Gewichten van voedingsmiddelen brood pide kaas vleeswaren zoet beleg overig broodbeleg aardappel (gaar) 1 aardappellepel 1 groentelepel/opscheplepel groente/salade samengesteld gerecht
1 snee 1 stuk voor 1 snee voor 1 snee voor 1 snee voor 1 snee 1 stuk
1 portie 1 portie
Turkse variatielijst bij Diabetes mellitus 35 50 20 15 15 15 50 50 50 150 150
gram gram gram gram gram gram gram gram gram gram gram
Inleiding
2
Broodmaaltijden
3
Brood Besmeren Broodbeleg Melk(producten)
3 3 3 4
Warme maaltijd Aantekeningen:
5
Soepen Aardappelen Groenten Vlees, vis, wild en gevogelte Jus Vleesvervangers Bijgerechten Salades Eenpansgerechten Samengestelde gerechten Nagerechten
Heeft u nog vragen? Heeft u nog vragen of is er iets niet duidelijk, dan kunt u contact opnemen met uw diëtist. Rivas Expertisecentrum Voeding en Leefstijl Postbus 90 4200 AB Gorinchem Rivas Zorglijn: telefoon 0900 - 8440 Internet: www.rivas.nl E-mail:
[email protected] 12
5 5 6 6 7 7 7 8 8 8 8
Dranken
9
Tussendoortjes
9
Fruit Biscuit, koek en gebak Extraatjes voor feestelijke gelegenheden Eenheden en hoeveelheden
9 10 11 12
1
z
Inleiding
1 stukje helva (zoete lekkernij) 1 portie tulumba* (gefrituurd deeg met suikerstroop) z ½ sigara boregli* (bladerdeeghapje) z
Door de diëtist is in overleg met u een persoonlijk voedingsadvies opgesteld. Wat u dagelijks kunt eten en drinken vindt u op het door u ontvangen voorbeeld van een dagmenu.
Extraatjes voor feestelijke gelegenheden Onderstaande variaties bevatten geen of vrijwel geen koolhydraten: rauwkost; komkommer, augurk, radijs, paprika, wortel, sla, tomaat of wortel z stukje vis; tonijn, zalm, haring, paling, makreel of sardines z blokje (geiten)kaas* z stukje worst/vleeswaren* z Turkse spiesje z sis kebab z raki (garnalen met feta) z olijven z
Variatie in uw maaltijden brengt u aan door een product van uw voorbeeld dagmenu dat koolhydraten bevat te vervangen door een ander gerecht of voedingsmiddel dat ongeveer evenveel koolhydraten levert. In deze variatielijst wordt voor een aantal koolhydraatbevattende voedingsmiddelen aangegeven welk ander voedingsmiddel (met dezelfde hoeveelheid koolhydraten) u kunt kiezen. Voor de niet-koolhydraatbevattende voedingsmiddelen staat aangegeven wat in het kader van de richtlijn ‘wees matig met verzadigd vet’ een verstandige keuze is. Variaties met een sterretje bevatten in verhouding veel verzadigd vet. Gebruik ze daarom met mate.
Noten en zaden (½ Turks glas) bevatten 4 gram koolhydraten: z ongezouten noten z zonnebloempitten z notenmix
Eenheden en hoeveelheden Inhoudsmaten 1 theelepel 1 eetlepel 1 opscheplepel 1 glas 1 beker ½ Turks glas 1 kopje 1 schaaltje 1 bord 1 kom 2
3 gram 15 gram 50 gram 150 ml 225 ml 30 gram 125 ml 150 ml 250 ml 250 ml 11
z z z z z z z z z z z z z z
1 schaaltje aardbeien, aalbessen, frambozen, meloen, kersen, kruisbessen, bosbessen of bramen 10 druiven 1 schijf verse ananas 1 glas ongezoet vruchtensap 1½ gedroogde vijg 2 verse vijgen 3 geconfijte dadels 7 verse dadels ½ granaatappel, 75 gram 1 portie gedroogde tutti frutti, 25 gram 1 portie gewelde tutti frutti, 50 gram 7 gedroogde abrikozen 7 gedroogde appeltjes 2 gedroogde peren
Biscuit, koek en gebak 1 plak ontbijtkoek bevat 15 gram koolhydraten. In plaats van 1 plak ontbijtkoek kunt u nemen: z 2 volkorenbiscuits z 4 knappertjes, theebiscuits of lange vingers z 2 speculaasjes* z 1 plakje cake* z 1 stroopwafel* z 5 eetlepels studentenhaver z 1 snee brood (zie ‘brood’) z 2 glazen melk (zie ‘melk’) z 1 portie fruit (zie ‘fruit’) z 1 flensje* z ½ Turks glas geroosterde leblebi (kikkererwten) z ½ simit (broodring met sesamzaad), 30 gram z 2 kuru pastalar* (Turkse koekjes) z 1 stukje baklava* (zoet gebak) z 1 stukje lokum (Turks fruit) 10
Broodmaaltijden Brood 1 snee brood bevat 16 gram koolhydraten In plaats van 1 snee brood kunt u nemen: z 1 snee bruin-, wit- of volkorenbrood z ½ broodje z 1 stukje ekmek, pide of somun (Turks witbrood) z ½ simit (broodring met sesamzaad) z 1 snee roggebrood z 1 snee krentenbrood (met of zonder spijs) z 2 beschuiten z 1 beschuitbol z 2 sneetjes knäckebröd z 2 cream crackers z 1 plak ontbijtkoek z 4 dunne sneetjes stokbrood z 1 kleine pannenkoek* z 1 portie fruit (zie ‘fruit’) z 1 schaaltje pap zonder suiker z 1 schaaltje magere kwark met 1 eetlepel suiker z 2 schaaltjes magere kwark z 2 glazen magere of halfvolle melk, karnemelk of yoghurt Besmeren (Dieet)halvarine, (dieet)margarine en roomboter* bevatten geen koolhydraten. Kies bij voorkeur: dieethalvarine of dieetmargarine Broodbeleg Kaas, smeerkaas, roomkaas en geitenkaas bevatten geen koolhydraten. Turkse schapenkaas bevat vrijwel geen koolhydraten. Kies bij voorkeur: 20+ kaas, 30+ kaas, magere smeerkaas of magere schapenkaas. 3
Kies bij uitzondering: 48+ kaas, smeerkaas, roquefort of vette schapenkaas.
z z z
Vleeswaren bevatten geen koolhydraten. Kies bij voorkeur: pastirma (Turks rookvlees), kipfilet of kalkoenfilet. Kies bij uitzondering: salam (rundersalami) of sucuk (knoflookworst).
z z z z
Vis bevat geen koolhydraten. Kies bij voorkeur: tonijn, zalm, haring, haring in tomatensaus, paling, makreel of sardines. Ei bevat geen koolhydraten. Wel bevat ei veel cholesterol, gebruik daarom niet meer dan 2-3 eieren per week. Groentespread, sandwichspread, rauwkost, tahin en pindakaas bevatten vrijwel geen koolhydraten. Tahin en pindakaas bevatten wel veel vet maar weinig verzadigd vet en zijn ter afwisseling een goede keuze. Zoet broodbeleg voor 1 snee brood bevat 9 gram koolhydraten. Kies bij voorkeur: jam, appelstroop, honing, basterdsuiker, vruchtenhagel of anijshagel. Kies bij uitzondering: chocoladepasta of chocoladehagelslag. Melk(producten)
z z z
1 schaaltje magere vruchtenyoghurt 1 schaaltje vanilleyoghurt 1 schaaltje magere vruchtenkwark 1 schaaltje magere yoghurt zonder suiker met 2 eetlepels muesli 1 schaaltje magere yoghurt zonder suiker met 1 portie fruit 1 schaaltje appelmoes of rabarbercompote 1 schaaltje stoofperen 1 schaaltje vruchten op siroop 1 schaaltje Turkse yoghurt* ½ schaaltje sütlaç (rijstepap)
Dranken Koffie, thee, water en light frisdranken bevatten geen koolhydraten. z 1 suikerklontje bevat 5 gram koolhydraten. z 1 kuipje koffiemelk (halfvol) bevat 1 gram koolhydraten. 1 glas frisdrank of vruchtensap bevat 15 gram koolhydraten 1 glas ayran (verdunde yoghurt, gemaakt van yoghurt, water, zout en eventueel munt) bevat 3 gram koolhydraten 1 glas tomatensap bevat vrijwel geen koolhydraten
Tussendoortjes
1 glas melk bevat 6 gram koolhydraten. In plaats van 1 glas melk kunt u nemen: z 1 glas karnemelk z 1 glas biogarde-drink z 1 glas geitenmelk* z 1 glas kefir z 2 glazen sojamelk z 1 schaaltje yoghurt of biogarde zonder suiker 4
Fruit 1 portie fruit bevat 15 gram koolhydraten. Als 1 portie fruit kunt u nemen: z 1 appel, peer, sinaasappel, grapefruit of topaz z 2 mandarijnen, (kleine) kiwi’s, (kleine) perziken, pruimen of abrikozen z 1 kleine banaan 9
z
Salades z
1 portie kisir (bulgur salade) bevat 32 gram koolhydraten. z 1 portie coban salatasi (herders salade) bevat 4 gram koolhydraten. z 1 portie piyaz (witte bonen salade) bevat 12 gram koolhydraten.
Warme maaltijd
Eenpansgerechten z
1 portie güveç (kip stoofpot met groenten), çerkez tavugu (Circassische kip) of patlican musakka (aubergine moessaki) bevat 3 gram koolhydraten. z 1 opscheplepel pastirmali kuru fas?lye (witte bonen met pastirma) of hamsi bugulamasi (ansjovis stoofpot) bevat 3 gram koolhydraten. z 1 opscheplepel manti (Turkse ravioli) bevat 10 gram koolhydraten. Samengestelde gerechten z z z z z z z
1 schaaltje kwark zonder suiker 1 glas chocolademelk zonder suiker (light) z 1 schaaltje van een melkproduct met 0% vet en zonder toegevoegde suiker z
1 portie izgra köfte* (gegrilde köfte) bevat 9 gram koolhydraten. 1 opscheplepel karniyarik* (aubergine met gehakt) bevat 8 gram koolhydraten. 1 opscheplepel begedili pilic (auberginepuree met kippenvlees) bevat 16 gram koolhydraten. ¼ lahmacun* (Turkse pizza) bevat 35 gram koolhydraten. 1 opscheplepel asma yapraginda sardalya (sardines in wijnbladeren) bevat geen koolhydraten. 1 dolma (gevuld druiven- of koolblad gevuld met rijst en gehakt) bevat 4 gram koolhydraten. 1 stukje börek* (gevuld deegbroodje) bevat 15 gram koolhydraten.
Nagerechten 1 schaaltje vla bevat 20 gram koolhydraten. In plaats van 1 schaaltje vla kunt u nemen: z 1 schaaltje pap (griesmeel, havermout, custard, rijst, rijstebloem, gort of maïzena) met suiker of stroop 8
Soepen Heldere bouillon of soep zonder bindmiddel bevat geen koolhydraten. Bijvoorbeeld; dügün çorbasi (bruiloftssoep met lamsvlees). Vetarme bouillon of soep kan worden gemaakt door de getrokken bouillon af te laten koelen en het gestolde vet eraf te scheppen. Als vulsel voor de soep kunnen stukjes mager vlees, kip, soepgroenten of champignons worden gebruikt. 1 kom soep gebonden met bloem, vermicelli, rijst of macaroni bevat 7 gram koolhydraten. Door een aardappel minder te eten wordt deze hoeveelheid koolhydraten gecompenseerd. z 1 kom Turkse linzen soep bevat 13 gram koolhydraten. z 1 kom peulvruchtensoep zonder vlees bevat 18 gram koolhydraten. z 1 kom peulvruchtensoep met vlees of kiymali tarhana çorbasi (tarhana soep met gehakt) bevat 10 gram koolhydraten. Aardappelen 1 kleine aardappel bevat 8 gram koolhydraten. In plaats van 1 aardappel kunt u nemen: z 1 aardappellepel aardappelpuree z 1 aardappellepel gebakken aardappelen z ½ aardappellepel patat frites* z 1 aardappellepel stamppot z 1 aardappellepel peulvruchten (bonen, kikkererwten en linzen) 5
z z z z z z z z z
1 aardappellepel gekookte deegwaren ( macaroni of spaghetti) ½ aardappellepel gekookte pilav (rijst) 1 aardappellepel bulghur (bulgur) 1 bord soep gebonden met Sehriye (Turkse vermicelli) of pilav (rijst) ½ bord peulvruchtensoep ½ snee brood ½ stukje ekmek, pide of somun (Turks wit brood) ½ pannenkoek* 2 stukjes stokbrood
Groenten z
1 portie groenten bevat 6 gram koolhydraten. z 1 portie okra bevat 15 gram koolhydraten. z 1 groentelepel peulvruchten (bonen, erwten en linzen) bevat 9 gram koolhydraten. z 1 gevulde courgette of 1 gevulde paprika bevat 10 gram koolhydraten. Laat voor elke groentelepel peulvruchten, gevulde courgette of paprika die u méér neemt een aardappel vervallen.
Vetarme jus kan worden gemaakt door de jus te verdunnen met water, af te laten koelen en het gestolde vet eraf te scheppen. De jus kan op smaak gemaakt worden met kruiden, bouillonof juspoeder. Vleesvervangers 1 portie vlees van 100 gram bij de warme maaltijd kan vervangen worden door: Vleesvervangers die geen koolhydraten bevatten; z 2 eieren z 100 gram tahoe/tofu z 75 gram seitan Vleesvervangers die 5 gram koolhydraten bevatten; z 100 gram tempé z 40 gram noten/zaden Vleesvervangers die 9 gram koolhydraten bevatten; z 1 groentelepel gekookte peulvruchten (linzen, bruine bonen, kikkererwten) Bijgerechten z
Vlees, vis, wild en gevogelte Ongepaneerd vlees, vis, wild en gevogelte bevatten geen koolhydraten. Kies bij voorkeur: kip(filet), kalkoen(filet), biefstuk, rosbief, runderbaklappen, entrecote, rundertartaar, alle verse vis en vis in diepvries en blik, zoute en zure haring, gestoomde makreel, gerookte zalm, gerookte paling, mosselen of garnalen. Kies bij uitzondering: gehakt of lamsvlees, vet rundvlees zoals sucadelappen of riblappen.
1 eetlepel tahin (sesampasta), ketchup, curry, fritesaus, mayonaise en slasaus (olie en azijn) bevatten vrijwel geen koolhydraten. z 1 eetlepel Turkse tomatenpuree bevat 5 gram koolhydraten. z
Rauwkost; komkommer, augurk, radijs, paprika, wortel, sla, tomaat, wortel of olijven bevatten vrijwel geen koolhydraten.
z
1 schaaltje (70 gram) tursu (tafelzuur in veel zout gelegd) bevat 3 gram koolhydraten. z 1 schaaltje cacik (yoghurt met komkommer) bevat 6 gram koolhydraten.
Maak bij voorkeur gebruik van vloeibare bak-en-braadvetten of olie voor de bereiding van de warme maaltijd. Jus bevat geen koolhydraten 6
7
