Mattheüs 5 vers 32 en 19 vers 9 Over hoererij en overspel Waarom leest men in de Bijbel dingen die er niet staan? Waarom spreekt de Westminster Confession over overspel, terwijl Gods Woord spreekt over hoererij? Is het om God te dienen en de woorden van Jezus in de praktijk te brengen, of is het om de mens en zijn werelds verlangens tegemoet te komen? Velen zien niet het grote verschil in betekenis van de woorden hoererij en overspel in het onderwijs van de Heere Jezus en van Paulus. Het is echter van het grootste belang om deze significante verschillen, en waarom de verschillende woorden gebruikt worden, te kennen om dit onderwijs goed te kunnen begrijpen. Waarom wordt er in de betreffende teksten in Mattheüs 5:32 en 19:9 zowel gesproken over hoererij en overspel? En wanneer er werkelijk gesproken wordt van overspel waarom staat er dan niet alleen overspel? In beide tekstgedeeltes gaat het bij hoererij om het Griekse woord “πορνεια por’neia.” Voor por’neia vindt men de volgende woordverklaringen door Strong in het Nederlands: 1. onwettige seksuele omgang. 2. ontucht, overspel, homoseksualiteit, gemeenschap met dieren, enz. 3. seksuele omgang met naaste verwanten, incest, huwelijk met naaste verwanten (Lev. 18, Deut. 22 ). 4. seksuele omgang met een gescheiden man of vrouw. (Markus 10:11,12 ) 5. metaforisch; de aanbidding van afgoden. 6. voor de verontreiniging met afgodendienst, zoals opgelopen door het eten van offers gebracht aan afgoden. Laten wij het woord “hoererij” zoals hiervoor omschreven, eens plaatsen naast het woord “overspel”, in het Grieks “μοιχαω moi’chao”. De betekenis is als volgt: 1. onwettige gemeenschap hebben met de vrouw van een ander, overspel plegen met. 2. Tevens de uitleg: overspel bedrijven, absolute: Mattheüs 5:32, 19:9 en Markus 10:12; επι γυναικα, jegens of tegen een (te weten; zijn wettige) vrouw, Markus 10:11. Hier zien wij voor overspel staan: “onwettige gemeenschap hebben met de vrouw van een ander”, dus met iemand die getrouwd is. De teksten die spreken over overspel en hoererij op een rij: Mattheüs 5:31-32: “Er is ook gezegd: Wie zijn vrouw verstoot, moet haar een echtscheidingsbrief
geven. Maar Ik zeg u dat wie zijn vrouw verstoot om een andere reden dan hoererij, maakt dat zij overspel pleegt; en wie met de verstotene trouwt, pleegt ook overspel.” Mattheüs 19:9: “Maar Ik zeg u: Wie zijn vrouw verstoot anders dan om hoererij en met een ander
trouwt, die pleegt overspel, en wie met de verstotene trouwt, pleegt ook overspel.”
1
Waarom gebruikt de Heere Jezus, alleen in het evangelie van Mattheüs, het woord hoererij als zogenaamde “uitzonderingsregel” en nergens anders. Marcus, Lukas en ook Paulus gebruikt de zogenaamde “uitzonderingsregel” niet. Wat bedoelt de Heere Jezus met het woord “por’neia” of het Hebreeuwse woord “taznuwth”? Waarom is de bijdrage van Mattheüs zo belangrijk voor ons? Laten wij, om die vraag te kunnen beantwoorden, eens teruggaan naar de tijd van het oude waarin het evangelie van Mattheüs door de Heere Jezus werd verwoord. Het evangelie van Mattheüs speelt zich af aan het begin van de bediening van de Heere Jezus en is vooral gericht op de joodse gelovigen, om hen ervan te overtuigen dat Jezus van Nazareth de beloofde Messias is. Mattheüs haalt menigmaal messiaanse profetieën, met betrekking tot de teksten van Jezus aan, om te laten zien dat deze in de persoon van Jezus vervult zijn. (Mattheüs 1:22-23; 2:15, 17-18; 9:27; 21:9). Velen hebben zich al afgevraagd waarom het onderwijs van Jezus, zoals in Mattheüs, niet verwoord wordt in de ander evangeliën zoals Markus en Lukas. Ook Paulus vermeldt niet zoiets als: “anders dan om hoererij”. Het antwoord daarom is dat het evangelie van Mattheüs voornamelijk gericht was op aan de Joodse toehoorders, het evangelie van Markus in het bijzonder gericht was aan de Romeinse toehoorders en Lukas meer gericht op de Grieks sprekende bevolking. Aangezien de Romeinse bevolking vrij onwetend was over het Oude Testament, zien wij in het Markus evangelie, maar ook in Lukas minder aanhalingen die naar de joodse wetten verwijzen. Een goed voorbeeld daarvan is het verschil in onderwijs door de Heere Jezus over echtscheiding. Markus schrijft hier als volgt in Markus 10:11-12: ” En Hij [Jezus] zei tegen hen: Wie zijn vrouw
verstoot en met een andere trouwt, pleegt overspel tegen haar. En als een vrouw haar man verstoot en met een andere trouwt, pleegt zij ook overspel.” Mattheüs 19:9: “Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaat, anders dan om hoererij, en een andere
trouwt, die doet overspel, en die de verlatene trouwt, doet ook overspel.” Mattheüs heeft het bij dit onderwerp alleen over de man die de vrouw verstoot terwijl Markus echter zowel over de man als de vrouw spreekt. Binnen de joodse gemeenschap kon namelijk alleen een man zijn vrouw wegzenden en niet de vrouw de man. Bij de Romeinen konden zowel de mannen van hun vrouwen scheiden als de vrouwen van de mannen. Hierdoor krijgen wij een beeld dat ieder evangelie specifiek gericht was op specifieke toehoorders. Dit is ook de reden waarom Mattheüs bepaalde aspecten ten aanzien van echtscheiding noemt die in de andere evangeliën niet voorkomen. Zoals wij weten wordt De Bergrede, in zijn geheel, (Mattheüs 5-7) alleen weergegeven in Mattheüs. In deze rede onderwijst de Heere Jezus de joodse toehoorders hoe zij in Hem gerechtigheid kunnen vinden. Mattheüs 5:17-20: “Denk niet dat Ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen; Ik ben
niet gekomen om die af te schaffen, maar te vervullen. Want, voorwaar, Ik zeg u: Totdat de hemel en de aarde voorbijgaan, zal er niet één jota of één tittel van de Wet voorbijgaan, totdat het alles geschied is. Wie dan een van deze geringste geboden afschaft en de mensen zo onderwijst, zal de geringste genoemd worden in het Koninkrijk der hemelen; maar wie ze doet en onderwijst, die zal groot genoemd worden in het Koninkrijk der hemelen. Want Ik zeg u: Als uw gerechtigheid niet
2
overvloediger is dan die van de schriftgeleerden en de Farizeeën, zult u het Koninkrijk der hemelen beslist niet binnengaan.” Het gaat hierbij niet om het verwerven van gerechtigheid door de wet en er, zoals de Farizeeën door werken naar te leven, maar door de Heilige Geest in ons hart te laten werken en van daaruit de Heere Jezus te willen navolgen. Jezus tilt Gods normen en waarden naar een hoger plan, naar een hoogte die alleen door Gods genade, door de Heilige Geest, bewerkt en bereikt kan worden. De Heere Jezus geeft, na diverse verhogingen van de wetten van Mozes, dan ook aan de joodse toehoorders te kennen dat Gods norm echtscheiding niet toelaat.
“Er is ook gezegd: Zo wie zijn vrouw verlaten zal, die geve haar een scheidbrief. Maar Ik zeg u, dat zo wie zijn vrouw verlaten zal, anders dan uit oorzake van hoererij, die maakt, dat zij overspel doet; en zo wie de verlatene zal trouwen, die doet overspel,” (Mattheüs 5:31) De joodse mannen hielden er, zoals de Heere Jezus zei, “vanwege de hardheid van de harten”, erg vrije ideeën op na wat betreft het zoeken van seksueel vertier (hoererij) bij andere vrouwen, mits deze niet gehuwd waren, want dan werd het overspel en konden beiden volgens de oudtestamentische wet gedood worden. Daarbij gold dat de mannen op een vrij eenvoudige manier hun vrouwen konden wegsturen, wanneer de man er “genoeg van had” volgens de regels van de volgers van Hillel, of doordat vrouwen zich seksueel onjuist gedragen hadden, volgens de school en leer van Shammai. Vanwege de aan de Farizeeën en Schriftgeleerden pittige onderwijzing zochten zij dan ook naar elke mogelijkheid om de Heere Jezus in de “val” te laten lopen. Een voorbeeld hiervan kent iedereen namelijk:
“En de Farizeeën kwamen naar Hem toe om Hem te verzoeken en zeiden tegen Hem: Is het een man toegestaan zijn vrouw om allerlei redenen te verstoten?” (Mattheüs 19:3) Hierna volgt de uitleg van de Heer;
“En Hij antwoordde en zei tegen hen: Hebt u niet gelezen dat Hij Die de mens gemaakt heeft, hen van het begin af mannelijk en vrouwelijk gemaakt heeft, en gezegd heeft: Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zich aan zijn vrouw hechten, en die twee zullen tot één vlees zijn, zodat zij niet meer twee zijn, maar één vlees? Dus, wat God samengevoegd heeft, laat de mens dat niet scheiden.” (vers 4-6) Het doel van de Farizeeën was klaarblijkelijk om Jezus ertoe te verleiden om te kiezen tussen de leer van Shammai of de leer van Hillel of de overlevering door Mozes met betrekking tot de scheidbrief.
“Zij zeiden tegen Hem: Waarom heeft Mozes dan geboden een echtscheidingsbrief te geven en haar te verstoten?” (Mattheüs 19:7) Door de jaren heen hebben velen zich gebogen over wat de Heere Jezus nu werkelijk bedoelt met het gedeelte in Mattheüs 5:32 en 19:9; “anders dan om hoererij,” terwijl Jezus kort hiervoor uitspreekt; “Wat God samengevoegd heeft, laat de mens dat niet scheiden” of zoals de grondtekst exacter zegt: “scheide de mens niet” als een gebod. Hoe kunnen wij een verklaring geven voor de woorden “anders dan of, behalve bij hoererij”, zonder dat wij een tegenstrijdigheid in de woorden van Jezus gaan aanbrengen? Want dat is juist datgene wat de Farizeeën trachten te bereiken, namelijk Jezus te pakken nemen op een verklaring die strijdig was met de wet van Mozes, of strijdig met Zijn eigen uitspraken.
3
De bedoeling van en met het woord “por’neai”, hoererij” of ontucht is daardoor van cruciale betekenis om te zien in hoeverre dit woord een aanleiding kan zijn tot Bijbels “verantwoorde” echtscheiding. Het is zo cruciaal dat het een verschil maakt tussen “leven en dood”. Welke uitleg wij ook zoeken, het kan en mag niet in tegenspraak zijn met de Heere Jezus Zijn eigen woorden en in daardoor niet in tegenspraak zijn met Gods heiligheid, normen, waarden en gezag. Laten wij vanuit de Griekse als ook de Hebreeuwse grondtekst nogmaals een weergave geven van de betekenissen die het woord hoererij kan hebben: πορνεια por’neia, zn. vr. 1. onwettige seksuele omgang. 2. ontucht, overspel, homoseksualiteit, gemeenschap met dieren, enz. 3. seksuele omgang met naaste verwanten, incest, huwelijk met naaste verwanten (Lev. 18, Deut. 22 ). 4. seksuele omgang met een gescheiden man of vrouw. (Markus 10:11,12 ) 5. metaforisch; de aanbidding van afgoden. Por’neia komt van het Griekse grondwoord: 4204 προνη ‘porne, zn vr en heeft de volgende betekenissen: a. een vrouw die haar lichaam verkoopt voor seksueel gebruik b. prostitué, hoer, iemand die zich overgeeft aan verontreiniging om er geld mee te verdienen c. iedere vrouw die zich aan seksuele omgang geeft, om er geld mee te verdienen of om haar lusten te bevredigen d. metaf. afgodendienares Een van de meest voorkomende verklaring voor het woord “hoererij”, en het gevolg van de toepassing daarop, is dat het woord wordt gepresenteerd als “overspel”. Omdat Jezus overspel expliciet noemt als resultaat en gevolg van hertrouwen na een echtscheiding is er geen logica te vinden voor deze uitleg. Vervolgens is de overspel toepassing van het woord in tegenspraak met Markus, Lukas en Paulus waar een uitzondering helemaal niet genoemd wordt en waar Paulus ook duidelijk echtscheiding verbiedt. Zelfs de discipelen zien de ernst van dit gebod in en zeggen vertwijfeld tegen de Heere Jezus in Mattheüs 19 vers 10:
“Als de zaak van de man met de vrouw er zo voor staat, is het beter niet te trouwen.” Nu begrijpen wij de uitspraak van de discipelen nog beter. God wil door Jezus Christus de weg open houden naar bewustwording, berouw, vergeving en herstel. Iets wat eigenlijk alleen maar mogelijk is door Gods Geest, genade en kracht en wat wij uit onszelf zo goed als onmogelijk kunnen bewerken. Tot slot enkele voorbeelden van situaties die zich kunnen voordoen. Voorbeeld 1:
4
Wanneer een man ongetrouwd is en met een getrouwde vrouw naar bed gaat, dan pleegt hij overspel binnen het kader van hoererij en zij pleegt hoererij.
Wanneer de man gescheiden is en iemand, die ongetrouwd is gaat met hem naar bed dan pleegt zij overspel (seksuele omgang met een de man van een ander) en hij pleegt overspel tegen de (verbonds)vrouw waar hij van gescheiden is en hoererij tegen de nieuwe vrouw (onwettige seksuele omgang).
Is hij gescheiden en weer getrouwd, dan is hij een overspeler, en is hij, door zijn scheiding van zijn (verbonds)vrouw, verantwoordelijk voor het overspel van zijn gescheiden (verbonds)vrouw en is zijn nieuwe partner een overspeelster, binnen het kader van hoererij, door onwettige gemeenschap met de man van een ander (verbondsvrouw).
Omdat zijn verbondsvrouw (wat God met hem heeft samengevoegd) nog leeft, leeft hij in overspel zolang zijn verbondsvrouw leeft en/ of de nieuwe relatie duurt.
Waarom? Omdat het woord “overspeler” of “pleegt overspel” een voort durende gebeurtenis is zo lang de situatie als hiervoor omschreven duurt. Welke Bijbeltekst is hier van toepassing en wat zijn de gevolgen? In de eerste plaats is Mattheüs 5:32 van toepassing in het veroorzaken van overspel door de man ten opzichte van de vrouw. In het geval dat de vrouw wel weer getrouwd zou zijn, zou de nieuwe partner overspel plegen.
“Maar Ik zeg u dat wie zijn vrouw verstoot om een andere reden dan hoererij, maakt dat zij overspel pleegt; en wie met de verstotene trouwt, pleegt ook overspel.” Ten tweede is Mattheüs 19-9 op de man van toepassing omdat hij, die verstoten heeft, met een ander trouwt.
“Maar Ik zeg u: Wie zijn vrouw verstoot anders dan om hoererij en met een ander trouwt, die pleegt overspel, en wie met de verstotene trouwt, pleegt ook overspel.”
5
