O p 17 d e c e m b e r j l . verkocht Antea haar belang in kassameubelmaker Pa n - O s t o n a a n zittend directeur Ralf Hovenga via een Management Buy-Out. Ralf Hovenga blikt terug op een succesvolle samenwerking.
1 I
totZ
Rober t De Boeck en Ralf Hovenga onder tekenen de verkoopovereenkomst.
Kassa!
grotere onderneming komt heb je de neiging om als
Op de vraag naar het grote verschil tussen de Manage-
goed heeft gedaan. “Achteraf was de crisis een zegen.
N
ment Buy-In uit 2005, waarbij hij samen met Antea
Omdat we het rustig hadden, hadden we de tijd om
Pan-Oston kocht, en de huidige Management Buy-Out
vooruit te denken. We hebben toen fors geïnvesteerd
H
O
U
Exit Pan-Oston Afscheid Emile Bakker
D 1/2 2 3
Mijn advies aan iedere Buy-In Manager is om de tijd te nemen en vooral te luisteren. Als je zoals ik uit een een olifant door de porseleinkast te gaan, maar doe dat niet. Een Buy-In vraagt veel inlevingsvermogen.” Ook is hij van mening, dat de crisis van 2008 het bedrijf
is Hovenga heel duidelijk. “Een Buy-In is als een soort
PAN-OSTON
black-box. Ondanks je due diligence kom je als outsider toch altijd verrassingen tegen. Daar komt bij dat de
Antea Award
Productie. Dat hadden ze hier nog nooit meegemaakt.
overdracht door de vorig directeur ongeveer een half
■
producent van kassameubels (check-outs)
■
75%-belang Antea Participaties IV sinds
uur duurde. Hij nam me mee voor een diner, had een
Overname iCentre
3
lijst met actiepunten en gaf me de sleutels. Achteraf was
oktober 2005 ■
dat heel goed. De onderneming was toe aan een frisse
Bedrijfsbezoek Bukatchi Goed doel De persoon achter de Informal Investor Column
4
Balkan en Duitsland
wind. Nu is dat heel anders. Ik ben zeven jaar directeur
■
productie in Raalte, Slowakije en Polen
geweest en ken alle ins en outs van het bedrijf.”
■
totaal 95 medewerkers
■
december 2012: verkoop door Antea aan
4
Aanpak MBI 5 6
actief in met name Benelux, UK, Scandinavië,
Ralf Hovenga en aantal Informals
Ralf Hovenga verklaart het succes van de MBI onder
■
rendement Antea: 33,5 % per jaar (IRR)
andere uit de aanpak in de beginperiode. “Ik heb toen
■
money-multiple 10 (exit-opbrengst 10 keer
heel bewust goed m’n oren en ogen open gehouden
de koopprijs)
en heb meegelopen op alle afdelingen, van Sales tot
v i j f t i e n d e j a a rg a n g , j a n u a r i 2 01 3
1
▼
NIEUWSBRIEF vijftiende jaargang, nummer 1, januari 2013
ANTEA
▼
Vervolg van pagina 1:
in innovatie. We hebben veel aan
internationaal is de onderneming een speler van
verdienen. In het begin stond het personeel in Raalte
design gewerkt en nieuwe model-
naam. Ralf Hovenga: “In 2005 deden we een beetje
daar sceptisch tegenover en dachten ze dat dit ten
len kassameubels ontwikkeld.
omzet in de UK, nu komt meer dan de helft van onze
koste van de werkgelegenheid in Nederland zou
Verder heb ik de afdeling Sales
omzet uit het buitenland. In de grote landen zoals de
gaan. Niets is minder waar. We begonnen in 2005
naar buiten gestuurd. Voorheen
UK en Duitsland doen we dat met eigen mensen, in
met 60 mensen en hebben er nu 95.”
werd afgewacht tot de klanten
de andere landen met distributeurs.”
Hovenga prijst de samenwerking met Antea. “Ik heb heel veel vrijheid gekregen en Antea is nooit op de
belden; nu was een meer actieve benadering nodig.” Die aanpak
Outsourcing
stoel van de directie gaan zitten. Ook in 2008 toen we
heeft zijn vruchten afgeworpen.
Ook de productie vindt deels in het buitenland
een moeilijke periode hadden heeft Antea de rust
Pan-Oston heeft zich ontwikkeld
plaats. “Gezien de groei hebben we besloten om be-
bewaard. De Raad van Commissarissen die is gefor-
tot dé specialist op het gebied van
halve in Raalte ook te gaan produceren in Slowakije
meerd op initiatief van Antea heeft mij veel gebracht.
kassameubels voor supermarkten
en Polen. Inmiddels wordt meer dan de helft daar
Met een retailman (Jan Kessels), een financiële man
en andere retailers. Aansprekende
geproduceerd. De grote les die ik met uitbesteding heb
(Harrie Berden) en een organisatieman (Pieter-Jan
namen als Albert Heijn, Jumbo,
geleerd is, doe het stap voor stap. Neem de tijd, selec-
Schretlen) was dit voor mij als ondernemer een prima
Hema en Action zijn klant. Ook
teer de juiste partners, leid ze op en laat ze ook wat
klankbord.”
Emile Bakker met pensioen
Financiering In deze tijd waarin wordt geklaagd over de bereidheid van banken om overnamefinancieringen te doen,
Investment Director Emile Bakker heeft per 1 januari jl. afscheid genomen van Antea
is het Hovenga eenvoudig gelukt om de MBO te finan-
in verband met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. Tijdens de Nieuw-
cieren. Naast de goede resultaten verklaart hij dit
jaarsreceptie werd stil gestaan bij zijn afscheid. Emile was sinds september 2006 werk-
door de kwaliteit van de administratieve organisatie.
zaam bij Antea Participaties. Op zijn naderende pensionering was al geanticipeerd
“Direct bij overname heeft Antea een goede financiële
door in april 2011 Tobias Taminiau aan te trekken als Business Analist. Emile heeft
rapportage geëist, een goedkeurende accountants-
Tobias de afgelopen anderhalf jaar kunnen inwerken.
verklaring e.d. Sommige ondernemers vinden dat gedoe, maar je ziet nu het nut ervan. Dankzij de ver-
Gezien het grote netwerk van Emile Bakker en zijn ervaring in de private equity-sector
schillende kwaliteitstempels die we hebben, konden
(o.a. als Directeur van Parnib) heeft Antea hem gevraagd na zijn pensionering betrok-
we kiezen uit diverse banken voor de financiering
ken te blijven bij Antea als bestuurslid van de Stichting Prioriteit Antea Participaties.
van de Buy-Out. We hebben uiteindelijk voor de huis-
In dit bestuur bestond een vacature vanwege het afscheid van Willem Stevens, die bin-
bankier gekozen.”
nenkort de 75-jarige leeftijd bereikt. Antea dankt Willem Stevens voor zijn activiteiten voor Antea. Willem Stevens was bestuurder van Stichting Prioriteit Antea Participaties
Ondernemerschap
sinds het jaar 2000. Naast Emile Bakker zijn de overige bestuursleden Zweder van
Hovenga ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet.
Hövell tot Westerflier (ex-Raad van Bestuur Achmea) en Joost van Heijningen Nanninga
“Ik ben blij deze mogelijkheid tot koop van de onder-
(Egon Zehnder).
neming te hebben gekregen. Ook deze exit is in goede harmonie met Antea gegaan. Antea vond het na zeven jaar een goed verkoopmoment. Er lagen mogelijkheden tot verkoop aan een strategische partij, maar de MBO is een goede uitkomst voor de onderneming, voor mij en ook voor Antea. Bij een verkoop aan een strategische partij was ik weer in loondienst gekomen en zou het eigen ondernemerschap redelijk snel weg geweest zijn. Nu blijf ik zelfstandig ondernemer en heb ik mijn belang kunnen vergroten. En Antea heeft een uitstekende exit gerealiseerd. Pan-Oston laat zien dat je ook in de maakindustrie in Nederland goed geld kan verdienen. Bij de vaststelling van de topsectoren waarin de overheid wil investeren is zij er één vergeten: de maakindustrie. Voor bedrijven waar vakmensen werken is absoluut toekomst in Nederland.”
2
v i j f t i e n d e j a a rg a n g , j a n u a r i 2 01 3
Bram Bastiaansen en Jaap Janssen winnaar Antea Award Tijdens de Nieuwjaarsreceptie van
Trading (ACT), trader in onder meer CO2-emissie-
lijk 63 %. ACT is in staat gebleken in haar korte be-
Antea op 14 januari jl. op Golf-
rechten. Hiervoor waren behalve Janssen en Bastiaan-
staan een dominante marktpositie in een aantal landen
park Groendael in Wassenaar is de
sen ook Ralf Hovenga van kassameubelmaker Pan-
te verwerven. Het management heeft de creativiteit om
Antea-Award voor de beste Antea-
Oston en Robert Jansen van beveiligingsbedrijf ABCO
nieuwe inefficiënte markten te vinden waar zij een be-
ondernemer uit 2012 toegekend
Beveiliging genomineerd. Enkele citaten uit het jury-
middelende rol weet te creëren om vraag en aanbod
aan Jaap Janssen en Bram Bas-
rapport: “In 2012 heeft ACT een fraaie groei laten zien:
bij elkaar te brengen.” Jaap Janssen en Bram Bastiaansen
tiaansen van Amsterdam Capital
bruto marge en resultaat stegen met 58 % respectieve-
kregen de prijs uitgereikt van Emile Bakker van Antea.
Jaap Janssen en Bram Bastiaansen van Amsterdam Capital Trading zijn trots op hun uitverkiezing tot beste Antea-ondernemer.
iCentre neemt iAm Store over Antea-deelneming iCentre heeft per 1 november jl. iAm Store overgenomen. De 7 winkels van iAm Store zijn gevestigd in Amsterdam, Arnhem, Dordrecht, Hilversum, Rotterdam, Utrecht en Veenendaal. Tevens zijn de business activiteiten vanuit het iAm business centre in Veenendaal overgenomen. Met deze overname en de opening van een nieuwe winkel in Bussum eind november jl. telt iCentre inmiddels 34 winkels in Nederland en versterkt zij haar leidende positie als grootste Apple Premium Reseller. Antea heeft een belang van 80 % in iCentre.
v i j f t i e n d e j a a rg a n g , j a n u a r i 2 01 3
3
Bedrijfsbezoek Bukatchi Op 26 september jl. organiseerde Antea voor haar participanten een
konden rekenen op veel interesse van de participanten: er werd volop
bedrijfsbezoek aan Bukatchi Tuinmeubelen in Hengelo. Directeur Thijs
gekocht.
Linthorst hield voor 30 aanwezigen een presentatie over dit bedrijf, dat
De avond werd afgesloten met een barbecue. Er kan worden terug geke-
sinds maart van vorig jaar tot de portefeuille van Antea behoort.
ken op een geslaagd evenement waarbij de Antea-participanten inzicht
Aansluitend vond een rondleiding plaats door de showroom, die de
hebben gekregen in de wereld van tuinstoelen, ligbedden en parasols.
grootste van Nederland is voor de vakhandel. Speciaal voor deze ge-
Via dergelijke bedrijfsbezoeken wordt een extra betrokkenheid van de
legenheid had Linthorst een aantal tuinsets in de aanbieding. Deze
deelnemende Informal Investors bij de deelnemingen gecreëerd.
Antea golft voor Tjommie Op 4 oktober jl. nam Antea met enkele relaties deel aan een door de Lionsclub “de Oude Duinen” georganiseerd golftoernooi op de Haarlemmermeersche golfclub. Met de opbrengst van deze golfdag zal de stichting Tjommie huisvesting verzorgen voor AIDS-wezen in Zuid-Afrika. De opbrengst van deze golfdag en de veiling tijdens het diner bedroeg 1 52.000. Antea-relatie Joost de Weichs de Wenne, die deel uitmaakte van het Antea-team op deze golfdag, won de prijs voor de beste golfer van de dag. Meer informatie over dit goede doel is te vinden op de website www.tjommie.nl.
v i j f t i e n d e j a a rg a n g , j a n u a r i 2 01 3
4
Behalve de bedrijven waarin Ant ea invest eer t worden in Ant ea A t ot Z ook haar par ticipant en i n d e s c h i j n w e r p e r s g e z e t . D i t k e e r d e b e u r t a a n D i c k G o m m e r v a n I n g e n i e u r s b u r o G o m m e r.
De Investment Engineer Wat is je achtergrond?
niche: de midmarket. In dat seg-
“Ik heb Werktuigbouwkunde in Delft gestudeerd.
ment zijn voor veel grotere spelers
Mijn eerste baan was verkoper bij Compaq en daarna
de beheer- en transactiekosten
ben ik voor de VN in Manilla gaan werken. Ik heb
veel te hoog. Vooral het leereffect
daar mijn vrouw ontmoet. Toen we terugkwamen
dat uitgaat van deelname in fond-
in Nederland vroeg mijn vader me in 1993 of ik
sen vind ik belangrijk. Dat is ook
Ingenieursburo Gommer wilde overnemen. Ik heb
de reden dat ik me graag laat bij-
toen anderhalf jaar met mijn vader samengewerkt en
scholen. Zo heb ik in 2010 2 weken
het bedrijf in 1995 tegen een eerlijke prijs en met een
Finance voor Executives op
schappelijke financiering gekocht. Volgend jaar vie-
INSEAD gevolgd en heb ik vorig
ren we samen met mijn vader, die nu 80 jaar oud is,
jaar een cursus Private Equity op
het 50-jarig bestaan van het bedrijf. Mijn vader is er
Harvard gedaan. Super leerzaam
enorm trots op wat we hebben bereikt.”
en interessante mensen. Als je wilt participeren in bedrijven
Wat doen jullie?
moet je als techneut toch ook wel
“Wij zijn distributeur van instrumentatie-componen-
een balans kunnen lezen.”
ten en -oplossingen voor de olie- en gasindustrie. Dan
Hoe kijk je tegen het huidig
moet je bijvoorbeeld denken aan monstername-syste-
klimaat voor private equity aan?
men. Klanten zijn o.a. Shell, Exxon, Dow en de NAM. Het grappige bij de NAM is dat zij boren in de grond die ooit van mijn opa was. Mijn opa was boer in
Dick Gommer: ”Als je geen balans kunt lezen heb je een probleem.”
Schoonebeek, de eerste plek in Nederland waar aard-
“In venture capital, het segment van de jongere bedrijven, zijn sommige sectoren overgewaar-
olie werd gevonden. Nu ik producten lever aan de
denken aan een restaurant in
deerd. Bijvoorbeeld iedereen op het gebied van social
NAM voor deze boringen is de cirkel weer rond.”
Amsterdam (de IJ-kantine), een
media meent dat de Facebook-waardering op hem of
interactieve muziekzender (Xite)
haar van toepassing is. Venture capital-fondsen heb-
Monstername-systemen? Antea had toch ooit een
en een wijnkasteel in Bordeaux,
ben moeite om geschikte bedrijven te vinden. Zo zijn
deelneming in die sector, Dovianus in Rotterdam?
dat we net hebben verkocht aan
er in Nederland bijvoorbeeld relatief weinig techno-
“Dat klopt, Dovianus is een collega van ons. Toen
een Chinese familie.”
starters. In het segment waar Antea actief is is het aanbod van ondernemingen veel groter, maar daar
Antea daar in 2003 een exit wilde heb ik hier serieus naar gekeken, maar ik bood te weinig. Antea heeft
Daarnaast investeer je in fondsen?
zit heel veel bagger tussen. Antea heeft het voordeel
Dovianus verkocht aan een Amerikaanse beursgeno-
“Zeker en dat zou ik iedere begin-
van haar grote bekendheid, waardoor goeie deals op
teerde onderneming. Hier heb ik nog steeds spijt van.
nende Informal Investor aanra-
je af komen. Je moet heel veel proposities zien om de
Ik had net iets meer moeten bieden. Het was een per-
den. Je bereikt op die manier niet
krenten uit de pap te kunnen halen.”
fecte match geweest en Dovianus heeft na 2003 goede
alleen veel meer spreiding, je kan
jaren gekend. Maar ook wij hebben het niet slecht
ook profiteren van de jarenlange
Je zult ongetwijfeld in je investeringen ook wel
gedaan.”
ervaring die clubs als Antea heb-
mislukkingen hebben meegemaakt. Wat is de les
ben. Voor het early stage-segment
die je daaruit hebt geleerd?
Ben je actief als Informal Investor?
investeer ik in Henq, een techno-
“Het gaat soms fout daar waar early stage-pioniers
“Het geld dat ik verdien met het ingenieursburo
startersfonds waar soms co-inves-
niet het stokje kunnen overdragen. In een latere fase
investeer ik weer in andere bedrijven. Ik beperk me
teringsmogelijkheden zijn. Ik zit
heeft zo’n bedrijf een manager nodig in plaats van
daarbij tot alles wat met olie, gas, water of technolo-
daar in de Raad van Toezicht. Voor
een pionier. Hoewel er ook ondernemers zijn die
gie te maken heeft. Ik blijf toch een techneut. Zo zit
de meer volwassen bedrijven doe
letterlijk erom vragen om een manager aan te stellen
ik bijvoorbeeld in Global Water Engineering, een
ik sinds vorig jaar mee in Antea
hebben de meeste oprichters hier grote moeite mee.
bedrijf in anaerobe afvalwaterzuiveringsinstallaties.
Participaties VI. Dat heeft een veel
Dat kan leiden tot jarenlange stilstand in zo’n bedrijf.
Zij behoren tot de top-5 in de wereld. Verder investeer
lager risicoprofiel dan Henq.
Goede ondernemers kennen hun eigen beperkin-
ik soms in wat ik noem fun-gerelateerd. Dan moet je
Antea zit in een aantrekkelijke
gen.”
5
v i j f t i e n d e j a a rg a n g , j a n u a r i 2 01 3
N
in dit land wordt gehalveerd? Voor
M
hen vrees ik van niet. Zou de Nederlandse economie er onder lijden?
U
Ik denk het ook niet. Het zal vooral de buitenhuizen in Italië, Spanje,
L
Zuid-Afrika en Thailand treffen. Als
O
ondernemers hebben wij het in eigen hand: als wij dit soort sala-
C
rissen absurd vinden moeten we
De MOSSELRUG
stoppen de tarieven te betalen die ze ons voorleggen. O sorry, ik vergeet één belangrijk iets: ze werken zo hard. Zo declareerde de bestuurs-
Mijn laatste column over Het Kleine Mannetjes-
bereikte resultaten.” Maar Mark had geen rechte rug.
voorzitter van accountantskantoor
syndroom heeft mijn populariteit tot ongekende hoog-
Hij liet zich leiden door de waan van de dag: de Tele-
Lodder & Co. volgens de kranten
ten doen opstuwen. Quotenet.nl en Nu.nl plaatsten
graaf, Maurice de Hond en de partij-fossielen als Wiegel,
jarenlang soms meer dan 25 uur
de column en vroegen mij vaste columnist te worden.
Korthals Altes en Nijpels. Mark zei als een soort
per dag, terwijl hij in die periode
Mocht de crisis echt doorzetten en de nivellering me
Excuus-Truus van de VVD sorry. Wilders had gelijk:
jaarlijks vier maanden op zijn bui-
al te gortig worden dan kan ik altijd nog dit mooie
“U hebt de ruggengraat van een mossel.” Dat belooft
tenverblijf in Azië bivakkeerde.
beroep ter hand nemen. Ik neem me voor om het lezen
nog wat als Rutten zich straks moet buigen over de
Tropenuren tellen blijkbaar dubbel.
van de veelal anonieme reacties op deze sites dan
vraag of Zorreguieta bij de kroning aanwezig mag
Wilders zou over deze man zeggen:
achterwege te laten wil ik een burn-out of een zelf-
zijn. Het antwoord laat zich raden: De Mosselrug zal
“U hebt de neus van Pinocchio.”
moordpoging voorkomen. Van die reacties word je niet
hem toelaten. Onderzoeksjournalist Arnold Karskens
Hij heeft echter niet de ruggen-
vrolijk, tenzij je van SM houdt. Of het moet de reactie op
wil dat deze beslissing wordt genomen op basis van
graat van een mossel: hij gaat
Quotenet.nl zijn van Kelly van leisure-etablissement
feiten en niet omdat Maxima er zo leuk uitziet. Hij
tegen zijn schorsing in hoger be-
Boccaccio in Laren op mijn column over Bob Ultee:
zoekt via crowdfunding financiering voor zijn onder-
roep. Mark Rutte kan nog wat van
“Bob, ik zie je nooit meer. Is je geld op of mag je niet meer
zoek naar de rol van Zorreguieta in het Videla-regime.
hem leren.
van je vrouw?” Bob zelf vond mijn column overigens
Ik heb via www.onderzoekoorlogsmisdaden.nl mijn
erg geestig. Rondom de claim van A 200 miljoen van
bijdrage al overgemaakt.
Robert De Boeck
Bob op SNS blijft het akelig stil. Het heeft in ieder
Terug naar het nivelleren. Ik weet nog wel een beroeps-
Directeur Antea Participaties
geval niet tot een bankrun op SNS geleid. Ik heb geen
groep die een steentje kan bijdragen: de accountants
dranghekken voor de geldautomaten van SNS zien
in dit land. De partners van PwC hebben hun inko-
staan. Het kan ook zijn, dat Bob in alle stilte werkt
men met 34 % zien dalen het afgelopen jaar. Je ziet de
aan een beursnotering voor zijn claim. Misschien via
rampen in de gezinnetjes in het Gooi al voor je. Rode-
een reverse take-over van SNS. Bij zo’n penny stock is
rickje en Annemijntje die van de hockey moeten,
dat niet zo ingewikkeld. Bob’s claim wordt dan een
omdat pappie het niet meer kan betalen. Geen jassen
soort Begaclaim. Alleen nog een leuke naam verzin-
van Moscow, geen laarzen van Uggs en geen polootjes
nen. Ik dacht zelf aan de Spongebob-claim.
van Lacoste, maar kleding uit de zak van het Leger
In de politiek gebeurde veel sinds mijn laatste column.
des Heils. En het familiekerstdiner dit jaar niet in het
Deze crisis vraagt om daadkracht en vastberadenheid.
Okura of het Amstel Hotel, maar bij de Voedselbank.
De premier van dit land moet zich als een interim-
Als ik het jaarinkomen zie, dan moeten die rampen
manager in crisistijd gedragen. Continu het lange ter-
Roderickje en Annemijntje bespaard kunnen blijven.
mijn-doel in de gaten blijven houden. Hoe wil je nu in
Bij PwC bedroeg het partnerinkomen gemiddeld
vredesnaam A 46 miljard bezuinigen zonder dat dit
A 468.700 en bij Ernst & Young (dus ook Jan-Peter
pijn doet? Van Mark Rutte had ik een rechte rug ver-
Balkenende) A 478.100. Bijna een half miljoen en dat
wacht. Hij had zich moeten voornemen de komende
voor eigenlijk een nutsfunctie. Kunnen we deze be-
4 jaar niet te communiceren. Volle focus op het regeren
roepsgroep niet ook onder de Wet normering topin-
en Nederland weer gezond krijgen. Dus stoppen met
komens brengen (maximaal A 228.599)? Vroeger
persconferenties, vragenuurtjes en Twitter. Hij had
noemden we dit de Balkenende-norm, maar gezien
maar één boodschap moeten hebben: “Gaat u maar
het nieuwe salaris van Jan-Peter wekt dat verwarring.
rustig slapen; eerst het zuur en dan het zoet. Bij de
Zou de kwaliteit van de accountantsverklaring er heel
volgende verkiezingen mag u mij afrekenen op de
erg onder lijden als het inkomen van de accountants
6
Nu ook te volgen op via Twitter.com/RobertDeBoeck.
I
N
F
O
Stadhouderslaan 100 2517 JC Den Haag Telefoon: 070 - 311 59 59 Fax: 070 - 311 59 50 Internet: www.antea.nl E-mail:
[email protected]
v i j f t i e n d e j a a rg a n g , j a n u a r i 2 01 3
