Transcript bij videofragment Schiermonnikoog Oefening 3.1 e.v. (Presentator) Eh eerst eh de Nederlandse stranden. Die worden al jaren opgespoten met zand om hun beschermende kustfunctie te behouden. Door weer en wind verdwijnt er immers eh veel zand. Maar op Schiermonnikoog daar vindt een tegengestelde ontwikkeling plaats. Het eiland groeit! En wel zoveel dat een deel van Schiermonnikoog nu zelfs over de gemeente- en provinciegrens valt. Natuurmonumenten is daar natuurlijk blij mee, maar burgemeester Fennema die wil duidelijkheid, want wie is er bij calamiteiten verantwoordelijk voor het nieuwe stuk Schiermonnikoog?
(O. Overdijk, beheerder Waddengebied; tekst in beeld) Daarginds, aan de horizon, waarschijnlijk een beetje mistig, maar daar zie je het Willemsduin. En dat Willemsduin, daar staat een baken op, dat zie je er bovenuit steken. En dat was, vijftig jaar geleden, het allerlaatste duin van het eiland. Dat baken staat recht tegenover paal veertien, kilometerpaal veertien. En hier zijn we bij kilometerpaal zestien tweehonderd. Dat betekent dus dat er tot op hier al 2200 meter is bijgegroeid. Maar dat is nog niet alles, want die kant op gaat het nog een dikke twee kilometer verder. En ik schat al met al dat er zo vier kilometer is bijgekomen de laatste vijftig jaar.
(B. Fennema, burgemeester Schiermonnikoog; tekst in beeld) Nou, ik heb hier twee kaarten van de topografische dienst, één is van 1984, dat is deze, en één is van 1998, dat is deze. En we zien eh op die kaarten dat in 1984 eh het gebied van de eh van het eiland royaal binnen de grens van onze gemeente viel. Dit is een grens tussen de gemeente Eemsmond in Groningen en de gemeente Schiermonnikoog, deze lijn. Op die kaart van 98 zien we dat eh het eiland eh behoorlijk over de grens is heengegroeid, over onze gemeentegrens. En dús ook over de provinciegrens, want de gemeentegrens valt samen met de provinciegrens.
(Voice over) Het nieuwe stuk Schiermonnikoog heeft ook voordelen. Er ontstaat natuur die op het oorspronkelijke eiland niet kon leven.
1
(O.Overdijk, beheerder Waddengebied) Als het eiland groter wordt en meer body krijgt, dan betekent het ook dat er bijvoorbeeld eh een zoetwaterbel onder het eiland zich kan gaan vormen. Hè, als je hier een gaatje graaft dan heb je zout water, want we staan hier op het strand. Maar als er echt duinvorming gaat plaatsvinden en daar komt regenwater in, dan blijft dat regenwater daar zitten en kan plasjes vormen. Nou, die plasjes, die kunnen weer dienen als drinkwater voor vogels of voor hazen. En zo kan dus eh de natuur meegroeien, zeg maar, met de natuurlijke ontwikkelingen die hier plaatsvinden.
(C. Visser, hoofd Rijkswaterstaat Schiermonnikoog; tekst in beeld) We hebben een zeestroming van west naar oost. Dus van dat opgespoten zand op andere eilanden, … zou best kunnen zijn dat Schiermonnikoog daarvan profiteert aan de oostkant van Schiermonnikoog, waar minder stroming is.
(Interviewer, buiten beeld) En is dat bijzonder, dat dat gebeurt?
(C. Visser, hoofd Rijkswaterstaat Schiermonnikoog) Dat is in het Waddengebied wel bijzonder, omdat praktisch alle eilanden problemen hebben om te blijven waar ze zijn. Schiermonnikoog is wat dat aangaat een heel makkelijk eiland, zijn nooit kustproblemen en zelf groeit het.
(B. Fennema, burgemeester Schiermonnikoog) Als in dat gebied iets gebeurt eh, ja, dan zouden we daar eigenlijk niet bevoegd zijn om daar iets te doen en dat kan natuurlijk niet. En vandaar dat wij zeggen, ja, je moet het óf oplossen door goede afspraken te maken met je buurgemeente, óf je moet de grens opschuiven, zodat dat gebied ook binnen onze gemeente valt.
(C. Visser, hoofd Rijkswaterstaat Schiermonnikoog) Op de Noordzee worden allerlei stoffen vervoerd in containers met scheepvaart. Zou hier nou iets gebeuren wat wat best best mogelijk is en je zou hier een stranding krijgen van een container of van een schip met gevaarlijke stoffen, dan zul je nú met 2
mekaar af moeten spreken op wie z’n gebied het is en wie draagt daarvoor de verantwoordelijkheid. En als die burgemeester Fennema dat nu aankaart, dan zeg ik, ja, je kunt dat veel beter nú bespreken dan wanneer daar een eventuele ramp zich voordoet en je dán moet afvragen wie daar eh verantwoordelijk voor is.
(O.Overdijk, beheerder Waddengebied) Hier zijn we bij de laatstgevormde duintjes. Dat zijn de allerjongste duintjes van Schiermonnikoog. Die zijn nog maar enkele jaren oud. En als je nog verder die kant op kijkt, dan zie je dat de duinen steeds ouder worden en hoger worden en steeds weelderiger begroeid. En in die duinvorming daar gaan dus weer andere processen spelen, zoals die verzoeting van dat regenwater wat erin valt en wat daar zich verzamelt en beschikbaar komt voor planten, maar ook voor dieren. Er zijn vogelsoorten die zijn helemaal op dat zoete water eh gericht. Die kunnen eh niet zonder zoet water leven. Dus in het verleden konden die hier gewoon niet niet niet niet zijn, maar nú door dat zoete water kunnen ze hier ook leven. Recent heeft zich eh hier een eh een lepelaarkolonie gevestigd. Dat is nou tien jaar geleden. En eh ja, door dat de oppervlakte zo enorm gegroeid is, is ook die kolonie meegegroeid. En inmiddels, zeggen we met enige trots, is het de grootste lepelaarkolonie van heel Nederland.
(B. Fennema, burgemeester Schiermonnikoog) Als wij moeten nadenken over een nieuwe grens dan moet je daar ook rekening mee houden, moet je hem vrij royaal nemen eh, zodat ook niet over 10 jaar opnieuw die discussie hoeft te worden gevoerd. Hè, je kan geen flexibele grens maken tussen overheden, maar…dus je moet wel een marge inbouwen eh maar daar zullen we dus ook over verder moeten praten we zullen ook moeten praten met Rijkswaterstaat bijvoorbeeld, want die weet….voorspellingen heeft hoe die groei verder zal doorgaan.
3
Transcript bij videofragment De Koepel Oefening 7.16 e.v. De Koepel (Presentatrice Studio-NL) ‘t Is één van de markantste gebouwen van Haarlem: de koepelgevangenis. Er staan in Nederland maar drie van dit soort gevangenissen. En de koepel in Haarlem bestaat precies honderd jaar. Aangepast aan de moderne tijd doet het gebouw, dat inmiddels Rijksmonument is, namelijk nog steeds dienst als gevangenis. (W. Spruit, schrijver “Bajes aan het Spaarne”) ’t Is niet gemakkelijk gegaan. Eh, men had hier al een aantal voorzieningen op dat vlak, dus een klein huis van bewaring, een opvoedhuis, eh noem maar op. Dus men men wilde eigenlijk in één klap eh dáár van af in de stad en dan net aan de rand van de stad zo’n gebouw neerzetten. Nou, dan krijg je natuurlijk nog in Den Haag de discussie van hoeveel geld moet dat kosten en dan spreek je niet over de miljoenen van nu, maar toch ook wel over een aantal tónnén. Nou, dat hele verhaal heeft echt wel een jaar of vijf, zes geduurd en uiteindelijk heeft men dus toch in eh in achttien eh zevenennegentig definitief gekozen voor deze plek en is in negentienhonderd-en-één eh de koepel uiteindelijk eh geopend. ‘t Was wel een verschijnsel in die tijd, dat er eh gezocht werd naar een model eh met name een Brits model om een gevangenis zodanig te bouwen ja dat je van van binnenuit toch zicht had op alle mensen die daar verbleven. Dus een eh een rotonde een koepelvorm betekent toch dat je vanuit het middelpunt eigenlijk zicht hebt op alle eh bewoners van eh van de gevangenis.
(F. Willems, oud bewaarder) Dit is het centrum van de koepel. In deze k ruimte stond de hoofdbewaarder vroeger en die stond dan te kijken en dan kon die alle hele cirkel kon die alle gedetineerden die er nu nog eigenlijk uitkwamen en het personeel of ze op de plaats waren of ze niet achter weggekropen waren kon die alles controleren op dit punt. (kort muzikaal intermezzo)
4
Je voelt je eigen juist machtig. ‘t Is juist helemaal niet dat machteloze. ’t Is het fijne eigenlijk dat je ken zien wat er alles gebeurt. Je hebt in wezen controle op dit hele gebeuren, als jij hier staat.
(Interviewer) Mag ik uw handen eens zien? Want daar werd u vroeger op geselecteerd, heb ik me laten vertellen.
(T. Voskuil, oud bewaarder) Ja vroeger wel, vroeger wel. Dan werd je echt op eh op de handen eh geselecteerd, inderdaad.
(Interviewer) En deze handen zijn goed bevonden
(T.Voskuil) Deze handen zijn inderdaad goed bevonden. Maar toen ik hier kwam toen eh was dat al een beetje minder. De eh de geluiden en eh dat is een eh een nadeel. En eh als je een beetje g eh ervaren gevangene hebt, dan in de nachtdienst dan willen ze nog wel eens een keertje eh wat uithalen en dan weet je eigenlijk niet waar het vandaan komt. En dat is dan wel weer een nadeel.
(F. Willems) Nou, als wij op een gegeven moment hier n in deze ruimte stonden en we deden zo, naar buiten toe, dan gingen alle deuren die open stonden gingen dicht en dan was er iets aan de hand. En op een gegeven moment werd er op een gegeven moment gewezen naar een afdeling, twee, en dan werd dáár was iets aan de hand en dan werd alles dichtge alle deuren gingen vroeger dicht, nu niet meer vroeger gingen ze dicht en dan werd het gewoon eh werd er gewoon …(onverstaanbaar woord) opgetreden door de bewaarders.
(W. Spruit)
5
Er is altijd eh getracht en daar is men eh denk ik ook wettelijk aan ge eh in in geslaagd om er een een gebouw van te maken dat toch nog voldoet aan de eisen van deze tijd. Er is altijd geprobeerd om eh van destijds zeg maar gezamenlijk op één zaal daar toch voor de individuele eh eh cellen voor te maken eh waar een keuken nodig was anders dan twintig jaar geleden werd er weer een gebouw bijgetrokken of in intern wat verbouwd waardoor het ook kan blijven bestaan in deze vorm.
(T. Voskuil) Dit is dus de standaardcel zoals die hier is. Eigenlijk sinds kort tenminste sinds kort sinds een aantal jaren hebben we dus een eh natte hoek eh veel makkelijker dan hebben we dat gezeur niet met die strontemmers wat nog wel eens een keer van boven naar beneden viel. Televisie, ’t lijkt leuk maar moeten ze wel huren, daar moeten ze voor betalen. In het begin waren wij daar eh móórdisch (?) op tegen dat ze een eh televisie op cel krijgen want eh ’t begon op een eh hotel te lijken. Eh, we waren er al heel snel achter dat dat eh een hele goede beveiliging was dit. Kijk ’s avonds zitten ze op cel en eh dan zitten ze lekker televisie te kijken en dan komen ze niet op eh rare gedachten.
(F. Willems) De gedetineerden die in de cellen zit hebben toch een bepaalde humane benadering gekregen. En niet meer dat afstandelijke niet meer ’t is een boef en wij zijn de goeden en dat zijn de slechten. Dat is er niet meer. Dat zei: je moet proberen die mensen terug te brengen in de maatschappij. En dat is de opzet geworden dus daar is ’t de wat voorheen ’t gebouw was is nu eigenlijk ten gunste want je hebt veel meer contact met ze.
(T. Voskuil) Eén van de bekendste verhalen van eh dat we met eten langskwamen bij de gestoorde gedetineerde dat hij met z’n laken om stond en eh hij was Julius Caesar en hij wilde alleen eten als de rest van z’n troepen ook eten kreeg. Dus we keken zo eens die cel binnen en zeiden van nou, op zoveel mensen hebben we dus niet gerekend. Hij zei, nou dan hoef ik ook niet. Toen was het afgelopen klaar, we hebben hen ook niet meer gehoord. Ja dat zijn schitterende dingen. Je moet daar moet je gewoon in meegaan. Als je er tegen gaat dan dan dan dan dan gaat dat niet goed. 6
(F. Willems) Het is eigenlijk één dorpje een gr dorpje van driehonderd, driehonderdvijftig man wat eigenlijk in Haarlem is wat eigenlijk op zichzelf staat. ’t Is een dorpje in de stad.
7
Transcript bij videofragment Bakkum Oefening 1.12 e.v.
Bakkum Vandaag is de opening van het kampeerseizoen. Een van de oudste campings van Nederland, kampeervereniging Bakkum, kent daarin een lange traditie. Iedereen stond dit weekeinde te trappelen van geduld om de caravan naar zijn plek te slepen, de kozijnen te soppen of het huisje weer in elkaar te zetten. Bakkum, bakermat van kamperend Amsterdam.
(Polygoonjournaal 1951) Dit is de start voor de vreemdste veldloop die Nederland kent en die met atletiek niets te maken heeft, wel met kamperen. Al deze mensen rennen namelijk om het hardst om de plaats te veroveren waarop ze van de zomer graag letterlijk hun tenten willen opslaan. Het kampeerterrein in Bakkum moet telken jaren op deze wijze worden verdeeld, omdat er anders ruzie gemaakt wordt over de plaatsen. Dat wordt nu vermeden. Wie een nummer heeft veroverd is er nog niet. Hij moet direct bezit nemen van het terrein en dat kan op vele manieren gebeuren. Hij moet er in ieder geval een eigendom neerpoten
(mevrouw M. van Berkum) Mijn caravan die staat daar verderop helemaal en eh ik ben al zo’n beetje klaar. Dus eh nou ja, dan help je elkaar natuurlijk. Dat is ook leuk. Het is wel eh een werk natuurlijk, maar het is ook wel weer leuk werk. - Komt u hier eigenlijk al lang? Of eh … Ruim 50 jaar ja, een hele tijd, hè? - En veel veranderd? Niet zo veel, niet zo veel nee. Ik vind het wel lekker zo, zoals het nou is. - Wat dan? Waarom is het lekker hier? Lekker, lekker, eh ja. Je bent buiten hè? Ik zit in Amsterdam, in de Jordaan, ook heerlijk, maar zomers vind je dit wel lekker ja. - Het is hier eigenlijk ook toch een soort Amsterdam op de camping?
8
Niet meer hoor, niet meer, vroeger wel, maar dat is niet meer. - Hoe was het dan vroeger? Ja eh, Amsterdammers zaten hier en wat Zaanders, maar nou zitten ze van het hele land hier, ook veel uit Duitsland zitten hier. - En mengt dat een beetje? Eh met de Zaanders wel, voor de rest nou nee. Ja, nou laat ik niet liegen, daar die komen uit Zutphen, die staan hier dus nou voor het derde jaar. Ja, daar kunnen we heel leuk mee opschieten ook.
(Polygoonjournaal) Er zijn er die uit Amsterdam of Zaandam of waar ze ook wonen een heel zomerhuisje hebben meegenomen en die dat meteen maar beginnen op te bouwen. Er zijn er ook, en dat zijn de echte kampeerders, die met een paar handgrepen de tent opzetten en meteen blijven.
(mevrouw J. van de Hoek) We hebben hier dus eh gas. Het lijkt heel echt, maar het gaat dus via een slangetje buiten van de gasfles, butagas. En en ja elektra hebben we dus ook sinds een jaar of zes, ja zoiets zes jaar, maar dat is maar een bepaald gedeelte hier van de camping die dus eh elektra heeft. En nou ja, onze koelkast, dat kan niet missen, vroeger hadden we die op gas, maar nu is dat allemaal elektra. Er staat wat in ook, kijk even, een dooie kip. Nou en eh dan hebben we hier onze slaapkamer. Mag wel even binnenkomen. Nou, het is voor andere mensen die zeggen: ‘Oh, wat een klein bedje!’, maar in Bakkum is het heerlijk.
(meneer A. keizer) Kijk, ome, ome Greet eh tante Pietje, tante Klaasje, dat bestaat niet meer. Dat is echt vroeger, was dat echt voor ja meer toch voor arm … minder draagkrachtigen, maar … - En nu? Ja, dat verandert wel. Oké nu zitten er ook ja internisten, en eh economen, dat soort allemaal, wat vroeger toch niet was. Je werd er eigenlijk een beetje met de nek aangekeken, maar nu niet. Nu ontdekken ze gewoon dat ja dat bos heerlijk is en eh zo. - En hoe vindt u dat?
9
Nou, als de mensen gewoon doen net zoals iedereen, vind ik het heerlijk. Nee, ik vind het nou niet zo verkeerd. Dat zeggen ze bij ons in de buurt ook: ‘Die yuppen komen eraan.’ Maar ze brengen toch een bepaalde inbreng. Nee, ik vind het niet, ik vind het niet verkeerd.
(Polygoonjournaal) Hoe het zij. Iedereen heeft in Bakkum zijn plaatsje onder de bomen gekregen. Over enkele weken hebben ze datzelfde plaatsje onder de zon, in de buitenlucht ver van de grote stad en dat betekent: gezondheid.
10
