TV Toegepaste natuurwetenschappen

LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS

Vak:

TV Toegepaste natuurwetenschappen

1/1 lt/w

Specifiek gedeelte

Studierichtingen:

Printmedia

Studiegebied:

Grafische communicatie en media

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

derde graad

Leerjaar:

eerste en tweede leerjaar

Leerplannummer:

2008/044 (nieuw)

Nummer inspectie:

2008 / 73 // 1 / L / SG / 1 / III / / V/10

Pedagogische begeleidingsdienst GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Emile Jacqmainlaan 20 1000 Brussel

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Printmedia TV Toegepaste natuurwetenschappen (1e leerjaar: 1 lestijd/week, 2e leerjaar: 1 lestijd/week)

1

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................3 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................4 Leerplandoelstellingen/leerinhouden ........................................................................................................5 Module fysica .................................................................................................................................5 Module chemie .............................................................................................................................10 Module biologie ............................................................................................................................13 Pedagogisch-didactische wenken ..........................................................................................................15 Minimale materiële vereisten ..................................................................................................................20 Evaluatie .................................................................................................................................................24 Bibliografie ..............................................................................................................................................27


2

VISIE In een duurzame kennismaatschappij zijn wetenschappen en toegepaste natuurwetenschappen een belangrijke component van onze cultuur. In alles wat we dagelijks doen is de rol van de technologie onmisbaar geworden. Door de ontwikkeling van de technologie is het comfort van de mens in belangrijke mate verbeterd. We gebruiken hier het begrip technologie in de betekenis die J.K. Galbraith eraan geeft: “Technologie is een systematische toepassing van natuurwetenschap of andere georganiseerde kennis voor praktische doeleinden ... Technologie heeft een probleemoplossende functie.” Techniek maakt deel uit van de technologie. Waar techniek slaat op het uitvoerende bevat technologie het volledige ontwerpproces. De leerlingen worden voorbereid om als burger deel te nemen aan een moderne duurzame kennismaatschappij. In een steeds veranderende maatschappij zullen zij een actieve rol spelen als gebruiker van techniek en van wetenschappelijke kennis maar ook zullen zij bijdragen tot de ontwikkeling van de toegepaste wetenschappen en tot de technologische innovatie. Bij deze functies zal de leerling nood hebben aan een kennisbasis van de toegepaste wetenschappen en zal hij technisch-technologische vaardigheden, onderzoeks- en probleemoplossende vaardigheden gebruiken. Zo zal de leerling ook verschillende attitudes nodig hebben om levenslang te leren, om in groep en zelfstandig te werken.


3

BEGINSITUATIE Alle leerlingen van de richting Printmedia hebben een basiskennis van biologie, chemie en fysica ontwikkeld in de tweede graad vanuit het minorpakket natuurwetenschappen. Vanuit de basisvorming biologie hebben de leerlingen vanaf de eerste graad reeds kennis gemaakt met de bouw van de cel, de morfologie en de fysiologie van het menselijk lichaam, de celdeling en de wetten van Mendel. Vanuit de basisvorming chemie van de tweede graad hebben de leerlingen inzichten verworven in massawetten, atoommodel van Rutherford-Bohr, zuur-basereacties, redoxreacties, chemische binding en chemische rekenen. Vanuit de basisvorming fysica van de tweede graad en vanuit het leerplan fysica van het tweede leerjaar (eerste graad) beschikken de leerlingen over voorkennis betreffende de structuur van de materie, optische verschijnselen (terugkaatsing, breking, kleuren), soorten krachten, arbeid en energie, eenparige rechtlijnige beweging, wetten van Newton, elementen van radioactiviteit en het elektromagnetische spectrum. Tijdens de uitvoering van de leerlingenproeven hebben de leerlingen onder begeleiding een aantal onderzoeksvaardigheden en instrumentele vaardigheden ontwikkeld zoals het gebruik van eenvoudige meetinstrumenten en apparaten. Deze leerlingen hebben ook deelvaardigheden ingeoefend van probleemoplossend gedrag zoals het gebruik kennis van grootheden en SI-eenheden, het exact verwoorden van begrippen en wetten, het maken en interpreteren van grafieken.


ALGEMENE DOELSTELLINGEN Algemeen kunnen we stellen dat de verwezenlijking van de algemene doelstellingen bijdraagt tot de persoonlijke ontwikkeling van de leerling als toekomstig burger. Om de leerlingen in staat te stellen hun kennis in nieuwe en meer complexe situaties te gebruiken is een ontwikkeling van specifieke vaardigheden noodzakelijk. Volgende algemene doelstellingen staan centraal in het leerplan Toegepaste natuurwetenschappen. De leerlingen kunnen: • de wisselwerking tussen de natuurwetenschappen, de technologische ontwikkeling en de leefomstandigheden van de mens illustreren; • een voorbeeld geven van positieve en nadelige (neven)effecten van natuurwetenschappelijke toepassingen; • voorbeelden geven van mijlpalen in de historische en conceptuele ontwikkeling van de natuurwetenschappen en ze in een tijdskader plaatsen; • met een voorbeeld sociale en ecologische gevolgen van natuurwetenschappelijke toepassingen illustreren; • met een voorbeeld illustreren dat economische en milieu belangen de ontwikkeling van de natuurwetenschappen kunnen richten, bevorderen of vertragen; • met een voorbeeld de ethische dimensie van natuurwetenschappen illustreren.

In het kennisdomein van de module chemie en de module fysica worden leerplandoelstellingen geformuleerd die tot het praktisch interessegebied behoren van de leerlingen uit de richting Printmedia. Het leerplan biedt de mogelijkheid voor het kennisdomein van de module biologie uitbreidingsdoelstellingen te behandelen over de voortplanting en evolutieleer.

4


5

LEERPLANDOELSTELLINGEN/LEERINHOUDEN Informatie over de opmaak: Om de leesbaarheid te verhogen worden de leerplandoelstellingen en de leerinhouden in één horizontale rij geplaatst per leerstofonderdeel of per hoofdstuk. De leerplandoelstellingen zijn genummerd. Bij elk deel wordt een aantal specifieke pedagogisch-didactische wenken gegeven waarbij telkens het nummer van de leerplandoelstelling is vermeld. De niet-verplichte uitbreidingsdoelstellingen zijn met de letter (U) aangeduid en zijn cursief geplaatst.

1

Decr. nr.

MODULE FYSICA

LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen

LEERINHOUDEN Fysische basisbegrippen

1

ELEKTRICITEIT

•

Lading

Elektrostatica

•

Inductie

•

Krachtwerking, wet van Coulomb

•

Elektrische veldsterkte (U)

•

Potentiële energie van een puntlading (U)

de fysische basisbegrippen i.v.m. het elektrostatische verschijnselen op een inzichtelijke manier aanwenden bij het beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken van toepassingen.

Specifieke pedagogisch-didactische wenken • Bij de verklaring van de elektrostatische verschijnselen gebruiken we een eenvoudig atoommodel afhankelijk van de voorkennis van de leerlingen. • De elektrische krachtwerking tussen twee ladingen met een veldlijnenpatroon voorstellen en hierbij gebruik maken van simulaties. • Mogelijke informatieopdracht bij elektrostatica: veiligheid bij hevig onweer: veiligheidstips geven over de houding en de plaats van een persoon bij bliksem; het principe van de fotokopieermachine; elektrostatische verschijnselen bij gebruik van papier; informatie opzoeken over historische wetenschapsfiguren zoals: Franklin, Volta.


Decr. nr.

LEERPLANDOELSTELLINGEN De leerlingen kunnen 2

Elektrodynamica de fysische basisbegrippen van de elektrodynamica op een inzichtelijke manier aanwenden bij het beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken toepassingen.

6

LEERINHOUDEN Fysische basisbegrippen: •

Elektrische stroomsterkte

•

Spanning

•

Elektrische schakeling

•

Weerstand

•

Wet van Ohm

•

Serie en parallelschakeling

•

Vermogen van een elektrisch toestel

Specifieke pedagogisch-didactische wenken: • Om het inzicht in de begrippen spanning (oorzaak) en stroomsterkte (gevolg) te bevorderen kunnen we de elektrische stroomkring vergelijken met een waterstroommodel of een andere simulatie. • Aandacht besteden aan misvattingen die leerlingen bezitten over de elektrische schakeling. - “De stroomsterkte voor of achter een lamp of weerstand is verschillend” - “Een spanningsbron levert een constante hoeveelheid stroom.” - “In een lamp wordt een hoeveelheid elektrische stroom verbruikt.” • Leerlingenproef: - de wet van Ohm; - een experiment i.v.m. van serie- en parallelschakeling. • Mogelijke informatieopdracht bij elektrische schakelingen: - de gevaren van elektrische stroom voor het menselijk lichaam; - de elektrische huisschakeling (kortsluiting, overbelasting), kostprijsberekening (gebruik van de kWh, de kWh-meter), de dikte van de elektrische draden, mogelijke beroepsmogelijkheden als elektrotechnicus. - de veiligheidsaspecten bij het gebruik van elektrische toestellen zoals aarding, aardlekschakelaar. - informatie opzoeken over historische wetenschapsfiguren zoals: Ohm, Ampère, Edison ...


Decr nr


TRILLINGEN EN GOLVEN Harmonische trilling de fysische basisbegrippen op een inzichtelijke manier aanwenden bij beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken van toepassingen.

7

LEERINHOUDEN Fysische basisbegrippen bij de harmonische trilling • Amplitude, periode • Grafische voorstelling • Snelheid • Dynamische voorwaarde, periode van een massa-veer systeem en slinger • Energieomzetting (U)

Specifieke pedagogisch-didactische wenken: • Met concrete voorbeelden de harmonische trilling illustreren, de wiskundige schrijfwijze y(t) = A sinωt of s(t)=r sinωt. toelichten en het verband leggen met de grafische voorstelling. • De invloedsfactoren op de periode van een massa-veer systeem en slinger proefondervindelijk illustreren. • Aandacht besteden aan de demping die optreedt bij de trillingen zodat in werkelijkheid steeds een gedempte harmonische trilling zal optreden. Belangrijk is hierbij dat leerlingen beseffen dat de periode van een trilling niet afhangt van de amplitude van de trilling (wet van het isochronisme). • Leerlingenproef over harmonische trilling: experiment i.v.m. een massa-veer systeem; experiment i.v.m. een slinger.


Decr. nr.


Geluid de fysische basisbegrippen op een inzichtelijke manier aanwenden bij beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken toepassingen.

8

LEERINHOUDEN Fysische begrippen: • Soorten golven • Geluidsgolven: ontstaan en eigenschappen toonhoogte, geluidssterkte, toonklank • Geluidsniveau, decibelschaal, decibelmeter • Geluidszwevingen, resonantie, dopplereffect (U)

5

Licht de fysische basisbegrippen i.v.m. licht op een inzichtelijke manier aanwenden bij het beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken toepassingen.

Fysische basisbegrippen i.v.m. licht: • Elektromagnetisch spectrum: eigenschappen en bronnen • Interferentie van lichtgolven • Foto-elektrisch effect, fotonen (U) • Absorptie en emissie van licht (U)

Specifieke pedagogisch-didactische wenken: • De soorten lopende golven demonstreren met een slappe veer ‘slinky’ en voor golven in twee dimensies de rimpeltank gebruiken. Deze opstelling laat ook toe de eigenschappen van golven zoals terugkaatsing, breking, buiging en interferentie te demonstreren. • De verschillende fysische eigenschappen van het geluid uitvoerig met proeven illustreren. • Bij de bespreking van de elektromagnetische golven de aard van de golf beschrijven en verschillende gebieden uitvoerig met voorbeelden illustreren. • De overdracht van mechanische energie tussen twee systemen op verschillende manieren tonen: de slinger van Barlow, twee identieke stemvorken, het instorten van de Tacoma Narrows brug, resonantieverschijnsel in de dagelijkse omgeving.


• Leerlingenproef: - bepaling van de geluidssnelheid in lucht; - de golflengte van een lichtbundel met een rooster experimenteel bepalen. • Mogelijke informatieopdracht bij geluid en licht: Licht en geluid in onze omgeving:

laser en toepassingen ( snijden met laserlicht); in de geneeskunde: echografie, niersteenverbrijzelaar, gehoorbeschadiging bij geluidsoverlast; geluidsbeheersing door een gepaste akoestiek en structuur van het gebouw; andere toepassingen: sonar bij detecteren van schepen, het dopplerverschijnsel, microgolfoven; transport van digitale gegevens ( via verschillende soorten kabels bijv. glasvezel); informatie opzoeken over historische wetenschapsfiguren zoals: Doppler, Maxwell, A. Einstein, Huygens, Young ...

9


2

10

MODULE CHEMIE

Decr. nr.


LEERINHOUDEN

Samenstelling en vervaardiging van drukinkten

Kleurmiddelen: kleurstoffen en pigmenten

de basisbegrippen van drukinkten op een inzichtelijke manier aanwenden bij beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken van toepassingen.

Bindmiddelen: fysisch en chemisch drogend Oplos- en verdunningsmiddelen: water en organische verbindingen Hulpstoffen

7

Organische oplosmiddelen en ontvettingsmiddelen

Koolwaterstoffen: white spirit, wasbenzine

de basisbegrippen van organische oplosmiddelen en ontvettingsmiddelen op een inzichtelijke manier aanwenden bij beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken van toepassingen.

Alcoholen: methanol, ethanol Ethers: diethylether Aldehyden en ketonen: aceton Esters: ethylacetaat

8

Speciale effecten de basisbegrippen van speciale effecten op een inzichtelijke manier aanwenden bij beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken van toepassingen.

9

Polymeren de basisbegrippen van ploymeren op een inzichtelijke manier aanwenden bij beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken van toepassingen.

Fluorescentie, gebruikt in veiligheidsinkten (bijv. voor het drukken van eurobiljetten) Fosforescentie Licht en kleur Natuurlijke polymeren: zetmeel, cellulose (katoen, papierbereiding), rubber, eiwitten Halfsynthetische polymeren: nitrocellulose (celluloid), rayon Synthetische polymeren: kunststoffen (plastics)


Decr. nr.


Kunststoffen (‘plastics’)

11

LEERINHOUDEN Belangrijkste eigenschappen van kunststoffen Indeling van kunststoffen

11

de basisbegrippen van kunststoffen op een inzichtelijke manier aanwenden bij beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken toepassingen.

Hoe worden kunststoffen gemaakt?

Toxicologie

Bepaling van toxische concentraties

Verwerking van kunststoffen

Ziekteverwekkende stoffen de basisbegrippen van toxicologie op een inzichtelijke manier aanwenden bij beschrijven van technische ontwerpen en bij het maken toepassingen.

Letale stoffen Teratogene stoffen Carcinogene stoffen Mutagene stoffen Opname via: * spijsverteringsstelsel; * ademhaling; * huidporiën. Zware metalen vermijden: kwik, cadmium, koper, lood. Ongezonde gassen: SO2, CO, NOx, fluoriden, koolwaterstoffen … door de industrie te bedwingen. Etikettering van gevaarlijke stoffen en beschermingsmaatregelen


12

Pedagogisch-didactische wenken De leraar mag een keuze maken uit bovenstaande inhouden en eventueel nog andere topics. De keuze zal gebeuren in overleg met de collega’s van de PVen TV-vakken. Ook zullen de leerlingen, waar mogelijk, experimenten i.v.m. de gekozen topics uitvoeren. Waar het vroeger ging om het opnemen van kennis, moet je nu vooral weten welke vragen je moet stellen, waar je het kunt opzoeken en wat je met de verworven informatie kunt doen. ICT is hierbij een belangrijk hulpmiddel, zowel om informatie op te zoeken, te selecteren, te ordenen, te bewerken en te presenteren. Bij de behandelde stoffen kunnen bijvoorbeeld de fysische en chemische eigenschappen (reacties), de winning, de bereiding en de toepassingen behandeld worden. Als didactisch hulpmiddel voor de leraar is het gebruik van afbeeldingen uit de DIDAC-reeks aangewezen: http://onderwijs-opleiding.kvcv.be/didac.html


3

Decr. nr.

MODULE BIOLOGIE

LEERPLANDOELSTELLINGEN

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 12

VOORTPLANTING EN ONTWIKKELING BIJ DE MENS(U) Bouw en werking van de voortplantingsorganen (U) Mannelijke voortplantingsorganen de basisbegrippen van voortplanting en ontwikkeling bij de mens op een inzichtelijke manier beschrijven (U)°

Vrouwelijke voortplantingsorganen Gametogenese (U) Spermatogenese Ovogenese Bevruchting (U) Embryonale ontwikkeling (U)

13

EVOLUTIELEER(U) de basisbegrippen van de evolutieleer op een inzichtelijke manier beschrijven (U)

Aanwijzingen voor evolutie (U) Verloop van de evolutie (U) Evolutietheorieën (U)

13


14

Pedagogisch-didactische wenken Voortplanting en ontwikkeling bij de mens De leerlingen duiden op een schematische afbeelding van de mens de primaire en secundaire geslachtskenmerken aan. Ze benoemen alle onderdelen (eierstokken, baarmoeder, teelballen, prostaat …) en geven hun functie. Met een eenvoudig schema brengen de leerlingen de hormonale regeling van de volledige menstruatiecyclus in kaart. Met een eenvoudig schema brengen de leerlingen de hormonale regeling van de spermatogenese in kaart. Vooral het niet-cyclische karakter ervan wordt benadrukt. Regulerings- en feedbackmechanismen worden met pijlen weergegeven. Via apotheek, huisarts, gynaecoloog, schoolarts of CLB kunnen eventueel contraceptiva verkregen worden, om ze in de klas te tonen en hun gebruik te bespreken. Video’s en/of transparanten vormen wellicht de meest geschikte bron om vrijwel alle aspecten van de embryologie en zwangerschap bij de mens te beschrijven. Het is wenselijk deze video’s in kortere fragmenten op te delen. De invloed van bijv. roken, alcoholen druggebruik en ziektes zoals rubella kunnen besproken worden. Evolutieleer Kennis van de argumenten die de hypothese van het bestaan van de evolutie ondersteunen (zoals fossielen, overgangsvormen en embryonale en anatomische aanwijzingen) moeten de leerlingen toelaten om zelf andere opvattingen over het ontstaan van soorten (zoals het creationisme) kritisch te benaderen. De lectuur van het boekje Kaas en de evolutietheorie van Bas Haring (zie bibliografie) is aangewezen. De essentiële voorwaarden voor biologische evolutie benadrukken: mutatie, variabiliteit, isolatie en selectie. Men kan gebruik maken van (afbeeldingen van) schedels en andere delen van het skelet.


15

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN 1.

ALGEMENE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

1.1

Wenken bij de uitvoering van de leerlingenproef

Het is de bedoeling de proeven een uitdagend en motiverend karakter te geven en het verband met een dagelijkse context te illustreren. Om de eigen inbreng van leerlingen te stimuleren en leerlingen in toenemende mate van zelfstandigheid te laten werken bij de uitvoering van de leerlingenproeven zijn volgende factoren van belang: • • •

een motiverend en uitdagende stimulus bieden waardoor het experiment een duidelijk doel en betekenis bekomt; de mogelijkheid bieden aan de leerlingen om actief en zelfstandig een aantal beslissingen te nemen; de mogelijkheid bieden om hun eigen ideeën te verwoorden en te overleggen tijdens de uitvoering van de proef.

De leerlingenproef kan ondersteund worden met een instructieblad dat kan variëren van een gesloten opdracht tot een open opdracht naargelang het niveau van zelfstandigheid van de leerling dat men wil bereiken. De uitvoering van de leerlingenproef gebeurt in kleine groepjes en hierbij leren de leerlingen zelfstandig een verslag opmaken en hierbij zoveel mogelijk gebruik maken van ICT. • • • •

Het verslag bevat minimaal volgende punten: doel van de proef in de verwoording van een onderzoeksvraag; een beschrijving of tekening van de opstelling; een beschrijving van onderzoeksmethode, relevante formules, oplossingsformule; uitvoering van de proef: weergave van meetwaarden met aandacht voor beduidende cijfers in een tabel en/of een grafiek; evaluatie: formuleren van het besluit en opmerkingen.

Het is belangrijk dat de verslaggeving persoonlijk gebeurt zodat leerlingen het verslag nauwkeurig en met de nodige discipline leren afmaken. Leerlingen leren zo onder begeleiding rapporteren in de vorm van een verslag en maken hierbij geen gebruik van een voorgedrukt invulblad. Bij het aanleren van de opmaak van een verslag kan eventueel een voorgedrukt werkblad ter ondersteuning worden gebruikt. Doordat het verslag een apart werkstuk is van een leerling is het aan te bevelen om deze taak in de evaluatie op te nemen en bij de bespreking van de resultaten van de leerlingenproef hierover klassikaal te rapporteren. Bij de evaluatie aandacht hebben voor verschillende vaardigheden en attitudes die bij uitvoering van de proef en het maken van het verslag aan bod komen: goede meetresultaten, nauwkeurigheid, orde en netheid, gedrag, opvolgen van instructies, aandacht voor de veiligheid, opmaak van het verslag ... Bij de aanvang van de leerlingenproef voldoende aandacht besteden aan de veiligheidsaspecten. Leerlingen moeten voldoende op hoogte zijn van de gevaren van bepaalde opstellingen, stoffen of instrumenten. Een klasgroep van twintig leerlingen is voor de uitvoering van leerlingenproeven didactisch verantwoord en wat veiligheid betreft aanvaardbaar. De leerlingen leren ook veilig en milieubewust omgaan met allerlei stoffen. Laat de leerlingen niet met giftige stoffen (bijv. kwik) werken. Voor onderrichtingen i.v.m. veiligheid is er een samenvatting te raadplegen op de website: http://wetenschappen.gemeenschapsonderwijs.net

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Printmedia TV Toegepaste natuurwetenschappen (1e leerjaar: 1 lestijd/week, 2e leerjaar: 1 lestijd/week) 1.2

16

Wenken voor de informatieopdracht

Bij het uitvoeren van deze opdracht ontwikkelen de leerlingen de informatievaardigheden. De leerlingen maken de opdracht persoonlijk of in kleine groepjes (max. 3 lln). De leraar zal er op toezien dat het onderwerp van deze opdracht verband houdt met de leerstofinhouden. Het is de belangrijk de doelstellingen van deze opdracht duidelijk te stellen, de opdracht beperkt te houden en de taakverdeling binnen een groepje goed te rapporteren. Doordat de opdracht een apart werkstuk is van één of enkele leerling(en) is het aan te bevelen om deze taak in de evaluatie op te nemen Het is van belang dat de leerlingen informatie leren opzoeken (efficiënt gebruik van internet toelichten) maar ook dat zij informatie kunnen verwerken tot een leesbare en goed gestructureerde tekst. Leerlingen leren bijvoorbeeld informatie opzoeken en verwerken over historische figuren zoals: Newton, Huygens, Einstein, Maxwell ... of over technische toepassingen van de wetenschappelijke kennis. Bij het opzoeken van informatie over een historisch wetenschapsfiguur het belang van zijn wetenschappelijke bijdrage verwoorden en situeren. 1.3

ICT-integratie

1.3.1

Wat?

Onder ICT-integratie verstaan we het gebruik van informatie- en communicatietechnologie ter ondersteuning van het realiseren van leerplandoelstellingen.

1.3.2

Waarom?

Maatschappelijke ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT-competenties. Jongeren moeten niet alleen in staat zijn om nieuwe media te gebruiken, zij moeten net zo goed kunnen inschatten wanneer deze efficiënt en effectief kunnen worden ingezet. Het gebruik van nieuwe media sluit zeer goed aan bij de leefwereld van de jongeren en speelt in op hun vertrouwdheid met de beeldcultuur. Er wordt meer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, kritisch selecteren, het zelfstandig of in groep werken, het kunnen verwerven en verwerken van enorme hoeveelheden informatie. Deze ontwikkelingen zijn ook merkbaar in het onderwijs. In de meeste vakken of bij het nastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratie van ICT kunnen leerlingen: •

het leerproces zelf in eigen handen nemen;

•

zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal;

•

op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie).

1.3.3

Hoe ICT integreren ter ondersteuning van het realiseren van de leerplandoelstellingen?

Zelfstandig oefenen in een leeromgeving Nadat leerlingen nieuwe leerinhouden verworven hebben, is het van belang dat ze voldoende mogelijkheden krijgen om te oefenen bijv. d.m.v. specifieke pakketten. De meerwaarde van deze vorm van ICT-integratie kan bestaan uit: variatie in oefenvormen, differentiatie op het vlak van tempo en niveau, geïndividualiseerde feedback, mogelijkheden tot zelfevaluatie. Zelfstandig leren in een leeromgeving Een mogelijke toepassing is nieuwe leerinhouden verwerven en verwerken, waarbij de leerkracht optreedt als coach van het leerproces (bijv. in een open leercentrum). Een elektronische leeromgeving (ELO) biedt hiertoe een krachtige ondersteuning. Creatief vormgeven Leerlingen worden uitgedaagd om creatief om te gaan met beelden, woorden en geluid. De leerlingen kunnen gebruik maken van de mogelijkheden die o.a. allerlei tekst-, beelden tekenprogramma’s bieden.


17

Opzoeken, verwerken en bewaren van informatie Voor het opzoeken van informatie kunnen leerlingen gebruik maken van o.a. cd-roms, een ELO en het internet. Verwerken van informatie houdt in dat de leerlingen kritisch uitmaken wat interessant is in het kader van hun opdracht en deze informatie gebruiken om hun opdracht uit te voeren. De leerlingen kunnen de relevante informatie ordenen, weergeven en bewaren in een aangepaste vorm. Voorstellen van informatie aan anderen Leerlingen kunnen informatie aan anderen meedelen of tonen met behulp van ICT-ondersteuning onder de vorm van tekst, beeld en/of geluid d.m.v. bijv. een presentatie, een website, een folder ... Veilig, verantwoord en doelmatig communiceren Communiceren van informatie betekent dat leerlingen informatie kunnen opvragen of verstrekken aan derden. Dit kan o.a. via e-mail, internetfora, een ELO, chatten, blogging. Adequaat kiezen, reflecteren en bijsturen De leerlingen ontwikkelen competenties om bij elk probleem keuzes te maken uit een scala van programma’s, applicaties of instrumenten, al dan niet elektronisch. Daarom is het belangrijk dat zij ontdekken dat er meerdere valabele middelen zijn om hun opdracht uit te voeren. Door te reflecteren op de gebruikte middelen en de bekomen resultaten te vergelijken, maken de leerlingen kennis met de verschillende eigenschappen en voor- en nadelen van de aangewende middelen (programma’s, applicaties …) en kunnen ze hun keuzes bijsturen.

1.4

Vakoverschrijdende eindtermen (VOET)

1.4.1

Wat?

Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot de vakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, sociale vaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie en muzisch-creatieve vorming. De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bij de leerlingen na te streven (inspanningsverplichting). 1.4.2

Waarom?

Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt een accentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door het aanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingen sterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd. VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming en behandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Een belangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In dit opzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken. De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aan belangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuele maatschappelijke vragen. 1.4.3

Hoe te realiseren?

Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen op verschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigen vakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds door thematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatig werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten, uitstappen).


18

Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na te streven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinititiatieven, in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod van organisaties en educatieve instellingen. 1.5

Begeleid zelfgestuurd leren (BZL)

1.5.1

Wat?

Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar het einde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaan nemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen, leeractiviteiten en zelfbeoordeling. Dit houdt onder meer in dat: − de opdrachten meer open worden; − er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn; − de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden; − de leerlingen zelf leren plannen; − er feedback is op proces en product; − er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct. De leraar is ook coach, begeleider. De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter. 1.5.2

Waarom?

Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m. leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes leren maken; − leerlingen voorbereiden op levenslang leren; − het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat te kunnen toepassen. Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren, zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk. Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van het leerproces in welke vorm dan ook. Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspunten als: − keuzebekwaamheid; − regulering van het leerproces; − attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren. In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang. −

1.5.3

Hoe te realiseren?

Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen: de leraar als coach, begeleider; de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn “leer”kracht; de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties. De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment in de leerlijn “Leren leren”, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is “klein beginnen” aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandige manier laat: − doelen voorop stellen; − strategieën kiezen en ontwikkelen; − oplossingen voorstellen en uitwerken; − stappenplannen of tijdsplannen uitzetten; − resultaten bespreken en beoordelen; − reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen; − verantwoorde conclusies trekken; − keuzes maken en die verantwoorden is hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig. − − −


2.

19

SPECIFIEKE PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN

De specifieke didactische wenken zijn geformuleerd onder elk deel van de tabel leerplandoelstellingen/leerinhouden. In de wenken zijn voor bepaalde fysische concepten ook enkele misvattingen of misconcepties opgenomen. Door allerlei ervaringen in het dagelijks leven hebben leerlingen reeds heel wat informele kennis hebben opgebouwd. In bepaalde gevallen is bij deze spontane kennisconstructie een misvatting aanwezig doordat de leerling een verklaring hebben gezocht die steunt op foutieve inzichten. Het is van belang dat de leraar deze misvattingen of misconcepties kent zodat hij met gerichte proeven of toepassingen deze foutieve inzichten van de leerlingen kan omzetten tot juiste fysische concepten. Aandacht hebben voor het exact gebruik van de taal en voor een nauwkeurige verwoording van de begrippen. Het is nuttig leesoefeningen te ontwikkelen waarbij leerlingen hun kennis en vaardigheden toepassen bij het lezen van een tekst uit een tijdschrift, krant, website ...


20

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1 1

ALGEMENE BEMERKINGEN

TV Toegepaste natuurwetenschappen is een vak waarbij de leerlingen hun dagelijkse ervaringswereld kunnen uitbreiden door het volgen en zelf uitvoeren van proeven in de klas. Het proefondervindelijk karakter van het vak is daarom zeer belangrijk. De uitvoering van demonstratieproeven door de leraar en de uitvoering van leerlingenproeven draagt zeker bij tot een beter begrip en inzicht van de leerinhouden. Deze werkvormen blijven voor de leerlingen de beste manier om inzicht in de eigenheid van de natuurwetenschappen te verwerven. In bepaalde gevallen kunnen een video, een film of een computersimulatie de plaats van de demonstratieproef innemen. Deze hulpmiddelen zullen de begripsvorming ongetwijfeld verhogen maar kunnen nooit het experimenteel aspect van de wetenschappelijke methode vervangen. De lessen moeten plaatsvinden in een lokaal met een aangepaste infrastructuur, zodat alle proeven veilig kunnen gebeuren. Dit betekent dat volgende voorzieningen essentieel zijn in het lokaal: elektriciteits-, water- en gasvoorziening centraal met noodstop, de mogelijkheid tot volledige verduistering van het lokaal en elektriciteitsvoorziening op de leerlingentafels. Hierbij moet speciaal gelet worden op nodige veiligheidsvoorzieningen in het algemeen en op de specifieke voorzieningen: zoals het gebruik van kwik, naftaleen en metaalgaas met asbest vermijden in de lessen. In het lokaal moet een inventaris van het materiaal zijn en het lokaal moet ook een nooduitgang hebben met een deur die naar buiten opendraait. De lijst geeft een overzicht van het basismateriaal. Het leerlingenmateriaal dient in veelvoud aangeschaft te worden, zodat de leerlingen in kleine groepjes (max. drie leerlingen) de proeven kunnen uitvoeren.

2

BASISMATERIAAL Meetapparatuur Meetlat Klaschronometer Handchronometer Balans (digitaal) Schuifpasser Rolmeter Thermometer(analoog of digitaal) Dynamometer Volt- en ampèremeter, multimeter Statiefmateriaal Stangen en voeten, noten en statiefklemmen Driepikkel en metaalgaas (asbestvrij)

1

Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: - Codex, - ARAB, - AREI, - Vlarem. Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.: - de uitrusting en inrichting van de lokalen; - de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: -

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn; alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen; de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden; de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Printmedia TV Toegepaste natuurwetenschappen (1e leerjaar: 1 lestijd/week, 2e leerjaar: 1 lestijd/week) Glaswerk (eventueel kunststof) Reageerbuizen Bekerglazen, kolven en trechters Maatcilinders Meetspuiten Glazen buizen Toestellen Vacuümpomp en toebehoren Spanningsbron Bunsenbrander (of kookplaat) Kwikbarometer (of metaalbarometer) Overheadprojector Computer met interface en sensoren(temperatuur, druk, afstand, magnetische Inductie, geiger-müllertelbuis ...) Oscilloscoop Televisie en videorecorder of dvd-speler Diversen Gereedschapskist Verbindingsdraden Gummislangen en stoppen Schakelaars Verbruiksmateriaal: De leraar moet de mogelijkheid hebben tot aankoop van materiaal dat regelmatig te vernieuwen is: schuurpapier, batterijen, lampen, droog ijs (bouwen van een nevelkamer), lucifers, touw, plakband, gedistilleerd water, aluminiumfolie, metalen draden van verschillende materialen, fysica-speelgoed ...

3

SPECIFIEK MATERIAAL PER ONDERDEEL

3.1

Specifiek materiaal voor de module fysica

Elektriciteit en magnetisme Elektrostatica Staven voor het aantonen ladingen (plastiek en glas) Elektroscopen Toestel voor aantonen van elektrische veldlijnen Elektromagnetisme Staafmagneten Hoefijzermagneet IJzervijlsel Magneetnaald op voet Toestel voor aantonen van magnetische veldlijnen Model elektromotor Model generator Trillingen en golven Slingers Spiraalveren Toestel voor het aantonen van resonantie Rubberen koord Rimpeltank met toebehoren Lange spiraalveer(slinky) Functiegenerator Experimenteermotor of trillingsgenerator Stroboscoop

21

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Printmedia TV Toegepaste natuurwetenschappen (1e leerjaar: 1 lestijd/week, 2e leerjaar: 1 lestijd/week) Geluid Stemvork: 440 Hz (2x), 265 Hz, 1700 Hz Buis van Kundt Luidspreker Decibelmeter Licht Roosters en plaatjes met evenwijdige dubbele openingen Laser U.V.-lichtbron Spectraallampen: Na, H2, Hg Zinken plaat voor op elektroscoop (Wulfelektroscoop)

3.2

Specifiek materiaal voor de module chemie

Moleculemodellen Zuren • Azijnzuur in de vorm van tafelazijn • ‘Koolzuurhoudend’ water (bruisend mineraalwater) • Ontkalkingmiddelen (mierenzuur) • Zoutzuur Basen • Ammoniak • Natriumhydroxide in de vorm van gootsteenontstopper, vaatwasmachinemiddel • Gebluste kalk • Kalkwater Zouten • Keukenzout (in originele verpakking) • Maagzout • Kristalsoda • Strooizout (calciumchloride) • Calciumcarbonaat (marmer, eierschalen, oesterschelpen, …) Indicatoren • Rodekoolsap (vers bereid) • Lakmoes • Fenolftaleïne • Universeelindicator Oplosmiddelen • Koolwaterstoffen: white spirit, wasbenzine • Alcoholen: methanol, ethanol • Ethers: diethylether • Esters: ethylacetaat • Aldehyden en ketonen: aceton Kunststoffen: • Polyetheen (verpakkingszakjes, flessen …) • Pvc • Textielvezels, liefst met etiket (polyester, nylon)

22

TSO – 3e graad – Specifiek gedeelte Printmedia TV Toegepaste natuurwetenschappen (1e leerjaar: 1 lestijd/week, 2e leerjaar: 1 lestijd/week) 3.3

Specifiek materiaal voor de module biologie

Voor het uitvoeren van demonstraties en proeven, naast het maken van observaties, nodig om de leerplandoelstellingen te bereiken, dient volgende basisuitrusting aanwezig te zijn: - modellen: de cel, DNA, mannelijke en vrouwelijke voortplantingsorganen, schedels van mensapen en mensachtigen; - microscopen; - draag- en dekglaasjes; - microscooppreparaten en foto’s en/of dia’s; - petrischalen.

23


24

EVALUATIE 1

DE EVALUATIE HEEFT EEN TWEEVOUDIG DOEL

De evaluatie dient aan de leerling informatie te geven over de mate waarin hij of zij erin geslaagd is om zowel de kennis als de vaardigheden te beheersen die mogen verwacht worden na het leerproces. De evaluatie moet aan de leerkracht de feedback geven om vast te stellen of hij of zij de meest aangepaste methode hanteert om de gestelde doelen te bereiken. Een evaluatie is meer dan een getal om een rapportcijfer te berekenen. Het is een werkinstrument waarbij permanent en wederzijds (leerling-leraar) besluiten dienen getrokken te worden over het onderwijs- en leerproces. In het kader van het schoolreglement en het schoolwerkplan is het aangewezen om ouders en leerlingen tijdig over de wijze van evalueren in te lichten.

2

EIGENSCHAPPEN VAN EEN GOEDE EVALUATIE

Door te evalueren wil men bij de leerlingen nagaan in hoeverre de doelstellingen die men met het leerproces wilde bereiken, bereikt zijn. De evaluatie moet daarom volgende kenmerken bezitten: ze moet valide, betrouwbaar en efficiënt zijn.

Validiteit: mate waarin de toets of de eindproef overeenstemt met het gegeven onderwijs. Dit betekent o.a. dat er bij de evaluatie voldoende vragen rond de behandelde contexten moeten voorkomen. Betrouwbaarheid: het uitschakelen van toevalsinvloeden en het aanwenden van objectieve meetmethoden. Efficiëntie: de tijd nodig voor het voorbereiden en het afnemen van de toets moet in verhouding staan tot het bekomen van relevante informatie, liefst in een minimum van tijd.

Onvoldoende resultaten bij individuele leerlingen of bij gedeelten van de klasgroep, zullen de leraar ertoe aanzetten om remediërend in te grijpen. Indien nodig zal de leraar voor andere werkvormen en leermiddelen kiezen. Een evaluatie kan een signaal geven om doelstellingen en/of leerinhouden bij te sturen. Verder is de evaluatie een belangrijk gegeven bij de pedagogische begeleiding en bij de controle door de inspectie. Voor de leerling is het van belang, om door de evaluatie te weten te komen, hoe zijn evolutie is binnen het leerproces. Een evaluatiecijfer voor dagelijks werk zal dus noodzakelijker wijze gesteund zijn op veelvuldige evaluatiemomenten die zowel kennis, vaardigheden als attitudevorming omvatten.

3

SOORTEN EVALUATIE

3.1

Dagelijks werk (deelproeven)

Mondelinge beurten en korte toetsen hebben vooral als doel na te gaan of de leerlingen de genoemde doelstellingen in voldoende mate hebben bereikt. Leerlingen met achterstand zullen bijkomende opdrachten en taken krijgen om zo snel mogelijk bij te benen. Het is een belangrijke taak voor de leraar om de leerlingen individueel te begeleiden, en om de oorzaken van de achterstand te achterhalen en, mits aangepaste remediëring, deze leerlingen te helpen. ‘Leren leren’ krijgt zo een meer concrete betekenis. Via bepaalde technieken zoals beheersingsleren, geprogrammeerde instructie, hulp van medeleerlingen en eventueel van externe deskundigen (CLB) zullen deze leerlingen geholpen worden.


25

Voor leerlingen die in de betreffende studierichting niet op hun plaats zitten, zal middels afspraken met collega’s, directie en/of CLB, op de begeleidende klassenraad zo snel mogelijk een oplossing gezocht worden. De hoofdbedoeling moet blijven, om zo veel als mogelijk leerlingen mee over de meet te krijgen. Verwacht meer en je zult meer krijgen. Hoge verwachtingen zijn voor iedereen belangrijk, zowel voor leerlingen die moeilijk meekunnen en voor zij die zich niet erg willen inspannen als voor goede, gemotiveerde leerlingen. Het rapportcijfer van het dagelijks werk is gesteund op een zo breed mogelijke permanente evaluatie van de afgelopen periode. Zowel cognitieve als affectieve en psychomotorische doelstellingen komen hierbij aan bod. De leerkracht houdt hiervoor een evaluatieschrift bij. Bij elk cijfergegeven moet summier weer te vinden zijn wat de bedoeling van de evaluatie was. Hiervoor kan de leraar beschikken over:

notities over het leergedrag van de leerling in de klas; klasgesprekken; mondelinge overhoringen; korte schriftelijke toetsen; herhalingstoetsen (grotere leerstofgedeelten); huis- en klastaken; kwalitatieve beoordeling aangaande praktische oefeningen, laboratoriumwerk; notities over de mate van het beheersen van de vaardigheden.

3.2 Examens (eindproeven) Examens houden een productevaluatie in. Na analyse van de resultaten wordt ook hier door de leraar een diagnose opgesteld, die aanleiding kan zijn tot bijsturing van het leerproces. Tevens kunnen remediërende maatregelen voor individuele leerlingen ook hier weer uit voortspruiten. Zowel het gepast aanbieden van de leerstof en de evaluatie als het aanbieden van remediërende opdrachten zijn essentieel in het door ons beoogde totale leerproces. Via een grote variatie in vraagvormen (open en halfopen, invulvragen, juist- onjuist vragen, sorteervragen, rangschikkingvragen en meerkeuzevragen) zullen vooral de minimumdoelstellingen (eindtermen) getoetst worden. Uitsluitend theorievragen moeten vermeden worden. De duur van de schriftelijke examens komt ten hoogste overeen met het aantal wekelijkse lestijden voor het vak met een minimum van twee lestijden. De examens worden afgenomen in aanwezigheid van de vakleraar. Hij deelt de leerlingen, bij aanvang van de proef, mee dat bijkomende vragen ter verduidelijking kunnen gesteld worden. Elke bijkomende toelichting wordt hardop gegeven, zodat alle leerlingen op een gelijke wijze worden behandeld. Een exemplaar van de gestelde vragen met aanduiding van de puntenverdeling wordt samen met de verbeterde examenkopijen in het archief bewaard. Dit exemplaar wordt tevens aangevuld met een nietabsolute modeloplossing (de leerling kan terecht een andere oplossingsmethode gebruiken) of met een opsomming van de aandachtspunten die aanwezig moeten zijn voor oplossingen op open vragen en taken.

Na de proeven hebben de leerlingen het recht de modeloplossing in te zien. Ook hebben zij het recht, op hun vraag, om hun gecorrigeerd examen in te zien. Voor de examens worden met de leerlingen duidelijke afspraken gemaakt over het verloop ervan. De leraar zorgt ervoor dat de examenvragen het bereiken van de leerplandoelstellingen toetst.


26

Algemene richtlijnen De vragen/opdrachten met aanduiding van de cijferverdeling op de modeloplossing en de aanwijzingen voor de oplossing van de open vragen, worden opgesteld en vooraf aan de directeur overhandigd. Om achteraf discussies te vermijden zorgt men ervoor dat de leerlingen beschikken over: -

een duidelijk beeld van wat van hen verwacht wordt;

-

de vragen en opdrachten die reeds zijn voorgekomen gedurende het didactisch proces;

-

een schriftelijk overzicht van de voor het examen te kennen leerstof;

-

een geschreven mededeling waarin staat welke informatiebronnen en welk materiaal ze mogen/moeten meebrengen op het examen;

-

een blad met vragen om overschrijffouten te vermijden.

Indien in een klas leerlingen van verschillende polen of studierichtingen samen alle lessen of een deel van de lessen volgen, dan is binnen deze klas differentiatie van vragen toegelaten. Bij eventueel herexamen zal men voor de leerling de leerstof voor dat herexamen zeer nauwkeurig schriftelijk bepalen.

4

CORRECTIE

Objectieve correctienormen zijn vanzelfsprekend een noodzaak. Wanneer een antwoord verschillende elementen inhoudt, is het aangewezen per essentieel element een puntenverdeling te maken. De leraar die aan zelfevaluatie wil doen, zal in tabelvorm een overzicht van de behaalde resultaten per leerling en per vraag opstellen. Daarop aansluitend wordt dan verwacht dat de leraar zijn besluiten trekt in verband met de gebruikte onderwijsmethode. Tevens is dit een uitstekend hulpmiddel om gefundeerde remediërende maatregelen t.o.v. de leerlingen te treffen.


27

BIBLIOGRAFIE Leerboeken Raadpleeg de catalogi van de verschillende uitgevers: voor meer informatie zie: http://wetenschappen.gemeenschapsonderwijs.net

Tijdschriften ARCHIMEDES, Stichting Christiaan Huygens, Molenstraat 38, 4841 CA Prinsenbeek. EOS-Magazine, Wetenschap en Technologie voor Mens en Maatschappij, Uitg. Cascade, www.eos.be EXACTUEEL, Tijdschrift voor natuurkundeonderwijs, Afd. Didactiek Natuurkunde KUN, Toernooiveld 1, 6525 ED Nijmegem. MENS (Milieu-Educatie, Natuur en Samenleving), milieugericht tijdschrift, Te Boelaarlei 23, 2140 Antwerpen, www.2mens.com Natuurwetenschap en Techniek - natuurwetenschappelijk en technisch maandblad, 1000 WZ Amsterdam. NVOX, Tijdschrift voor natuurwetenschappen op school, NVON,, www.nvon.nl/nvox VELEWE – Nieuwsbrief van de Vereniging Leraars Wetenschappen, www.velewe.be Naturwissenschaften im Unterricht Physik, www.friedrich-verlag.de School Science Review, Journal for science education 11-19, www.ase.org.uk

Audiovisueel materiaal (transparanten en CD-roms) TTE-reeks (Transparencies To Educate), Antwoordnummer 1796, 7550 WB Hengelo (NL). Het Digitale Archief - Natuur & Techniek, Deel 1 en 2. Overal interactief (Algemene Natuurwetenschappen) – Educatieve Partners Nederland, NL.. Nederlandstalige Encyclopedie, SoftKey, Amsterdam, ISBN: 90-5432-168-7. Science Interactive Encyclopedie, Hachette Multimedia. Encarta Encyclopedie, Winkler Prins Editie, Microsoft. Eyewitness Encyclopedia of Science, Dorling Kindersley. World Book - Multimedia Encyclopedia, IBM, Mediamix.

Pedagogisch-didactische naslagwerken ANGENON, A., Werken met grootheden en wettelijke eenheden, Die Keure, Brugge,1998, ISBN 9057510677. DE BECKER, G., Techniek en technologie over de vakken heen, Lannoo Campus, ISBN 90-209-6256-6. EISENDRATH, H., Wetenschappelijke geletterdheid bevraagd, IDLO Cahiers 4/2003, www.vub.ac.be/IDLO. ENGELS, N., Wat is waard om geleerd te worden, VUB Press, ISBN 90-5487-194-6. HELLEMANS, J., Cahiers voor didactiek, Tijd voor Fysicavraagstukken, Wolters Plantijn 1999,ISBN 90309-0871-8. BRANDT, L., INAV, Plantyn, Deurne. NACHTEGAEL, Wetenschappelijk vademecum, Een synthese van de leerstof chemie en fysica, Uitgeverij Pelckmans, ISBN 90-289-2197-4. HOENRAET, C., De energiebronnen en kernenergie. Vergelijkende analyse en ethische reflecties, Acco, 1999.


28

VAN PETEGHEM, P., Een alternatieve kijk op evaluatie, Wolters Plantijn, ISBN 90-301-1581-5. BINAS, Informatieboek vwo-havo natuurwetenschappen, Wolters –Noordhoff, Groningen. Natuurwetenschap en Techniek: wetenschappelijke bibliotheek en wetenschappelijke biografieën.

Natuurwetenschappen Algemene naslagwerken ARONS, A.B., Teaching introductory physics, New York, John Wiley. BAIS, S., De natuurwetten, iconen van onze kennis,Amsterdam University Press, ISBN 90-5356-714-3. BIJKER, H.J., DORST J.H., SI-eenheid voor eenheid, Noordnederlands boekbedrijf. BROEK (VAN DE), J., Over sneeuwballen en glaasjes melk, (100 alledaagse onderwerpen ontmaskerd), Uitg. ten Hagen & Stam, Den Haag, 20000. CHALMERS, A.F., Wat heet Wetenschap?, Boom, Amsterdam, 1994. DEVREESE, J., ‘Wonder en is gheen wonder’,De geniale wereld van Simon Stevin 1548-1620, Davidsfonds, Leuven, ISBN 90-5826-174-3. HULSPAS, M. en NIENHUYS, J.W., Encyclopedie der pseudo wetenschappen, Uitg. De Geus, Breda. HEWITT, P. G., Conceptual Physics, Addison-Wesley, ISBN 0-321-00971-1. HUGH, D. YOUNG, ROGER A. FREEDMAN, University Physics with modern physics, ISBN 0-20170059-X. KNIP, K., Alledaagse wetenschap, Uitgeverij Contact, ISBN 90-254-9595-8. MACKINTOSH, R., Nucleus, A trip into the heart of the matter, Canopus, ISBN 0-9537-8683-8. MEADOWS, J., Geschiedenis van de Wetenschap, Natuur & Techniek, Amsterdam, ISBN 90 68251 902. MINNAERT, M., De natuurkunde van ‘t vrije veld, B.V.W.J. Thieme&Cie Zutphen. MOLENAER, L., De rok van het universum, Marcel Minnaert, astrofysicus 1893-1970, Uitgeverij Balans, ISBN 90 5018 603 3. SIMMONS, J., De Top-100 van wetenschappers, Uitgeverij Het Spectrum, Utrecht, 1997, ISBN 90-2746185-6. STÖRIG, H. J., Geschiedenis van de Wetenschap, 3 delen, Prisma, Utrecht. SPEYBROUCK, S., Jongens en Wetenschap(deel 1 en deel 2), Globe, ISBN 90 5466 771 0.

Module chemie Naslagwerken Chemische feitelijkheden. Actuele encyclopedie over chemie in relatie tot gezondheid, milieu en veiligheid, ed. Commissie Voorlichting en Publiciteit van de Kon. Ned. Chemische Vereniging, Alphen a.d. Rijn, Losbladige uitgave met aanvullingen. ATKINS, P.W., Moleculen: chemie in drie dimensies, Natuur & Techniek, 1990. ATKINS, P.W., De chemische reactie, Natuur & Techniek, 1993.

Voor meer informatie, o.a. richtlijnen, lesmateriaal, nuttige links, zie: http://wetenschappen.gemeenschapsonderwijs.net


29

Module biologie Naslagwerken BANNINK, G.B., VAN RUITEN Th.M., BioData, Nijgh Versluys, Baarn, ISBN 90 425 1226 1, 240 blz., (figuren schema’s, tabellen,.), 1999, 1e druk. COKELAERE M, CRAEYNEST P., Onze genen - Handboek van de menselijke erfelijkheid, Acco, 1998, 424 blz., ISBN 90-334-4126-8. DARWIN, C.,Over het ontstaan van soorten door middel van natuurlijke selectie of het behoud van bevoordeelde rassen in de strijd om het leven, Ned. Vertaling Uitg. Nieuwezijds ISBN 90 5712 096 8. DEJAERE, R., Celmetabolism: basisfuncties, VUBPRESS, Brussel, 1999, ISBN 90 5487 237 3 DUVE, C. de , De levende cel - rondreis in een microscopische wereld, deel 1 en 2. Wetenschappelijke Bibliotheek Natuurwetenschap & Techniek, ISBN 90 70157 59 4. FORTEY, R., Leven, een ongeautoriseerde biografie - de geschiedenis van vier miljard jaar leven op aarde, Anthos, Amsterdam, 1998 (ISBN 9041402705), 400 pag. GOULD, S.J., Wonderlijk leven: over toeval en evolutie, Uitgeverij Contact, Amsterdam, 1990, 368 blz. HARING, B., Kaas en de evolutietheorie, Uitg. Houtekiet, 160 pag., ISBN: 9052406006. KESSEL, R.G. & KARDON R.H., Cellen, weefsels en organen - een scanning-elektronenmicroscopische studie-atlas, Natuurwetenschap & Techniek, NL. LEWONTIN, R.C., Menselijke verscheidenheid - Het spel van erfelijkheid, milieu en toeval, Wetenschappelijke bibliotheek van Natuurwetenschap & Techniek, NL. SILVER L., Sleutelen aan de schepping, Westland/Ten Have, 255 blz. ISBN 90-259-4717-4. SKELTON, P., Evolution. A biological and palaeontological approach, Addison-Wesley Publishing Company, 1993, 1064 blz. ZEISS, F., Natuurlijke historiën - Geschiedenis van de biologie van Aristoteles tot Darwin, Uitg. Boom, Amsterdam, 272 blz., ISBN 90-5352-232-8. ZIMMER, C., Evolutie, triomf van een idee, Uitg. Het Spectrum, Utrecht, isbn: 9027475830, 2002.

TV Toegepaste natuurwetenschappen

Recommend Documents