“Transport van paarden: praktische tips voor een fris paard bij aankomst” Het is tegenwoordig niet langer ongewoon om lange afstanden te overbruggen met je paard op weg naar een wedstrijd. Vandaag de dag worden een heel aantal paarden niet alleen via het klassieke wegverkeer, maar ook met het vliegtuig overgebracht naar hun bestemming. Veel voorkomende problemen die met transport kunnen samengaan zijn dehydratatie (uitdroging), obstipatiekoliek (verstopping) en Shipping fever. Een goed plan voor het verstrekken van voeder en water voor, tijdens en na het transport kan het risico op stress en gezondheidsproblemen verminderen. In dit artikel zullen een aantal topics in verband met voeding aangehaald worden om de reis voor uw paard zo aangenaam mogelijk te maken. Wat is langdurig transport en wat doet dit met een paard? Langdurig transport wordt in het wettelijk kader gedefinieerd als transport van meer dan acht uur internationaal of meer dan twaalf uur nationaal. In Europa spreken we in dat geval dus over het algemeen over internationaal transport. Onderzoek heeft uitgewezen dat langdurig transport een grote invloed kan hebben op het lichaam van een paard. Zo zal onder andere het hartritme gaan stijgen, de microflora van het spijsverteringsstelsel zal veranderingen ondergaan en het risico bestaat dat het paard zal uitdrogen. Paarden nemen namelijk minder water (en voeder) op tijdens transport dan onder normale omstandigheden. Een paard kan na een transport van 24 uur tot vijf percent van zijn lichaamsgewicht aan water verliezen. Dat klinkt misschien niet als heel veel, maar voor een paard van 500kg is dit toch al snel 25kg. Zeker bij reizen in warme en vochtige omstandigheden kan dit van belang zijn, want dan zweten paarden meer. Door de ontstane uitdroging bestaat het risico dat de darminhoud ook indroogt en kan het paard zelfs een obstipatiekoliek ontwikkelen. Alle transport bij paarden gaat gepaard met een zekere mate van stress. Dit kan aangetoond worden in het bloed onder de vorm van een stijging van het stresshormoon cortisol. Deze stijging in cortisol zal de immuniteit van het paard onderdrukken waardoor het dier gevoeliger wordt voor infecties. Eén van de mogelijke aandoeningen die vaak voorkomt bij paarden op transport is Shipping fever of pleuropneumonie (een bacteriële infectie van de longen en borstkast, zie tabel 1.). Dit gezien paarden tijdens transport vaak kort gebonden staan en hun hoofd niet naar beneden kunnen bewegen, waardoor de bacteriën in het ademhalingsstelsel niet meer efficiënt afgevoerd worden door de zwaartekracht.
Tabel 1. Hoe herken je dat je paard Shipping fever heeft?
Suf Geen eetlust Koorts Stijfheid Koliekachtige symptomen en rusteloosheid Verhoogde ademhalingsfrequentie Abnormaal ademhalingspatroon: bemoeilijkte oppervlakkig ademen, vaak met gespreide neusvleugels en soms ook met wijd uiteen geplaatste ellebogen Soms ook neusvloei en hoesten
Transport is vermoeiend voor paarden en kost ook energie. Acht uur rechtstaan in een bewegend voertuig verbruikt ongeveer evenveel energie als acht uur stappen (zie figuur 1.). Plan daarom na langdurig transport steeds wat rust in.
Figuur 1. Energieverbruik na 8 uur transport ten opzichte van de dagelijkse onderhoudsbehoefte aan energie voor een paard van 500 kg en ten opzichte van arbeid en ruwvoeder.
Wat bij kort transport? De bovenstaande beschreven effecten zijn minder uitgesproken bij kort transport, maar spelen zeker ook een rol. Hou er bij kort transport ook steeds rekening mee dat je paard vermoeid kan zijn (zie figuur 2.). Plan daarom geen intensieve training/wedstrijd in direct na aankomst, maar gun je paard eerst even wat rust.
Figuur 2. Energieverbruik na 2 uur transport ten opzichte van de dagelijkse onderhoudsbehoefte aan energie voor een paard van 500 kg en ten opzichte van arbeid en ruwvoeder. Wat kan ik hieraan doen als paardeneigenaar/groom? Adequate wateropname is zeer belangrijk bij transport. Sta uw paard toe om voldoende water te drinken voor vertrek en biedt dit ook aan tijdens de tussenstops (volgens de wet moet u ten minste om de acht uur even stoppen met rijden om de paarden te laten drinken en eten, en dit ook s ’nachts). Sommige paarden weigeren echter op dit ogenblik te drinken, dit kan bijvoorbeeld te maken hebben met het feit dat de waterbron op de vreemde locatie anders smaakt. Het is daarom steeds aangeraden om zelf voldoende water mee te nemen tijdens transport. Hou er ook rekening mee dat water soms een vreemde smaak kan krijgen door de container waar het in bewaard wordt. Je kan in dit geval eventueel een smaakje (zoals bijvoorbeeld appelsap) toevoegen aan het water om dit te maskeren en de wateropname te stimuleren. Laat het paard hier zeker één tot twee weken op voorhand al aan wennen. Wanneer je paard tijdens transport sterk heeft gezweet, kan je eventueel na aankomst het ontstane elektrolytentekort aanvullen. Hiervoor zijn verschillende commerciële elektrolytenpreparaten op de markt gebracht. Gebruik echter niet standaard na elk langdurig transport zomaar een elektrolytenpreparaat.
Wanneer het paard niet gezweet heeft, kan het toedienen van elektrolyten aan hoge concentraties het probleem van uitdroging ten gevolge van verminderde wateropname nog verergeren. Voeren tijdens transport is een goede methode om stress tegen te gaan. Voornamelijk ruwvoeder zal helpen om het paard bezig te houden en is goed voor een gezonde darmfunctie. Kies hier bijvoorbeeld voor nat hooi of voordroog Niet alleen nemen paarden op die manier dan extra water op, maar het is ook minder stoffig. Om de opname te vertragen kan u gebruik maken van een hooinet. Hang het net niet te hoog of te laag, dit om te vermijden dat het paard erin vast raakt of zijn nek te sterk moet strekken om erbij te kunnen. Paarden eten doorgaans minder goed bij transport dan onder normale omstandigheden, maar verbruiken wel nogal wat energie. Paarden mogen om die reden dan ook maximaal 24 uur aan één stuk (tussenpauzes om te drinken en te eten inbegrepen) getransporteerd worden en moeten daarna minstens 24 uur rust krijgen. Je kan eventueel de eetlust stimuleren door bijvoorbeeld een smakelijke mash of slobber aan te bieden, deze zal daarnaast ook nog de wateropname van het paard verhogen. Om aandoeningen zoals Shipping fever te vermijden is het belangrijk om het paard toe te staan zijn hoofd naar beneden te brengen tijdens transport. Gezien het om praktische reden vaak niet mogelijk is om paarden los te vervoeren, is het toch aangeraden een voldoende lang touw te gebruiken bij het vastmaken. Indien u het paard wanneer u even stopt met rijden hooi en water aanbiedt, biedt u dit ook best steeds vanaf de grond aan zodat het paard op dat ogenblik verplicht wordt om het hoofd naar beneden te brengen. Wetgeving Europese verordening 1/2005 inzake de bescherming van dieren tijdens het vervoer en daarmee samenhangende activiteiten Verplichting om te stoppen met rijden om de acht uur om de paarden te laten drinken en eten Paarden mogen maximaal 24 uur aan één stuk (tussenpauzes om te drinken en te eten inbegrepen) getransporteerd worden en moeten daarna minstens 24 uur rust krijgen
Samenvattend… voor, tijdens en na transport: Een goede voorbereiding is essentieel, zodat je later niet voor verrassingen komt te staan. Begin steeds tijdig met de nodige voorbereidingen en laat je paard één tot twee weken op voorhand reeds wennen aan de slobber, het natte hooi of het smaakje in het water. Plotse voedingswijzigingen kunnen immers aanleiding geven tot het ontwikkelen van koliek. Zorg er daarnaast steeds voor dat je voldoende water en voer mee hebt voor de hele reis. Reken zeker ook wat extra reserve voor het geval dat je in een lange file terecht komt of autopech krijgt onderweg. Stop onderweg regelmatig en geef je paard op dat ogenblik de kans om te eten en te drinken.
Ook de eerste dagen na transport is het belangrijk om er rekening mee te houden dat het paard nog vermoeid kan zijn, en een verminderde afweer heeft. Vermijd daarom zoveel mogelijk direct contact met andere paarden of indirect contact via gemeenschappelijke drinkbakken en emmers na aankomst. Dit gezegd zijnde wens ik u alvast een fijne reis toe!
Bronnen: Boensma, N., Van Weyenberg, S., Panneman, H., Mulder, L., Timmerman, H.M., Hesta, M., Buyse, J., Janssens, G., Van Doorn, D. A. (2006). The effect of transportation and probiotic administration on the microflora of horses using microbial community profiling and characterisation: a pilot study. Proceedings Horse health nutrition: Third European Equine Health and Nutrition Congress, Ghent university, Merelbeke, Belgium, 2006, pp. 83-89. Clark, D.K., Friend, T.H., Dellmeier, G. (1993). The effect of orientation during trailer transport on heart rate, cortisol and balance in horses. Applied Animal Behaviour Science 8, 179-189. Codazza, D., Maffeo, G. and Redaelli, G. (1974). Serum enzyme changes and haemato-chemical levels in thoroughbreds after transport and exercise. Journal of the South African Veterinary Association 45, 331-334. De Paepe, K. (2011). Welzijn bij het transport van paarden. Uit Vlaamse sectordag paarden 2011. Doherty, O., Booth, M., Waran, C., Salthouse, C., Cuddeford, D. (1997). Study of the heart rate and energy expenditure of ponies during transport. Veterinary Record. 6, 589–592. Friend, T.H., (2000). Dehydration, stress, and water consumption of horses during long-distance commercial transport. Journal of Animal Science 78, 2568-2580. Friend (2001). A review of recent research on the transportation of horses. Journal of Animal Science 79, E32-E40. Geor, R.J., Harris, P.A., Coenen, M., 2013. Equine applied and clinical nutrition: health, welfare and performance. Saunders Elsevier, pp. 565. King, C. (2006). Long-distance transport and the performance horse. Horses Incorporated.
