Turkse ouderen in Alblasserdam

Turkse ouderen in Alblasserdam

Onderzoekcentrum Drechtsteden drs. A.E. de Jong dr. M.G. Weide november 2009

Colofon Opdrachtgever Tekst Drukwerk Informatie

Gemeente Alblasserdam Onderzoekcentrum Drechtsteden Impuls Publiciteit, Alblasserdam GR Drechtsteden Onderzoekcentrum Drechtsteden Postbus 619 3300 AP Dordrecht 078 – 620 65 25 www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl

Voorwoord De gemeente Alblasserdam heeft te maken met een groeiende groep Turkse ouderen. De gemeente vindt het belangrijk dat deze groep hun oude dag op een goede manier in Alblasserdam doorbrengt. Haci Erdogan, adviseur voor allochtone vraagstukken, kreeg vanuit de Turkse gemeenschap signalen dat er bij de groep Turkse ouderen in de –nabije- toekomst mogelijk specifieke wensen en behoeften leven op het terrein van wonen, zorg en welzijn. Op zijn initiatief hebben de gemeente, woningstichting Westwaard Wonen en zorginstantie Rivas oriënterende gesprekken gevoerd. Vanuit deze gesprekken ontstond de wens om meer zicht te krijgen op de leefsituatie van deze groep, hun verwachtingen voor de toekomst en specifieke behoeften. Ook de Turkse gemeenschap gaf aan dit heel belangrijk te vinden. De gemeente heeft vanuit deze wens het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) gevraagd dit te onderzoeken. Het OCD heeft eerst een literatuurstudie uitgevoerd om vast te stellen wat er al bekend is uit ander onderzoek over de leefsituatie en behoeften van allochtone ouderen. In vervolg hierop hebben zij een onderzoek uitgevoerd onder de Turkse 55-plussers in Alblasserdam. Drie enquêteurs, Veli Balikci, Fatma Kuyucu en Serpil Yegenaga, die allen goed bekend zijn met de Turkse gemeenschap in Alblasserdam, zijn bij de Turkse ouderen thuis langs gegaan en hebben bij hen een enquête afgenomen. Dankzij hun inzet hebben veel ouderen aan het onderzoek meegedaan. In deze rapportage vindt u de resultaten van dit onderzoek. Het onderzoek geeft een goed beeld van de leefsituatie van de Turkse ouderen in Alblasserdam, het gebruik dat ze nu maken van voorzieningen en hun verwachtingen voor de toekomst. De vergelijking met de situatie van autochtone ouderen in Alblasserdam biedt een belangrijk referentiekader. Zo krijgen we inzicht in zaken die goed gaan en in aandachtspunten. De conclusies en aanbevelingen in het rapport bieden goede aangrijpingspunten voor het beleid. Voor ons als gemeente ligt er de uitdaging met deze resultaten aan de slag te gaan en deze, samen met de Turkse gemeenschap, Westwaard Wonen en Rivas, te vertalen in relevante actiepunten. Deze uitdaging gaan we graag aan.

Ad Cardon wethouder Gemeente Alblasserdam

Inhoud

Samenvatting .........................................................................................7 1 Inleiding.......................................................................................... 11 1.1 Aanleiding en doel ........................................................................... 11 1.2 Vraagstelling ................................................................................... 11 1.3 Opzet ............................................................................................. 12 1.4 Leeswijzer....................................................................................... 12 2 Leefsituatie van Turkse ouderen in Alblasserdam ........................... 13 2.1 Opleiding en werk ............................................................................ 13 2.2 Inkomen......................................................................................... 13 2.3 Wonen............................................................................................ 15 2.4 Gezondheid..................................................................................... 15 2.5 Zelfredzaamheid .............................................................................. 17 2.6 Participatie...................................................................................... 19 2.7 Sociale contacten en sociaal isolement ............................................... 20 3 Mantelzorg en voorzieningengebruik .............................................. 23 3.1 Mantelzorg geven en ontvangen ........................................................ 23 3.2 Gebruik voorzieningen...................................................................... 24 4 Wensen voor de toekomst ............................................................... 29 4.1 Oude dag........................................................................................ 29 4.2 Begraafplaats .................................................................................. 30 Bijlagen................................................................................................ 33 Bijlage 1 Methodologische verantwoording .............................................. 35 Bijlage 2 Aanvullende tabellen ............................................................... 39 Bijlage 3 Vragenlijst ............................................................................. 47

Samenvatting De gemeente Alblasserdam ziet het aantal Turkse ouderen in hun gemeente groeien. Zij wil daarom graag weten of deze groep specifieke behoeften heeft op het terrein van wonen, zorg en welzijn, zodat zij hier in haar beleid rekening mee kan houden. Wat is de leefsituatie van Turkse ouderen nu? Ontvangen ze zorg? Maken ze gebruik van voorzieningen? En wat zijn hun wensen voor de toekomst? Het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD) heeft dit onderzocht.

Om de vragen te beantwoorden hebben we een enquête gehouden onder alle Turkse 55-plussers in Alblasserdam. Van de 72 ouderen hebben we er 53 bereikt: een hoge respons van 74%. De enquêtes zijn face-to-face afgenomen door enquêteurs die zowel de Turkse als de Nederlandse taal uitstekend beheersen. Waar mogelijk hebben we de resultaten vergeleken met de uitkomsten van de Participatiemonitor Drechtsteden, waaraan ook autochtone 55-plussers uit Alblasserdam meededen.

Leefsituatie Laag opgeleid, geen werk en zeer laag inkomen Bijna alle Turkse ouderen in Alblasserdam zijn laag opgeleid. Slechts 6% van hen heeft betaald werk of een eigen bedrijf. Acht op de tien Turkse ouderen hebben een zeer laag inkomen; dat betekent dat zij onder bijstandsniveau en dus in armoede leven. Nog eens 10% leeft op bijstandsniveau. Slechts 10% weet boven dit niveau te komen en heeft een inkomen in de midden categorie. De autochtone ouderen zijn gemiddeld hoger opgeleid, hebben meer werk en een hoger inkomen. De helft van de Turkse ouderen in Alblasserdam zegt schulden te moeten maken of spaarmiddelen aan te moeten spreken tegenover één op de tien autochtone ouderen. Beoordeling gezondheid relatief slecht Van de Turkse 55-plussers in Alblasserdam geeft de helft aan last te hebben van één of meer langdurige ziekten, aandoeningen of beperkingen. Hieronder vallen ook ouderdomsklachten of specifieke ouderdomsziekten. Dit is evenveel als de autochtone ouderen, maar minder dan uit ander onderzoek naar voren komt. Toch beoordeelt slechts 31% van hen de eigen gezondheid als goed of voldoende, terwijl 73% van de autochtone ouderen de eigen gezondheid als goed of voldoende beoordeelt. Zelfredzaamheid beperkt door Nederlandse taal Slechts 4% van de Turkse ouderen heeft een inburgeringcursus afgerond en 17% heeft op enige wijze taallessen gevolgd. Het is dan ook niet vreemd dat een meerderheid veel moeite heeft met de Nederlandse taal. Turkse ouderen hebben vanzelfsprekend ook meer moeite met het begrijpen en invullen van formulieren dan autochtone ouderen. Bijna twee derde heeft altijd moeite met het begrijpen ervan. Wat betreft alledaagse praktische vaardigheden als het kopen van bijvoorbeeld treinkaartjes, bellen met een mobiele telefoon en pinnen, zijn de Turkse ouderen net zo zelfredzaam als de autochtone ouderen. Hun vaardigheden op de computer zijn echter minder goed.


7

Participatie vooral binnen eigen geloofsgemeenschap Negen op de tien Turkse 55-plussers zijn lid van één of meerdere verenigingen of organisaties, vooral van de moskee, een allochtone vereniging of een andere vereniging met een godsdienstig doel. Vrijwilligerswerk heeft de helft van deze ouderen het afgelopen jaar gedaan en ook dat vindt vooral plaats voor een godsdienstige organisatie of allochtone vereniging. Turkse ouderen verschillen niet van autochtone ouderen in lidmaatschap en vrijwilligerswerk, maar wel in de aard hiervan. Autochtone ouderen zijn naast lid van de kerk, vooral lid van de bibliotheek en een sportvereniging. Zij doen evenveel vrijwilligerswerk voor een godsdienstige organisatie, maar meer vrijwilligerswerk voor een zorginstelling of andere organisatie. Turkse ouderen bezoeken minder vaak dan autochtone ouderen een muziek- of theatervoorstelling, de film en het museum, maar vaker het koffiehuis en de moskee (vergeleken met de kerk). Sociale contacten gelijk, gevoel minder Ondanks wat kleine verschillen, is de aard en intensiteit van sociale contacten gelijk aan die van de autochtone ouderen. Ook in het aandeel ouderen in een sociaal isolement zien we geen verschil. Niemand van de Turkse ouderen is sociaal geïsoleerd en 8% is enigszins sociaal geïsoleerd. Toch zou 32% van de Turkse 55-plussers wel meer contacten willen. Dit aandeel is hoger dan bij de autochtone ouderen (6%).

Tabel 1 Kernindicatoren naar Turkse en autochtone ouderen (%) kernindicatoren Turken sociaal economische positie zeer laag opgeleid a 96 laag opgeleid b 2 betaald werk 6 laag inkomen c 90 moet schulden maken 28 sociale participatie beperkingen beoordeling gezondheidonvoldoende./slecht niet in staat zelf formulieren in te vullen lid van organisatie vrijwilligerswerk (enigszins) sociaal geïsoleerd a geen of basisonderwijs b VMBO, MBO niveau-1 c op of onder de grenzen van bijstand

52 45 75 89 51 8

autochtonen 0 76 17 39 2

54 12 11 84 39 19

Mantelzorg en voorzieningengebruik Persoonlijke verzorging door niet-familieleden ongewenst Van de Turkse 55-plussers geeft vrijwel niemand aan in de afgelopen 12 maanden mantelzorg te hebben gegeven. Verder zegt niemand mantelzorg te hebben ontvangen. Toch krijgen zij, naar eigen zeggen, wel hulp van hun kinderen. Negen op de tien krijgen hulp bij de post en formulieren, 40% tot 60% bij het doen van de boodschappen, het schoonmaken in huis en het eten klaarmaken, een vijfde bij het aan- en uitkleden en 14% bij de persoonlijke verzorging. Het merendeel verwacht in de toekomst (meer) hulp van hun kinderen nodig te hebben, maar daarnaast verwachten ze ook professionele hulp te moeten ontvangen. Hulp accepteren van anderen bij de persoonlijke verzorging ervaren de meeste Turkse ouderen als problematisch, dat geldt minder voor hulp bij de boodschappen en koken, terwijl hulp van anderen bij de post en formulieren voor het merendeel geen probleem vormt.

8


Gebruik voorzieningen relatief beperkt Behalve het maatschappelijk werk en de tandarts zijn de instanties voor zorg minder bekend onder Turkse dan onder autochtone 55-plussers. De tandarts is het meest bekend (81%) en er wordt ook het meest gebruik van gemaakt (72%). Bijna twee op de tien ouderen maken gebruik van de thuiszorg en 13% van het maatschappelijk werk. Niemand maakt gebruik van budgetadvies en schuldbemiddeling. Met uitzondering van het buurthuis, zijn de voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning minder bekend bij de Turkse, dan bij de autochtone ouderen. Onder het gebruik zijn geen verschillen tussen beide groepen. Turkse ouderen maken het meest gebruik van hulpmiddelen (23%) en het buurthuis (10%). Van de overige voorzieningen, die veelal bestaan uit voorzieningen speciaal voor ouderen, maken Turkse ouderen nauwelijks gebruik. Ook wordt geen gebruik gemaakt van de bibliotheek. Dit is deels te vertalen door de slechte beheersing van de Nederlandse taal. Daarnaast is het de vraag in hoeverre ze überhaupt in staat zijn te lezen (en schrijven).

Wensen voor de toekomst Verwachting oude dag (grotendeels) in Turkije door te brengen Zes van de tien Turkse ouderen uit Alblasserdam verwachten hun oude dag grotendeels of volledig in Turkije door te brengen. Drie op de tien verwachten hun oude dag (deels) in Nederland door te brengen en de rest weet het nog niet. Wanneer het zou moeten, zou de helft van de ouderen die verwachten de oude dag in Nederland door te brengen in een verzorgingshuis willen wonen; dat geldt voor drie op de tien van de totale groep ouderen. De meeste van hen vinden aparte gebedsruimtes, aparte gebruiksruimten voor mannen en vrouwen, zorgverleners die hun moedertaal spreken en medebewoners uit het land van herkomst erg belangrijk. Wens in Turkije begraven te worden Negen op de tien Turkse ouderen in Alblasserdam willen in Turkije begraven worden. Tweederde wil begraven worden op een begraafplaats specifiek voor moslims. De behoefte hieraan in Alblasserdam is echter minimaal.


9

Conclusies en aanbevelingen Wat zijn nu de belangrijkste conclusies die we uit het onderzoek kunnen trekken? En welke aanbevelingen kunnen we doen? •

•

•

•

•

10

De inkomenssituatie van veel Turkse ouderen in Alblasserdam is zeer laag en een deel kan niet goed rondkomen of moet schulden maken. Van budgetadvies en schuldbemiddeling maakt echter niemand gebruik. Dat is een aandachtspunt. Wij bevelen aan voorlichting over bijzondere bijstandsregelingen en schuldbemiddeling actief aan deze groep aan te bieden. Turkse ouderen in Alblasserdam hebben veel sociale contacten en zijn actief binnen hun eigen geloofsgemeenschap. Participatie hierbuiten vindt weinig plaats, wat mogelijk deels ook te maken heeft met een slechte beheersing van het Nederlands. Wél komen Turkse ouderen relatief veel in het buurthuis. De eigen geloofgemeenschap en het buurthuis lijken dan ook de beste ingang te bieden voor voorlichting onder deze groep. Turkse ouderen krijgen nu al bij veel zaken hulp van hun kinderen en verwachten dat in de toekomst nog meer te krijgen. Vooral bij de persoonlijke verzorging en het aan- en uitkleden vinden zij het problematisch professionele hulp te accepteren. Dat is een aandachtspunt voor de thuiszorg. Voorzieningen zijn bij Turkse ouderen wat minder bekend en zij maken er minder gebruik van. Dat is vooral een probleem wanneer dit voorzieningen zijn die voor hen van belang (kunnen) zijn, zoals consultatiebureau voor ouderen, bureau sociaal raadslieden of een boodschappendienst. Ook wat deze voorzieningen betreft is gerichte voorlichting aan te bevelen. De meeste Turkse ouderen willen hun oude dag (grotendeels) in Turkije doorbrengen en het merendeel wil daar ook begraven worden. Ook willen de meeste Turkse ouderen niet naar een verpleeghuis of verzorgingshuis. De groep die denkt in Nederland te blijven en desnoods naar een verpleeghuis zou willen is klein. Wensen en verwachtingen komen echter niet altijd uit. We kunnen dan ook op basis van deze resultaten niet concluderen dat er bij de Turkse ouderen in Alblasserdam in de toekomst onvoldoende behoefte is aan een specifiek aanbod binnen een verpleeghuis. Het is aan te bevelen om hierover in een later stadium opnieuw met Turkse ouderen en hun kinderen in gesprek te gaan.


1

Inleiding

Het aandeel Turkse ouderen in Alblasserdam neemt in de toekomst toe. De gemeente wil daarom weten wat de huidige leefsituatie van deze ouderen is en of zij specifieke wensen en behoeften hebben op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Wij, het Onderzoekcentrum Drechtsteden (OCD), hebben een literatuuronderzoek uitgevoerd dat inzicht bood in de situatie en zorgbehoefte van allochtone ouderen in Nederland1. Gaan de uitkomsten daarvan ook op voor de Turkse ouderen in Alblasserdam? Daarop geven we in deze rapportage antwoord.

1.1 Aanleiding en doel De gemeente Alblasserdam heeft te maken met een toenemend aantal allochtone, voornamelijk Turkse, ouderen. Hoewel dit aantal nu nog relatief klein is, zal dat in de komende jaren toenemen. Vanuit de Turkse gemeenschap kwamen signalen waardoor de gemeente zich afvroeg of deze groep in de – nabije- toekomst mogelijk specifieke wensen en behoeften zal hebben op het terrein van wonen, zorg en welzijn. De gemeente, woningstichting Westwaard Wonen en zorginstantie Rivas hebben dit onderwerp opgepakt en hierover met elkaar oriënterende gesprekken gevoerd. Naar aanleiding van deze gesprekken is het OCD uitgenodigd om mee te denken over een onderzoek naar deze allochtone ouderen in Alblasserdam. Een dergelijk onderzoek moet inzicht bieden in de leefsituatie van Turkse 55-plussers en hun toekomstige wensen en behoeften op onder meer het gebied van wonen en zorg. Om vast te stellen wat we al weten over de leefsituatie, wensen en behoeften van allochtone ouderen in Nederland hebben wij in eerste instantie een literatuurstudie uitgevoerd.2 Hierin is een inventarisatie gemaakt van zowel landelijke, als regionale en lokale onderzoeken waarin bij allochtone ouderen zelf informatie is verzameld. Er is, zo blijkt, wel informatie over de leefsituatie van allochtone ouderen voorhanden, maar er is minder bekend over de verwachtingen, wensen en behoeften van deze groep. Besloten is om daarom in Alblasserdam ook nog onderzoek te doen onder de Turkse ouderen.

1.2 Vraagstelling In dit onderzoek staan de volgende onderzoeksvragen centraal: 1. Wat is de leefsituatie van Turkse ouderen in Alblasserdam wat betreft wonen, gezondheid, sociale contacten en financiën vergeleken met autochtone ouderen? 2. In hoeverre maken Turkse ouderen gebruik van mantelzorg en van bestaande (zorg)voorzieningen vergeleken met autochtone ouderen? Wat zijn hierbij specifieke knelpunten? 3. Wat zijn de verwachtingen, wensen en behoeften van Turkse ouderen nu en voor de toekomst wat betreft wonen, zorg en welzijn?

1 2

Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD 2008. Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD 2008.


11

1.3 Opzet Dataverzameling Voor het beantwoorden van deze vragen hebben we een enquête uitgezet onder alle Turkse ouderen (55 jaar en ouder) in Alblasserdam. Het betreft 72 ouderen (in 47 huishoudens). De enquêtes zijn face-to-face afgenomen door enquêteurs die de Turkse taal én de Nederlandse taal uitstekend beheersen. Zij namen de enquête af bij 53 mensen, een hoge respons van 74%. De resultaten zijn waar mogelijk vergeleken met de resultaten van de Participatiemonitor Drechtsteden, ten behoeve waarvan in het voorjaar een enquête is gehouden onder –onder meer- een steekproef van de bevolking in Alblasserdam. Om dit te kunnen doen is de enquête wat betreft de leefsituatievragen afgestemd op de vragen in deze regionale enquête. Meer informatie over de opzet en methodologische verantwoording is te vinden in bijlage 1.

1.4 Leeswijzer Na dit inleidende hoofdstuk, komt in hoofdstuk 2 de leefsituatie van de Turkse ouderen in Alblasserdam aan bod. Naast hun inkomens- en woonsituatie, beschrijven we ook hun gezondheid, zelfredzaamheid, participatie en sociale contacten. Daarna gaan we in hoofdstuk 3 in op de thema’s mantelzorg en voorzieningengebruik. We sluiten het rapport in hoofdstuk 4 af met hun wensen en verwachtingen voor de toekomst. Voorin het rapport is een samenvatting opgenomen met de belangrijkste uitkomsten. Hierin formuleren we ook enkele conclusies en aanbevelingen.

12


2

Leefsituatie

Wat voor inkomen hebben de Turkse 55-plussers uit Alblasserdam? Hoe wonen zij? Zijn ze tevreden over hun gezondheid? En hoe is het gesteld met hun sociale contacten en zelfredzaamheid in vergelijking met autochtone 55-plussers? In dit hoofdstuk komen deze vragen aan bod.

2.1 Opleiding en werk Uit het literatuuronderzoek dat wij eerder hebben uitgevoerd3 blijkt dat Turkse ouderen over het algemeen laag opgeleid zijn. Ongeveer de helft van de Turkse mannen heeft geen diploma en slechts één op de tien Turkse mannen van 55 t/m 64 jaar heeft betaald werk.4 Gaat dit ook op voor de Turkse ouderen in Alblasserdam? De situatie van de Turkse ouderen in Alblasserdam is op deze aspecten ongunstiger dan de landelijke cijfers. Bijna alle Turkse 55-plussers zijn laag opgeleid (98%), maar ook 76% van de autochtone ouderen hebben een opleiding op een laag niveau (tabel 2.1) Als we onderscheid maken tussen mannen en vrouwen, zien we dat geen van de Turkse vrouwen een diploma heeft en slechts 4% van de Turkse mannen (bijlage 2, tabel 1).

Tabel 2.1 Hoogst afgeronde opleiding 55-plussers Alblasserdam (%) opleiding Turken zeer laag 96 laag 2 midden 0 hoog 2

autochtonen 0 76 12 12

Toelichting: zeer laag= geen, basisonderwijs; laag=vmbo, mbo-niveau 1; midden= mbo-niveau 2,3 of 4, havo, vwo; hoog=hbo, universiteit

Van alle Turkse ouderen in Alblasserdam zijn er vier op de tien gepensioneerd of met de VUT; 6% heeft betaald werk of een eigen bedrijf. Kijken we specifiek naar de groep Turkse mannen van 55 t/m 64 jaar dan heeft één man betaald werk (14%).

2.2 Inkomen We hebben de respondenten gevraagd wat hun belangrijkste bron van inkomsten is en in welke categorie het netto maandinkomen van hun huishouden valt. Niet alle respondenten wisten hierop een antwoord te geven en van eenzelfde huishouden gaven man en vrouw soms een verschillend antwoord. We hebben per huishouden één antwoord meegenomen in de telling. Wanneer beide echtgenoten een antwoord op deze vraag gaven, hebben we het antwoord van de man5 gebruikt (zie tabel 4 en 6 in bijlage 2). Inkomsten Een derde van de Turkse ouderen uit Alblasserdam ontvangt een AOW uitkering. Eén op de tien ontvangt een WAO uitkering en één op de tien krijgt loon. Niemand ontvangt een bijstandsuitkering. De helft van de Turkse ouderen geeft aan dat de belangrijkste bron van inkomsten anders is dan eerder genoemde bronnen (figuur 2.1). Dit kan bijvoorbeeld een inkomen uit Turkije zijn of ze 3 4 5

Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD 2008. Schellingerhout, Gezondheid en welzijn van allochtone ouderen, 2004. Dit vanuit het idee dat de man een beter inzicht heeft in de inkomenssituatie dan de vrouw.


13

ontvangen geen inkomen, maar worden onderhouden. Om wat beter zicht te krijgen op het inkomen hebben we hen ook gevraagd naar de hoogte van het inkomen.

Figuur 2.1 Belangrijkste bron van inkomsten Turkse 55-plussers

34%

AOW loon

48%

WAO anders 9% 9%

Inkomen staat niet op zichzelf. Het houdt nauw verband met het type huishouden waarin iemand woont. Een alleenstaande met een netto maandinkomen van €1.300 is een stuk beter af dan een echtpaar met een inkomen van €1.300. Of iemand een hoog of een laag inkomen heeft, hangt dus af van de hoogte van inkomen én van het huishoudentype. We hebben, rekening houdend met het huishoudentype, het inkomen van de 55-plussers gecategoriseerd als laag, midden of hoog.6 Wanneer we dan naar de inkomenssituatie kijken, zien we dat het overgrote deel (80%) van de Turkse ouderen een zeer laag inkomen heeft. Dat betekent dat zij onder bijstandsniveau en dus in armoede leven. Nog eens 10% leeft op bijstandsniveau. Slechts 10% weet boven dit niveau te komen en heeft een inkomen in de midden categorie. Dit is in lijn met de uitkomsten van het literatuuronderzoek.7 Turkse ouderen hebben een lager inkomen dan autochtone ouderen (figuur 2.2).

Figuur 2.2 Hoogte inkomen

Turken

autochtonen

80%

9%

0% zeer laag

30%

20%

10%

41%

40% laag

60% midden

10%

20%

80%

100% hoog

Beleving financiële situatie Zoals tabel 2.2 laat zien moet 28% van de Turkse ouderen schulden maken en moet 32% spaarmiddelen aanspreken om rond te komen. Dit betekent dat 60% niet kan rondkomen van het inkomen. Dat is niet verwonderlijk, aangezien 80% onder de armoedegrens leeft.

6

De grenzen van een laag inkomen liggen rond de bijstandsnorm. De exacte indeling is terug te vinden in de methodologische verantwoording, in bijlage 1. 7 Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD 2008.

14


Tabel 2.2

Beleving financiële situatie (%)

Turken 28 32 25 6 9

moet schulden maken moet spaarmiddelen aanspreken kan precies rondkomen kan beetje geld overhouden kan veel geld overhouden


Toelichting: een vetgedrukt percentage betekent een significant verschil tussen beide groepen op die antwoordcategorie

2.3 Wonen Uit een onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau8 naar allochtone ouderen in Nederland kwam naar voren dat negen op de tien Turkse en Marokkaanse ouderen in een huurwoning wonen. Het gaat bij vier op de tien om een eengezinswoning. Geldt dat ook voor Alblasserdam? Inderdaad woont ook in Alblasserdam het grootste deel (90%) van de Turkse 55-plussers in een huurwoning (allemaal van een corporatie). De overige 10% woont in een koopwoning. Geen van de ouderen huurt een woning van een particuliere verhuurder. Iets meer dan de helft van de Turkse ouderen uit Alblasserdam woont in een appartement, een flat of een boven- of benedenwoning. Ongeveer een derde woont in een eengezinswoning. Geen van hen woont in woning die specifiek is bedoeld voor ouderen, zoals een aanleunwoning, serviceflat of zelfstandige ouderenwoning (figuur 2.3). De woningen tellen in 86% van de gevallen drie kamers of meer. Deze cijfers komen dus goed overeen met de landelijke cijfers.

Figuur 2.3 Type woning

8%

appartement, flat eengezinswoning anders

36%

56%

2.4 Gezondheid Gezondheid is van invloed op het gebruik van voorzieningen en de hulp die nodig is om te kunnen functioneren. Gezondheidsklachten kunnen in mindere of meerdere mate een belemmering vormen om (zelfstandig) deel te nemen aan de samenleving. Hoe beoordelen de Turkse ouderen in Alblasserdam hun gezondheid? Een overzicht staat in figuur 2.4. Een derde deel van de Turkse ouderen beoordeelt de eigen gezondheid als goed of voldoende. Bijna de helft vindt de eigen gezondheid onvoldoende of slecht. Dat is een groot verschil met de autochtone ouderen in Alblasserdam. Driekwart van hen noemt de eigen gezondheid goed of voldoende en slechts 12% noemt deze onvoldoende of slecht.

8

Schellingerhout, R. (red.), Gezondheid en welzijn van allochtone ouderen, Den Haag, SCP, 2004.


15

Figuur 2.4 Beleving eigen gezondheid

Turken

31%

24%

autochtonen

45%

73%

0%

20%

goed of voldoende

15%

40%

60%

niet voldoende/ niet onvoldoende

12%

80%

100%

onvoldoende of slecht

Beperkingen Van de Turkse 55-plussers in Alblasserdam geeft 52% aan last te hebben van één of meer langdurige ziekten, aandoeningen of beperkingen (hieronder vallen ook ouderdomsklachten of specifieke ouderdomsziekten). Dit is evenveel als de autochtone ouderen. Dat is opvallend, want uit de eerder uitgevoerde literatuurstudie9 kwam naar voren dat Turkse ouderen juist de meeste beperkingen hebben. Dat zijn vooral chronische beperkingen. We zien in tabel 2.3 dat dat in Alblasserdam niet het geval is. Daar zeggen minder Turkse dan autochtone ouderen last te hebben van chronische aandoeningen. Wél zijn de Turkse ouderen in Alblasserdam wat jonger dan de autochtone ouderen, wat dit verschil ten dele kan verklaren.

Tabel 2.3

Soorten beperkingen (%)

Turken 28 19 4 4 0 28

lichamelijke beperking zintuiglijke beperking (licht) verstandelijke beperking psychiatrische aandoening psychosociaal probleem chronische ziekte

autochtonen 43 28 4 4 3 66

Toelichting: meerdere antwoorden mogelijk, een vetgedrukt percentage betekent een significant verschil tussen beide groepen op die antwoordcategorie

Belemmering door beperking Hoewel we een onderverdeling hebben gemaakt naar soorten beperking, is de ene beperking de andere niet. Om die reden hebben we ouderen die zeggen een beperking te hebben, gevraagd in hoeverre ze hierdoor belemmerd worden. Turkse ouderen met een beperking voelen zich thuis (bij het huishouden en de persoonlijke verzorging) sterker belemmerd dan autochtone ouderen (figuur 2.5).

Figuur 2.5 Mate van belemmering thuis door beperkingen bij Turkse ouderen

Turken

52%

auto chto nen

26%

0%

40%

20%

sterk belemmerd

9

37%

40%

11%

34%

60%

licht belemmerd

80%

100%

niet belemmerd

Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD, 2008.

16


2.5 Zelfredzaamheid In hoeverre hebben Turkse ouderen hulp nodig bij het leven van alledag. Spreken ze de Nederlandse taal voldoende? Kunnen ze de benodigde formulieren invullen en kunnen ze overweg met betalingsmogelijkheden en de computer? Nederlandse taal Turkse ouderen in Alblasserdam hebben het meeste moeite met het schrijven van Nederlands: 88% heeft daar veel moeite mee. Daarna volgen het lezen (81%) en een gesprek volgen (73%). Het minste moeite hebben ze met het spreken van Nederlands. Toch heeft ook daar nog 64% veel moeite mee (figuur 2.6).

Figuur 2.6 Moeite met…

spreken van Nederlands

64%

een gesprek volgen in het Nederlands

30%

73%

21%

81%

lezen van Nederlands schrijven van Nederlands 20%

veel moeite

40%

6%

13% 6%

88% 0%

6%

8% 4% 60%

een beetje moeite

80%

100%

geen moeite

De Turkse 55-plussers spreken nauwelijks Nederlands met de eigen partner (6% vaak en 3% soms). Met de kinderen gebeurt dit iets vaker. Van de Turkse ouderen spreekt 5% vaak en 28% soms Nederlands met hen (figuur 2.7).

Figuur 2.7 Hoe vaak spreekt u Nederlands met uw kinderen?

5%

28%

vaak soms nooit 67%

Sinds 1999 moeten ook oudkomers inburgeren. Bij de handhaving hiervan zijn gemeenten genoodzaakt prioriteiten te stellen. Deze liggen vaak bij werkzoekenden en opvoeders. Gezien de lange periode dat de Turkse ouderen al in Nederland wonen, en hun leeftijd, is het niet verwonderlijk dat maar 4% de cursus inburgering heeft afgerond. Een klein deel, 17%, heeft een andere vorm van taalles gevolgd. De overige Turkse ouderen hebben geen enkele vorm van taalles gehad (figuur 2.8). Van de mensen die wel les hebben gehad, heeft 8% deze via Da Vinci gevolgd, 6% via taallessen in de wijk en 6% op een andere manier.


17

Figuur 2.8 Deelname onderwijs, inburgeringcursus of taalles

4%

0%

17%

79%

20%

40%

60%

inburgeringscursus afgerond

80%

100%

taalles of andere wijze

geen

Moeite met formulieren, betalings- en communicatiemogelijkheden Hoewel veel mensen moeite hebben met officiële brieven en formulieren hebben Turkse ouderen hier meer moeite mee dan autochtone ouderen. Bijna twee derde heeft altijd moeite met het begrijpen ervan, tegenover 4% van de autochtone ouderen. Slechts 8% heeft er geen moeite mee, terwijl 41% van de autochtonen er geen moeite mee heeft (figuur 2.9). Voor het invullen van formulieren liggen de verhoudingen niet anders. Van de Turkse ouderen heeft 86% altijd of vaak hulp nodig, ten opzichte van 17% van de autochtonen. Van de autochtonen kan 44% en van de Turken kan 7% de formulieren zelfstandig invullen.

Figuur 2.9 In hoeverre hebben Turkse 55-plussers moeite met…

invullen van formulieren

75%

lezen van brieven

11%

62% 0%

ja, altijd

20%

15% 40%

60%

ja, vaak

7% 7%

15%

8%

80%

ja, soms

100% nee

Om aan onze huidige samenleving goed deel te kunnen nemen, is een aantal vaardigheden van belang. In hoeverre beschikken Turkse ouderen in Alblasserdam over deze vaardigheden in vergelijking met autochtone ouderen? Met dagelijkse communicatiemogelijkheden, zoals bellen met een mobiele telefoon hebben de Turkse ouderen uit Alblasserdam niet al te veel problemen. Een meerderheid van 68% weet hoe ze geld moeten pinnen. Iets meer dan een kwart van de ouderen weet hoe ze een treinkaartje of een strippenkaart uit een automaat moeten halen. Bij al deze vaardigheden zijn geen verschillen tussen Turkse en autochtone ouderen. Bij vaardigheden op de computer zijn er wel verschillen. Bijna de helft van de autochtone ouderen kan met de computer werken (45%). Dit geldt slechts voor 7% van de Turkse ouderen (tabel 2.4).

Tabel 2.4 Betalings- en communicatiemogelijkheden (%) Weet u hoe u …/Kunt u ….. geld moet pinnen met een mobiele telefoon moet bellen? een treinkaartje of strippenkaart uit de automaat moet halen? op de computer werken (Word) een email versturen? op internet dingen opzoeken?

ja Turken 68 82 26

autochtonen 92 87 54

7 7 11

45 46 48


18


2.6 Participatie Participatie zegt iets over de mate waarin mensen deelnemen aan de maatschappij. Deelnemen kan op veel manieren. In deze paragraaf kijken we naar lidmaatschap, vrijwilligerswerk en het bezoek van activiteiten of voorzieningen. In welke mate nemen de Turkse ouderen in Alblasserdam deel aan deze vormen van participatie? Lidmaatschap Van de Turkse 55-plussers is 89% lid van één of meerdere verenigingen of organisaties. Er is geen verschil met de autochtone ouderen. Dit betekent dat één op de tien ouderen in Alblasserdam van geen enkele vereniging of organisatie lid is. In figuur 2.10 staat aangegeven welk aandeel van de Turkse ouderen lid is van welke organisaties/voorzieningen. Bijna drie kwart van de Turkse ouderen is lid van een kerk of moskee. Zes op de tien zijn lid van een allochtone vereniging of zelforganisatie. En een kwart van de Turkse 55-plussers is lid van een vereniging met een godsdienstig doel (anders dan kerk of moskee). Opvalt dat al deze verenigingen of organisaties gelieerd zijn aan het geloof. Ook bij de autochtone ouderen staat de geloofsbeleving op nummer 1. Van de kerk is meer dan de helft van de autochtone ouderen in Alblasserdam lid (zie tabel 22 in bijlage 2). De bibliotheek staat bij autochtone ouderen op de tweede plaats met 36% en de derde plaats is voor de sportverenigingen (30%). Hierin verschillen zij dus van Turkse ouderen, van wie niemand lid is van de bibliotheek of een sportvereniging. Autochtone ouderen zijn ook vaker lid van een bewoners- of buurtvereniging (23% tegenover geen van de Turkse ouderen).

Figuur 2.10 Soorten lidmaatschap Turkse 55-plussers (%)

kerk of moskee

72%

allochtone vereniging

63%

vereniging met godsdienstig doel

25%

hobbyvereniging

14%

werknemers- of werkgeversorganisatie

14%

politieke organisatie

5%

zang-, muziek of toneelvereniging

5%

jeugd- of jongerenvereniging

5% 0%

20%

40%

60%

80%

Toelichting: meerdere antwoorden waren mogelijk

Vrijwilligerswerk De helft van de Turkse 55-plussers in Alblasserdam heeft het afgelopen jaar vrijwilligerswerk gedaan. Zij verschillen ook hierin niet van autochtone ouderen. In lijn met de vorige bevinding, gebeurt ook vrijwilligerswerk vooral voor een godsdienstige of levensbeschouwelijke organisaties (kan ook de moskee/kerk zijn): 57% van de Turkse oudere vrijwilligers is voor zo’n organisatie actief. Een goede tweede plaats is voor allochtone verenigingen met 43%. Ook bij


19

zorgverenigingen (zoals buren-, bejaardenof gehandicaptenhulp) wordt nog door één op de tien Turkse ouderen vrijwilligerswerk gedaan. Bezoek activiteiten Negen op de tien Turkse ouderen in Alblasserdam bezoeken in hun vrije tijd de moskee. Bijna drie kwart van de mannen en 44% van de vrouwen gaat één keer per maand of vaker. Dit is meer dan de autochtone ouderen, van wie de helft de kerk bezoekt en 41% dit één keer per maand of vaker doet. Daarnaast bezoeken acht op de tien Turkse ouderen minimaal eens per jaar een cultureel feest. Ook het café of koffiehuis wordt veel bezocht, vooral door mannen. Bijna vier op de tien mannen komen hier één keer per maand of vaker. Wanneer we kijken naar de verschillen met de autochtone ouderen zien we dat autochtone ouderen vaker de bibliotheek bezoeken, wat overeenkomt met het feit dat geen van de Turkse ouderen lid is van de bibliotheek. Turkse ouderen komen meer in het buurthuis dan autochtone ouderen, maar bezoeken minder vaak muziek- en theatervoorstellingen, films en musea (tabel 25 en 26 in bijlage 2).

2.7 Sociale contacten en sociaal isolement Er wordt door de overheid steeds meer nadruk gelegd op de eigen verantwoordelijkheid van burgers. Het uitgangspunt van veel beleid is dat hulp en ondersteuning in de eerste plaats in de eigen omgeving (van de hulpbehoevende) moet worden gezocht. Deelname aan sociale netwerken zijn zodoende erg belangrijk. Welke sociale contacten hebben Turkse ouderen uit Alblasserdam? Wat valt op in vergelijking met autochtone ouderen? Aard en intensiteit sociale contacten Turkse ouderen hebben het meeste contact met hun familie. Van deze groep zien acht op de tien hun familie één keer per week of vaker. Vrienden zien ze iets minder, maar zes op de tien zien vrienden toch nog minimaal één keer per week en twee op de tien zien hen één keer per twee weken. Turkse ouderen hebben minder frequent contact met de buren (33% ziet de buren één keer per week of vaker) dan autochtonen ouderen (68%). Contact met collega’s (buiten werktijd) is logischerwijs minimaal, omdat maar 6% van de Turkse ouderen betaald werk of een eigen bedrijf heeft (zie tabel 2.5).

Tabel 2.5 Mate van contact met familie, vrienden, buren en collega’s (%) contacten 1 x per week of vaker 1 x per twee weken familieleden vrienden buren collega’s

Turken 79 62 33 2


Turken 8 19 18 0


1 x per maand of minder Turken 14 19 50 98



Sociaal isolement Niet alle mensen hebben een goed sociaal netwerk om zich heen. Aan de hand van zes stellingen over sociale contacten hebben we vastgesteld of mensen sociaal geïsoleerd zijn of niet10 (tabel 28, bijlage 2). Geen van de Turkse ouderen is sociaal geïsoleerd. Wel is 8% enigszins sociaal geïsoleerd (figuur 2.11). Het grootste aandeel is neutraal (64%) of niet sociaal geïsoleerd (28%). Hierin zijn geen verschillen met autochtone ouderen.

10

De indeling van sociaal isolement is te vinden in de methodologische verantwoording, bijlage 1.

20


Figuur 2.11 Mate waarin Turkse ouderen sociaal geïsoleerd zijn (%)

8% 28% enigszins sociaal geisoleerd neutraal niet sociaal geisoleerd 64%

Beleving sociale contacten Wanneer we kijken naar de beleving van de Turkse 55-plussers, zien we dat 65% vindt dat zij voldoende contacten buiten werk, school en eigen huishouden hebben. Een derde heeft voldoende contacten, maar zou wel meer willen. Dit aandeel is hoger dan bij de autochtonen (6%). Slechts één Turkse oudere zegt te weinig sociale contacten te hebben. Steun krijgen Dat iemand voldoende contacten heeft, wil nog niet zeggen dat iemand ook voldoende steun krijgt. Gebeurt het wel eens dat iemand de Turkse ouderen geld leent of leuke dingen met hen doet? In figuur 2.12 zien we dat dit niet altijd gebeurt.

Figuur 2.12 Het gebeurt zelden dat … (%)

geld lenen

69%

praktische hulp bieden

46%

goede raad geven

44%

samen leuke dingen doen

31% 0%

20%

40%

60%

80%

Nu is het ook niet altijd nodig om steun te ontvangen. Als je voldoende geld hebt, zul je het niet willen lenen. En dus zul je het ook niet missen dat niemand je het wíl lenen. In tabel 2.6 hebben we daarom een overzicht gemaakt van de ouderen die het missen wanneer ze bepaalde steun niet ontvangen. Zo missen Turkse ouderen het vaker dat iemand hen geld geeft of leent dan autochtonen (dat is niet zo verwonderlijk wanneer we naar de verschillen in inkomen kijken). Ook mist meer dan de helft van de Turkse 55-plussers het (soms) dat iemand met hen leuke dingen doet, tegenover een kwart van de autochtonen.


21

Tabel 2.6 Gemis van steun (%) Zo nee, mist u dat? u geld leent of geeft? samen met u leuke dingen doet? u goede raad geeft? u praktische hulp biedt bij alledaagse dingen?

ja Turken 3 16 7 12

soms aut. 0 3 0 7

Turken 16 40 33 8

nee aut. 2 23 26 13

Turken 82 44 59 80

aut. 98 74 75 80


22


3

Mantelzorg en voorzieningengebruik

In welke mate geven of ontvangen Turkse ouderen beroep doen zij op professionele hulpverlening? De gemeenschap veel mantelzorg wordt verleend, maar van professionele hulp. Gaat dit in Alblasserdam ook vragen in.

in Alblasserdam mantelzorg? En welk literatuur laat zien dat in de Turkse dat er weinig gebruik wordt gemaakt op? In dit hoofdstuk gaan we op deze

3.1 Mantelzorg geven en ontvangen Mantelzorg betekent langdurig en onbetaald zorg geven aan hulpbehoevende, zieke of gehandicapte familieleden, vrienden en buren. In deze paragraaf gaan we na in hoeverre de Turkse ouderen in Alblasserdam mantelzorg geven of ontvangen en wat zij in dit kader van hun kinderen verwachten. Geven en ontvangen Het literatuuronderzoek laat zien dat in de Turkse gemeenschap veel mantelzorg wordt verleend. Hierbij zou sprake zijn van een spanningsveld tussen de verwachtingen die ouderen van hun kinderen hebben en de wensen van hun kinderen. In hoeverre geven en ontvangen de Turkse ouderen mantelzorg? En welke rol spelen de kinderen op dit moment in hun verzorging? Wat verwacht men voor de toekomst van de kinderen? En verwacht men ook nog hulp van anderen nodig te hebben? Op de vraag of zij het afgelopen jaar zelf mantelzorg hebben gegeven, geven slechts twee Turkse ouderen die aan het onderzoek hebben meegedaan een positief antwoord. Niemand zegt mantelzorg te hebben ontvangen. Dat antwoord strookt echter niet met het gegeven dat Turkse ouderen naar eigen zeggen behoorlijk wat hulp van hun kinderen krijgen (zie hierna). We gaan er dan ook vanuit dat het voor hen niet duidelijk was, wat onder mantelzorg verstaan moet worden. Hulp van kinderen In figuur 3.1 geven we een overzicht van de hulp die zij van hun kinderen ontvangen. Bijna negen op de tien ouderen ontvangen hulp bij post en formulieren. Meer dan de helft (57%) krijgt hulp bij het boodschappen doen. De helft krijgt hulp bij het schoonmaken in huis. Ruim vier op de tien krijgen hulp bij het eten klaarmaken en twee op de tien krijgen hulp bij het aan- en uitkleden. Ook nog 14% krijgt ondersteuning bij het wassen of de persoonlijke verzorging. Hoewel uit deze vraag niet duidelijk is in hoeverre deze hulp structureel en/of langdurig is, gaan we er toch vanuit dat we hier van mantelzorg kunnen spreken.


23

Figuur 3.1 Hulp van kinderen bij…..

post en formulieren

88%

boodschappen doen

57%

schoonmaken in huis

49%

eten klaarmaken

41%

aan- en uitkleden

20%

wassen, persoonlijke verzorging

14% 0%

20%

40%

60%

80%

100%

Driekwart van de Turkse ouderen (74%) verwacht, indien men ziek of hulpbehoevend wordt, (meer) hulp van de kinderen of familie te krijgen. Bijna de helft (45%) verwacht –daarnaast- hulp nodig te hebben van anderen (thuiszorg of de gemeente). Acceptatie hulp van anderen Turkse ouderen accepteren niet alle hulp van ‘anderen’ even gemakkelijk (tabel 3.1). Vooral hulp van anderen bij wassen/persoonlijk verzorging en aan- en uitkleden wordt minder geaccepteerd. Zeven op de tien accepteren dit niet of alleen als het echt moet. Het merendeel van de Turkse ouderen vindt het geen probleem als zij van anderen hulp krijgen bij de post en formulieren en schoonmaken in huis. De helft vindt het geen probleem als anderen dan de familie boodschappen voor hen doen of voor hen kookt, maar een vijfde accepteert dat niet.

Tabel 3.1 Acceptatie hulp van anderen (%) activiteiten post en formulieren schoonmaken in huis boodschappen doen eten klaarmaken/ koken aan- en uitkleden wassen, persoonlijke verzorging

ja, geen probleem 78 66 50 50 29 29

ja, als het echt moet 10 25 31 33 31 24

nee 12 9 19 17 39 47

3.2 Gebruik voorzieningen In de gemeente Alblasserdam zijn verschillende voorzieningen aanwezig. We onderscheiden: instanties voor zorg, voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning en overige voorzieningen. Maken de Turkse ouderen in Alblasserdam gebruik van deze voorzieningen? En zo niet, waarom dan? Instanties voor zorg Onder de zorgvoorzieningen is de tandarts het meest bekend (figuur 3.2). Toch is niet iedereen bekend met deze voorziening: 81% van de Turkse ouderen geeft aan hiermee bekend te zijn, en 72% maakt er gebruik van. Minder bekend, maar toch door de helft van ouderen gekend is de thuiszorg; hier maakt een vijfde gebruik van. Dat is vergeleken met de bevindingen uit ander

24


onderzoek relatief hoog.11 Van de ouderen kent 44% het maatschappelijk werk en 13% maakt er gebruik van (figuur 3.2).

algemeen

Behalve het algemeen maatschappelijk werk en de tandarts zijn de voorzieningen voor zorg minder bekend bij de Turkse dan bij de autochtone 55plussers; dat geldt dus ook voor de thuiszorg (bijlage 2, tabel 38). Er is echter geen verschil in gebruik van deze voorzieningen, behalve van het meldpunt huiselijk geweld en slachtofferhulp. Turkse ouderen maken hier meer gebruik van (7% versus 0%).

Figuur 3.2 Bekendheid en gebruik van instanties voor zorg (%)

81%

tandarts

72%

48%

thuiszorg

algemeen maatschapelijk werk

GGZ

19%

44% bekendheid

13%

gebruik 27% 14%

18%

meldpunt huiselijk geweld

7%

bureau slchtofferhulp

7%

18%

afdeling budgetadvies en schuldbemiddeling

16%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning Behalve het buurthuis, zijn de voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning onder de Turkse ouderen minder bekend dan onder de autochtone ouderen. Bij de Turkse ouderen zijn mogelijkheden voor het lenen of kopen van hulpmiddelen (45%) het meest bekend (zie figuur 3.3).

11

Oosterhof, S. en M.G. Weide, Allochtone ouderen in Nederland, Dordrecht: OCD, 2008.


25

Figuur 3.3 Bekendheid voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning (%)

45%

hulpmiddelen buurthuis

41%

mantelzorgondersteuning

33%

consultatiebureau voor ouderen

22%

Drechthopper

21%

juridisch loket

13%

ondersteuning burgerinitiatieven

11%

WMO loket

9%

vrijwilligersvacaturebank

9% 0%

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100 %

Onder het gebruik zijn geen verschillen met de autochtone ouderen. Er wordt het meest gebruik gemaakt van de hulpmiddelen (23%). Een op de tien ouderen maakt gebruik van het club- of buurthuis en één respondent maakt gebruik van mantelzorgondersteuning. Van de overige voorzieningen wordt geen gebruik gemaakt. Overige voorzieningen Van de overige voorzieningen is een aantal speciaal bedoeld voor ouderen. Toch maken de ouderen gemiddeld minder gebruik van de overige voorzieningen dan van de zorgvoorzieningen of de voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning. Van de overige voorzieningen is de boodschappendienst het meest bekend, bij 20% van de Turkse ouderen (figuur 3.4).

Figuur 3.4 Bekendheid overige voorzieningen (%)

boodschappendienst

20%

diensten aan huis

15%

personenalarmering dagopvan voor allochtone ouderen

13%

11%

cursussen van de Rivas

8%

klussendienst

8%

ouderenwerk

7%

zorglijn

4% 0%

26

10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%

100 %


Het gebruik van deze voorzieningen is minimaal. Van de ouderen maakt 7% gebruik van de personenalarmering, 4% van de dagopvang voor ouderen en 4% van de diensten aan huis van de Rivas. Reden geen gebruik Bereiken de bestaande voorzieningen de Turkse ouderen voldoende? Wanneer ouderen wel bekend zijn met voorzieningen, maar er geen gebruik van maken, wat is daarvan dan de reden? De belangrijkste reden om geen gebruik te maken van een voorziening is simpelweg dat het niet nodig is. Van de ouderen geeft 32% dit aan als reden. Toch geeft ook nog 21% aan dat het niet goed spreken van de Nederlandse taal een reden is (figuur 3.5).

Figuur 3.5 Redenen niet-gebruik (%)

niet nodig

32%

Nederlandse taal

21%

gezondheidsproblemen

8%

problemen met vervoer

6%

ik ken er niemand

6%

geen tijd

4% 0%


10%

20%

30%

40%

50%

27

28


4

Wensen voor de toekomst

Verwachten de Turkse ouderen hun oude dag in Alblasserdam door te brengen? En zo ja, hoe zien zij de toekomst dan? Zouden ze in een verzorgingshuis of verpleeghuis willen wonen? En waar willen ze begraven worden? We beantwoorden deze vragen in dit hoofdstuk.

4.1 Wonen In Turkije of Nederland? De meeste Turkse ouderen verwachten hun oude dag volledig (30%) of grotendeels (32%) in Turkije door te brengen (figuur 4.1). Ruim een kwart denkt (grotendeels) in Nederland te verblijven en de rest weet het nog niet.

Figuur 4.1 Oude dag doorbrengen in …

11%

in Turkije 8%

30%

grotendeels Turkije grotendeels Nederland

19%

Nederland weet nog niet

32%

Van de Turkse 55-plussers die hun oude dag (deels) in Nederland willen doorbrengen, is ruim de helft goed of een beetje bekend met de Nederlandse voorzieningen (figuur 4.2).

Figuur 4.2 Bekendheid Nederlandse voorzieningen

14%

0%

40%

20% goed mee bekend

46%

40%

60%

een beetje mee bekend

80%

100%

niet mee bekend

Van de Turkse 55-plussers die verwachten hun toekomst (deels) in Nederland door te brengen, wil 86% zelfstandig blijven wonen. De overige 55-plussers verwachten bij hun kinderen te gaan wonen. Verzorgingshuis of verpleeghuis Van alle ouderen zou 28% in een verzorgingshuis of verpleeghuis willen wonen. Van de ouderen die verwachten hun toekomst (deels) in Nederland door te brengen zou 50% dat willen. De meest genoemde reden om niet in een verzorgingshuis of verpleeghuis te willen wonen is dat men niet met andere ouderen wil samenwonen.


29

We hebben de Turkse ouderen gevraagd wat voor hen een belangrijke voorwaarde is om in een verzorgingshuis te wonen. Figuur 4.3 laat zien dat een meerderheid van de ouderen onderstaande aspecten erg belangrijk vinden.

Figuur 4.3 Voorwaarden tav verzorgingshuis

mogelijkheid tot halal eten

80%

aparte gebedsruimten

79%

zorgverleners die moedertaal spreken

12%

4%

71%

medelanders

8%

67%

gescheiden ruimtes 0% erg belangrijk

20%

21%

17% 40%

60%

een beetje belangrijk

17%

21%

12%

61%

8%

22% 80%

100%

niet belangrijk

Wanneer we alleen kijken naar de ouderen die verwachten hun toekomst (deels) in Nederland verwachten door te brengen, valt op dat wat minder ouderen de mogelijkheid tot halal eten erg belangrijk vindt (43%, zie bijlage 2, tabel 47). Verder zien we een vergelijkbaar beeld. Zeven op de tien vinden de andere aspecten erg belangrijk. Verpleeghuis de Alblashof De Alblashof is een kleinschalig verpleeghuis, het biedt ruimte aan 60 bewoners, verdeeld over zes woongroepen. Elke woongroep heeft een eigen huiskamer. Daarnaast is Rivas van plan een consultatiebureau voor ouderen te starten in de Alblashof, waar bijvoorbeeld voorlichting gegeven wordt over voeding, hulpmiddelen en voorzieningen. Van de ouderen was 14% bekend en 40% een beetje bekend met Nederlandse voorzieningen voor ouderen (figuur 4.2). Hoe bekend is de Alblashof bij de Turkse ouderen? En zouden ze gebruik maken van een consultatiebureau voor ouderen? Van de Turkse 55-plussers geeft 92% aan bekend te zijn met verpleeghuis de Alblashof. Van een consultatiebureau voor ouderen zou 37% gebruik maken. Van de ouderen die verwachten hun oude dag hier door te brengen, zouden we op basis van deze gegevens verwachten dat zeven mensen er gebruik van maken en twaalf niet.

4.2 Begraafplaats Wanneer men in Nederland begraven wil worden is men grafrechten verschuldigd. In sommige plaatsen in Nederland zijn speciale moslimgraven, met voorzieningen als een wasplaats voor bezoekers en in een aula de mogelijkheid het stoffelijk overschot te reinigen voor de begrafenis. Ook worden de overledenen hier begraven met hun gezichten richting Mekka. We hebben de Turkse 55-plussers eerst gevraagd waar ze begraven willen worden. Het grootste deel, 92%, wil in Turkije begraven worden. Van de overige respondenten wil 4% in Alblasserdam begraven worden en 4% ergens anders (figuur 4.4). Van de groep die (deels) in Nederland verwacht te wonen, willen twee respondenten in Alblasserdam begraven worden. Omgerekend naar alle

30


Turkse ouderen in Alblasserdam (dus niet alleen de respondenten van dit onderzoek) zijn dat er drie.

Figuur 4.4 Waar wilt u begraven worden?

4%

4%

in Turkije in Alblasserdam elders

92%

Van de Turkse ouderen die níet in Turkije begraven willen worden, wil 67% begraven worden op een begraafplaats voor moslims. Van de groep die (deels) in Nederland verwacht te wonen zijn dat er twee. Wanneer zo’n begraafplaats in Alblasserdam zou zijn, zou één respondent hiervan gebruik willen maken. Omgerekend naar alle Turkse ouderen in Alblasserdam (dus niet alleen de respondenten van dit onderzoek) zijn dat er twee.


31

32


Bijlagen


33

34


Bijlage 1 Methodologische verantwoording Respons De afdeling Burgerzaken van de gemeente Alblasserdam heeft alle Turkse burgers van 55 jaar en ouder uit het bevolkingsbestand geselecteerd. Deze ouderen hebben van de gemeente Alblasserdam in maart 2009 een brief ontvangen met informatie over het onderzoek en het verzoek hieraan mee te werken. De enquêtes zijn face-to-face afgenomen door enquêteurs die zowel de Nederlandse als de Turkse taal uitstekend beheersen. Uiteindelijk hebben 53 Turkse 55-plussers meegewerkt aan het onderzoek, een respons van 74%. Opzet De geselecteerde Turkse ouderen hebben een brief ontvangen van de burgemeester van de gemeente Alblasserdam, waarin het doel van het onderzoek werd uitgelegd en de ouderen om hun medewerking gevraagd. Hierin werd uitgelegd dat zij thuis bezocht zullen worden door een enquêteur om de enquête af te nemen. Tegelijkertijd zijn sleutelfiguren in de Turkse gemeenschap op de hoogte gebracht van het onderzoek. Hen is gevraagd om de Turkse ouderen die hierover met vragen bij hen zouden komen op het belang van het onderzoek te wijzen. Vervolgens zijn de enquêteurs bij de Turkse ouderen langs gegaan. Wanneer er niemand thuis was, lieten zij een briefje achter met het tijdstip waarop zij weer langs zouden komen. De enquêteurs bezochten een adres waar zij niemand thuis troffen ten minste drie keer, voordat dit als non-respons werd afgeschreven. Nadat de enquête was afgenomen, vulden de enquêteurs een afnameformulier in, waarop zij aangaven hoe lang het interview duurde, onder welke omstandigheden (aanwezigheid andere gezinsleden), in welke taal de enquête was afgenomen, en hoe het gesprek verliep. Analyse Na afname zijn de enquêtes verwerkt en geanalyseerd door het OCD. De resultaten zijn, voor zover dit mogelijk was, vergeleken met de gegevens van autochtone ouderen die we via het regionale leefsituatieonderzoek hebben verkregen. Vergelijkingen Om te toetsen of verschillen in percentages of gemiddelden veroorzaakt zijn door het toevalskarakter van de steekproef of dat er werkelijk een verschil is, maken we gebruik van statistische toetsen. Wij rapporteren alleen echte (significante) verschillen. De onderzoeksgroep in beeld Van de 53 Turkse ouderen die we hebben gesproken is vrijwel iedereen in Turkije geboren. Drie ouderen zijn in een ander land ter wereld gekomen. Van degenen die hun leeftijd hebben ingevuld, is iets meer dan de helft tussen de 55 en 64 jaar (tabel 1). De respondenten bestaan uit evenveel mannen als vrouwen. De Turkse mannen die de enquête hebben ingevuld zijn gemiddeld ouder dan de vrouwen (tabel 2).

Tabel 1 Aandeel ouderen naar leeftijd en afkomst (%)

Turken 55 45

autochtonen 44 65

mannen 50

vrouwen 50

autochtonen mannen vrouwen 45 55

55-65 jarigen

50

73

71

52

65-plussers

50

27

29

48

55-65 jarigen 65-plussers

Tabel 2 Aandeel ouderen naar sekse (%)

Turken totaal


35

De 55-plussers wonen allemaal minstens 25 jaar in Nederland, het grootste deel, 77%, woont zelfs al langer dan 35 jaar in Nederland. De belangrijkste reden om naar Nederland te komen was werk (54%), gevolgd door de sociale zekerheid in Nederland (23%) en de politieke situatie in eigen land (13%), zie ook tabellen 3 tot 5.

Tabel 3 Geboorteland (%) land Nederland Turkije een ander land totaal

Turken 0 94 6 100

Tabel 4 Naar Nederland gekomen in …(%) jaartal 1960-1965 1966-1970 1971-1975 1976-1980 1981-1985 totaal

Turken 17 28 32 17 6 100

Tabel 5 Belangrijkste reden om naar Nederland te komen (%) reden werk in Nederland studie in Nederland sociale zekerheid in Nederland politieke situatie in eigen land medische redenen gezinshereniging huwelijk, gezinsvorming met ouders/familie meegekomen totaal

Turken 54 2 23 13 6 2 0 0 100

Sociaal isolementschaal We gebruiken in deze rapportage de sociaal isolementschaal van het Sociaal Cultureel Planbureau. Ook in onze participatiemonitor en integratiemonitor gebruiken we deze schaal. De schaal is gebaseerd op zes stellingen: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

er zijn mensen waarmee ik goed kan praten; ik voel me van andere mensen geïsoleerd; er zijn mensen bij wie ik terecht kan; er zijn mensen die me echt begrijpen; ik maak deel uit van een groep vrienden; mijn sociale contacten zijn oppervlakkig.

De ouderen konden aangeven of hier wel, soms of geen sprake van was. Vervolgens hebben we de scores opgeteld. Aan elk antwoord op een stelling koppelen we een score (ja=3, soms=2, nee=1). De tweede en de zesde stelling krijgen de omgekeerde score (ja=1, soms =2, nee=3) omdat hier, in tegenstelling tot de andere stellingen, het antwoord ‘ja’ duidt op sociaal isolement. De somscore bepaalt de mate van sociaal isolement. Kortom: hoe hoger de score, hoe minder sociaal geïsoleerd. De De De De

36

somscore somscore somscore somscore

6 t/m 11 is sociaal geïsoleerd. 12 en 13 is enigszins sociaal geïsoleerd. 14 t/m 17 is neutraal. 18 is niet sociaal geïsoleerd.


Typering inkomen Om armoede te meten wordt in de armoedemonitor gebruik gemaakt van de lage inkomensgrens en twee varianten van de budgetgerelateerde grens als indelingscriterium voor armoede. Wij hebben vastgehouden aan het principe van de lage inkomensgrens, nl dat huishoudens die vooral leven van de bijstand of de AOW binnen deze categorie vallen. Daarom zijn de grenzen net iets boven de bijstandsnorm van de Drechtsteden gelegd. Het betekent dat de huishoudens die wij categoriseren als “laag inkomen” geen financiële middelen hebben voor sociale participatie en recreatie.

onderwerp vraag antwoordcategorieën

typering inkomen

inkomensniveau In welke categorie valt het netto maandinkomen van uw huishouden? (vakantiegeld en toeslagen niet meetellen) 1. lager dan € 860 2. € 860 tot € 1.100 3. €1.100 tot 1.220 4. € 1.220 tot € 1.650 5. €1.650 tot € 2.750 6. € 2.750 of meer alleenstaande één-oudergezin twee (of meer-) persoonshuishouden 1. lager dan € 860 zeer laag zeer laag zeer laag 2. € 860 tot € 1.100 laag zeer laag zeer laag 3. €1.100 tot 1.220 midden laag zeer laag 4. € 1.220 tot € 1.650 midden midden laag 5. €1.650 tot € 2.750 hoog hoog midden 6. € 2.750 of meer hoog hoog hoog

Achtergrond: grenzen van Inkomensmonitor (bijstandsnormen/armoedegrens)

Het stellen van vragen over het inkomen ligt altijd gevoelig. Veel mensen vinden dat het inkomen privé is en praten erover taboe. Bovendien kunnen ook andere factoren de antwoorden beïnvloeden. Zo kan in deze enquête terughoudendheid in het geven van informatie over inkomen of bezittingen uit het buitenland van invloed zijn op de gegeven antwoorden. Bij de interpretatie van inkomensgegevens op basis van enquête onderzoek dient men daar rekening mee te houden. Voor het vergelijken van inkomensgroepen is enquête onderzoek wel een betrouwbare methode, mits er voldoende waarnemingen zijn. In dit onderzoek hebben we informatie over het inkomen gekregen van alle 47 huishoudens die meededen aan dit onderzoek (74% van alle huishoudens met Turkse ouderen in Alblasserdam). Dat is een voldoende hoog aandeel om betrouwbare uitspraken te kunnen doen, maar desondanks kan het beeld dat dit onderzoek schetst van de inkomenssituatie van Turkse ouderen in Alblasserdam enigszins afwijken van de werkelijke situatie.


37

38


Bijlage 2 Aanvullende tabellen Turken (n=53) autochtonen (n=229) Tabellen bij hoofdstuk 2

Tabel 1 Hoogst afgeronde schoolopleiding (%) opleiding geen onderwijs (laag) lagere school of basisonderwijs (laag) VMBO, MAVO, MULO, LBO (laag) MBO, niveau 1(laag) MBO, niveau 2,3 of4 (midden) HAVO, VWO, HBS, MMS (midden) HBO of universiteit (hoog)

Turkse mannen 81 15 2 0 0 0 2

Turkse vrouwen 87 12 0 0 0 0 0

Tabel 2 Hoofdbezigheid overdag (%) hoofdbezigheid overdag betaald werk, eigen bedrijf huisman, huisvrouw werkloos, werkzoekend gepensioneerd, VUT arbeidsongeschikt vrijwilligerswerk

Turken 6 47 0 39 8 0

autochtonen 17 27 0 49 3 4

Tabel 3 Hoofdbezigheid overdag (%) hoofdbezigheid overdag betaald werk, eigen bedrijf huisman, huisvrouw werkloos, werkzoekend gepensioneerd, VUT arbeidsongeschikt vrijwilligerswerk

Turkse mannen 12 24 0 52 12 0

Turkse vrouwen 0 71 0 25 4 0

Tabel 4

Belangrijkste bron van inkomsten (%) (n=35)

Turken 9 34 0 9 49

loon van werkgever/uitzendbureau AOW van de SVB WWB van de Sociale Dienst WAO van de SVB anders totaal

Tabel 5

100

Aanvulling op uw inkomen? (n=35)

Turken 7 30 63

ja nee, geen recht nee, weet niet

Tabel 6 Maandinkomen vs huishoudentype (%) inkomen zeer laag laag midden hoog


Turken 80 10 10 0


39

Tabel 7

Type woning waarin Turkse ouderen wonen (%)

Turken 34 2 56 0 8

eengezinswoning (rijtje) eengezinswoning (2 onder 1 kap) appartement, etage, e.d. zelfstandige ouderenwoning anders totaal

Tabel 8

100

Aantal kamers per woning (%)

Turken 2 12 36 40 10

1 2 3 4 5 totaal

100

Tabel 9 Koop of huurwoning (%) type woning koopwoning huurwoning van een corporatie huurwoning van een particulier

Turken 10 90 0

totaal

Tabel 10

100

Wat vindt u in het algemeen van uw gezondheid? (%)

Turken 8 23 25 31 14


Last van langdurige ziekten, aandoeningen of beperkingen? (%) Turken ja 52 nee 46 weet niet 2

autochtonen 54 44 2

goed voldoende niet voldoende/ niet onvoldoende onvoldoende slecht

Tabel 11

Tabel 12

Mate van belemmering door beperking (%) sterk belemmerd

thuis (huishouden, persoonlijke verzorging) vrijetijdsbesteding (sporten, reizen) dagelijkse bezigheden (school, werk) onderhouden sociale contacten

Tabel 13 Moeite Nederlandse taal (%) Heeft u moeite met …. het spreken van Nederlands? het lezen van Nederlands? het schrijven van Nederlands? een gesprek in het Nederlands te volgen?

40

licht belemmerd

niet belemmerd

Turken

aut.

Turken

aut.

Turken

aut.

52 59 61 41

26 33 20 18

37 19 22 26

41 37 24 26

11 22 17 33

34 31 56 56

veel moeite 64 81 89 73

een beetje moeite 30 13 8 21

geen moeite 6 6 4 6


Tabel 14

Hoe vaak spreekt u Nederlands met uw partner? (%)

vaak soms nooit

Turken 6 3 91

totaal

100

Tabel 15

Hoe vaak spreekt u Nederlands met uw kinderen? (%)

vaak soms nooit

Turken 5 28 67

totaal

100

Tabel 16

Heeft u meegedaan met een inburgeringcursus? (%)

Turken 4 13 64 19

ja, ik heb de cursus afgerond ja, maar niet afgerond nee n.v.t. totaal

Tabel 17

100

Taalcursus of andere Nederlandse les gehad? (%)

Turken 8 6 6 81

ja, via Da Vinci ja, via taallessen in de wijk ja, op een andere manier nee totaal

Tabel 18

100

Taalniveau Nederlands? (%)

Turken 0 4 17 79

basisonderwijs in Ne gevolgd inburgeringcursus afgerond taalles gevolgd geen totaal

100

Tabel 19 Brieven lezen van officiële instanties (%) Moeite met begrijpen? nee ja, soms ja, vaak ja, altijd

Turken 8 14 14 61


Tabel 20 Formulieren invullen voor officiële instanties (%) Hulp nodig? ik kan het altijd zelf ik heb soms hulp nodig ik heb vaak hulp nodig ik heb altijd hulp nodig

Turken 7 7 11 75



41

Tabel 21

Lidmaatschap? (%)

Turken 11 89

geen lid lid van 1 of meer organisaties

Tabel 22

autochtonen 16 84

Lidmaatschap (%)

ja Turken 63 5 72 25 0 14 5 0 14 0 0 0 0

autochtonen 0 15 52 7 30 19 13 16 25 23 0 36 20

Turken 51

autochtonen 39

Turken 43 0 57 5 0 5 0 5 0 0 0 10 0

autochtonen 0 13 47 28 18 7 16 0 7 3 7 45 49

1-11 x per jaar

1 x per maand of meer Turken aut. 0 2 0 2 0 1 0 3 21 10 2 1 0 20 0 41 59 0 2 3 4 17 0 0

allochtone vereniging of (zelf) organisatie zang-, muziek- of toneelvereniging kerk of moskee vereniging met godsdienstig doel sprotvereniging hobbyvereniging politieke organisatie organisatie met maatschappelijke doelen werknemers- of werkgeversorganisatie bewoners- of buurtvereniging jeugd- of jongerenvereniging bibliotheek andere organisatie of vereniging

Tabel 23

afgelopen 12 maanden vrijwilligerswerk gedaan? (%)

vrijwilligerswerk gedaan

Tabel 24

Vrijwilligerswerk (%)

allochtone vereniging of (zelf) organisatie zang-, muziek- of toneelvereniging godsdienstige of levensbeschouwelijke sportvereniging hobbyvereniging politieke organisatie organisatie met maatschappelijke doelen werknemers- of werkgeversorganisatie buurtvereniging of buurtcentrum jeugd- of jongerenvereniging school, crèche of peuterspeelzaal zorginstelling of vereniging een ander soort organisatie

Tabel 25 Bezoek voorzieningen en activiteiten (%) voorziening of niet bezocht activiteit Turken aut. muziek of theater 98 52 film 91 60 museum 93 65 dansavond, houseparty 90 90 café of koffiehuis 53 61 cultureel feest 20 64 bibliotheek 98 64 kerk 100 49 moskee 10 99 buurthuis/wijkcentrum 78 90 park/ natuurgebied 82 33 trapveldjes/ skatebaan 98 96

42

Turken 2 9 7 10 26 78 2 0 31 20 13 2

aut. 46 39 34 7 29 36 17 11 1 7 51 4


Tabel 26 Bezoek voorzieningen en activiteiten naar geslacht (%) voorziening of niet bezocht 1-11 x per jaar activiteit mannen vrouwen mannen vrouwen muziek of theater 100 96 0 4 film 95 87 5 14 museum 100 87 0 13 dansavond, houseparty 100 82 0 18 café of koffiehuis 42 65 21 30 cultureel feest 18 22 77 78 bibliotheek 100 96 0 4 kerk 100 100 0 0 moskee 8 12 19 44 buurthuis/wijkcentrum 76 79 19 20 park/ natuurgebied 73 91 23 4 trapveldjes/ skatebaan 100 96 0 4

Tabel 27 Mate van sociale contacten (%) contact met 1 x p/wk 1 x per of vaker twee weken familieleden vrienden/kennissen buren collega’s

Turk 79 62 33 2

aut. 87 60 68 11

Turk 8 19 18 0

1 x per maand

aut. 7 15 11 6

Turk 12 15 18 4

Tabel 28 Sociale contacten (%) uitspraken

aut. 4 16 7 10

ja Turk 91 13 83 81 76 25

Er zijn mensen met wie ik goed kan praten. Ik voel me van andere mensen geïsoleerd. Er zijn mensen bij wie ik terecht kan. Er zijn mensen die me echt begrijpen. Ik maak deel uit van een groep vrienden. Mijn sociale contacten zijn oppervlakkig.

aut. 85 2 82 75 47 20

1 x per maand of meer mannen vrouwen 0 0 0 0 0 0 0 0 38 4 5 0 0 0 0 0 73 44 5 0 5 4 0 0

minder dan 1 x per maand Turk 0 4 10 8

aut. 2 3 4 14

soms Turk aut. 8 14 13 16 15 14 17 22 15 12 28 29

zelden Turk 2 0 22 86

aut. 0 6 11 59

nee Turk 2 74 2 2 9 47

aut. 2 82 4 3 41 51

Tabel 29 Sociaal isolement (%) mate van sociaal isolement sociaal geïsoleerd enigszins sociaal geïsoleerd neutraal niet sociaal geïsoleerd

Turken 0 8 64 28


Tabel 30 Mening voldoende contacten (%) voldoende contacten? ja, zeker ja, maar ik zou meer willen nee, te weinig

Turken 65 32 2

autochtonen 86 6 7

Tabel 31 Steun krijgen (%) Gebeurt het wel eens dat iemand…. u geld leent of geeft? samen met u leuke dingen doet? u goede raad geeft? u praktische hulp biedt bij alledaagse dingen?

Tabel 32

ja Turken 31 69 56 54


nee Turken 69 31 44 46


Steun krijgen (%)


43

Zo nee, mist u dat? u geld leent of geeft? samen met u leuke dingen doet? u goede raad geeft? u praktische hulp biedt bij alledaagse dingen?

ja Turken 3 16 7 12

aut 0 3 0 7

soms Turken 16 40 33 8

aut 2 23 26 13

nee Turken 82 44 59 80

aut 98 74 75 80

Tabellen bij hoofdstuk 3 Tabel 33

Afgelopen 12 maanden mantelzorg gegeven? (%)

mantelzorg gegeven

Tabel 34

autochtonen 26

Turken 0

autochtonen 15

Ontvangt u mantelzorg? (%)

mantelzorg ontvangen

Tabel 35

Turken 2

Verzorging/hulp van kinderen bij … (%)

Turken 49 88 41 20 14 57

schoonmaken in huis post en formulieren eten klaarmaken/ koken aan- en uitkleden wassen, persoonlijke verzorging boodschappen doen

Tabel 36

Verwachting meer hulp van kinderen/ familie? (%)

Turken 74 26

ja nee

Tabel 37

Verwachting ook nog hulp nodig van anderen? (%)

Turken 45 55

ja nee

Tabel 38

Voorzieningen voor zorg (%)

Turken algemeen maatschappelijk werk tandarts thuiszorg bureau schuldhulpverlening ggz bureau slachtofferhulp meldpunt huiselijk geweld

44

bekend autochtonen 44 67 81 91 48 79 16 52 27 54 18 64 18 60

Turken

gebruik autochtonen 13 2 72 68 19 14 0 0 14 4 7 0 7 0


Tabel 39

Voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning (%) bekend Turken autochtonen buurthuis/ wijkcentrum 41 62 mantelzorgondersteuning 33 68 hulpmiddelen 45 76 WMO-loket 9 48 het juridisch loket 13 42 vrijwilligers vacature bank 9 37 ondersteuning burgerinitiatieven 11 29 consultatiebureau voor ouderen 22 . Drechthopper 21 .

Tabel 40

gebruik autochtonen 10 7 3 7 23 10 0 10 0 4 0 2 0 2 0 . 0 .

Voorzieningen in uw gemeente(%)

Turken personenalarmering (SWOA) maaltijdservice (SWOA) klussendienst (SWOA) boodschappendienst ouderenwerk bureau sociaal raadslieden zorglijn diensten aan huis van de Rivas dagopvang voor allochtone ouderen cursussen van de Rivas

Tabel 41

Turken

bekend autochtonen 13 54 0 0 8 51 20 82 7 56 0 0 4 . 15 . 11 . 8 .

Turken

gebruik autochtonen 7 9 0 0 0 5 0 3 0 2 0 0 0 . 4 . 4 . 0 .

Reden geen gebruik (%)

niet nodig problemen met vervoer gezondheidsproblemen spreek de Nederlandse taal niet goed ik ken er niemand geen tijd weet niet

Turken 32 6 8 21 6 4 43

Tabellen bij hoofdstuk 4 Tabel 42

Verwachtingen doorbrengen oude dag (%)

in Nederland grotendeels in Nederland deels in Turkije grotendeels in Turkije, deels in Nederland in Turkije ik weet het nog niet

Tabel 43

Wensen voor de toekomst van ouderen met intentie verblijf Nederland (%) (n=14)

zelfstandig blijven wonen, met aanpassingen bij kinderen wonen samen wonen met andere ouderen

Tabel 44

Turken 8 19 32 30 11

Turken 86 14 0

Zou u in een verzorgingshuis willen wonen? (%) (n=14)

ja nee weet niet


Turken 50 43 7

45

Tabel 45

Waarom niet in een verzorgingshuis? (%) (n=7)

Turken 14 43 0 0 14 29

Mijn kinderen moeten voor mij zorgen. Ik wil niet met andere ouderen samenwonen. Ik zou me niet thuis voelen tussen Nederlandse mensen. Er is daar niemand die mijn taal spreekt. Ze houden geen rekening met mijn religie/cultuur. Geen duidelijke reden.

Tabel 46

Bekend met Nederlandse voorzieningen voor ouderen? (%) (n=14)

Turken 21 42 37

goed mee bekend een beetje mee bekend niet mee bekend

Tabel 47

Voorwaarden om in een verzorgingshuis te wonen (%) (n=14) erg belangrijk beetje belangrijk mogelijkheid tot halal eten 43 14 zorgverleners die mijn moedertaal spreken 72 0 medebewoners uit hetzelfde land 72 7 aanwezigheid van aparte gebedsruimten 72 0 gescheiden ruimtes voor mannen en vrouwen 72 0 geen van allen

Tabel 48

Turken 92 8

Zou u gebruik maken van een consultatiebureau voor ouderen? (%)

Turken 37 63

ja nee

Tabel 50

Waar zou u begraven willen worden? (%)

in Alblasserdam in Turkije ergens anders

Tabel 51

ja nee

46

Turken 4 92 4

Begraven op een begraafplaats voor moslims? (%)

Turken 67 33

ja nee Tabel 52

28

Kent u verpleeghuis de Alblashof? (%)

ja nee

Tabel 49

niet belangrijk 14 28 21 28 28

Gebruik moslim begraafplaats in Alblasserdam? (%)

Turken 33 67


Bijlage 3 Vragenlijst VRAGENLIJST LEEFSITUATIE TURKSE 55 PLUSSERS ALBLASSERDAM maart 2009 Onderzoekcentrum Drechtsteden

resp.nr.

A. Woonsituatie 1.

In welk type woning woont u?

vrijstaande eengezinswoning eengezinswoning (rijtjeswoning) eengezinswoning (2 onder 1 kap) appartement, flat, boven- of benedenwoning, etagewoning, portiekwoning, maisonnette zelfstandige ouderenwoning, aanleunwoning, serviceflat jongeren-, studenten-, verpleegstersflat of –huis woning met winkel en / of werkplaats, deel van een bedrijfsgebouw, boerderij of woning bij tuindersbedrijf

anders 2.

Hoeveel slaap-, woon- en werk-/studeerkamers heeft uw woning? 1 aantal kamers

3.

2

3

4

5

6

7 of meer

Woont u in een koopwoning of huurwoning?

koopwoning huurwoning van een corporatie/woningstichting huurwoning van een particuliere verhuurder 4.

Heeft uw woning een lift?

ja nee B. Maatschappelijke participatie De volgende vragen gaan over de manier waarop u meedoet in de samenleving. 5.

Bent u lid van één of meer van de volgende verenigingen en/of organisaties? (Kruis per vereniging/organisatie ’ja’ of ‘nee’ aan) ja nee a. allochtone vereniging of (zelf)organisatie b. zang-, muziek- of toneelvereniging c. kerk of moskee d. vereniging met godsdienstig doel (geen kerkgenootschap) e. sportvereniging f.

hobbyvereniging

g. politieke organisatie

h. organisatie met maatschappelijke doelen (bv. mensenrechten, natuur- of dierenbescherming)


47

i.

werknemers- of werkgeversorganisatie (bv. vakbond)

j.

bewonersorganisatie of buurtvereniging

k. jeugd- of jongerenvereniging l.

bibliotheek

m. andere organisatie of vereniging*

ja

nee

* van hoeveel andere verenigingen of organisaties bent u lid?

andere organisaties

6.

Doet u vrijwilligerswerk voor één of meerdere van de volgende organisaties? (kruis per organisatie ’ja’ of ‘nee’ aan) a. allochtone vereniging of organisatie/ zelforganisatie b. zangvereniging, muziekvereniging of toneelvereniging

ja

nee

c. godsdienstige of levensbeschouwelijke organisatie (ook kerk of moskee) d. sportvereniging (als vrijwilliger, niet als beoefenaar) e. hobbyvereniging f.

politieke organisatie

g. organisatie met maatschappelijke doelen (bv. mensenrechten, natuur- of dierenbescherming) h. werknemers- of werkgeversorganisatie (bv. vakbond) i.

buurtvereniging of buurtcentrum

j.

jeugd- of jongerenvereniging

k. school, crèche of peuterspeelzaal l.

zorginstelling of vereniging (buren-, bejaardenof gehandicaptenhulp)

m. bij een ander soort organisatie, vereniging of instelling*

* voor hoeveel andere organisaties bent u actief?

andere organisaties

7.

Hoe vaak heeft u in de afgelopen 12 maanden in uw vrije tijd de volgende voorzieningen of activiteiten bezocht?

a. muziek- of theatervoorstelling b. film c. museum d. dansavond of houseparty e. café / thee- of koffiehuis f.

48

cultureel feest / festival / evenement

niet bezocht

1 keer per jaar

2-3 keer per jaar

4-11 keer per jaar

1 keer per maand of vaker


g. bibliotheek h. kerk i.

moskee

j.

buurthuis/wijkcentrum kinderboerderij/speeltuin k. park/natuurgebied l.

trapveldjes en skatebaan

niet

1 keer

2-3 keer

4-11 keer

1 keer per

bezocht

per jaar

per jaar

per jaar

maand of vaker

C. Sociale participatie Nu een paar vragen over sociale contacten. Het gaat hierbij om ontmoetingen, telefonische en schriftelijke contacten, maar ook om contacten per e-mail. 8.

Hoe vaak heeft u contact met: 1 keer per week of vaker

1 keer per twee weken

1 keer per maand

minder dan 1 keer per maand

zelden

a. familieleden (die niet bij u thuis wonen)? b. vrienden, vriendinnen, goede kennissen? c.buren? d. collega’s buiten het werk?

9.

Vindt u in het algemeen dat u voldoende contacten met andere mensen hebt, dat wil zeggen buiten werk, school en eigen huishouden?

ja, zeker ja, maar ik zou wel wat meer contacten willen nee, ik vind dat ik te weinig contacten heb 10.

Hieronder volgt een aantal uitspraken over uzelf en uw contacten met andere mensen. Wilt u bij elke uitspraak aangeven of deze op u van toepassing is?

a. Er zijn mensen met wie ik goed kan praten. b. Ik voel me van andere mensen geïsoleerd. c. Er zijn mensen bij wie ik terecht kan. d. Er zijn mensen die me echt begrijpen. e. Ik maak deel uit van een groep vrienden. f. Mijn sociale contacten zijn oppervlakkig.


ja

soms

nee

49

11.

Kunt u aangeven of de volgende dingen wel eens gebeuren? En of u het mist als het niet gebeurt? Gebeurt het wel eens dat iemand:

a. u geld leent of geeft? b. samen met u leuke dingen doet? c. u goede raad geeft?

Zo nee, mist u dat? ja

nee

→ → →

ja

soms

nee

d. u praktische hulp biedt bij alledaagse dingen (bv. bij klusjes of u ergens heen brengen)? 12.

→

Mantelzorg betekent langdurig en onbetaald zorg geven aan hulpbehoevende, zieke of gehandicapte familieleden, vrienden en buren. Heeft u in de afgelopen 12 maanden mantelzorg gegeven?

ja nee 13.

--> ga verder met vraag 19

Aan wie geeft u mantelzorg? (meerdere antwoorden mogelijk)

partner kinderen ouders broer, zus familie (ooms, tantes, neven, nichten) vrienden, kennissen buren 14.

Wat voor soort mantelzorg geeft u? (meerdere antwoorden mogelijk)

oppassen/gezelschap huishoudelijke zorg (eten koken, kleding wassen, boodschappen doen, vuilnis buiten medische verzorging persoonlijke verzorging klussen (tuin, lamp ophangen, reparaties) 15.

zetten)

Hoe vaak geeft u mantelzorg?

wekelijks maandelijks halfjaarlijks jaarlijks 16.

Hoeveel uur heeft u de afgelopen week mantelzorg gegeven?

0 uur minder dan 2 uur tussen 2 en 4 uur tussen 4 en 10 uur tussen 10 en 20 uur meer dan 20 uur

50


17.

Heeft u bij de mantelzorg die u geeft hulp van anderen?

ja nee 18.


Van wie krijgt u hulp bij de mantelzorg die u geeft?

familie vrienden buren vrijwilligers betaalde krachten, zoals de thuiszorg 19.

Ontvangt u zelf mantelzorg?

ja nee 20.


Hoe vaak ontvangt u mantelzorg?

wekelijks maandelijks halfjaarlijks jaarlijks 21.

Hoeveel uur ontving u de afgelopen week mantelzorg?

0 uur minder dan 2 uur tussen 2 en 4 uur tussen 4 en 10 uur tussen 10 en 20 uur meer dan 20 uur 22.

Van wie ontving u mantelzorg?

familie vrienden buren vrijwilligers betaalde krachten, zoals de thuiszorg D. Zelfredzaamheid in de samenleving De volgende vragen gaan over de beheersing van de Nederlandse taal, het begrijpen van brieven en het invullen van formulieren. Ook worden er vragen gesteld over betalen en computergebruik. 23.

Kunt u aangeven of u moeite heeft met de Nederlandse taal? veel moeite a. Heeft u moeite met het spreken van Nederlands?

een beetje moeite

geen moeite

b. Heeft u moeite met het lezen van Nederlands bij het lezen van kranten, brieven of folders? c. Heeft u moeite met het schrijven van Nederlands? d. Heeft u moeite een gesprek in het Nederlands te volgen?


51

24.

Mensen krijgen vaak brieven van officiële instanties. Heeft u moeite om deze brieven te begrijpen?

nee ja, soms ja, vaak ja, altijd 25.

Er moeten vaak formulieren ingevuld worden voor officiële instanties. Kunt u deze formulieren meestal zelf invullen of heeft u hierbij hulp nodig?

ik kan het altijd zelf invullen ik heb soms hulp nodig ik heb vaak hulp nodig ik heb altijd hulp nodig 26.

Deze vragen gaan over betalings- en communicatiemogelijkheden. Weet u hoe u: a. geld moet pinnen? b. met een mobiele telefoon moet bellen? c. een treinkaartje of strippenkaart uit de kaartautomaat moet halen?

Kunt u: d. op de computer met een tekstverwerkingsprogramma werken (bv. Word)? e. een e-mail versturen? f.

ja

nee

vaak soms nooit n.v.t.

vaak soms nooit n.v.t.

Heeft u meegedaan aan een inburgeringcursus?

52

Hoe vaak spreekt u met uw kinderen Nederlands?

29.

Hoe vaak spreekt u met uw partner Nederlands?

28.

nee

op internet praktische dingen opzoeken (bv. telefoonnummers of treintijden)?

27.

ja

ja, ik heb de cursus afgerond ja, ik ben er mee bezig ja, maar ik heb de cursus niet afgerond nee n.v.t.


30.

Heeft u een taalcursus Nederlands gedaan of op een andere manier Nederlandse les gehad?

ja, via een cursus bij het Da Vinci College ja, via taallessen in de wijk (bij een basisschool of buurthuis) ja, via taallessen thuis / zelfstudie ja, ik heb hier basisonderwijs of voortgezet onderwijs gevolgd ja, op een andere manier: nee

E. Gezondheid De volgende vragen gaan over uw gezondheid.

31.

Wat vindt u in het algemeen van uw gezondheid?

goed voldoende niet voldoende / niet onvoldoende onvoldoende slecht 32.

Heeft u last van één of meer langdurige ziekten, aandoeningen of beperking? Ook ouderdomsklachten of specifieke ouderdomsziekten tellen mee (bv diabetes, hart- en vaatziekten, hoge bloeddruk).

ja nee --> ga verder met vraag 35 weet niet --> ga verder met vraag 35 33.

Waarvan heeft u last? (meerdere antwoorden mogelijk). een lichamelijke beperking een zintuiglijke beperking (slechthorend, doof, slechtziend of blind) een (licht) verstandelijke beperking een psychiatrische aandoening een psychosociaal probleem een chronische ziekte (bv. cara, hart- en vaatziekten, artrose, diabetes, cva, reuma, copd)

34.

In welke mate wordt u hierdoor belemmerd?

a. thuis (huishouden, persoonlijke verzorging)? b. bij uw vrijetijdsbesteding (bv. bij sporten of

sterk belemmerd

licht belemmerd

niet belemmerd

reizen)? c. bij het uitvoeren van dagelijkse bezigheden op school of op het werk (alleen als u 12 uur of meer per week werkt of een opleiding volgt) d. bij het onderhouden van sociale contacten


53

35.

Krijgt u op dit moment verzorging/hulp van uw kinderen bij een van onderstaande activiteiten? a. schoonmaken in het huis b. post en formulieren c. eten klaarmaken/ koken d. aan- en uitkleden e. wassen, persoonlijke verzorging f. boodschappen doen

36.

ja

nee

Indien u ziek of hulpbehoevend wordt, verwacht u dan (meer) verzorging/hulp van uw kinderen of andere familie te krijgen? ja nee

37.

Verwacht u (daarnaast) nog verzorging/hulp nodig te hebben van anderen (thuiszorg, gemeente)? ja nee

38.

Voor welke activiteiten zou u hulp van anderen dan uw kinderen/familie accepteren? ja, geen ja, als het nee probleem echt moet a. schoonmaken in het huis b. post en formulieren c. eten klaarmaken/ koken d. aan- en uitkleden e. wassen, persoonlijke verzorging f. boodschappen doen

....

F. Inkomen en rondkomen De volgende vragen gaan over uw inkomen en rondkomen 39.

Wat is uw belangrijkste bron van inkomsten?

Loon van werkgever/uitzendbureau AOW van de SVB WWB van de Sociale Dienst WAO van de SVB anders 40.

In welke categorie valt het netto maandinkomen van uw huishouden? (vakantiegeld en toeslagen niet meetellen)

lager dan € 860 € 860 tot €1100 € 1100 tot € 1220 € 1220 tot € 1650 --> ga verder met vraag 42 € 1.650 tot € 2.750 --> ga verder met vraag 42 € 2.750 of meer --> ga verder met vraag 42

54


41.

Krijgt u een aanvulling op uw inkomen?

ja nee, ik heb er geen recht op nee, ik weet niet of ik er recht op heb 42.

Hoe is op dit moment de financiële situatie van uw gezin of huishouden?

moet schulden maken moet spaarmiddelen aanspreken kan precies rondkomen kan beetje geld overhouden kan veel geld overhouden G. Voorzieningen De volgende vragen gaan over de bekendheid en gebruik van instanties en voorzieningen. Ook worden er vragen gesteld over de aanwezigheid van wachtlijsten.

43.

Kent u de volgende instanties en voorzieningen voor maatschappelijke ondersteuning? Zo ja, heeft u in de afgelopen 12 maanden gebruik gemaakt van deze instanties en voorzieningen? ja a. buurthuis/wijkcentrum b. mantelzorgondersteuning c. hulpmiddelen (bv. rollator, tillift, scootmobiel) d. WMO-loket e. het Juridisch Loket f. vrijwilligers Vacature Bank (Steunpunt) g. ondersteuning burgerinitiatieven h. consultatiebureau voor ouderen i. Drechthopper

44.

bekend? nee

gebruik? ja nee

□ □ □ □ □

□ □ □ □ □

□ □ □ □ □

□ □ □ □ □

□ □ □ □

□ □ □ □

□ □ □ □

□ □ □ □

Kent u de volgende instanties voor zorg? Zo ja, heeft u in de afgelopen 12 maanden gebruik gemaakt van deze instanties? En was er sprake van een wachtlijst? ja a. algemeen maatschappelijk werk b. tandarts c. thuiszorg d. Bureau Schuldhulpverlening e. GGZ (bv. Grote Rivieren of Boumanhuis) f. Bureau Slachtofferhulp g. Meldpunt huiselijk geweld


bekend? nee

gebruik? ja nee

wachtlijst? ja nee

55

45.

Tenslotte de voorzieningen die specifiek voor uw gemeente zijn. Kent u de volgende instanties en voorzieningen in uw gemeente? Zo ja, heeft u in de afgelopen 12 maanden gebruik gemaakt van deze instanties? En was er sprake van een wachtlijst?

ja a. personenalarmering (SWOA) b. maaltijdservice (SWOA) c. klussendienst (SWOA) d. boodschappendienst e. ouderenwerk g. bureau Sociaal Raadslieden h. zorglijn i. vrijwilligers Vacature Bank j. diensten aan huis van de Rivas (bv kapper, opticien, pedicure) k. dagopvang voor allochtonen ouderen l. cursussen van de Rivas (bv senioren achter de computer, stevig ter been, seniorenfitness) 46.

bekend? nee

gebruik? ja nee

wachtlijst? ja nee

Indien u wel bekend bent met voorzieningen en activiteiten, maar er geen gebruik van maakt, om welke reden is dat dan? (meer antwoorden mogelijk) ik heb het niet nodig ik heb problemen met vervoer ik heb gezondheidsproblemen ik spreek de Nederlandse taal niet goed ik ken er niemand ik heb geen tijd weet niet

47.

Heeft u behoefte aan meer informatie van de gemeente? Kruis aan over welke onderwerpen u meer informatie wenst.

nee ja, over gehandicaptenvoorzieningen ja, over huishoudelijke hulp ja, over inkomen (aanvullende) bijstand, pensioen ja, over overige zorgvoorzieningen, zoals:

Indien u meer informatie wenst, vult u dan onderaan de vragenlijst uw naam, telefoonnummer en of adres in, zodat er contact met u kan worden opgenomen. 48.

Heeft u behoefte aan meer informatie over de mogelijkheden van Rivas?

ja nee Indien u meer informatie wenst, vult u dan onderaan de vragenlijst uw naam, telefoonnummer en of adres in, zodat er contact met u kan worden opgenomen.

56


H. Multiculturele samenleving De volgende vragen gaan over uw achtergrond en de reden van uw komst naar Nederland.

49.

Waar bent u geboren?

Nederland --> ga naar verder met vraag 52 Turkije een ander land 50.

51.

In welk jaar bent u naar Nederland gekomen?

Wat was voor u de belangrijkste reden om naar Nederland te komen?

werk in Nederland studie in Nederland sociale zekerheid in Nederland politieke situatie in eigen land medische redenen gezinshereniging huwelijk, gezinsvorming met ouders / familie meegekomen anders, namelijk:

I. Toekomst en wonen 52.

53.

Waar verwacht u uw oude dag door te brengen?

in Nederland grotendeels in Nederland, deels in Turkije grotendeels in Turkije, deels in Nederland in Turkije -->ga naar vraag 60 ik weet het nog niet elders, namelijk:

Wat zijn uw wensen voor uw woonsituatie in Nederland in de toekomst?

zelfstandig blijven wonen, met alle aanpassingen die nodig zijn bij mijn kinderen wonen samen wonen met andere ouderen anders, namelik:


57

54.

55.

56.

In hoeverre bent u bekend met Nederlandse woonvoorzieningen voor ouderen?

goed mee bekend een beetje mee bekend niet mee bekend

Zou u in een verzorgingshuis/verpleeghuis willen wonen?

ja --> ga naar vraag 57 nee weet niet --> ga naar vraag 57

Waarom zou u dat niet willen? (meerdere antwoorden mogelijk) mijn kinderen moeten voor mij zorgen als ik oud ben, het is een schande als ik naar een verzorgingshuis ga ik wil niet met andere ouderen samen wonen ik zou me daar niet thuis voelen tussen de Nederlandse mensen er is daar niemand die mijn taal spreekt ze houden geen rekening met mijn religie/ cultuur (halal eten, gebedsruimtes, gescheiden gebruiksruimtes voor mannen en vrouwen) geen duidelijke reden

57.

Wat zou voor u een belangrijke voorwaarde zijn om in een verzorgingshuis te wonen? erg belangrijk a. mogelijkheid tot halal eten b. zorgverleners die mijn moedertaal spreken c. medebewoners uit hetzelfde land van herkomst d. aanwezigheid van aparte gebedsruimten e. gescheiden gebruiksruimtes vrouwen f. anders, namelijk:

58.

voor

mannen

en

□ □ □ □ □

een beetje belangrijk

□ □ □ □ □

niet belangrijk

□ □ □ □ □

g. wil onder geen enkele voorwaarde in een verzorgingshuis wonen

Kent u verpleeghuis de Alblashof? ja nee

59.

Rivas gaat in de Alblashof een consultatie bureau voor allochtone ouderen starten, waar senioren hun gezondheid kunnen laten controleren en waar voorlichting wordt gegeven over gezonde voeding, zorghulpmiddelen of zaken rondom wonen, welzijn en voorzieningen als maaltijdservice of alarmering. Zou u hiervan gebruik willen maken? ja nee

58


J. Begraafplaats De volgende vragen gaan over plaats waar u begraven wilt worden. Wanneer iemand in Nederland begraven wordt, is men verplicht tot het betalen van grafrechten (kosten tussen de € 7,- en € 17,per maand).

In sommige plaatsen in Nederland zijn speciale moslimgraven met voorzieningen als een wasplaats voor bezoekers en in een aula de mogelijkheid het stoffelijk overschot te reinigen voor de begrafenis. Ook worden de overledenen hier begraven met hun gezichten richting Mekka.

60.

Waar zou u begraven willen worden?

in Alblasserdam ergens anders in Nederland In Turkije --> ga verder met vraag 63 ergens anders, namelijk:

61.

Wilt u begraven worden op een speciale begraafplaats voor moslims?

ja nee 62.

Als er in Alblasserdam een begraafplaats voor moslims zou zijn, zou u daar dan begraven willen worden?

ja nee K. Algemene vragen 63.

Wat is uw geboortedatum? dag

64.

maand

jaar

Hoe ziet uw huishouden eruit?

éénpersoonshuishouden tweepersoonshuishouden (gehuwd of samenwonend) twee-oudergezin met kind(eren) één-oudergezin met kind(eren) meerpersoonshuishouden (3 of meer volwassenen) anders


59

65.

Wat is uw hoofdbezigheid overdag? (gelieve slechts één antwoord aan te kruisen)

student / scholier betaald werk, met een vast contract betaald werk, via uitzendbureau of tijdelijk contract eigen bedrijf huisman / huisvrouw werkloos / werkzoekend gepensioneerd / VUT arbeidsongeschikt vrijwilligerswerk 66.

Wat is de hoogste schoolopleiding die u hebt afgerond?

geen onderwijs lagere school of basisonderwijs VMBO, MAVO, MULO, LBO MBO, niveau 1 MBO, niveau 2, 3 of 4 HAVO, VWO, HBS, MMS HBO of universiteit 67.

Als u opmerkingen over de vragenlijst hebt, wilt u die dan hieronder weergeven?

HARTELIJK DANK VOOR UW MEDEWERKING

60


Publicaties van het Onderzoekcentrum Drechtsteden Algemeen Trends Toekomst van Dordrecht Kerncijfers Drechtsteden 2008 Staat van de Drechtsteden Prognose plechtigheden op de Essenhof in Dordrecht 2005-2020 Bestuur en Imago Imago Oud Krispijn, Herhalingsmeting Vertrouwen in het bestuur en oordeel over de raadscommunicatie 2007 Imago onderzoek De Grote Rivieren Imago Oud-Krispijn Bekend maakt bemind Monitor Beeld van Dordt Wijkpanel Staart Imago

2009 2009 2008 2006

2008 2008 2007 2006 2005 2005

Bevolking Bevolkingsprognose per wijk gemeente Dordrecht 2007-2020 2008 Integrale leerlingenprognose gemeente Dordrecht 2002-2018 2003 Dordt op z’n droogst jaarlijks Dienstverlening Klanttevredenheidsonderzoek Sociale Dienst Drechtsteden Klanttevredenheidsonderzoek Wijklijn Klanttevredenheidsonderzoek Drechthopper Klanttevredenheidsonderzoek Monumenten Klanttevredenheidsonderzoek Parkeren 2006 Bekendheid, gebruik en tevredenheid website en E-loket Bekendheid en wensen Ondernemersloket Evaluatie waarderingsgesprekken

2009 2007 2006 2006 2006 2006 2005 2005

Economie en Arbeidsmarkt Monitor Binnenstad 2007 2008 Bedrijvenregister Drechtsteden 2007 2008 Monitor Route 23 Dordrecht en Drechtsteden ‘07 2008 Situatie, toekomstperspectief en randvoorwaarden voor ontwikkeling bedrijven buitengebied Dordrecht 2007 Passantenenquête Kernwinkelgebied 2007 Jongerenonderzoek Route 23 2006 Evaluatie vrijdagmiddagmarkt 2005 Koopgedrag, koopstromen en het functioneren van het aanbod in de sector dagelijkse artikelen 2005 Inkomen en Armoede Inkomensmonitor Dordt-West 2008 0-Meting SMS-Kinderfonds

2008 2006

Leefbaarheid en Veiligheid Veiligheidsbeleving op school 2008 2008 Sturen aan de wal, Brede aanpak jeugdcriminaliteit uitgelicht 2008 Politiekeurmerk Veilig wonen 0- en 1- meting 2007 Leefbaarheid en veiligheid Dordrecht 2007 2007 De burger over de buurtagent 2007 Evaluatie stadswachten in de wijken 2007 Leefbaarheid en veiligheid Zwijndrecht 2005 2006 Leefbaarheid en veiligheid in de Drechtsteden ‘05 2006 Leefbaarheid en veiligheid Oud-Beijerland 2006 2006 Wijkpanel Veilig opgroeien in de Staart 2006 Leefbaarheid en veiligheid in Sliedrecht 2005 2005 Leefbaarheid en veiligheid in Alblasserdam 2005 2005 Mobiliteit en Milieu Milieu in de Drechtsteden 2007 2008 Gebruik bestrijdingsmiddelen en meststoffen onder hoveniers nulmeting 2007 Evaluatie Wijkverkeersplannen 2006 Milieumonitor Dordrecht 2005 2006 Evaluatie Verkeersplan Binnenstad 2006


Belevingswaardeonderzoek oppervlaktewater Goeree-Overflakkee Evaluatie proef mini-container papier

2006 2005

Onderwijs Onderwijsmonitor Dordrecht 2006-2007 Overgang basisonderwijs - voortgezet onderwijs Huiswerkbegeleiding bij Dordtse zelforganisaties Laaggeletterdheid in Dordrecht Jongeren en huiswerk Kiezen voor beroepsonderwijs

2007 2007 2006 2006 2005 2005

Vrije tijd Recreatie in Dordrecht Vrijetijdsmonitor Dordrecht 2008 Evaluatie festival- en evenementenbeleid Dordrecht Publieksprofiel en economische en toeristische betekenis Sinterklaashuis 2006 Bereik en waardering RTV Dordrecht – herhalingsmeting Evaluatie Internationaal Poppentheater Festival Cultuurbereik 2005 Welzijn Bekendheid en gebruik Openbare Bibliotheek Dordrecht 2007 Inventarisatie behoefte dagarrangementen Hendrik-Ido-Ambacht Jongerenmonitor 2007 Mantelzorg Dordrecht 2007 Anatomische model van de civil society voor de WMO Factsheet Antilliaanse Dordtenaren 2008 Factsheet Jongerenparticipatie Ouderenmonitor 2007 Leefsituatie ouderen in Zwijndrecht 2006 Ban yuda otro – Antilliaans moederschap in Dordt Sociale voorzieningen in Hendrik-Ido-Ambacht Factsheet Sociale Staat van Dordrecht 2005 Integratiemonitor Dordrecht 2005 Realisatie- en exploitatiemogelijkheden hostelvoorziening Evaluatie kwaliteitsimpuls Stadspolder Opinie buurtwerk Inventarisatie WMO Drechtsteden Wonen Woonmonitor Drechtsteden 2008 Woonwensen senioren en aanbod van complexen Opinieonderzoek structuurvisie Papendrecht 2020 Opinieonderzoek structuurvisie Dordrecht 2020 Verhuisonderzoek Drechtsteden 2005 en 2006 Bewonersoordeel openbaar groen Enquête onderzoek Woonkeus en woonruimteverdelingssysteem Behoefte aanleunwoningen Sterrenburg

2009 2008 2007 2007 2006 2005 2005

2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2008 2007 2007 2007 2006 2006 2006 2006 2005 2005

2008 2008 2008 2007 2007 2007 2006 2005

Bovenstaande lijst bevat een selectie van publicaties van het OCD

Meer cijfers en trends kunt u vinden op onze website www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl

Informatie/bestellen: (078) 620 65 25 Onderzoekcentrum Drechtsteden Postbus 619 - 3300 AP DORDRECHT [email protected] www.onderzoekcentrumdrechtsteden.nl

61

Turkse ouderen in Alblasserdam

Recommend Documents