Praktische tips voor mensen met een ileostoma

Wilhelmina Ziekenhuis Assen

Vertrouwd en dichtbij

Informatie voor patiënten

Praktische tips voor mensen met een ileostoma

zz

1 U hebt een ileostoma. In deze brochure krijgt u adviezen voor de verzorging van uw stoma en uw voeding.

Als u vragen hebt, kunt u altijd contact opnemen met uw stomaverpleegkundige.

Legen van het zakje Uw stoma produceert voortdurend ontlasting. Ileostomazakjes hebben een afvoer aan de onderkant. Daardoor hoeft u niet steeds het zakje te verwisselen, maar kunt u het gewoon legen. Het beste kunt u het zakje legen als het voor een derde tot de helft vol is. Verwisselen van het opvangmateriaal Een eendelig opvangsysteem moet u één of twee keer per dag verwisselen. De huidplak is namelijk gemaakt voor één dag. Bovendien kan het filter verzadigd zijn en laat dan geur door. Bij een tweedelig opvangsysteem moet u het zakje één of twee keer per dag verwisselen, maar kan de huidplak een paar dagen blijven zitten (3 à 4 keer per week verwisselen). Hoe lang precies hangt af van de huidplak. Benodigdheden Leg voor u het opvangmateriaal gaat verwisselen, alvast de volgende benodigdheden binnen handbereik klaar:  materiaal om de huid en de stoma mee schoon te maken, zoals toiletpapier, natte en droge schoonmaakdoekjes of een washandje  nieuw opvangmateriaal (met de juiste opening)  eventuele hulpmiddelen, zoals beschermende spray, crème, opvulpasta of een ring ( altijd in overleg met de stomaverpleegkundige)  een afvalzakje om het oude materiaal in te doen  eventueel iets om uw kleren mee te beschermen, zoals een handdoek  eventueel een wasknijper om uw kleren mee vast te zetten Zorg ervoor dat u altijd een voorraad opvangmateriaal in huis hebt, bijvoorbeeld voor een periode van twee weken!

2

Werkwijze Bij het verwisselen van het opvangmateriaal gaat u als volgt te werk: 1. Kies de houding die voor u het gemakkelijkst is, staand, zittend of liggend. 2. Pak eventueel een handdoek om uw kleren te beschermen. 3. Zet eventueel uw bloes of overhemd vast met een wasknijper. 4. Verwijder het opvangmateriaal: Bij een eendelig systeem verwijdert u het zakje met daaraan vast de huidplak. Doe dit niet te ruw, ondersteun de huid goed. Bij een tweedelig systeem verwijdert u het zakje en alleen als het nodig is, ook de huidplak. Doe dit laatste niet te ruw, ondersteun de huid goed. 5. Maak bij een tweedelig systeem, als alleen het zakje verwisseld hoeft te worden, de stoma en de huidplak binnen de flens schoon. Controleer of er geen ontlasting tussen de stoma en de huidplak is gekropen. Maak de huid schoon met toiletpapier, natte en droge gazen of een washandje. Gebruik hierbij lauw water. Als er pleisterresten achterblijven, kunt u eventueel huidvriendelijke schoonmaakdoekjes gebruiken. Gebruik deze zo min mogelijk, want ze kunnen de huid ontvetten. Na gebruik van deze middelen de huid goed schoonmaken met lauw water. Resten van de ‘kaasplak’ kunt u rustig laten zitten. 6. Maak de huid rond de stoma droog met een droog gaasje. Gebruik nooit een föhn om de huid te drogen. Doordat de stoma ongevoelig is, loopt u het risico zich te branden. 7. Breng het nieuwe opvangmateriaal voorzichtig aan, van onderen naar boven. Let op dat het opvangmateriaal goed rond de stoma aansluit. Probeer de buikhuid zoveel mogelijk te strekken, om huidplooien te vermijden. Controleer regelmatig met een malletje of de grootte van de stoma is veranderd. Vooral de eerste drie maanden. Druk de huidplaat goed aan, vooral rond de stoma. Controleer bij een tweedelig systeem of het zakje goed vast zit door er aan te trekken. Controleer goed of het zakje dicht is van onderen. 8. Was uw handen.

3

 Tijdens het verwisselen van het opvangmateriaal kan de stoma wat gaan bloeden. Dep dit met een nat gaasje. U hoeft zich hier geen zorgen over te maken.  Het is belangrijk dat de huid rondom de stoma vrij is van haar. Zo nodig moet de huid regelmatig worden geschoren. Altijd van de stoma afscheren! Gebruik geen ontharingscrème! De stomaplak kan daardoor zijn plakkracht verliezen. Het is ook mogelijk om de huid (op eigen kosten) te laten laseren. Douchen en baden Bij een eendelig systeem kunt u zelf beslissen of u zonder opvangmateriaal wilt douchen of baden. Houd er wel rekening mee dat u ontlasting kunt verliezen. Bij een tweedelig systeem kunt u het beste met het zakje douchen of baden, als de huidplaat niet verwisseld hoeft te worden. U kunt beter geen badolie gebruiken. Het risico bestaat dat de huidplaat daardoor minder goed blijft kleven. Vakantie Voldoende opvangmateriaal Als u met vakantie gaat, neem dan voldoende opvangmateriaal mee. Het beste kunt u een deel van het opvangmateriaal in uw koffer meenemen en een deel in uw handbagage. Mocht u één van beiden kwijtraken, dan zit u niet meteen zonder. Als u tijdens de vakantie uw voorraad toch nog moet aanvullen, is het belangrijk dat u goed weet welk materiaal u gebruikt. Vliegreis Als u met het vliegtuig reist, mag u vijf kilo extra bagage meenemen. Het is dan handig om een stomapaspoort bij u te hebben. U kunt bij de stomaverpleegkundige een brief op naam krijgen. U kunt dan aan de douane laten zien dat u een stoma draagt en dat u dus het recht hebt om meer bagage mee te nemen.

4

Auto Laat bij warm weer het materiaal niet in de auto liggen. De huidplaat is daarna namelijk niet meer te gebruiken. Hotel Als u in een hotel overnacht, neem dan iets mee ter bescherming van het matras in verband met eventuele lekkage. Warme landen Wanneer u in tropische of subtropische landen verblijft, hebt u te maken met hogere temperaturen en met andere hygiënische omstandigheden. Hierdoor is het gevaar van diarree extra aanwezig. Neem geen onnodige risico’s. Maak geen gebruik van:  ongekookt leidingwater  ijs of ijsblokjes  rauw vlees of rauwe vis  rauwe groenten  ongeschild fruit Zorg er bovendien voor dat u altijd Oral Rehydration Salts (ORS), bouillontabletten of zouttabletten bij u hebt

5

Problemen met uw ontlasting Verstopping Om verstopping te voorkomen, is het belangrijk dat u veel drinkt (1,5 tot 2 liter per dag, uw eten goed kauwt en groenten klein snijdt. Bepaalde voedingsmiddelen kunnen verstopping veroorzaken:  asperges  bleekselderij  champignons  maïs  zuurkool  rauwkost  noten en pinda’s  taai en draderig vlees  citrusfruit  verse ananas  gedroogde vruchten, zoals dadels, vijgen, pruimen  kokosproducten, popcorn, amandelspijs Voedingsmiddelen die veel vezels bevatten en daardoor laxerend werken, zijn:  volkorenbrood, roggebrood, volkorenbeschuit, volkorenbiscuit  brinta, havermout, griesmeel, muesli, zilvervliesrijst  volkoren pasta

Als uw stoma verstopt raakt, neem dan direct contact op met uw stomaverpleegkundige, huisarts of specialist!

6

Waterdunne ontlasting  voldoende drinken  voldoende zout gebruiken (extra bouillon, ORS)  iets eten bijvoorbeeld een cracker, beschuit of biscuit  controleren hoeveel urine u verliest; als u veel minder dan anderhalve liter urine verliest; waarschuw dan uw huisarts of specialist!  de kleur van uw urine controleren; als deze heel donker is, is dit een aanwijzing dat u te weinig vocht krijgt  uw gewicht controleren; bij opvallend gewichtsverlies uw huisarts of specialist waarschuwen! Buikkrampen  uw buik masseren  bij aanhoudende krampen uw huisarts of stomaverpleegkundige waarschuwen Vaste ontlasting Voor een betere indikking van de ontlasting is het belangrijk om eten en drinken goed te spreiden over de dag. Als de ontlasting te dun is, kunt u drinken combineren met een zetmeelrijk product, bijvoorbeeld een cracker met hartig beleg, een beschuit met hartig beleg of een zoute biscuit. U kunt beter geen grote maaltijd nemen vlak voor het slapen gaan, aangezien dit de ontlasting kan bevorderen en uw nachtrust eventueel kan verstoren. Neem contact op met uw stomaverpleegkundige of uw arts als u te maken krijgt met één van de volgende problemen:  plotselinge verandering in lengte, grootte of kleur van de stoma  een vernauwing, breuk of uitstulping van de stoma  pijn of krampen, voordat de ontlasting uit de stoma komt  veelvuldige lekkage  huidproblemen  plotselinge verandering in de hoeveelheid ontlasting zonder dat u meer bent gaan eten of drinken  veel aandrang op uw anus zonder dat er iets komt of veel slijmverlies uit uw anus.

7

Algemene voedingsrichtlijnen  eet langzaam en kauw goed  eet regelmatig en sla geen maaltijden over  gebruik voldoende vocht, ten minste 1,5 tot 2 liter per dag  gebruik voeding die rijk is aan vezels  gebruik extra zout Zouttekort Met een ileostoma is het volgen van een speciaal dieet niet nodig, maar u moet wel voldoende zout en vocht gebruiken. Doordat u uw dikke darm niet meer hebt, wordt er namelijk minder zout opgenomen. (Hebt u hartklachten, dan moet u voorzichtig zijn met extra zout.) Klachten bij zouttekort  vermoeidheid  duizeligheid  prikkelbaarheid  slaapstoornissen  concentratiestoornissen  spierkrampen  snel gewichtsverlies Om het verlies van zout aan te vullen, is het verstandig om extra zout te gebruiken. Keukenzout (natriumchloride, afgekort NaCl) kunt u ruim over uw eten strooien. Ook andere producten kunnen u helpen zouttekort te voorkomen. Houd er wel rekening mee dat een aantal zoutrijke producten ook veel calorieën bevat. Gebruik deze producten niet of met mate als u te veel in gewicht toeneemt. Grote schommelingen in uw gewicht kunnen op den duur problemen geven met uw stoma en de verzorging ervan. Als u te zwaar wordt, kan bijvoorbeeld lekkage en daardoor huidirritatie ontstaan.

8

Producten die veel zout en weinig calorieën bevatten  keukenzout  aromat  ketjap, zoet en zout  maggi  tomatenketchup  curry  rookvlees  rauwe ham  20+ en 30+ (smeer)kaas  groentesap/tomatensap  bouillon  heldere soep Producten die veel zout en veel calorieën bevatten  bacon  cervelaatworst  salami  ontbijtspek  48+ (smeer)kaas  rookworst  chips en zoutjes  haring Drop is geen goede zoutleverancier. In drop wordt namelijk geen gebruik gemaakt van keukenzout, maar van salmiakzout (ammoniumchloride). Vochttekort Als u weinig plast en uw urine is donker van kleur is, dan kan dit een teken zijn dat u te weinig heeft gedronken. Klachten bij vochttekort  dorst  sufheid  vermoeidheid  verminderde eetlust

9

Het is belangrijk om, verdeeld over de dag, 2 tot 2,5 liter te drinken. Dit komt overeen met de inhoud van ongeveer 16 tot 20 kopjes. Onder vocht worden niet alleen dranken verstaan. Alle vloeibare producten worden meegerekend zoals soep, yoghurt, pap en vla. Gasvorming (winderigheid) Gasvorming (winderigheid) is niet te voorkomen. Het is een normaal gevolg van de spijsvertering. Ongeveer 70% van de gassen in de darm bestaat uit ingeslikte lucht. Doordat een stoma geen kringspier heeft, hebt u het laten van winden niet onder controle. Het heeft geen zin om maaltijden over te slaan om gasvorming te voorkomen aangezien een lege darm ook gasvorming veroorzaakt Om gasvorming tegen te gaan, is het belangrijk dat u langzaam eet en drinkt en niet te veel praat tijdens het eten. Ook door te roken of kauwgum te kauwen kunt u last krijgen van gasvorming. Bepaalde voedingsmiddelen en dranken werken extra gasvormend:  groenten ui, prei, spruiten, koolsoorten (met uitzondering van bloemkool en broccoli), champignons  fruit onrijpe banaan, meloen, vruchtensap  peulvruchten bruine bonen, witte bonen, kapucijners, linzen, erwten  aardappelen nieuwe aardappelen  kruiden en specerijen scherpe kruiden en specerijen (o.a. sambal, knoflook, Spaanse peper)  dranken bier, koolzuurhoudende dranken  diversen melk, producten met veel suiker of alcohol

10

Ontluchten van het opvangzakje Het ontluchten van het opvangzakje gebeurt via een filter. Dit gaat geurloos. Als het opvangzakje bol blijft, is het filter waarschijnlijk verzadigd en moet het opvangzakje worden vervangen of geleegd. Een filter werkt ongeveer twaalf uur. Door het filter kan het opvangzakje vacuüm trekken. Soms helpt het om het filter af te plakken met de bijleverde stickers. Geurvorming Door bepaalde voedingsmiddelen kan uw ontlasting sterk gaan ruiken:  groenten kool, ui, prei  peulvruchten bruine bonen, witte bonen, kapucijners, linzen, erwten  vis alle soorten  kruiden en specerijen scherpe kruiden en specerijen (o.a. sambal, knoflook, Spaanse peper)  diversen eieren, kaas, vitamine B-tabletten Door het gebruik van karnemelk of yoghurt gaat uw ontlasting minder sterk ruiken. Als u uw ontlasting ruikt, terwijl u niet aan het verschonen bent, controleer dan of het opvangzakje, de plaat of het filter misschien lekt. Geurvorming bij het verwisselen of ontluchten van het opvangzakje kunt u tegengaan door een lucifer af te strijken. Kleurvorming Sommige voedingsmiddelen kunnen de ontlasting verkleuren, zoals:  bietjes (rode ontlasting)  bosbessensap, spinazie en ijzerpreparaten (zwarte ontlasting)

Nuttige websites  www.levenmeteenstoma.nl  www.stomaatje.nl  www.stomalingerie.com  www.stomavereniging.nl Verder hebben alle firma’s waar u stomamateriaal kunt bestellen, hun eigen website. Stomaverpleegkundigen WZA  Hannie Bouwman  Willem Vianen  Martijn Leemhuis maandag t/m vrijdag van 8.00 uur tot 16.30 uur (0592) 32 55 49 [email protected]

Wilhelmina Ziekenhuis Assen Europaweg-Zuid 1 Postbus 30.001 9400 RA Assen Telefoon (0592) 32 55 55 www.wza.nl

© 2014 WZA

chiru46 – juli 2014

Bereikbaar: Telefoon: E-mail: