek

en dat een nationale aanpak

weg kunnen nemen, kan het

echt nut heeft. “Je kunt het

weleens heel snel gaan met het

uiteraard Europees breed

elektrisch rijden in Nederland.

trekken maar dan weet je zeker

Wij zijn er in ieder geval klaar

dat het minimaal drie jaar duurt

voor.”

19


Onderstaande bedrijven zijn betrokken bij de realisatie nieuwbouw Multifunctionele Accommodatie Berflo Es te Hengelo:

Opdrachtgever: Gemeente Hengelo, Hengelo; Bouwdirectie: 4advies, Amersfoort; Bouwdirectie/opzichter: CBB, Arnhem; Architect: Spring Architecten, Rotterdam; Constructeur: IMD Ingenieursbureau, Rotterdam; Installaties: Wiecherink, Enschede; Bouwfysica: LBP Sight, Nieuwegein; Sonderingen + Funderingsadvies (eerste sonderingen): Mos grondmechanica, Rijssen; Bouwkundig Aannemer: Goossen Te Pas Bouw, Enschede; Nevenaannemer Installaties: Van Losser Installaties, Rijssen; Inlenen personeel SROI: Technicum, Zwolle; Bouwplaatsinrichting: VolkerWessels materieeldienst, Rijssen; Bouwbord: Bergslot, Dedemsvaart; Nissenut: Norel, Apeldoorn; Verkeersborden: DEGA Verkeersinfra, Oldenzaal; Grondwerk en riolering: Poppink-Reutum, Reutum; Funderinpalen en damwanden: Hylkema, Kampen, Leverancier plaatmateriaal bekisting: Van Buren, Nijverdal; Zaagwerk bekistingsmateriaal: SWB, Borne; Leverancier fundatiebruggetjes, Witzand; Almelo; I.h.w. gestort beton bovenbouw: Heinrich Temmink, Vreden (D.); Wapening: Kropp-Stahl, Vreden (D.); Leverancier Beton: Betoncentrale Twenthe, Hengelo (O.); Druklaag kanaalplaatvloer: De Jong Betonvloeren, Rijssen; Kanaaplaatvoeren: VBI, Huissen; Prefab kolommen en bordessen: Mombarg beton, Doetinchem; HSB wanden: Veenstra Stroeve, Assen; Stalen kolom en stalen hoeklijnen fundatie: Ree & Wosting, Enschede; Houtaluminium vliesgevels: De Mors, Rijssen; Hout-aluminium vliesgevels / aluminium kozijnen: Polybouw, Rijssen; Prefab kantplanken, houten binnenkozijnen: De Mors, Rijssen; Daklichtkoepels en daklichtkappen: Brakel Atmos, Uden; Schuifdeuren: KONE Deursystemen, Veenendaal; Panelen schuifwand: Espero BV, Waalwijk; Schuifloket: Metaglas, Tiel; Rolluiken: GNS Brinkman BV, Zaandam; Gevelbekleding (aluminium): Olthof dak-, wanden gevelbeplating, Nijverdal; Gevelbekleding (Trespa), De Mors, Rijssen; Stalen trappen en hekwerken: Hek en constructiewerken Twente, Hengelo (O), Dakbedekkingen: Löwik Daktechniek B.V., Almelo; Leverancier isolatie fundatie: Oosterbeek EPS, Goor; Acoustisch spuitwerk: Acosorb B.V.; Amstelveen; Dekvloeren en vloersystemen: Rikkert Afbouwgroep BV, Enter; Plafond- en wandsystemen: Eissink plafonden wandsystemen, Hengelo (O); Vooraf afgewerkte systeemwanden: Quadrant Interieurs BV, Hardenberg; Schilderwerk: Hemink Groep, Borne; Grootkeuken: Fietje Grootkeukentechniek, Emmen; Vloerbedekking: Abeln Projectstoffering BV, Almelo; NUTS Bedrijven: Warmtenet, Hengelo.

21


EcoCare Mileutechniek bouwt in samenwerking met Fastned de eerste snellaadstations in Nederland

Inspelen op de toekomst Wat was er eerder: de kip of het ei? Moet je nu eerst zorgen voor voldoende elektrische auto’s, of voor voldoende oplaadpunten? Oplaadpunten, vindt EcoCare Milieutechniek. “Binnen twee jaar is elektrisch rijden helemaal ingeburgerd. Daar moet je nu al op inspelen.”

Op dit moment lijkt het

voordeel. Dit ziet ook EcoCare

over voorzieningen is daarom

misschien nog mee te vallen,

Milieutechniek, van oorsprong

belangrijk.” EcoCare Milieu-

maar de brandstofmarkt

gespecialiseerd in het bouwen

techniek bouwt al zo’n twintig

verandert. De eerste interesse in

van tankstations. “De transitie

jaar tankstations en ruim vijftig

elektrische auto’s is gewekt en

naar elektrisch rijden gaat

procent van alle Tango-tank-

autofabrikanten ontwikkelen

sneller dan je denkt”, vertellen

stations in ons land zijn door het

steeds mooiere en schonere

directeuren Dennis van der Werff

bedrijf gerealiseerd. Dennis van

modellen met interessant fiscaal

en Stanley de Looze. “Nadenken

der Werff: “We hebben een

22


Met dit idee voor ogen waren

snellaadstation verschilt niet

de directeuren al in gesprek met

zo veel met de bouw van een

een Portugese leverancier van

regulier tankstation”, vertelt Van

laadpalen (Van der Werff: “De

Goozen, die zo’n vijfenzeventig

Usain Bolt onder de laadpalen”),

Tango-stations bouwde vanuit

toen ze werden benaderd door

EcoCare Milieutechniek. “De

Fastned, het eerste bedrijf in

grootste uitdaging zat hem in het

Nederland dat zich richt op het

zo snel mogelijk en zo efficiënt

bouwen van snellaadstations

mogelijk bouwen. Je moet

langs de snelwegen. Inmiddels

zorgen voor korte lijnen,

heeft EcoCare voor Fastned de

duidelijke communicatie en

totaalcoördinatie en de bouw

voldoende voorraad.” Omdat

van vier snellaadstations

EcoCare zowel de civiele als de

verzorgd. In totaal gaat het

elektrotechniek kan verzorgen,

EcoCare er tweehonderd

houdt het bedrijf veel in eigen

bouwen.

hand, vertelt Van Milligen. “Dat biedt voordeel voor zowel

Te weinig oplaadpunten

de uitwerking als de inkoop. Alle

“Het is de enige mogelijkheid om

materialen worden op ons eigen

elektrisch rijden tot een succes

terrein opgeslagen, we kopen

te maken”, vertelt Joost Hoffman,

zoveel mogelijk in bij één

projectleider bij Fastned. “Veel

leverancier en werken bij iedere

Nederlanders zien al wel de

bouw met dezelfde partijen. Dit

voordelen: het is schoner en

versnelt het proces. In eerste

goedkoper. Maar een tekort aan

instantie was de planning voor

oplaadpunten houdt ze tegen om

de bouw van een snellaadstation

daadwerkelijk elektrisch te gaan

vijf weken. Inmiddels realiseren

rijden.” Precies de gedachte van

we dit in drie weken. En in de

EcoCare, wat tot een goede

toekomst kan dit zelfs nog een

samenwerking leidde. “Je merkt

paar dagen sneller.”

dat Dennis en Stanley affiniteit snellaadpunten en dat ze het

Nieuw icoon langs de snelweg

mooie positie in de tankwereld.

oprecht heel leuk vinden om te

Het streven is dan ook om

Om deze te behouden moeten

doen. Vanaf het begin heeft

volgend jaar nog veertig Fastned-

we met onze tijd mee.”

EcoCare goed meegedacht

snellaadstations te bouwen,

en zich flexibel en proactief

zodat Nederland snel voorzien

Nog weinig actie

opgesteld. Natuurlijk zijn er in

is van oplaadmogelijkheden.

In Europa, waar juist zoveel

het begin problemen waar je

En die oplaadstations vallen op,

maatregelen zijn getroffen

tegenaan loopt, maar EcoCare

vertelt Hoffmann. “We willen

om CO2-uitstoot te beperken,

zorgt er voor dat het treintje

echt een nieuw icoon langs de

vindt nog weinig actie plaats,

steeds sneller en effectiever gaat

snelweg zijn, dat iedereen

constateren de directeuren. “Dat

rijden en dat hebben we nodig.”

meteen herkent. De snellaad-

hebben met het bouwen van

stations zijn jong en opvallend,

verbaast ons”, vertelt De Looze. “Elektrisch rijden is de toekomst,

Snel en efficiënt

met een boogvormige luifel,

daar kun je niet omheen. Binnen

Richard van Goozen en Bart van

vrijwel alles is van hout en

twee jaar is elektrisch rijden

Milligen kunnen hier als hoofd-

door gebruik van zonnepanelen

gewoongoed en op de vraag die

uitvoerder en werkvoorbereider

moet uiteindelijk in totaal zo’n

daar bij hoort moet je nu al

van het project over meepraten.

vierhonderd megawatt worden

inspelen. Elektrisch rijden vergt

De EcoCare-medewerkers waren

opgewekt. We willen een

voldoende oplaadmogelijkheid.

van begin tot eind betrokken

duidelijk statement maken.”

En niet alleen in de vorm van

bij de voorbereiding en de

Iets waar EcoCare Milieutechniek

thuisladers die de hele nacht

daadwerkelijke bouw van de

zich in kan vinden. Van der Werff:

nodig hebben, maar snelle

eerste vier stations en gaan

“Wij lopen nooit ergens voor weg

laders, waarmee je binnen een

ook de overige snellaadpunten

en zijn graag pioniers. Als de

kwartier weer op de weg zit.”

realiseren. “Het bouwen van een

mogelijkheden er zijn, gaan we

23


een project aan. Zeker als het

mee rijden. “Slechts twintig

volop vertrouwen in dat dit gaat

zoals in dit geval de toekomst is.”

procent van de mensen rijdt

lukken. “EcoCare kan dit aan.

De snellaadstations beslaan zo’n

meer dan honderd kilometer

Ze hebben zoveel ervaring in

vijfhonderd vierkante meter

per dag”, vertelt De Looze.

het veld en denken heel erg in

vloeroppervlakte. Hierop staan

“Dus dat is toereikend.” Voor

optimaliseren. Met de ervaring

twee tot vier snellaadpalen die

volgend jaar staan er veertig

die er al is vanuit Tango en de

een elektrische auto binnen tien

Fastned-snellaadstations

bouw van de eerste vier Fastned-

tot vijftien minuten opladen.

op de planning. Binnen twee

stations gaat dit absoluut goed

Hier kan de klant vervolgens

tot drie jaar moet er landelijke

komen.”

zo’n honderdvijftig kilometer

dekking zijn. Hoffman heeft er

Fastned

Fastned is opgericht door Michiel Langezaal en Bart Lubbers. Langezaal is werktuigbouwkundige en werkte bij Epyon. Lubbers heeft een managementachtergrond, is medeoprichter van de Nederlandse versie van dagblad Metro en was als commissaris betrokken bij Epyon. Omdat je met een beperkt aantal elektrische auto’s geen infrastructuur voor elektrisch rijden kunt opzetten, bouwen zij met Fastned tweehonderd snellaadstations in Nederland. Langs de snelweg, verspreid over het land, zodat er iedere veertig kilometer de mogelijkheid is om binnen een kwartier op te laden. Van Rijkswaterstaat ontvingen zij hier voor de locaties. Inmiddels zijn er vier Fastned-snel-laadstations gebouwd. Binnen drie jaar moet heel Nederland zijn voorzien. Het betalen van de energie gaat via de smartphone. Alle stations zijn voorzien van 4G.

25


Creatieve innovaties & smart solutions Voor de realisatie van een snellaadstation is één van de onderdelen het samenbrengen van alle technische apparatuur in een centrale systeemkast en het beveiligen van de locatie tegen diefstal en vandalisme. Voor deze onderdelen heeft Fastned begin 2013 Alphatron Security Systems benaderd om met slimme en creatieve oplossingen hun doelstellingen en behoefte in te vullen.

Alphatron Security Systems

Alphatron Security Systems

konden realiseren. Hierbij

streeft ernaar om voorop te

was flexibiliteit, innovatie en

Alphatron Security Systems is

lopen op het gebied van kennis

meedenkendheid van de partner

specialist in het ontwikkelen

en innovatie. De uitdaging zit

een vereiste.

en toepassen van camera- en

daarbij niet in het bedenken van

Partijen moesten niet alleen

communicatiesystemen voor

ingenieuze structuren en

in staat zijn om een technisch

de beveiliging en observatie

systemen, maar in het reduceren

feilloos systeem te ontwikkelen,

van ruimtelijke omgevingen,

van complexiteit voor klanten en

maar zich ook verantwoordelijk

gebouwen en industriële

eindgebruikers. Het kennisniveau

voelen voor het slagen van de

processen. De onderneming

dat we nastreven is daarom net

realisatiedoelstelling. De aanpak

heeft in ruim twintig jaar

zo belangrijk als het vermogen

van Alphatron Security Systems

een omvangrijke expertise

om het toe te passen in gebruiks-

richt zich volledig op dat

opgebouwd en bedient een

vriendelijke en bedrijfszekere

principe. Transparantie, kosten-

diversiteit aan marktsegmenten.

systemen.

beheersing, kwaliteitsborging en projectregie zijn voorwaarden

De mentaliteit bij Alphatron

voor de succesvolle ontwikkeling

gekenmerkt door de continue

Samenwerking Alphatron & Fastned

ambitie om met creativiteit,

Het streven van FastNed is

“In het voortraject hebben

kennis en gedrevenheid

een pool van partners bij elkaar

wij met een geslaagde camera-

systemen te ontwikkelen die

te krijgen die het ambitieuze

shootout Fastned overtuigd van

uniek zijn in de branche.

plan (meer dan 200 locaties in

onze kennis en kunde”, vertelt

twee jaar opleveren) op tijd

Erwin van Slooten van Alphatron.

Security Systems wordt

26

en imple¬mentatie van systemen.


“Tijdens deze demonstratie

Systemen

Naast het beveiligen van de snel-

konden wij Fastned niet alleen

Alphatron zal de snellaadstations

laadstations heeft Alphatron de

overtuigen van de kwaliteit van

met een innovatief hoogwaardig

systeemkast ontwikkeld, waarin

het systeem, maar ook van onze

camerasysteem beveiligen tegen

alle technische apparatuur

organisatorische vaardigheden.

diefstal en vandalisme. Met

samenkomt. De assemblage

Binnen 30 minuten stonden

behulp van intelligente video-

afdeling van Alphatron bouwt

de specialisten van Alphatron

detectie zal verdacht gedrag

van elke toeleverancier de

gereed en konden we beginnen

gedetecteerd worden en

componenten in volgens een

met de demonstratie.” Dit was

automatisch een alarmmelding

vastgesteld stramien, zodat

voor Fastned de bevestiging dat

doorgezet worden naar de

uiteindelijk elke kast identiek is.

Alphatron de juiste partner is.

centrale meldkamer van Fastned.

27


Prominente rol SolarToday in project Fastned Het landelijk werkende SolarToday vervult een prominente rol in het project om tweehonderd oplaadpunten te realiseren langs de Nederlandse snelwegen. Het bedrijf dat bekendheid geniet als landelijk werkende groothandel en adviseur, waarbij het technische uitdagingen aan gaat om daken ook mooier te maken, zoals FATH energiedak, kwam in aanraking met hoofdaannemer Fastned op de beursvloer van een bouwbeurs in de RAI.

Woordvoerder Boudewijn van

stations. In Duitsland zijn alle

In totaal zullen de ruim

Dam van SolarToday: “Margot

facetten de revue gepasseerd en

tweehonderd daken inclusief

Rooda vond bij de meeste

is het uiteindelijke ontwerp tot

toebehoren als omvormers

standhouders geen expertise

stand gekomen.

geleveerd en gemonteerd

voor een complex project als

Het is een zeer gedetailleerd

worden in een tijdsbestek van

FASTNED. We raakten aan

product. Denk alleen al aan

ongeveer twee jaar. Voor 2014

de praat en hiermee startte

keuzes op het gebied van de

staan er circa vijftig op het

de samenwerking. Ze zag in

bekabeling, de LED-verlichting

programma. In april zullen we

ons Indaksysteem de ideale

en onderwerpen als de statica

de tiende plaatsen.”

overkapping van de oplaad-

en de esthetische vertaling.

29


Energiedak

een afmeting van 166 bij

Om beschaduwing en daarmee

Volgens Boudewijn van Dam

100 centimeter, oftewel de

rendementsverlies van de PV-

vormt het Fastned project

afmetingen van de gangbare PV-

panelen te voorkomen, is het

een mooi voorbeeld van de

panelen. Het dakraam is net zo

beter om doorvoeren op de

veelzijdigheid van Fath Solar.

groot als een paneel. Het dak is

noordkant te realiseren.”

“We kunnen relatief eenvoudig

niet alleen esthetisch fraaier

schakelen naar een product als

maar ook energetisch optimaler

Het Fath Solar-dak is duurder

dit. Onze core business is het

dan de zogenaamde twin-

dan een standaard pannendak

leveren van Energiedaken voor

panelen die nu op de markt

met sneldekkers en goedkope

het complete dakvlak waarbij

worden gebracht. Deze panelen

Chinese PV-panelen. Er is echter

alle onderdelen als geïntegreerd

combineren PV met de winning

weinig prijsverschil met een dak

systeem worden geleverd en

van zonnewarmte, maar wie een

met Europese PV-panelen, een

geplaatst. In Nederland hebben

dak vol twin-panelen monteert

goede zonnecollector en fraaiere

we nu een kleine zestig geleverd,

heeft in de zomer veel te veel

pannen. Het laatste jaar zijn er

voornamelijk vrijstaande

warmte. Met het energiedak kan

vooral twin-panelen (PV-panelen

woningen. We hebben een

het hele dak worden volgelegd.

en zonnecollector in één

duidelijke boost gekregen na de

Voor de randen zijn eventueel

behuizing) nieuw op de markt

deelname aan de Solar Solution

passtukken leverbaar. Ook dak-

gekomen. Ze worden ook wel

Beurs. Qua marketing richten

doorvoeren voor ventilatie

PVT-panelen genoemd, waarbij

we ons voornamelijk op de eind-

en cv-ketels kunnen worden

PV staat voor photovoltage

gebruiker van het dak, die op

geïntegreerd.

(Elektriciteit) en T voor thermisch (warm water).

zijn beurt de aannemer of de architect als het ware moet “verleiden”. Het dak bestaat uit een zonneboiler, PV en zelfs dakramen en beslaat de gehele omvang van het dak. Eén paneel van het Fath Solar-dak heeft

‘Qua marketing richten we ons voornamelijk op de eindgebruiker die als het ware de aannemer of de architect moet “verleiden”.’

30


‘De toekomst draait om samenwerken’ MD Service biedt met Elektrotechniek, Data & Telefonie, Beveiliging en Beeld & Geluid al jaren een brede dienstverlening. De laatste jaren zijn hier specialisaties als domotica en energiezuinige oplossingen als zonnepanelen en elektrische laadpalen aan toegevoegd. Directeur Martijn Daanen: “Hoe compleet ons aanbod ook is, wij leveren ons beste werk als we samenwerken.” Een voorbeeld hiervan is de bijdrage van MD Service aan de 200 Fastned-snellaadstations langs de Nederlandse snelwegen.

Wat Elektrotechniek betreft

A73 zijn inmiddels een feit.

Hierbij helpt MD Service ook en kan zij haar kennis en expertise

is MD Service trots op een landelijk project, waarbij ze

Kennis en expertise

op dit gebied inzetten. De laad-

samen met partijen als EcoCare

EcoCare Milieutechniek verzorgt

stations van Fastned beschikken

Milieutechniek en ABB betrokken

het grondwerk, de riolering en

over meerdere laders. Gemiddeld

is bij de bouw van 200 snellaad-

verharding. MD Service is samen

bedraagt de laadtijd zo’n vijftien

stations voor elektische auto’s.

met hen verantwoordelijk voor

minuten per elektrische auto.

Deze stations worden de

de aanleg van de technische

aankomende twee tot drie jaar

installaties en de plaatsing van

Specialisaties

aangelegd in opdracht van

de snelladers. Ook wordt er

Onder de specialisatie Data &

Fastned. De eerste vier stations

gebruik gemaakt van zo’n tachtig

Telefonie van MD Service valt

langs de snelwegen A1, A18 en

zonnepanelen per laadstation.

de uitrol van VOIP-bellen bij

31


een groot aantal klanten. De specialisatie Beveiliging bevat installaties voor brand- en inbraakbeveiliging, maar ook implementatieoplossingen als toegangs- en camerasystemen en zusteroproepsystemen in zorgen verpleegtehuizen. Beeld & Geluid tot slot is de specialisatie die spreekkamers bijvoorbeeld van audiovisuele presentatiesystemen voorziet. Onlangs installeerde MD Services nog een nieuw geluidssyteem bij voetbalclub Jodan Boys in Gouda.

Platformdenken

Philadelphia is een verzameling

in Nederland, de steeds grotere

De leukste uitdagingen voor

woon- en dagbestedings-

wens om duurzaam en milieu-

MD Service zijn de projecten

voorzieningen voor mensen met

vriendelijk te handelen en de

waar verschillende specialisaties

een verstandelijke beperking.

groeiende roep om kosten-

worden gecombineerd en samen

Als huisinstallateur zorgt MD

besparende oplossingen die

gaan werken, het zogenoemde

Service hier dat installaties op

een bedrijf als MD Service

platformdenken. Vaak is hier

het gebied van Elektrotechniek,

voortstuwen. Een kwestie van

sprake van domotica als

Data & Telefonie en Beveiliging

hard werken, alert blijven,

oplossing om installaties in

met elkaar samenwerken.

oplossingsgericht denken en

functioneren op elkaar af te

geloven in de kracht van nieuwe

stemmen. Het gaat hier vaak

Kansen creëren

samenwerkingsverbanden.

om projecten in de zorg, of aan

Het zijn ontwikkelingen als de

De toekomst? MD Service is er

de zorg gerelateerd. Stichting

toenemende behoefte aan zorg

klaar voor.

Martijn Daanen met een bedrijfswagen bij een van de nieuwe laadstations van Fastned, waar MD Service als onderdeel van een groot samenwerkingsverband de installatiewerkzaamheden voor haar rekening nam. Een nieuwe geluidinstallatie maakt dat wedstrijdverslagen en presentaties over het gehele complex te volgen zijn.

32


De Groot Vroomshoop

Hout past uitstekend in duurzaam concept Fastned De houten overkappingen van de oplaadstations van Fastned worden gefabriceerd, geleverd en gemonteerd door een voorloper in de wereld van duurzaam bouwen, De Groot Vroomshoop. Johan Paul Borreman toont zich tevreden met zijn participatie in het project dat, kort samengevat, nog steeds kan worden omschreven door de term “learning by doing”. gekozen organisatiestructuur met allemaal verschillende partners met ieder hun eigen specifieke kennis is het een kwestie van duidelijke afstemming. Dat is een proces. Op een voor ons nieuw terrein zijn we onder andere bezig met het afvoeren van het hemelwater, de profielen van de panelen constructief mee te De eerste contacten met

partners omdat er een pilotversie

laten werken met de hout-

opdrachtgever en initiator

in Vroomshoop is gerealiseerd

constructie en de bescherming

Fastned werden bij toeval gelegd

en opgebouwd. Fastned is een

van het hout tegen vocht.

op een beursvloer tijdens een

partner (hier do je Maria te kort)

We zien steeds een stukje

evenement. Borreman: “Een

met jonge, bevlogen mensen.

vooruitgang en zijn en blijven

collega droeg mij gegevens aan

Omdat wij de beschikking

enthousiast.

van een ambitieus en idealistisch

hebben over eigen tekenaars en

project en daar vanuit zijn

constructeurs die alle wensen en

Het is een ambitieus project met

de eerste serieuze contacten

ideeën in 3D konden visualiseren

in totaal tweehonderd stations.

gelegd. Fastned dacht in eerste

en berekenen ontstond er een

De planning gaat uit van een

instantie aan een opzet zonder

positieve flow en dat vormt een

looptijd van twee jaar. Als dat

hout, maar gaandeweg zag men

mooie basis om dit project te

uiteindelijk drie jaar zou worden,

in dat hout perfect past in het

doen laten welslagen.”

maakt ons niet zoveel uit. Dat achten wij van minder belang.

duurzame karakter van de oplaadstations voor elektrisch

Learning bij doing

De realisatie kent een vlot

rijden maar ook bij het moderne

Het perfectioneringproces is

verloop na het betonwerk doen

en strakke uitstraling van de

volgens Johan Paul Borreman

we alles in prefab en monteren

oplaadstations. Al snel bleek

nog steeds gaande. “We zijn nu

ook de panelen en verzorgen

dat de montage van de zonne-

met de negende bezig en die is al

we de voorzieningen voor het

panelen op hout veel voordelen

niet meer vergelijkbaar met de

aansluitingen van het elektra,

biedt. Samen met de andere

eerste. Door alle tijd en energie

e.d. Een station kunnen we met

partners hebben we de koppen

die we erin steken is van een

drie man aan in een tijdsbestek

bij elkaar gestoken en kan gerust

rendabel project nog geen

van maximaal een week. Wij

stellen dat er een echte klik is

sprake. Ik verwacht dat we er

zijn ervan overtuigd dat het een

tussen de betrokken partijen.

eerst minimaal twintig achter

succes wordt en we vinden het

Ons bedrijf was tijdelijk een

de rug moeten hebben. Het is

daarnaast ook uitstekend passen

ontmoetingsplaats tussen enkele

“learning by doing”. Door de

in onze duurzaamheidagenda.”

33


Revolutionair concept thermisch verduurzaamd hout op komst Houtzagerij en houthandel Oude Hengel een van de initiatiefnemers Als alles volgens plan verloopt, zal in het late najaar van 2014 een revolutionair concept op de markt worden gebracht op het gebied van thermisch verduurzaamd hout. Een technisch en financieel interessante upgrading van klasse vier naar één is de doelstelling.

Valentijn Oude Hengel van

Valentijn Oude Hengel: “We

Alle inkoopfacturen van het hout

de gelijknamige houtzagerij

wekken hier onze eigen groene

worden nageplozen en één op

en houthandel uit het Duitse

stroom op door middel van

één vergeleken met je output.

Gildehaus koestert de nodige

zonnepanelen. Daarnaast

Wij importeren ons hout met

verwachtingen van het concept

versnipperen wij houtafval en

name uit West-Europa maar

waar hij in dit prille stadium nog

gebruiken deze als energetisch

daarnaast ook vanuit Noord-

niet inhoudelijk veel over wil en

materiaal. Heel belangrijk is

en Zuid Amerika. Gecertificeerd

kan zeggen. “Het is een Tukkers

dat we puur werken met

hout uit Afrika staat eigenlijk nog

concept”, lacht Oude Hengel.

gecertificeerd hout. Daarin zijn

in de kinderschoenen.

“Samen met twee andere

twee standaarden. FSC is het

partners uit Twente zijn we op dit

mondiale keurmerk en PEFC is

Overbodig te stellen is dat

moment het concept technisch

de Europese variant. Inhoudelijk

hout sowieso een milieu-

aan het “fine tunen”. Er zal een

verschillen deze normeringen

vriendelijk product is en vanuit

apart bedrijf worden opgericht

niet of nauwelijks. Veelal wordt

duurzaamheidoogpunt te

en we trachten momenteel de

FSC voorgeschreven waar PEFC

verkiezen is boven kunststof

contouren van het marketingplan

ook voldoet. De Europese

en plasticachtige producten.

in een vorm te gieten. Het

standaard bestaat nu een kleine

De trend is wat dat betreft goed

concept gaat uit van eind-

tien jaar en mag zich verheugen

voor onze bedrijfstak. CO2

producten van veredeld hout

in een groeiende belangstelling

neutraal bouwen zal steeds meer

in de hoogste klasse maar

in de bedrijfstak. Certificering

terrein winnen. Daaraan willen

tegen concurrerende prijzen.

kost zo’n 1500 euro per

wij ons steentje bijdragen. Het

De productlijn zal bestaan uit

certificaat. Daarvoor wordt je

nieuwe concept kan daarin als

kozijnen, ramen, deuren, gevels

gekeurd en geïnspecteerd. Het is

katalysator dienen.”

en voor toepassingen in de weg-

dus beslist geen papieren tijger.

en waterbouw. We appelleren aan de steeds grotere vraag naar duurzame producten tegen acceptabele kosten. Duurzaamheid is in de bouwsector allang geen ondergeschoven item meer. Het wordt de norm, maar wel met die financiele restrictie dat het niet meer mag kosten. Daarop kunnen wij met dit concept samen met de drie partners het antwoord op geven.”

Breder Duurzaamheid is ook verweven in de bedrijfsfilosofie van de houtspecialisten uit Gildehaus.

35


- Advertorial -

Luchtdicht renoveren tijdens Renovatie 2014 2014 is het jaar van de grote veranderingen: de bestaande woningbouw moet worden verduurzaamd en de overheid heeft daarbij grote energieambities. Ongeïsoleerde bestaande woningen moeten energiebesparend gerenoveerd worden en snel ook. Eind 2013 lanceerde Kingspan Unidek haar ‘verlaag de EPC’-campagne. Unidek Aero dakelementen verlagen de EPC dankzij de hogere thermische dakisolatie, de luchtdichte afwerking en het verminderen van koudebruggen. Leuk voor vrijstaande en geschakelde nieuwbouwprojecten, maar hoe zit dit met renovatieprojecten?

Er zijn veel voorbeelden van hoe

Als er goed wordt gelet op de

tijdens Renovatie 2014 haar

renovatie van bestaande wonin-

details is de basis voor luchtdicht

nieuwe renovatieproduct

gen niet moet: gapende kieren

bouwen gelegd en hoeft een aan-

Unidek RenoAero.

tussen gevel en dak, te grote

nemer in een latere fase minder

sparingen voor doorvoeren,

te improviseren. Hierdoor wordt

onnauwkeurigheden herstellen

niet alleen tijd, maar ook geld

Uitstekend luchtdicht renoveren

onder het mom ‘als ge het nie wit

bespaard. Simpele, snelle en

Unidek RenoAero beschikt over

dan doede ut mee kit’. Oftewel:

betrouwbare renovatie-

hetzelfde verwerkingsgemak als

dichtpurren en klaar! Erg zonde,

producten en een goed

Unidek Aero, maar is specifiek

want met een goede luchtdicht

advies over toepassing van de

toegespitst op renovatie en

afgewerkte dakisolatie kan wel

producten en de detaillering

de daarbij geldende bouw-

30% warmteverlies worden

ervan helpen aannemers

voorschriften. Het dunne dak-

tegengegaan.

deze stap te zetten. Daarom

element is snel verwerkbaar

introduceert Kingspan Unidek

dankzij de zelfborende

Unidek RenoAero

36


- Advertorial -

schroeven en de opbouw van het dakelement met geïntegreerde

Onnauwkeurigheden leiden tot warmteverlies

verstijvers maakt dat grote overspanningen kunnen worden gerealiseerd. Speciaal voor het Unidek Aero en Unidek RenoAero assortiment heeft Kingspan Unidek luchtdichte toebehoren ontwikkeld. Testresultaten wijzen uit dat deze toebehoren voldoen aan de strenge passiefhuis-niveau eisen voor luchtdichtheid. Dit betekent dat de luchtdichte toebehoren in combinatie met nauwkeurig bouwen een grotere luchtdichtheid voor het dak creëren. Belangrijk hierbij is wel dat de andere delen van de gebouwschil ook geoptimaliseerd dienen te worden om voor het gehele gebouw de luchtdichtheid op

Correcte aansluiting tussen dak en gevel door middel van Aerosafe-foam

passiefhuis-niveau (qv10waarde 0,15) te realiseren.

Toepassing en verwerking in actie Tijdens de beurs Renovatie 2014 van 9 t/m 11 april in de Brabanthallen ’s-Hertogenbosch laat Kingspan Unidek op stand E011 in hal 5 zien hoe luchtdichte aansluitingen met Unidek RenoAero kunnen worden gerealiseerd. Bezoekers kunnen vragen stellen over toepassing en detaillering. Niet alleen de do’s, maar ook de don’ts komen ter sprake.

Kingspan Unidek B.V. Scheiweg 6

U kun

gratis t u registr e

5421 XL Gemert

ren voor d e beurs via: h t t p: //bit.l

T: (0492) 37 82 74 F: (0492) 37 83 06 E: [email protected]

y/reno vatiebe ursunid ek

I: www.kingspanunidek.nl

(vink ontvan ‘e-mail gen’ aa n).

37


Opmerkelijk effect op vloertemperatuur van TONZON Thermoskussens Het opmerkelijke effect van het TONZON Thermoskussen op de temperatuur van de vloer was te zien bij VARA Kassa Groen in de uitzending van 11 februari 2014.

Voor het programma Kassa Groen

is een Thermoskussen geplaatst

omgaat. Hoe warmer de vloer

heeft de VARA opnames gemaakt

in een van de lege banen.

hoe prettiger het wooncomfort

in een woning in Utrecht waarvan

Met een infraroodcamera is te

en hoe minder energie nodig

de bewoner niet helemaal

zien dat wolisolatie de vloer

is om dit wooncomfort te

tevreden was over het effect van

warmer maakt, maar te zien is

handhaven. TONZON maakt het

de traditionele wolisolatie onder

ook dat de baan die is geïsoleerd

grootste verschil. Onder de vloer

zijn plankenhouten vloer. Om te

met Thermoskussen nog veel

is te zien dat de wolisolatie goed

zien of TONZON hermoskussens

warmer is. Hier straalt de vloer

aansluit tussen de balken en

een beter effect geven, zijn

dus meer warmte uit naar boven

tegen de muur. De wol is eerst

enkele banen wol verwijderd en

en dat is waar het bij vloerisolatie

gedroogd voor een eerlijke

39


1

2

3

vergelijking. Voordat de proef

Wel is een koude baan te zien

het nog niet geïsoleerde deel is

werd genomen, is de aardbodem

waar de betonnen randen van de

een gedeelte voorzien van

bedekt met TONZON Bodemfolie.

beide bakken tegen elkaar aan

Thermoskussens. Ook daar

Dit stevige zeil remt behalve het

zitten. De bewoners willen graag

ontstaat een duidelijk verschil.

vocht ook radioactieve radongas

de vloer warmer hebben, maar

Het experiment is uitgezonden in

dat uit de bodem ontsnapt. Vaak

vragen zich af of dit wel kan, nu

het RTL4 programma Wist Je Dat?

zijn condensdruppeltjes te zien

de wolisolatie niet of nauwelijks

Het experiment leverde nog een

ondertegen de Bodemfolie. Het

effect heeft.

2e succes op. De bewoner had

super drogende effect van deze

Om de geloofwaardigheid niet

zelf de buizen onder de vloer al

aanpak was onlangs te zien bij

ter discussie te laten stellen, is

geïsoleerd met gewone buis-

RTL. Eerst werd een extreem

ook dit experiment uitgevoerd

isolatie. Omdat TONZON graag

vochtige kruipruimte gefilmd.

voor de TV camera. Enkele banen

de puntjes op de i van energie-

Twee weken later was alles

wol zijn verwijderd en vervangen

besparing zet, zijn deze en

droog, zelfs de muren, hoewel er

door Thermoskussens. Nu ontstaat

passant nog omwikkeld met

onder het zeil een laagje

er wel verschil (foto 2). De

TONZON Bandagefolie. Hiermee

water stond.

banen met Thermoskussens zijn

wordt de uitstraling van warmte

Typ http://goo.gl/w8hmoh in

duidelijk warmer dan de met wol

door de buisisolatie tegengegaan.

uw browser om dit TV-item te

geïsoleerde banen. Ook onder

De bewoners melden spontaan

zien.

Toelichting op de infraroodfoto (foto 4) De spijkers waarmee de planken in de balken zijn geslagen, zijn te zien als donkere puntjes. In de baan zonder isolatie zijn zelfs de noesten in de planken te zien. Hier heeft het hout een hogere dichtheid waardoor de warmte beter wordt geleid. Overigens is het verschil tussen een nietgeïsoleerde vloer en een TONZON vloer groter wanneer de hele vloer is gedaan.

Het woonboot experiment Een woonboot is gebouwd op 2 betonnen bakken. Een van de bakken heeft een vloer die in de fabriek al is geïsoleerd met wol. De vloer boven de andere bak is niet geïsoleerd. De bewoners voelen echter geen verschil tussen beide vloerdelen. Ook met een thermografische camera is geen verschil te zien (foto 1).

4

40


dat het warme water nu veel heter bij de tappunten aankomt. Het omwikkelen is gefilmd met een infraroodcamera.

geen garantie

Het Duurzame Lintje voor Tonzon

TONZON claimt al jaren dat haar vloerisolatie met hermoskussens

Minister Plasterk heeft op Duurzame Dinsdag in Den Haag Het

de beste vloerisolatie ter wereld

Duurzame Lintje opgespeld bij Ton Willemsen, uitvinder en

is en de warmst mogelijke vloer

directeur van Tonzon BV. De onderscheiding wordt sinds 2008

oplevert, warmer zelfs dan de

uitgereikt aan personen die zich op bijzondere wijze hebben

lucht vlak boven de vloer. Goede

ingezet op het gebied van duurzaamheid. Naast Ton werden dit

vloerisolatie is onmisbaar voor

jaar ook Wubbo Ockels en Kitty van der Heijden onderscheiden.

een energiezuinig, comfortabel en gezond binnenklimaat maar

Het juryrapport spreekt over een revolutionaire vinding. Met een

zelfs met de beste vloerisolatie

minimaal gebruik aan grondstof en energie wordt een isolerend

kan men nog geen comfortabel

effect bereikt dat met andere materialen niet eens mogelijk is.

binnenklimaat garanderen. Een tochtige schuur blijft een tochtige schuur ook met TONZON Vloerisolatie. Anders gezegd: In de winter houdt je het buiten in de sneeuw niet lang uit met dunne schoenen en sokken aan, zelfs al heb je een dikke bontjas, handschoenen een muts op en een sjaal om. Dat betekent nog niet dat je met warme schoenen en dikke sokken in de winter naar buiten kunt in een T-shirtje. Een laminaat of plavuizen vloer van 20 graden voelt met blote voeten nog altijd niet warm aan omdat de warmte van de voet snel wegvloeit door het goed geleidende materiaal. Wel kun je met blote voeten duidelijk het verschil voelen tussen een vloerdeel dat 15/16 graden is een vloerdeel dat 19/20 graden is. Op de infraroodfoto (foto 3) ziet u dat de onderkanten van de stoelpootjes kouder zijn dan de vloer. De vloer zelf is (dankzij TONZON) wel op temperatuur, maar er heerst een koude luchtstroom over de vloer die in dit geval veroorzaakt wordt door de afkoeling bij de (grote) ramen. Zit men aan die tafel dan strijkt deze koude luchtstroom langs de enkels en heeft men geen comfortabel gevoel. Voor een echt comfortabel binnenklimaat moet dus ook de

Minister Plasterk reikt op Duurzame Dinsdag het Duurzaam Lintje uit

afkoeling bij de muren en de

aan Ton Willemsen (TONZON), de eerste persoon uit Overijssel die dit

ramen worden aangepakt.

zeldzame lintje krijgt uitgereikt.

41


Positieve reacties bij nominatie FG Noviteitenprijs voor Certafix Tijdens de landelijke vakbeurs Facilitair 2014 begin dit jaar in de Brabanthallen in Den Bosch behaalde legionellaspecialist Certafix uit Rijssen een eervolle vermelding na genomineerd te zijn voor de FG Noviteitenprijs. Al tijdens de beurs waren er veel positieve reacties te noteren. Peter Derks is niet voor niets positief gestemd. Certafix verdiende een

meer naar immer betrouwbaar

ook voor de registratie en de

nominatie uit een veld van

leidingwater en dat geheel

vastlegging in het digitale log-

maar liefst 120 aanmeldingen.

volgens wet en regelgeving

boek. Hiermee is onder andere

“Dat is op zich al een mooi

voor gebouwveiligheid.”

aantoonbaar hoe vaak een tappunt gebruikt is. Risicovolle tap-

resultaat”, vertelt Derks. “De beoordeling bestond uit een

Duurzaamheid

punten worden getemperatuurd

voor onze tak van sport vijftal

Volgens Peter Derks is het

door SlimmeVoelers.

essentiële criteria waaronder

systeem met name interessant

Ook hiervoor geldt dat alles

gebouwveiligheid, duurzaamheid

voor een bepaalde doelgroep.

automatisch werkt.”

en financiele besparingen. In

“Voor alle eigenaren en

het jury rapport staat te lezen

beheerders van gebouwen

Integraal Veilig Gebouw

dat onze SlimmeTappunten,

die moeten aantonen dat zij

Certafix beperkt zich bepaald

SlimmeVoelers technisch goed

beheersmaatregelen hebben

niet tot legionellapreventie.

in de smaak vielen.”

genomen ter voorkoming van

Het bieden van een integrale

legionellaproblemen. Dat kunnen

oplossing voor het beheersen

Om te citeren: “Certafix heeft

gebouwen zijn die na inspectie

van gebouw gerelateerde

een integraal wapen ontwikkeld

deze aanbeveling hebben

veiligheidsrisico’s is de core

tegen een sluipmoordenaar,

ontvangen, maar ook vanuit

business van de Rijssenaren.

die gedijt in water met hoge

preventief oogpunt geldt dat

Peter Derks: “Je moet hierbij

omgevingstemperaturen

de SlimmeTappunten een goede

denken aan aspecten zoals

en weinig doorstroming: de

investering vormen. Tappunten

arbo, asbest, brandveiligheid

legionella bacterie. Slimme

die minder dan één keer per

luchtbehandeling, lift- en

tappunten en slimme voelers

week worden gebruikt of

stookinstallaties, milieu,

spoelen en temperaturen

waarvan het gebruik onduidelijk

NEN3140/1010 en dus ook

automatisch de leidingen, terwijl

is, moeten worden gespoeld. Dit

legionella. We hanteren daarbij

zij ook hun bevindingen daarbij

gebeurt met het gebruik van het

de term Integraal Veilig Gebouw

nog vastleggen. Geen omkijken

systeem automatisch. Dat geldt

(IVG). Door een integrale aanpak met een multidisciplinair karakter kan een opdrachtgever veel tijd en geld besparen. Na een beoordeling door een onafhankelijke partij van het vastgoed of de organisatie voldoet aan alle wetten en normeringen komen wij in beeld. Eventuele knelpunten, eenmalige en periodieke maatregelen worden in een digitaal Plan van Aanpak opgeleverd in onze internetsoftware HSEXPERT. De software maakt centrale

44


bewaking en decentrale

opvraagbaar.”

betere kwaliteit kunnen leveren. We hebben in 2013 een omzet-

uitvoering mogelijk omdat het toegankelijk is voor managers

Groei

stijging van dertig procent

en beheerders maar ook voor

Peter Derks verwacht ook dit

gerealiseerd en verwachten

uitvoerders en externe toezicht-

jaar een verdere groei van de

deze groei te kunnen doorzetten.

houders die bij gebouwveiligheid

organisatie. “Ik ben inderdaad

Gebouwveiligheid is en blijft

betrokken zijn. In vervolg op het

positief gestemd. Momenteel is

een hot item en de trend naar

Plan van Aanpak kan men zelf bepalen hoe het traject verder verloopt. Een mogelijkheid is het IVG Basiscontract als men de coördinatie van de beheersmaatregelen zelf ter hand neemt. Wij ondersteunen dan de registratie en de bewaking zodat de opdrachtgever 24.7 “in

‘Momenteel is het “alle hens aan dek” om aan de vraag te voldoen’

control” blijft. Het papierwerk blijft tot een minimum beperkt en men kan zelf de juiste keuzes maken. Een andere optie is het IVG Regiecontract waarbij onze

het “alle hens aan dek” om aan

uitbesteding is duidelijk

regisseur de coördinatie verzorgt

de vraag te voldoen.

zichtbaar. Hierop spelen wij met

voor een vast bedrag per locatie

We hebben onze interne werk-

dienstverlening die ervoor zorgt

per jaar. Hij rapporteert periodiek

processen verder verbeterd en

dat onze klanten geen omkijken

de aandachtspunten. De status is

geautomatiseerd waardoor we

meer hebben naar gebouw-

ook hier op elk gewenst moment

slimmer kunnen werken en nog

veiligheid”.

45


Baanbrekende innovaties van TA Hydronics Zit u ook zo te worstelen om altijd de juiste flow (l/h) op

bent u te allen tijde verzekerd van de juiste flow door de radiator. De A-exact handhaaft

elk gewenst moment door de

automatisch de ingestelde flow,

radiator te krijgen? Kent u ook

ook als thermostatische

het probleem van radiatoren die niet warm worden?

afsluiters in andere radiatoren dichtlopen of handafsluiters dicht worden gedraaid. Dus geen zorgen meer over teveel

statische afsluiter (Multibox K),

Baanbrekende technologie van

water en fluitende afsluiters.

met retourtemperatuurbegrenzer

Heimeier gaat u helpen deze

De A-exact is uiteraard geschikt

(Multibox RTL) of met thermo-

problemen tot het verleden

voor nieuwe installaties maar

statische afsluiter en retour-

te laten behoren. Heimeier

dankzij de maatvoering ook

temperatuur-begrenzer (Multibox

ontwikkelde de Automatic Flow

bijzonder geschikt om te

K-RTL).

Controller in eerste instantie

gebruiken in renovatie-

voor toepassing in vloer-

projecten. Door de baan-

Op de Nederlandse markt treft

verwarmingverdelers. Door

brekende technologie van

u eveneens de AFC aan in vloer-

innovatieve aanpassingen is deze

Heimeier kunt u waterzijdig

verwarmingverdelers van de

nu ook geïntegreerd in de nieuw-

inregelen zonder een hele

bekende fabrikanten. Ook hier

ste radiator afsluiter, de A-exact.

leidingberekening te hoeven

is instellen seconden werk en

maken.

levert u aan uw klant het best gebalanceerde systeem ooit met

De A-exact thermostatische radiatorafsluiter draagt de

Heimeier zou Heimeier niet zijn

daarbij ook nog eens de beste

meest innovatieve techniek in

als deze ontwikkeling niet verder

prestatie en het hoogste

zich en kan eenvoudig worden

was doorgevoerd in andere

comfort. Bij toepassing van de

uitgewisseld met de u bekende

producten. Zo kunnen wij u nu

AFC brengt u te allen tijde de

afsluiters. De juiste instelstand

ook de bekende Multibox leveren

juiste hoeveelheid water naar de

(10 – 150 l/h) haalt u uit de

met eveneens de ‘AFC’ volledig

juiste plaats. Dat wil zeggen; u

meegeleverde tabel, en door

geïntegreerd. De AFC in de

levert uw klant een installatie

de getal aanduiding op de

Multibox is net zo eenvoudig in

met een optimaal comfort welke

bijbehorende instelsleutel stelt

te stellen als de A-exact, in een

tegen de laagst mogelijke energie-

u de radiatorafsluiter eenvoudig

paar seconden levert u een

kosten zal presteren. De toeren-

en nauwkeurig in. Dit kost u

perfect gebalanceerde installatie

geregelde pomp zal in installaties

nog geen 15 seconden.

aan uw klant. Multibox met AFC

waar de AFC is toegepast altijd

Als u het maximale debiet

is verkrijgbaar in de volgende

zijn juiste minimale setpoint

eenmaal heeft ingesteld, dan

uitvoeringen: met thermo-

weten te benutten. TA Hydronics

TA Hydronics levert, als internationale fabrikant, een aanzienlijke bijdrage met haar innoverende productgamma waarmee energie besparen en comfortverhoging eenvoudig is. U vindt al onze vernieuwende producten op www.tahydronics.com/nl

47


CTS Technisch Personeel ziet de toekomst rooskleurig in te bieden. Iets wat je als bedrijf

kwaliteit en dat betekent onder

tegenwoordig echt nodig hebt.

meer dat we niet in alle gevallen

Zo hebben we inmiddels een

de goedkoopste aanbieder

geleden het levenslicht zag

stevige positie weten op te

kunnen zijn. In dit kader is

als zusterbedrijf van Moteq,

bouwen in onze regio. Een regio

het nuttig te melden dat we

die pakweg een cirkel van zestig

NEN 4400-1 gecertificeerd zijn.

kilometer rondom Hengelo

Een waarborg voor (potentiële)

beslaat, met het accent op

opdrachtgevers. Deze zijn

Twente en de Achterhoek. Onze

overigens bereid om iets meer

Het Hengelose CTS Technisch Personeel dat zeven jaar

een intermediair voor hoger opgeleide technici, ziet de toekomst vol vertrouwen

opdrachtgevers zijn installatie-

te betalen voor een kwalitatief

tegemoet. Bij monde van

bedrijven, machinefabrikanten,

goede kracht, is ons gebleken. Ik

accountmanager Liane Mensink

aannemers, toeleveranciers,

sta honderd procent achter de

service- en onderhouds-

mensen die CTS bemiddelt. We

denkt de Twentse uitzender

bedrijven, staalbedrijven en

hebben alleen vaklieden en

het aantal bemiddelde

organisaties binnen de proces-

hanteren het aloude adagium

professionals structureel te

industrie. Best wel breed dus.

“bij twijfel, niet doen”. Wij

Qua functies zie je dat ook terug.

trekken standaard referenties na

Dat vertaalt zich in beroepen die

en stoppen veel tijd en energie

variëren van loodgieters, cv-

in de intakegesprekken. Ook in

monteurs, elektromonteurs,

de categorie vijftigplussers zijn

timmerlieden, stukadoors,

we goed vertegenwoordigd. Je

Liane Mensink is eind vorig

constructiebankwerkers, plaat-

hebt het dan over mensen met

jaar in dienst getreden bij

werkers, draaiers en frezers tot

CTS vanwege haar kennis van

MIG/MAG en TIG lassers, service-

installatietechnische functies.

en onderhoudsmonteurs,

“CTS wil anticiperen op de

metselaars, slopers, saneerders,

toenemende vraag uit de werk-

schilders en tegelzetters.”

kunnen uitbreiden. De marktvraag stijgt namelijk navenant.

tuigbouwkundige en installatiebinnen de technische arbeids-

Positieve ontwikkelingen

bemiddeling komt daarbij goed

Anno 2014 geeft de markt

van pas. Mijn collega Maureen

inmiddels wat positievere

van de Scheur blijft zich

signalen af dan pakweg een jaar

toeleggen op de bouwkundige

geleden. Liane Mensink: “Dat

en overige technische functies

merken wij ook. De ABU, de

bij CTS.”

grootste branchevereniging

technische hoek. Mijn ervaring

voor uitzendondernemingen, Zoals gezegd bestaat het bedrijf

hanteert prognose-

sinds 2007. De afgelopen

percentages van drie

periode was nu niet bepaald

procent en die lijken

de meest florissante in de

mij reëel. Het gaat

bedrijfstak. Liane Mensink: “Het

ons bij CTS echter

is inderdaad voor alle partijen

niet alleen om de

lastig geweest en voor sommigen

aantallen. Wij

is het dat nog steeds. Met CTS

willen ons

proberen wij onze opdracht-

onderscheiden

gevers de benodigde flexibiliteit

op basis van

48


soms tien, twintig jaar ervaring in alle mogelijke projecten. Er is een groeiende vraag naar deze specialisten. Feit is bovendien dat er aan goede mensen altijd behoefte blijft. Crisis of niet. Wij nemen deze mensen graag onder onze hoede. Mensen met capaciteit en de juiste mentaliteit; daarnaar blijft volop vraag.”

Uitdaging Liane Mensink denkt dat de grootste uitdaging in haar vakgebied ligt in het handhaven van het kwaliteitsniveau van CTS in combinatie met ‘snel handelen’. “In ons vak is het belangrijk dat je snel kunt schakelen. Je moet aan een half woord genoeg hebben. Het ene moment is er een vacature, het andere moment moet deze al zijn ingevuld. Hierbij de juiste, bekwame vakman vinden blijft de ultieme uitdaging. Kortom, nuchter zijn en aanpakken. Dat werkt. En als de installatiebranche de boost krijgt die we verwachten zal de factor tijds druk zeker een rol gaan spelen. Als CTS zijn we daar echter goed op voorbereid.”

het CTS team: v.l.nr. Marlou Dwars, Liane Mensink, Maureen van de Scheur

49


Duurzame Monumenten op de kaart gezet Waarom moet er iets met monumenten?

ook tuindorpen die Nederland

de duurzaamheidsprestatie,

rijk is. Ook zijn er losse

waaronder ook het reduceren

Monumenten - het zijn onze

historische gebouwen die niet

van het energieverbruik én het

meest dierbare en meest

over de status van monument

behoud, of zelfs herstel, van

kwetsbare gebouwen. Ze

beschikken maar wel degelijk

cultuurhistorische waarden.

zijn bijzonder vanwege hun

cultuurhistorische waarden

originaliteit en authenticiteit,

bezitten. Als we al deze

In de periode 2004-2009 mocht

vanwege hun betekenis voor

bijzondere gebouwen in gebruik

het NIBE meewerken aan een

de omgeving, vanwege hun

willen houden moeten we wel

onderzoek naar de mogelijkheden

bijzonder gebruik, vanwege hun

zorgen dat het comfort enigszins

voor ‘Duurzame Monumentenzorg’

steeds weer bewezen flexibiliteit

acceptabel is en de energie-

(DuMo). Dit onderzoek voerden

of vanwege hun zeldzaamheid.

rekening betaalbaar. Dat

wij uit in opdracht van de

Ze zijn beschermd omdat we

kan meestal niet op dezelfde

Rijksgebouwendienst, SBR en de

waarderen wat generaties voor

manier die we graag bij overige

Rijksdienst voor het Cultureel

ons hebben gebouwd en omdat

bestaande gebouwen toe passen;

Erfgoed (toen: Rijksdienst voor

we ze willen doorgeven aan

goede isolatie van de buitenschil

de Monumentenzorg).

toekomstige generaties. Daar

en moderne effectieve

In samenwerking met de

staat tegenover dat monumenten

installaties. Ingrijpen in

Rijksdienst voor het Cultureel

niet zijn ontworpen voor onze

gebouwen met cultuur-

Erfgoed hebben wij de resultaten

huidige eisen en wensen. Veel

historische waarden vergt

van dit onderzoek samengevat in

bewoners en gebruikers van

maatwerk en dat geldt ook voor

het ‘Handboek Duurzame

monumentale panden klagen

energiebesparende maatregelen

Monumentenzorg’ - waarin wij

over te lage temperaturen in

en duurzame energieopwekking.

naast talrijke projectvoorbeelden ook een theorie beschrijven over

verblijfsruimten, over tocht en

een verantwoorde aanpak voor

Dit geldt vooral voor historische

Waarom zijn monumenten anders en hoe kunnen ze duurzamer?

gebouwen die onregelmatig

Niet in alle historische gebouwen

historisch gebouw als eerst

worden gebruikt en over beperkte

kan enkele beglazing worden

beoordeeld moeten worden

budgetten beschikken, zoals

vervangen door nieuwe goed-

welke bouwdelen ‘aanraakbaar’

kerken en gebouwen met een

isolerende dubbele beglazing.

zijn vanuit cultuurhistorisch

(meestal culturele) evenementen-

Evenmin kunnen niet op ieder op

perspectief. Er zijn historische

functie. Desondanks houden

het zuiden georiënteerd dak van

gebouwen die nauwelijks ingrijp-

veel mensen van historische

historische gebouwen zonne-

mogelijkheden bieden en er zijn

gebouwen, omdat ze bijzonder

panelen worden geplaatst.

historische gebouwen waar wel

zijn, een verhaal hebben en iets

Nieuwe installaties vragen

veel ingrepen mogelijk zijn. In

betekenen voor de plek, de

vaak om nieuwe leidingen en

de DuMo-theorie zijn historische

omgeving en voor de mensen die

kanalen en ook hiervoor is het

gebouwen onderverdeeld in

het gebouw mogen gebruiken.

zaak goed uit te zoeken wat de

vier categorieën: A = museaal

Dat geldt niet alleen voor

mogelijkheden en beperkingen

documentair, B = museaal

beschermde monumenten,

zijn. Niet alles kan, maar toch zijn

functioneel, C = monumentaal

maar ook voor de veel talrijkere

er al veel prachtige voorbeelden

flexibel, X = functioneel flexibel.

historische gebouwen die niet

gerealiseerd en in uitvoering,

Veruit de meeste historische

officieel beschermd zijn.

waarbij met zorgvuldig maatwerk

gebouwen behoren tot categorie

Voorbeelden zijn woningen in

gezocht is naar oplossingen

C en bieden daarmee wel

beschermde stads- en dorps-

die verbeteringen voor beide

mogelijkheden voor duurzame

gezichten, zoals de vele

aspecten opleveren. Hierbij is

ingrepen. Toch geldt voor alle

historische binnensteden maar

gezorgd voor het verbeteren van

historische gebouwen: Pas als de

koudeval bij ramen en over torenhoge energierekeningen.

50

duurzame monumentenzorg. Volgens deze theorie zal bij ieder


ingrijpmogelijkheden van een

dakconstructie kijken. De rest

meer plaatsvindt en de focus

historisch gebouw door een

van de zolder wordt geïsoleerd

verschuift naar de bestaande

deskundige monumentenzorger

met een ‘slietenvloer’, een

bouw, waaronder ook historische

per bouwdeel in beeld zijn

historische oplossing waarbij

gebouwen. Nieuwe technologieën

gebracht, kunnen passende

rondhouten stammetjes los op

en producten zijn beschikbaar.

duurzaamheidsmaatregelen

de vloer worden gelegd met

Voor sommige groepen

worden gezocht. Deze uitgangs-

daarbovenop paardendekens

gebouwen wordt de noodzaak

punten zijn verwerkt in een

tegen stofdoorslag. Bij het Los

om energie te besparen steeds

rekenmodel dat in samenwerking

Hoes werd de isolatie verder

groter. Tot deze groep behoren

tussen het NIBE en de Rijksdienst

verbeterd door bovenop de

onder meer kerkgebouwen. In

is ontwikkeld en samen met het

paardendekens nog extra steen-

2012-2013 heeft het NIBE in

Handboek werd uitgegeven door

woldekens te leggen. Vloer-

opdracht van de gemeente

SBR. Het rekenmodel maakt

verwarming zorgt voor de basis-

Deventer meegewerkt aan een

inzichtelijk hoe een project

verwarming van het museum

onderzoek naar mogelijkheden

scoort zowel m.b.t. het behoud/

en wordt, indien nodig,

voor de verduurzaming van

herstel van cultuurhistorische

aangevuld door luchtverwarming.

religieus erfgoed.

waarden (Mo) als ook m.b.t. duurzaamheid zoals energie, materialen en water (Du). Het resultaat is het zogenaamde ‘DuMo-profiel’.

Voorbeelden uit het oosten van het land Een van de projecten die in het Handboek zijn opgenomen en wel tot de categorie A, dus nauwelijks aanraakbaar, behoort is het Los Hoes ‘Groot Bavel’ in Enschede, een boerderij uit het midden van de 18e eeuw. Het is een heel zeldzaam voorbeeld voor een boerderijtype uit Twente en de Achterhoek. Het gebouw werd herbestemd tot museum, maar de ingrijpmogelijkheden bij dit gebouw waren bijzonder beperkt.

Duurzaam Monument Los Hoes, Enschede

Toch werden ook voor dit gebouw duurzame oplossingen

Het Los Hoes ‘Groot Bavel’ is

Zes kerken in het oosten

gevonden. Zo wordt

uitzonderlijk wat betreft de hoge

Voor de gemeente Deventer

bijvoorbeeld niet het hele

‘Mo-score’, wat betekent dat een

heeft het NIBE een duurzaamheids-

volume van de voormalige

heel zorgvuldige omgang met

onderzoek gedaan naar zes

boerderij verwarmd; de zolder

de bijzondere cultuurhistorische

kerken, te weten: de Johannes

is niet in gebruik als verblijfs-

waarden van dit gebouw

Vianneykerk, de Dorpskerk in

ruimte en fungeert nu als

noodzakelijk is. Het is een van de

Diepenveen, De Van Vlotenhof,

aangrenzend onverwarmde

17 in het Handboek beschreven

De Penninckshoek, De Mariakerk

ruimte en thermische buffer.

projecten. Ondertussen gaan de

en De Ichtuskerk. Door de ont-

Voor de scheiding tussen zolder

ontwikkelingen door en is de

kerkelijking zijn de kosten van de

ontwierp de architect in het

aandacht voor duurzaamheid

restauratie, het beheer en de

middendeel van de boerderij

sinds de publicatie van het

stook/energiekosten van deze

een serie glazen ‘zadeldaken’ als

Handboek toegenomen. De

kerkgebouwen steeds moeilijker

lichtstraten. Bezoekers van het

bouwsector is zwaar getroffen

te dragen voor de eigenaar.

museum kunnen nu door deze

door de economische crisis

Hierdoor dreigt voor sommige

lichtstraten naar de historische

waardoor weinig nieuwbouw

kerken leegstand.

51


Aan het NIBE is gevraagd om een

WKK-installaties, een WKO of

temperatuurschommelingen,

aanpak voor het verduurzamen

collectieve systemen.

en als gevolg daarvan ook minder schommelingen in de

van deze bijzondere gebouwen (o.a. Rijksmonumenten) te

Naast de energie- en milieuwinst

relatieve luchtvochtigheid,

schetsen. Deze aanpak moet in

zijn er nog andere mogelijke

krijgen ook interieur-

principe geschikt zijn voor alle

voordelen als gevolg van de

onderdelen, zoals kunstwerken

monumentale kerken in Deventer

duurzaamheidsingrepen bij

en het orgel, minder te

(en de rest van Nederland), maar

de kerken, namelijk:

verduren waardoor ze minder

moet - uiteraard - ook rekening

• Comfortverbetering. Er zijn

onderhoud behoeven.

kunnen houden met de bij-

verschillende maatregelen die

zonderheden van ieder

naast energiebesparing ook

De DuMo-Prestatiekaart

individueel kerkgebouw. Uit het

voor comfortverbetering

Het NIBE heeft inmiddels talrijke

onderzoek bleek dat ondanks dat

zorgen. Denk hierbij

opdrachtgevers begeleid bij het

de kerken verschillen, ze ook

bijvoorbeeld aan vloer-

verduurzamen van historische

overeenkomsten tonen, zoals

verwarming, die voor warme

gebouwen. Voor een aantal

de energetische onhandige

voeten zorgt met als gevolg

van deze gebouwen is het

vorm (hoge ruimtes) en het vaak

een behagelijker gevoel bij

‘DuMo-profiel’ in beeld gebracht.

onregelmatig gebruik, waardoor

een lagere temperatuur.

De resultaten presenteren wij

het energieverbruik van kerken

Daarnaast worden in kerken

op onze ‘DuMo-prestatiekaart’

aan de hoge kant is. Uit het

vaak de hevige luchtstromen,

(www.dumoprestatie.nl). Hier

onderzoek kwam daarnaast naar

grote temperatuur-

staan inmiddels 40 projecten uit

voren dat er een flinke energie-

schommelingen en tocht

het hele land vermeld.

besparing mogelijk is zonder dat

gezien als onbehaaglijk. Door

Op de DuMo-prestatiekaart is

de monumentale waarde wordt

verduurzamingsmaatregelen

duidelijk te zien dat de trend is

aangetast. Dit kan onder andere

kunnen deze situaties worden

dat de gebouwen beter gaan

door het toepassen van dak-

verholpen.

scoren. Deze trend is op

/gewelfisolatie en het toepassen

• Verbetering van de

verschillende manieren te

van vloerisolatie. Ook bezitten

gezondheid. Door minder

verklaren. De stijging in de

de meeste kerken oude

luchtstromingen en stof-

energieprijzen heeft veroorzaakt

installaties die vervangen

vorming ontstaat een gezonder

dat bij de meeste gebouwen

binnenklimaat.

er al enkele duurzaamheids-

kunnen worden voor een stuk duurzamere verwarmingsinstallaties, zoals een warmtepompen,

• Beter voor het historische interieur. Door minder

maatregelen getroffen zijn. Daarnaast worden de verduurzamingstechnieken en maatregelen steeds effectiever. Zo wordt bijvoorbeeld het rendement van de verwarmingsketels steeds gunstiger en komen er ook nieuwe alternatieven op de markt, zoals de micro-warmtekrachtkoppeling. Ook de verduurzamingsmaatregelen speciaal op het gebied van duurzame monumenten, zoals het monumentenglas en zeer dunne isolatielagen, worden steeds beter. Zo kunnen met een geringe diktes steeds hogere isolatiewaardes behaald worden. Auteurs: Birgit Dulski en Kamiel Jansen

Dorpskerk Diepenveen

53

Nibe Tel. : +31 (0)35 - 694 82 33 www.nibe.org


Legenda DuMo- prestatiekaart: • De groene pijlen geven aan wat de DuMo-score was voordat het project begon (onder) tot welke DuMoscore bereikt is nadat de duurzame maatregelen zijn uitgevoerd. • De blauwe pijlen geven de potentiële stijging aan voor gebouwen, waarvoor de geadviseerde ingrepen (nog) niet zijn uitgevoerd. De pijl begint bij de DuMo-score in de huidige situatie en eindigt bij de potentieel haalbare DuMo-score, die gehaald zou worden als alle adviezen worden uitgevoerd. • De oranje pijlen naar beneden geven aan dat de DuMo-score van een project voor de verbouwing hoger was dan na de verbouwing. • Een groene ster geeft aan dat er alleen een DuMo-score bekend is voor de situatie na uitvoering van de ingrepen. • De hexagon geeft aan dat het project zowel voor als na de ingreep dezelfde score bereikt.

DuMo-prestatiekaart. Hoe hoger de score, hoe beter het project scoort op het gebied van DuMo. Meer info over de DuMo-prestatiekaart is te vinden op www.dumoprestatie.nl. Gebouw 35 t/m 40 zijn de monumentale kerken in Deventer. Project nr. 7 is Los Hoes ‘Groot Bavel’ in Enschede.

Leertrajecten

Het Gelders Restauratie Centrum (GRC) is een kennis- en opleidingsinstituut in Arnhem dat cursussen en (vak)opleidingen aanbiedt voor de restauratiesector in Gelderland e.o. (www.geldersrestauratiecentrum.nl). Op dit moment is het GRC bezig met het inventariseren van de mogelijkheden voor een ‘leertraject duurzaamheid en energiebesparing in restauratie’. Over de grenzen kijken werkt altijd verfrissend. Dingen gaan toch anders in het buitenland. Wat wij vanzelfsprekend vinden kan elders bijzonder zijn, en andersom. Schloss Raesfeld is een Duits kennis- en opleidingsinstituut, net over de grens, dat net als het GRC cursussen en opleidingen voor de restauratiesector verzorgt (www.akademie-des-handwerks.de). Daarnaast wordt in Schloss Raesfeld de opleiding tot gecertificeerd ‘Energieberater Baudenkmal’ (www.energieberater-denkmal.de) aangeboden (vertaald naar de Nederlandse situatie een soort EPAadviseur, maar dan met aanvullende opleiding voor historische gebouwen, iets wat in ons land zo niet bestaat).

54


SLIM VOORBEELD: SAMENWERKEN LEVERT WINNAARS OP Duurzaamheidsteam Zwartewaterland is vol vertrouwen “Ik kom net van de jaarmarkt in Genemuiden. En ik hoor dat mensen ons verhaal beginnen te herkennen. De kracht van de herhaling. Dat gaat ons helpen.” Jan van Ittersum is zelfstandig EPA adviseur in Genemuiden. Twee en een half jaar geleden zijn lokale ondernemers door de gemeente gepolst of ze zouden willen samenwerken. De gedachte was dat woningeigenaren met een gecoördineerde aanpak beter geholpen zouden kunnen worden met energiebesparende maatregelen. Met als uiteindelijk doel versnelling van de verduurzaming van huizen. Inmiddels staat het Duurzaamheidsteam Zwartewaterland op de kaart en is Jan van Ittersum een enthousiast ambassadeur.

"Samen naar de markt“

goed van dienst te kunnen zijn.

besparing wil doen, wordt eerst

We zijn nu met negen bedrijven

“Als iedereen alleen zijn eigen

een energiescan gedaan. Dat

overgebleven die gezamenlijk

product gaat verkopen is de

doet de EPA adviseur die het

het hele aanbod afdekken:

woningeigenaar niet echt

gezicht en de coördinator is van

aannemers, glaszetters,

geholpen en op wat langere

het team. Het maakt niet uit bij

installateurs van zonnepanelen,

termijn worden we daar geen van

wie de vraag binnenkomt. Die

loodgieters, EPA advies etcetera.

allen wijzer van. Samenwerken

wordt altijd naar het centrale

Als individuele bedrijven hebben

levert uiteindelijk alleen maar

punt geleid. Een EPA adviseur

we al heel wat gedaan maar nu

winnaars op.”

adviseert de woningeigenaar over de opties, vraagt offertes

gaan we ons als combinatie ook echt gericht in de markt zetten.

Geoliede machine

aan binnen het team, regelt de

Een speciale website en flyers

Wat doet het Duurzaamheidsteam

subsidieaanvraag en coördineert

worden binnenkort gelanceerd

Zwartewaterland nu precies? Het

de uitvoering. “Daarmee wordt

maar we worden ook gepromoot

werkt eigenlijk heel simpel. Als

de woningeigenaar optimaal ont-

via de gemeente, staan op jaar-

gezicht en aanspreekpunt van

zorgd en dat is precies wat we als

markten en zijn bijvoorbeeld

het team zijn de EPA adviseurs

team beogen want de bereidheid

aanwezig op de Dag van de

Bert Jan van der Steeg, Egbert

om te investeren en te besparen

Bouw”, aldus Van Ittersum.

Brouwen en Jan van Ittersum

groeit daarmee”, aldus Van

Volgens hem is de samenwerking

aangesteld. Bij een woning-

Ittersum. "We gaan altijd uit

essentieel om de consument

eigenaar die iets aan energie-

van eerst goed isoleren en als

55


tweede stap kijken naar

is volgens hem dat je de groep

ze deelnemen, dan moeten

mogelijkheden van innovaties

ondernemers vervolgens niet te

ze er ook echt voor gaan.”

als zonnepanelen en warmte-

groot maakt. “Dat komt de

pompen. "

slagkracht ten goede. En een gerichte gezamenlijke aanpak

Overeenstemming over de toekomst

Gemeente moet inspireren

werkt alleen als iedere

Een derde tip is precies weten

individuele ondernemer zelf ook

wat je wilt. Heldere doelen over

Duurzaamheidsteam

helder heeft wat voor zijn bedrijf

wat je op welke termijn wilt

Zwartewaterland is graag bereid om de ervaring die in Zwartewaterland is opgedaan te delen met andere gemeenten en ondernemers. Essentieel vindt hij de rol die de gemeente Zwartewaterland heeft vervuld. De gemeente heeft de rol van inspirator en onafhankelijk

‘Als iedereen alleen zijn eigen product gaat verkopen is de woningeigenaar niet echt geholpen.’

verbinder. "De gemeente heeft ons ook met Syntens (tegenwoordig Kamer van Koophandel, red)

de toegevoegde waarde is.

bereiken en een concreet plan

in contact gebracht, samen

De gemeente kan daar niet in

van aanpak. “Je moet mitsen en

met hen hebben wij onze

sturen dus zullen ondernemers

maren vermijden als je eenmaal

samenwerking verder vorm-

zelf goed moeten afwegen of

op weg bent”, besluit Van

gegeven." Een belangrijk punt

ze deel willen nemen. En áls

Ittersum.

56


Massief-passief bouwen zet nieuwe norm in Nederland Nederland heeft een achterstand als het gaat om passief bouwen,

Een passiefhuis maakt optimaal

maar lang duurt dat niet meer. In Vroomshoop verrees een van

gebruik van passieve energie-

de eerste woonzorgcomplexen die volgens de ‘massief-passief’-

bronnen in huis, zoals zonlicht,

methode zijn gebouwd. De nieuwe aanpak fascineert. “Het is een avontuur waarin iedereen steeds enthousiaster wordt.”

de bewoners en apparaten. Het ‘actieve’ energiegebruik ligt dankzij hoogwaardige isolatie veel lager dan in traditionele nieuwbouw, maar tijdens het ontwerpen bouwproces komt er ook veel meer bij kijken. De kennissessies die door opdrachtgever Mijande Wonen en alle bouwpartners zijn georganiseerd, waren dan ook snel volgeboekt. Vanaf 2020 moet alle nieuwbouw in Nederland energieneutraal zijn. Passief bouwen gebeurde oorspronkelijk op basis van houtskeletbouw en voornamelijk in de Scandinavische en Duitstalige landen. Met massief-passief wordt bedoeld dat het passiefhuis op de traditionele Nederlandse manier wordt gebouwd, dus met een luchtspouw en massieve materialen als baksteen en kalkzandsteen.

Energieneutraal Voor de Twentse woningcorporatie Mijande Wonen sprak het niet vanzelf dat het nieuwe woonzorgcomplex aan de Stationsstraat in Vroomshoop zo goed als energieneutraal zou worden. “Vernieuwend opdrachtgeverschap is voor ons belangrijk, maar passief bouwen was geen specifieke wens. De eerste plannen waren gewoon te duur, ook voor huurder Baalderborg”, vertelt projectmanager John Hutten van Mijande Wonen. “We hebben

57

D U U R Z A A M


Nieuws?...

[email protected] 0515 - 429 425

Probleemoplossers voor Bouwpersoneel Inleen - Uitleen • 200 allround ZZP timmerlieden • vakbekwaam met eigen gereedschap • inzetbaar in heel Nederland

Geste-bouw Telefoon: 0572 - 320 115 E-mail: [email protected] www.gestebouw.com

Onderaanneming Timmer- en Metselwerken • fundering • renovatie • beton • metselwerk • ruwbouw • voegwerk • afbouw

IJsselland-bouw B.V. Telefoon: 0572 - 391 858 E-mail: [email protected] www.ijssellandbouw.com

Bezoekadres: Martktstraat 29, 8141 GA Heino

Uitzendbureau Bouw en Techniek • uitzenden • werving en selectie • detacheren

DEAL

DEAL

UITZEND

UITZENDBUREAU

Telefoon: 0572 - 320 332 E-mail: [email protected] www.dealuitzendbureau.com

Postbus 61, 8140 AB Heino


toen een Programma van

Wierden en Grijpskerke is

Eisen en een maximale bouw-

gebruik gemaakt van isolatie-

som aan meerdere aannemers

platen van Recticel Insulation. De

voorgelegd, met het verzoek

PUR en PIR platen staan bekend

om ons te verrassen.”

als Eurowall en Eurofloor. Ze zijn voor hun hoge isolatiewaarde

‘Altijd lente in huis’

ultradun, zodat geen kasteel-

Bouwbedrijf Karsten deed dat

dikke muren nodig zijn om de

met het voorstel voor massief-

passiefhuisnormen te bereiken.

passiefbouw. Na een bezoek aan

Volgens project engineer Nico

het wooncomplex Nimmerdor in

Beijnen van Recticel Insulation

het Zeeuwse Grijpskerke was

werd ook in Grijpskerke in eerste

Mijande Wonen overtuigd. John

instantie niet bewust gekozen

Hutten: “De bewoners daar zijn

voor passiefbouw. “Maar nu

heel tevreden over het comfort.

zouden de bewoners niet anders

Dankzij de balansventilatie met

meer willen. De constante

warmteterugwinning is het

temperatuur zorgt voor een

volgens hen ‘altijd lente in

ongekend wooncomfort. En

huis’. Aannemer Karsten had al

de extra bouwkosten, zo’n tien

ervaring met passiefbouw, en

tot vijftien procent, zijn snel

heeft bijvoorbeeld in Wierden

terugverdiend.”

in de wijk Zenderink een energieleverend passiefhuis opgeleverd.

Zorgvuldig bouwen

Een mooi particulier project

Het nieuwe bouwen vraagt wel

waar tijdens open dagen veel

om aanpassingen in het bouw-

belangstelling voor was.”

proces. Met traditionele methoden en het Bouwbesluit als uitgangs-

Isolatie van Recticel

punt lukt het bijvoorbeeld niet

Zowel in Vroomshoop als in

om een gebouw volkomen tocht-

59


vrij te krijgen. Nico Beijnen: “Een

kan worden rechtgezet, is in

een mooie ontwikkeling, ook

winddichte gebouwschil is een

Vroomshoop gekozen voor een

dankzij het almaar groeiende

absolute voorwaarde. Dat bereik

nieuwe samenwerkingsvorm.

enthousiasme van iedereen

je met driedubbel glas en een

Integraal ontwerpen met behulp

die bij dit project is betrokken.

doorlopende vloer-, wanden

van BIM (Bouw Informatie Model)

Het is een prestigeslag

dakisolatie in twee lagen van

werd ondersteund door PIM

geworden, en iedereen ziet

120 millimeter. Alle overgangen

(Project Informatie Management).

hoe belangrijk intensieve

worden met tape zorgvuldig

Daarnaast hielp BouwQuest met

samenwerking is om er een

afgedicht. Verder moeten koude-

de opzet van een morfologisch

succes van te maken.”

bruggen worden voorkomen, wat

ontwerpproces, waarin alle

Ook bij renovaties Hoewel de bewoners straks het laatste woord hebben, zijn de

Dankzij de balansventilatie is het ‘altijd lente in huis’

voordelen van passief bouwen evident. Extreem lage energiekosten, altijd frisse lucht in huis, geen tocht, koudevallen of grote temperatuurschommelingen, goede geluidsisolatie, lagere

hoge eisen stelt aan de kozijnen

oplossingsrichtingen goed te

onderhoudskosten en beter

en de montage daarvan. De

vergelijken zijn. Dit alles kost

waardebehoud. Bij Mijande

oriëntatie op de zon is heel

meer tijd dan vroeger, maar

Wonen wordt al gedacht aan

belangrijk. Je moet heel zorg-

de onderlinge afstemming

de inzet van passief bouwen

vuldig zijn en aandacht besteden

elimineert faalkosten en zorgt

bij renovatieprojecten.

aan alle mogelijke luchtlekken,

juist voor meer vaart tijdens de

“De ervaringen zijn in de praktijk

zelfs de brievenbus en sleutel-

uitvoeringsfasen.

zo goed dat we er niet omheen

gaten.”

kunnen. Bij het meerjarig Momenteel wordt de laatste

onderhoud van woningen uit

Systematisch ontwerpproces

hand gelegd aan het woon-

de jaren zestig kunnen kozijnen

zorgcomplex, dat eind maart

integraal worden vervangen. Met

Omdat het allemaal nauw luistert

helemaal klaar is voor de eerste

deze isolatietechnieken worden

en een vergissing niet gemakkelijk

bewoners. John Hutten: “Het is

die huizen echt duurzaam.”

60

In dit nummer. in het DUURZAAM. Realisatie tweehonderd snellaadstations langs de snelweg van start

Recommend Documents