Totaal Jaarverslag 2012 Joods Cultureel Kwartier

Totaal Jaarverslag 2012 Joods Cultureel Kwartier

Jaarverslag 2012 Joods Historisch Museum Postbus (p.o. box) 16737 1001 RE Amsterdam t + 31 (0)20 5 310 310 f + 31 (0)20 5 310 311 [email protected] www.jhm.nl www.jhmkindermuseum.nl www.hollandscheschouwburg.nl www.portugesesynagoge.nl www.etshaim.nl www.communityjoodsmonument.nl www.joodsmonument.nl www.mbii.nl www.joodscultureelkwartier.nl

Fotografie jaarverslag: Marijke Volkers, Ruud van Zwet Overige afbeeldingen: p. 6 William Kentridge, Installatiefoto Black Box/Chambre Noire, miniatuurtheater (detail). Foto: John Hodgkiss. Deutsche Guggenheim, © William Kentridge p. 8 Emmy Andriesse, Kinderen in een raamhek kijken uit op bevrijdingsfeesten. Amsterdam, na 5 mei 1945. Collectie Joods Historisch Museum p. 10 Foto: Shutterstock p. 24 Isodor Kaufmann, Portret van een joodse jongen. ca. 1900, Collectie Joods Historisch Museum, Amsterdam p. 26 Else Berg, Zelfportret met blauwe jurk, 1917. Collectie Joods Historisch Museum, aankoop met steun van het Moos Cohenfonds. p. 36 Sal Meijer, Torensluis, z.j. Privécollectie p. 47 Roy Beusker Fotografie

5 Inleiding 7 Tentoonstellingen 11 Marketing en Communicatie 13 Bezoekcijfers 15 Sales en Evenementen 17 Educatie 19 Portugese Synagoge 21 Hollandsche Schouwburg 23 Museumshops 25 Collectie 29 Kenniscentrum 31 Wetenschap 33 Menasseh ben Israel Instituut 35 Personeelszaken, Besturen etc 43 Verkorte jaarrekening JHM 45 Verkorte jaarrekening Hollandsche Schouwburg 47 Financiële ondersteuning in 2012 49 Summary

Inleiding Algemeen directeur Joël Cahen en zakelijk directeur Liesbeth Bijvoet kijken terug op een jaar met hoogtepunten. ‘We mogen ons best wat meer op de borst kloppen’.

4

Hoogtepunt van afgelopen jaar was de lancering van het Joods

meerjarenproject. Elke dag komen we meer te weten over de vele

Cultureel Kwartier op 23 oktober door (toen nog) Prins Willem-

historische documenten die daar zijn opgeslagen, en in samenwerking

Alexander, zegt algemeen directeur Joël Cahen. ‘Het was tegelijk de

met diverse internationale universiteiten wordt die kennis uitgewisseld.’

viering van het tachtigjarige bestaan van het Joods Historisch

In 2012 ontving het JHM tevens een positieve beoordeling van de Raad

Museum. Deze verjaardag bood ons de gelegenheid om de vier

voor Cultuur, die door het ministerie van OCW werd overgenomen.

instellingen van het Joods Cultureel Kwartier (JCK) – het JHM, de

Bijvoet: ‘Er werd ook gezegd dat we nog internationaler en groter

Portugese Synagoge, de Hollandsche Schouwburg en het JHM

mogen denken – ons wat meer op de borst mogen kloppen dus. Daar

Kindermuseum – even scherp op het netvlies van de potentiële

gaan we op door.’

bezoeker te krijgen. Dat marketingconcept kreeg door het bezoek

Het JHM kan terugkijken op een aantal zeer geslaagde tentoonstel-

van Willem-Alexander veel meer kracht bijgezet, en loopt in de

lingen. Cahen: ‘We zijn dolblij dat Saul Leiter. New York Reflections zich

praktijk al erg goed.’

tot een blockbuster heeft ontpopt. Fotografie is al jaren één van de

Zakelijk directeur Liesbeth Bijvoet: ‘Doordat je ze bij elkaar brengt

speerpunten van het JHM en onze reputatie en relatienetwerk maakt

onder één paraplu kunnen de instellingen apart ook beter gepromoot

het mogelijk dat wij het beste van het beste in huis kunnen halen.

worden. Er is sinds 1 januari 2012 één entreebewijs voor alle instellin-

Een dergelijke tentoonstelling komt voort uit een jarenlange

gen en we kunnen aan de bezoekerscijfers zien dat er veel doorstroom

samenwerking met andere instanties, zoals The Jewish Museum in

is. Samen heb je meer body. We hebben in totaal 275.108 bezoeken

New York. We houden ook de vinger aan de pols bij de belangrijke

geteld. Een recordaantal!’

fotogaleries en -musea. De komende jaren gaan we meer inzetten op

De oplettende lezer zal merken dat er nu twee directeurs aan tafel

zulke vormen van internationalisering. Qua exposure was 2012

zitten, zegt Cahen. ‘In 2011 zijn we begonnen met een reorganisatie

trouwens een erg goed jaar, want het werk van Charlotte Salomon

en is een enorme efficiencyslag gemaakt. Nu wordt naast het JHM

werd in het hoofdgebouw van de Documenta in Kassel getoond.’

Kindermuseum en de Hollandsche Schouwburg ook de Portugese

‘We proberen altijd bij de tijd te blijven en originele keuzes te maken.

Synagoge door het JHM aangestuurd. Daarmee is onze verantwoorde-

Dat brengt wel risico’s met zich mee. William Kentridge. Black Box/

lijkheid vergroot.’ Bijvoet: ‘Om een en ander goed te kunnen aanstu-

Chambre Noire was in eerste instantie zo’n risico. Gelukkig ontwik-

ren heb je een tweehoofdige directie nodig.’

kelde die tentoonstelling zich langzaam maar zeker tot een groot

Het Joods Cultureel Kwartier is een voortzetting van twee onderwer-

succes. Black Box/Chambre Noire heeft sterk geprofiteerd van de

pen die in belangrijkheid toenemen: de joodse (hedendaagse) cultuur

mond-tot-mond reclame.’ Bijvoet: ‘Dat laat zien hoe ons museum

in Nederland en de nagedachtenis aan de sjoa, zegt Cahen. ‘Vorig jaar

ook bij de pure kunstliefhebbers leeft. We hebben aan die tentoon-

werd ook de Portugese Synagoge na een lange restauratie en

stelling veel bekendheid te danken en zo een nieuwe groep bezoekers

inrichting opnieuw geopend in het bijzijn van koningin Beatrix.

kunnen aanboren.’

Met haar schatten en haar levende religieuze gemeenschap is de

Van een langzame start was bij Else Berg en Mommie Schwarz.

Portugese Synagoge een verrijking van het JCK. Die geschiedenis en

Schilderspaar uit de Nederlandse avant-garde geen sprake. ‘Die

kennis is nu op een moderne manier toegankelijk gemaakt.’

tentoonstelling liep als een trein,’ zegt Cahen. ‘En ook de tentoonstel-

Bijvoet: ‘We zijn er nog niet. De ontsluiting en digitalisering van de

ling Jodendom. Een wereld vol verhalen pakte erg goed uit door de

Werelderfgoed-bibliotheek Ets Haim - Livraria Montezinos is een

samenwerking met de Nieuwe Kerk. Het is de bekendheid met het

5

JHM ten goede gekomen. De Nieuwe Kerk trekt ook een heel ander

Denise Citroen, kreeg ook buiten Amsterdam navolging, en we gaan

soort publiek.’

nadenken hoe we het kunnen uitbreiden naar de rest van het land.’

Bijvoet: ‘In opdracht van de Nieuwe Kerk is een publieksonderzoek

Dit jaar won het JHM de BankGiro Loterij Museumprijs, waarvoor in

uitgevoerd over de bekendheid met de joodse cultuur. Dat leverde zeer

2012 veel werk is verzet. De prijs werd toegekend aan het museum

waardevolle informatie op. Want uit dat onderzoek bleek dat mensen

dat er het beste in slaagt om publiek aan zich te binden. Bijvoet: ‘Het

héél weinig over het Jodendom weten. Daar ligt voor ons nog een

museum was mede genomineerd dankzij de Community Joods

schone taak.’ Cahen: ‘Die uitslag bevestigde de missie van het Joods

Monument, de interactieve website van het Digitaal Monument.’

Cultureel Kwartier: er is een noodzaak om mensen op een toegankelijke

Cahen: ‘Met de prijs willen we een belangrijke vooruitgang boeken

manier in contact te brengen met de joodse cultuur. Dus ons advies:

met het tonen van onze collectie. Dat doen we natuurlijk al in het

neem lijn 9 of lijn 14 en stap uit bij het JHM en leer meer over het

museum en met onze reizende collectie, maar van de 15.000

Jodendom. Of ga kijken in de Portugese Synagoge en bij de Hollandsche

collectiestukken blijven er toch al gauw 14.000 in de depots liggen.

Schouwburg. Want onbekend maakt onbemind.’

Die zijn gedigitaliseerd, maar we gaan die voorwerpen nu ook van

Lekker joods. Een wereld op tafel was een tentoonstelling met diverse

diepte-informatie voorzien en nóg beter toegankelijk maken.’

interactieve elementen. Cahen: ‘Die tentoonstelling liet zien, hoe door

Ondanks de vele successen in 2012 blijft er altijd nog wat te wensen

de verspreiding van de joden over de wereld de joodse keuken door al

over. Bijvoet: ‘Zo hebben wij ons oog laten vallen op de voormalige

die culturen is beïnvloed. We hebben een lange aanloop genomen om

hervormde kweekschool, die qua geschiedenis verbonden is met het

het onderwerp recht te doen, met een verrassend goed resultaat.’

verhaal van de Hollandsche Schouwburg.’ Cahen: ‘Een speerpunt in de

Bijvoet: ‘Het was wél een uitdaging om het visueel interessant te

verdere ontwikkeling van het JCK is het vestigen van een Nationaal

maken. Maar met behulp van onze vormgevers is dat uitstekend gelukt.’

Sjoa Centrum en Museum in de Hollandsche Schouwburg én in die

In 2012 probeerde het JHM ook weer nieuwe vormen van herdenking

kweekschool. Zo houden we ons bezig met een veelheid van zaken,

van de sjoa te verzorgen, zoals in het project Open Joodse Huizen.

die allemaal erg belangrijk zijn om de joodse cultuur in Nederland

Cahen: ‘Het zijn prachtige, kleinschalige herdenkingen in voormalige

voor Nederlanders en toeristen open te stellen. Zodat iedereen trots

huizen van gedeporteerde joden. Het initiatief, naar een idee van

kan zijn op dit stukje Nederlands-joodse geschiedenis.’

Tentoonstellingen Sam Szafran. Figuratief kunstenaar in een ‘abstracte’ tijd

Hollandsche Schouwburg een vitrine met uniek materiaal rondom de

23 oktober 2011 - 4 maart 2012

verzetsheld Walter Süskind (1906-1945).

JHM Kunstkabinet Projectleider: Irene Faber i.s.m. Jelka Kröger

Hartelijke groeten: Berichten uit concentratiekampen

Het JHM toonde in het Kunstkabinet twee grote pastels van Sam Szafran

12 februari – 30 maart 2012

uit de collectie van de Triton Foundation: Imprimerie Bellini/

Kenniscentrum JHM

Printinghouse (2006) en L’Escalier (1986).

Projectleider: Peter Buijs Ter gelegenheid van de presentatie van het boek Hartelijke groeten door

Saul Leiter. New York Reflections

Ruth van der Meij werd een selectie getoond uit de dagboeken, brieven en

24 oktober 2011 – 4 maart 2012

briefkaarten waarop het boek is gebaseerd.

Nieuwe Synagoge JHM Projectleider: Bernadette van Woerkom

Marc Chagall

Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV LevievanderMeer

23 maart – 15 september 2012

N.a.v. de tentoonstelling verscheen de 3e herdruk van Saul Leiter. Early

JHM Kunstkabinet

Color bij de Duitse uitgeverij Steidl

Projectleider: Irene Faber i.s.m. Jelka Kröger

Straatfotografie, modefotografie en abstracte schilderijen: het JHM toonde

In samenwerking met de Triton Foundation toonde het JHM drie werken

een retrospectief van de Amerikaanse fotograaf en schilder Saul Leiter

van één van de belangrijkste joodse kunstenaars van de 20ste eeuw.

(1923). Else Berg en Mommie Schwarz. Schilderspaar uit de

6

Tot het doek valt. Joods theater tijdens de Tweede Wereldoorlog

Nederlandse avant-garde

24 oktober 2011 – 20 maart 2012

23 maart – 24 juni 2012

Hollandsche Schouwburg

Nieuwe Synagoge JHM

Projectleider: Annemiek Gringold

Projectleider: Irene Faber i.s.m. Erik Koopman en Linda Horn

Productie: Esther Göbel

Een boek over beide kunstenaars door Linda Horn verscheen bij

In deze audiovisuele presentatie, die in 2009 voor de Hollandsche

Uitgeverij De Kunst

Schouwburg werd gemaakt, brengen oude beeld- en geluidsfragmenten

Ruimtelijke vormgeving: Rietbroek Oudijn Ontwerpers

de kleurrijke theatergeschiedenis van het gebouw tot leven.

Grafische vormgeving: MV LevievanderMeer Ruim tachtig schilderijen en tekeningen van Berg en Schwarz werden

Mijn naam is Cohen

gecombineerd met werken van tijdgenoten die hen inspireerden, zoals

25 november 2011 – 11 april 2012

Leo Gestel, Jan Sluijters en Charley Toorop.

Prentenkabinet JHM Projectleider: Bernadette van Woerkom i.s.m. Daniel Cohen

Menko: een persoonlijke en zakelijke geschiedenis

en Mischa Cohen

23 april – 31 augustus 2012

Ruimtelijke en grafische vormgeving: Tijl Akkermans, Zinnebeeld

Kenniscentrum JHM

Begeleidende publicatie is verschenen bij &Cohen

Projectleider: Peter Buijs

Fotoportretten van twintig Amsterdamse ‘Cohennen’ en fragmenten uit

Een selectie uit het omvangrijke archief van de Enschedese textielfamilie

de bijbehorende interviews, door fotograaf Daniel Cohen en journalist

Menko, dat in 2011 in langdurig bruikleen aan het JHM werd overgedragen.

Mischa Cohen. Emmy Andriesse. Foto’s van joods Amsterdam, oorlog en Jodendom. Een wereld vol verhalen

bevrijding

17 december 2011 – 15 april 2012

27 april – 30 september 2012

De Nieuwe Kerk

Prentenkabinet JHM

Projectleider namens JHM: Edward van Voolen

Projectleider: Bernadette van Woerkom

Ruimtelijke en grafische vormgeving: Kossmann.dejong

Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV LevievanderMeer

Een coproductie van De Nieuwe Kerk met het Joods Historisch

Door middel van een serie afdrukken die het JHM in 2008 aankocht gaf de

Museum

tentoonstelling een beeld van het werk van Emmy Andriesse, een van de

Aan de hand van ongeveer vijfhonderd bruiklenen vertelde deze tentoon-

belangrijkste Nederlandse fotografen van de vorige eeuw.

stelling het fascinerende verhaal van drieduizend jaar joodse religie, cultuur, kunst en geschiedenis. Voor het eerst was een fragment van een

William Kentridge. Black Box/Chambre Noire

Dode Zee-rol in Nederland te zien.

16 juli – 25 november 2012 Nieuwe Synagoge JHM

Walter Süskind

Projectleider: Hetty Berg i.s.m. Mirjam Knotter

9 januari – 31 mei 2012

Ruimtelijke vormgeving: Rietbroek Oudijn Ontwerpers

Hollandsche Schouwburg

Grafische vormgeving: Bloemendaal & Dekkers

Projectleider: Annemiek Gringold

Het JHM bracht de eerste tentoonstelling in Nederland die exclusief aan

Naar aanleiding van de lancering van de film Süskind presenteerde de

het werk van Kentridge was gewijd.

7

De mystieke abstractie in het werk van Anish Kapoor

Het Amsterdam van Sal Meijer. Stadsgezichten, stillevens,

29 september 2012 – 16 januari 2013

landschappen, katten en portretten

JHM Kunstkabinet

12 oktober 2012 – 17 maart 2013

Projectleider: Irene Faber i.s.m. Jelka Kröger

JHM Prentenkabinet

Het JHM toonde drie werken van Kapoor, afkomstig uit een particuliere

Projectleider: Edward van Voolen

verzameling en uit de collecties van de De Nederlandsche Bank en de

Begeleidende publicatie verschenen bij Uitgeverij Bekking & Blitz

Vervoordt Foundation.

Ruimtelijke en grafische vormgeving: MV LevievanderMeer De eerste overzichtstentoonstelling van deze Amsterdamse schilder in meer dan vijfentwintig jaar.

Lekker joods. Een wereld op tafel 20 december 2012 – 5 mei 2013 Nieuwe Synagoge JHM Projectleider: Martine Stroo i.s.m. Batya Wolff Begeleidende publicatie verschenen als coproductie van het JHM en De Kookboekhandel Ruimtelijke vormgeving: Rietbroek Oudijn Ontwerpers Grafische vormgeving: Bloemendaal & Dekkers Van kippensoep tot matzes en van kugel met peren tot gefilte fisj: deze tentoonstelling liet de joodse keuken proeven, ontdekken en beleven. Vernieuwing en Herinrichting Portugese Synagoge 2012 Bijgebouwen Portugese Synagoge Projectleider: Hetty Berg Conservator: Mirjam Knotter Ruimtelijke vormgeving: Kossman.dejong Grafische vormgeving: Saar-ontwerp In 2012 is gewerkt aan de ontsluiting voor het publiek van het gehele complex. De oorspronkelijke historische functie van de ruimten is leidend geweest bij de inrichting met vele authentieke objecten, documenten, prenten en foto’s. Er is een audiotour en een multimedia presentatie ontwikkeld in acht talen. 8 WISSELVITRINES Velenzo Rijwielfabriek 5 januari - 17 maart 2012 Wisselvitrine JHM Han de Vries 70 jaar 29 maart - 8 juli 2012 Wisselvitrine JHM Aanwinsten 12 juli – 28 september 2012 Wisselvitrine JHM Bram van Gelderen 3 oktober – 18 november 2012 Wisselvitrine JHM Design Chanoekiot 29 november 2012 – 27 januari 2013 Wisselvitrine JHM en Schatkamer Portugese Synagoge

Reizende Tentoonstellingen Images from the land of the Bible. People, Lives and Landscapes 1898-1934 7 november 2011 – 30 september 2012 Eretz Israel Museum, Tel Aviv, Israël In 2009 presenteerde het JHM een tentoonstelling samengesteld uit zijn collectie hand-ingekleurde foto’s van Palestina, gemaakt door de American Colony Photographers. Deze tentoonstelling was in 2009-2010 te zien in München en in 2011-2012 in Israël. Jewish Avant-Garde Artists from Romania 11 november 2011 – 18 februari 2012 Israel Museum, Jeruzalem, Israël De tentoonstelling die het JHM in 2011 samenstelde met gastconservator Radu Stern vertrok direct na de sluiting in Amsterdam naar Jeruzalem. Leben? Oder Theater? 9 juni - 16 september 2012 dOCUMENTA (13), Kassel De dOCUMENTA selecteerde 110 gouaches en 7 transparanten uit het werk van Charlotte Salomon voor haar hoofdlocatie, het Museum Fridericianum. Leben? Oder Theater? 11 oktober 2012 – 3 februari 2013 Jüdisches Museum der Stadt Frankfurt am Main Een door het JHM samengestelde selectie van 53 gouaches plus 3 facsimiles van Charlotte Salomon.

9

Marketing en Communicatie 2012 was een bijzonder en belangrijk jaar voor het Joods Cultureel

Saul Leiter, de overzichtsexpositie van het schildersechtpaar Else Berg

Kwartier. Het was het eerste jaar waarin wij voor de drie locaties één

en Mommie Schwarz en de multidisciplinaire tentoonstelling Black

ticket gingen hanteren, waarin we een recordaantal bezoekers

Box/Chambre Noire van William Kentridge. Drie heel verschillende

mochten verwelkomen en we officieel het Joods Cultureel Kwartier

tentoonstellingen met ook een grotendeels verschillend publiek. Op

konden lanceren.

die manier wisten we het afgelopen jaar vele nationale en internationale fotografieliefhebbers aan te trekken en vond een nieuw en vaak

Vanaf 1 januari 2012 begonnen we met de verkoop van één entreetic-

ook jong publiek de weg naar het museum.

ket voor het Joods Historisch Museum en het JHM Kindermuseum, de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg. Mede dankzij de

23 oktober 2012 was voor ons een feestelijke dag. Toen werd namelijk

hulp van de Nederlandse Museumvereniging konden we vanaf dat

het Joods Cultureel Kwartier officieel gelanceerd in het bijzijn van de

moment bezoekers met een Museumkaart, maar ook met een

Prins van Oranje, de huidige koning Willem-Alexander. De lancering

I Amsterdam City Card, op alle locaties gratis entree verlenen. Het

ging gepaard met een enkele weken durende publiekscampagne ter

ticket werd direct door onze bezoekers omarmd. De statistieken

promotie van het Joods Cultureel Kwartier. Tevens werd op deze dag

hebben inmiddels uitgewezen dat het over en weer bezoek tussen de

feestelijk stilgestaan bij het tachtigjarig jubileum van het Joods

verschillende locaties (mensen die na een bezoek er nog een tweede

Historisch Museum, dat in 1932 werd geopend in de Waag.

of zelfs derde locatie aan vastknopen) sterk gestegen is. De Portugese Synagoge kon dit jaar voor het eerst in haar volle,

10

In 2012 konden we 275.108 bezoekers in het Joods Cultureel Kwartier

gerestaureerde glorie het publiek ontvangen. Nadat koningin Beatrix in

verwelkomen. Het is het vierde jaar op rij dat we een stijging van het

december 2011 het vernieuwde complex officieel opende, wist ook het

bezoekersaantal zien, waarbij 2012 echter de grootste stijging

publiek de weg in groten getale te vinden. Vooral de nieuwe schatka-

vertoonde. Met maar liefst vijf succesvolle tentoonstellingen in 2012

mers bleken een groot succes, alsmede de verschillende zomer- en

heeft het Joods Historisch Museum een recordaantal van 149.320

winterconcerten bij kaarslicht die in dit eeuwenoude gebouw werden

bezoekers getrokken. Dit zijn bijna 18.000 bezoekers meer dan in 2011.

georganiseerd.

Ook de andere instellingen van het Joods Cultureel Kwartier – de Portugese Synagoge en de Hollandsche Schouwburg – ontvingen met

Naast de verschillende, jaarlijks terugkerende herdenkingen in de

respectievelijk 82.322 en 43.466 bezoekers meer publiek dan ooit. Bij

Hollandsche Schouwburg, de filmvertoningen en kleine presentaties,

de Portugese Synagoge gaat het om zo’n 27.000 bezoekers meer dan

werd in 2012 voor het eerst het bijzondere project Open Joodse

vorig jaar.

Huizen georganiseerd. Een project waarbij in woningen van joden die in de oorlog omkwamen intieme herdenkingen werden georganiseerd.

De drie grote publiekstrekkers van het JHM in 2012 waren de

In de voormalige woonkamers van die slachtoffers werd er verteld,

fototentoonstelling van de Amerikaanse fotograaf en schilder

gelezen, gemusiceerd, voorgedragen en stilgestaan bij de levens van de

vroegere bewoners. Open Joodse Huizen is een vervolg van het project

en de Joodse wereld. Ook biedt Jonet een totaalbeeld van alle organisa-

Joodse Huizen in 2011 waarbij woningen van joodse slachtoffers werden

ties die in Nederland actief zijn. Verder wil het vooral een forum zijn:

gemarkeerd met een herdenkingsposter. Met dit project, en inmiddels

een plek om met elkaar in gesprek te komen, te discussiëren en nieuwe

ook de lancering van de mobiele app Joodse Huizen en de Community

contacten aan te gaan.

Joods Monument, zet het Joods Cultureel Kwartier nadrukkelijk koers richting een nieuwe manier van herdenken, waarbij naast de gezamen-

Ook in 2012 kon het JHM weer vele bezoekers van de Museum Plus

lijke herdenkingen op vaste momenten het publiek individueel en

Bus ontvangen. Het museum is een van de partners in dit project dat

wanneer het dat wil kan stilstaan bij de jodenvervolging en de

mogelijk wordt gemaakt door de BankGiro Loterij. De Museum Plus Bus

slachtoffers.

is een gezamenlijk initiatief van zeven musea. Sinds maart 2012 zijn er vijf musea bijgekomen en rijden er twee bussen. De deelnemende

Samenwerkingen

musea zijn: Cobra Museum voor Moderne Kunst, Gemeentemuseum

De Nieuwe Kerk organiseerde van december 2011 tot en met april

Den Haag, Hermitage Amsterdam, Joods Historisch Museum,

2012 samen met het Joods Historisch Museum de zeer succesvolle

Kröller-Müller Museum, Mauritshuis, Museum Boijmans van

tentoonstelling Jodendom. Een wereld vol verhalen. Deze expositie in De

Beuningen, Museum Het Valkhof, Nederlands Openluchtmuseum,

Nieuwe Kerk trok meer dan 100.000 bezoekers en werd gemaakt en

Rijksmuseum, TwentseWelle en het Van Gogh Museum. Het project is

ingericht door Edward van Voolen, conservator van het Joods Historisch

een duidelijk bewijs dat onderlinge samenwerking kan leiden tot een

Museum. De tentoonstelling bestond uit topstukken uit musea,

succesvol en gewaardeerd resultaat.

bibliotheken en openbare en particuliere collecties wereldwijd. De tentoonstelling heeft veel aandacht in de media gekregen. Het publiek

Het Joods Historisch Museum, de Portugese Synagoge en de

was gevarieerd, afkomstig uit verschillende landen en complementair

Hollandsche Schouwburg zijn alle deelnemer aan De Plantage

aan dat van het Joods Historisch Museum. De communicatie en

Amsterdam. Dit is een initiatief met als doel om via strategische

marketing werden verzorgd door De Nieuwe Kerk in nauwe samenwer-

samenwerking en marketing de Plantagebuurt zowel nationaal als

king met het Joods Historisch Museum.

internationaal te promoten als een buurt van kunst, cultuur en groen. Andere deelnemers zijn het Rembrandthuis, Hermitage Amsterdam,

Jonet is een samenwerkingsverband van Crescas, het Joods Historisch

Artis, NEMO, Tropenmuseum, Gassan Diamonds, Arcam, Theater

Museum, Joods Maatschappelijk Werk, de Joodse Omroep, het NIW,

Carré, Scheepvaartmuseum, Muziektheater en De Hortus. In 2012 is

Maccabi Nederland en JONAG. Op initiatief van JMW bundelden deze

het initiatief verder verstevigd en is de nadruk nog meer op groen en

zeven organisaties in 2012 hun krachten om Jonet mogelijk te maken.

duurzaamheid komen te liggen.

Het belangrijkste doel van de samenwerking is het aanbieden van één online portal voor heel Joods Nederland. Met één agenda met activiteiten in het hele land en het laatste nieuws over de gemeenschap

11

Bezoekcijfers 2012

JHM

PS

HS

JCK

JHM

januari

11.754

5.684

2.517

19.955

Entree volwassene

februari

10.679

5.054

2.980

18.713

Entree jeugd 13-18

28.865 8.701

maart

12.320

6.346

4.973

23.639

Entree kind 6-12

4.053

april

16.860

8.405

7.078

32.343

Entree kind 0-5

mei

12.764

6.917

6.282

25.963

Museumkaart volwassene

1.792 48.758

juni

11.376

5.794

3.899

21.069

Museumkaart Jeugd

juli

13.034

8.455

2.776

24.265

Vrienden JCK

1.800

augustus

12.827

10.229

2.595

25.651

I Amsterdam

8.024

september

3.238

9.846

6.257

1.725

17.828

Holland Pas

594

oktober

12.961

5.849

2.973

21.783

Stadspas

752

november

16.435

9.350

3.963

29.748

Student/Youth card

december

8.464

3.982

1.705

14.151

CJP

975

Groep basisonderwijs

631

Groep voortgezet onderwijs

904

Vereniging Rembrandt

902

Totaal

149.320

82.322

43.466

275.108

Tours & Tickets

1.127

Museumnacht

2.425

Combinatiebezoek Evenement Opening/Recepties 12

Vrijkaart Acties Museum PlusBus Via PS/HS Overig gratis

PS

6.142

517 443 4.096 189 1.759 1.918 14.954 5.285

Overig

476

Totaal

149.320

HS

Entree volwassene

15.749

Entree volwassene

1.502

Entree jeugd 13-18

2.055

Entree jeugd 13-18

37

Entree kind 6-12

1.759

Entree kind 6-12

10

Entree kind 0-5 Museumkaart volwassene

347 11.077

Entree kind 0-5 Museumkaart volwassene

2 2.434

Museumkaart Jeugd

534

Museumkaart Jeugd

Vrienden JCK

488

Vrienden JCK

36

I Amsterdam

5.619

I Amsterdam

82

Stadspas

11

CJP

26

Vereniging Rembrandt

21

Holland Pas Stadspas Student/Youth card

508 88 2.935

CJP

76

Acties

Vereniging Rembrandt

95

Evenementen

Tours & Tickets Combinatiebezoek Acties Concerten

133 40 473

114

33 1.719

Via JHM/PS

4.827

Overig gratis

32.389

Overig

223

Totaal

43.466

1.121

Via JHM/HS

28.260

Overig gratis

10.074

Overig

891

Totaal

82.322

13

Sales en Evenementen In augustus 2012 is de nieuwe afdeling Sales en Evenementen van start gegaan. De nieuwe afdeling is ontstaan uit de samenvoeging van de ‘oude’ afdeling Publieksservice en Sales (verantwoordelijk voor de coördinatie en organisatie van (school)groep-bezoeken en arrangementen en het geven van algemene informatie), de functie Coördinator Evenementen JHM en de taken betreffende de coördinatie en organisatie van evenementen gelieerd aan de Portugese Synagoge en

• In maart werd de inhuldigingsceremonie gevierd van rabbijn (dayan) dr. P. Toledano als Haham van de Portugees-Israëlietische Gemeente. • Op 9 november werd de Kristallnacht-herdenking gehouden met o.a. een toespraak van burgemeester Van der Laan. Aansluitend was er een kranslegging bij de Hollandsche Schouwburg. • Gedurende januari t/m december 2012 werden tien succesvolle

de Hollandsche Schouwburg (voorheen de verantwoordelijkheid van

concerten bij kaarslicht met een gevarieerd muzikaal programma

de afdeling Marketing en Communicatie).

gehouden. In augustus werd voor de vierde keer een concert uitgevoerd in samenwerking met het Grachtenfestival. In december

Deze nieuwe afdeling is verantwoordelijk voor de volgende activiteiten

werd ook weer in samenwerking met het Grachtenfestival in het

in het Joods Cultureel Kwartier:

kader van het Amsterdam Light Festival een Chanoeka-concert

• Coördinatie en organisatie van evenementen gelieerd aan de

georganiseerd. Ook was de Portugese Synagoge in oktober

tentoonstellingen in het Joods Historisch Museum en/of evene-

gastheer voor de opening van het Joods Muziekfestival.

menten gelieerd aan de locaties in het Joods Cultureel Kwartier • Coördinatie en organisatie van (zaal)verhuur in de locaties van het Joods Cultureel Kwartier • Coördinatie en organisatie van (school)groep-bezoeken aan en

In het gehele Joods Cultureel Kwartier werd weer meegedaan aan de jaarlijkse Museumnacht op 3 november. Totaal 8.618 bezoekers brachten een bezoek aan de locaties van het Joods Cultureel Kwartier.

arrangementen in het Joods Cultureel Kwartier en het geven van

Daarnaast stelde het Joods Cultureel Kwartier de deuren open tijdens

algemene informatie

het Museumweekend in april en Open Monumentendag in september.

• Coördinatie en organisatie van sales-activiteiten aan diverse 14

(doel)groepen van het Joods Cultureel Kwartier Overzicht Evenementen 2012 Enkele van de hoogtepunten uit het evenementenprogramma

Instaprondleidingen

van het Joods Cultureel Kwartier in 2012:

• Wandeling in de Plantage door Ieke Spiekman • Else Berg en Mommie Schwarz door Ieke Spiekman

In het kader van de verschillende tijdelijke tentoonstellingen organiseerden we in het Joods Historisch Museum diverse evenemen-

Kinderevenementen/ateliers

ten, gallery talks en films:

• Poeriemmaskers maken

• In samenwerking met het Goethe Instituut en FilmIsreal presen-

• Berg en Schwarz schilderworkshop

teerde het JHM de eerste vertoning van de Israëlische documen-

• Challes bakken

taire The Flat (Arnon Goldfinger, Duitsland/Israël, 2011, 97 min). De

• Wafele bakken

film werd met vele prijzen bekroond.

• Katten in het museum inloopatelier

• Joost Elffers maakte indruk met een lezing naar aanleiding van de tentoonstelling over het werk van zijn moeder, de fotografe Emmy

Gallery talks

Andriesse (1914-1953). Hij vertelde over haar werk, maar memo-

• Mijn naam is Cohen door Daniel en Mischa Cohen

reerde ook de mensen die haar gered hebben.

• Else Berg en Mommie Schwarz door Linda Horn

• Tijdens de William Kentridge-tentoonstelling waren er naast de vele interessante lezingen ook samenwerkingsverbanden met het

• Else Berg en Mommie Schwarz door Ieke Spiekman • Blackbox/Chambre Noire door Mirjam Knotter

Stedelijk Museum en het KLIK-animatiefestival. Een hoogtepunt was Stedelijk@JHM met als gastsprekers Carolyn Christov-

Lezingen en interviews

Bakargiev en Thomas Elsaesser. Deze memorabele avond zorgde

• New York Reflections. Saul Leiter geïnterviewd door Twan Huys

voor een bruisende combinatie van publieksgroepen.

• Lof der Zotheid door Harm den Boer • Soldat in Holland 1940-1945 door René Kok

In 2012 waren er ook weer enkele bijzondere evenementen in de Portugese Synagoge: • In januari werd een bijeenkomst gehouden in de Portugese

• Een andere wereld. Monique Polak geïnterviewd door Annemiek Gringold • Dode-Zeerollen van Qumran door Emanuel Tov

Synagoge voor de premier van Israël, Z.E. Benjamin Netanyahu en

• Emmy Andriesse en het Modernisme door Joost Elffers

zijn vrouw Sara Netanyahu. De avond werd bezocht door ruim 900

• De ondergang van de Herero en de Nama in Zuidwest-Afrika door

bezoekers. • In februari organiseerde het Stadsarchief de aanbieding van het

Ton Zwaan • Frénk van der Linden in gesprek met Ariëlla Kornmehl

boek en de opening van de tentoonstelling In memoriam, de

• Trauerarbeit door Iki Freud

gedeporteerde en vermoorde Joodse, Roma en Sinti kinderen 1942

• Het drama van de verlichting door Irene Knol

– 1945.

Films

Speciale evenementen

• Et leur nom, ils l‘ont changé. Documentaire (Fr 2008, Céline

• Poeriemviering

Masson, 75 min.) • Bergen: Dorp van kunstenaars. Documentaire (NL 2001, Hans Quatfass, 54 min.) • The Flat. Documentaire (ISR 2011, Arnon Goldfinger, 97 min.) i.s.m. Goethe Instituut, FilmIsreal, Niod, Israëlische Ambassade • Edie and Thea: A Very Long Engagement. Documentaire (VS 2009, Susan Muska en Gréta Olafsdóttir, 61 min.) in het kader van Amsterdam Gay pride 2012 • William Kentridge – Anything is possible. Documentaire (VS 2010, Susan Collins en Charles Atlas, 55 min.)

• Het Dagboek van David Koker boekpresentatie • Shookbook • Museumnacht • Museumweekend • Open Monumentendag • KLIK! festival in EYE. William Kentridge-programma • Stedelijk@JHM in het kader van de William Kentridgetentoonstelling • Goede Mensen boekpresentatie Nir Baram i.s.m. Nederlands Letterenfonds, Crescas en Israëlische Ambassade

• De weg naar klezmer. Vierdelige documentairereeks (NL 2012, Gerald van Bronkhorst en Hans Wynants, 4 x 44 min.)

Cursussen en Workshops • Schilderworkshop Berg en Schwarz

Inloopconcerten Grote Synagoge

• Schrijf van mijn lijf door Hetty van Emden

• Joods Vocaal Ensemble Sjiera o.l.v. Ilia Belianko • Koor Opus 55 o.l.v. Paul Snoek

15

Educatie Iedere bezoeker van het museum willen we prikkelen; ieder op zijn

kinderen van de Boekmanschool en Rosj Pina stelden, na een intensief

eigen manier. De afdeling Educatie streeft naar toegankelijkheid van

leertraject, hun eigen herdenking samen en voerden deze uit in de

het museumaanbod en aandacht en ruimte voor bezoekers van alle

Hollandsche Schouwburg. Docenten uit het joods onderwijs kwamen

leeftijden. Hierbij wordt de methode Ontmoetingen gehanteerd, die het

bij elkaar om ervaring over sjoa-educatie uit te wisselen.

bevorderen van genuanceerd denken en effectief leren als doel heeft.

Nieuwe samenwerkingen werpen hun vruchten af. Drie afdelingen van

Educatie bevat drie kerngebieden: tentoonstellingen, rondleidingen

de IMC Weekendschool hebben programma’s gevolgd in het Joods

en onderwijs.

Cultureel Kwartier rond het thema liefdadigheid. Diverse klassen van het Joods Bijzonder Onderwijs volgden op maat gemaakte program-

16

Tentoonstellingen

ma’s als structureel onderwijsonderdeel. Zoals op het Maimonides een

Met de afronding van de Kijkwijzer bestaat er nu, naast de speurtocht

module over de Gouden Eeuw, in aansluiting op het schoolvak joodse

voor kinderen in de leeftijd van 8-12 jaar, educatief materiaal waarmee

geschiedenis, en het bezoek van groep 6 aan het Kindermuseum.

kinderen van 12-16 jaar zelfstandig de vaste opstelling in het JHM

De oudste kinderen van Kinderdagverblijf Simcha volgen het bijzon-

kunnen bezoeken. Dit is ook geschikt voor schoolgroepen. Het educa-

dere halfjaarlijkse programma in het Kindermuseum om hun

tief materiaal voor in de Portugese Synagoge is in ontwikkeling.

aanstaande stap naar het primair onderwijs te vieren.

Bij Mijn naam is Cohen ontwikkelde de afdeling Educatie het concept

Theatergroep Maranza heeft aan drie klassen meespeelonderwijs

voor publieksparticipatie; een spiegelwand met naamkaarten.

gegeven met het Kindermuseum als podium, als pilot voor verdere

Vele bezoekers vulden de zin Mijn naam is… aan.

samenwerking komend jaar.

Tijdens Else Berg en Mommie Schwarz waren er schilderworkshops voor

Voor slechtzienden is er een programma in ontwikkeling, met behulp

kinderen en volwassenen in het atelier van het Kindermuseum.

van de Fiep Westendorp Foundation.

Daarnaast waren er daar, bij Saul Leiter en Sal Meijer, opdrachten voor

In samenwerking met de Stichting Taalvorming zullen het komend

kinderen. Bij de laatste maakten ze een eigen kattenportret.

jaar diverse basisschoolklassen rond specifieke thema’s het Joods

Rondleidingen op Black Box/Chambre Noire zorgden voor diepgang en

Cultureel Kwartier bezoeken, waarbij taalvaardigheid centraal staat.

reflectie rond het thema genocide. Kunstacademies zijn hier specifiek

Basisscholen in de Transvaalbuurt krijgen, op initiatief van woning-

voor benaderd.

corporatie Ymere, onderwijs over de sjoa. Dit wordt komend jaar in gang gezet.

Vanuit Educatie werd de tentoonstelling Lekker joods. Een wereld op tafel ontwikkeld. De tentoonstelling – met een bijzondere rol voor

Educatie voor Educatie

vrijwilligers aan de proeftafel – liep goed. Ook het bijbehorende

De eerste Educator’s Training Programme van de Association of

evenementenprogramma, waaronder een serie kinderkookcafé’s,

European Jewish Museums werd georganiseerd door de afdeling

werd goed bezocht.

Educatie. In april vond een meerdaagse training plaats voor een

Tijdens de Plantage Kinderlezing leerden kinderen over de werking van

internationale groep educatoren, met het Joods Cultureel Kwartier

de joodse kalender op de middag voorafgaand aan Joods Nieuwjaar.

als podium, waarbij educatief materiaal en de visie van de afdeling

Rondom onder meer Poeriem en Soekot vonden er (inloop)ateliers

Educatie werden gedeeld en ideeën werden uitgewisseld.

plaats in het Kindermuseum. Uiteraard werd Max de Matzes vijfde verjaardag gevierd. Rondleiders Bij de verschillende tijdelijke tentoonstellingen zijn rondleiders geïnstrueerd om groepen van dienst te kunnen zijn. Rondleiders zijn getraind in de methode Ontmoetingen en worden begeleid in het polijsten van hun vaardigheden. Ook ontvangen zij alle nodige inhoudelijke informatie van de afdeling Educatie door middel van readers, nieuwsbrieven en bijeenkomsten. Onderwijs Klassen uit het primair onderwijs en de na- en buitenschoolse opvang kwamen naar het Kindermuseum en volgden het Max de Matzeprogramma en Wat jij niet wil.... Klassen van het voortgezet onderwijs volgden het programma Joods?! of kregen een rondleiding in (een deel van) het Joods Cultureel Kwartier. Andere klassen kregen les over de sjoa aan de hand van de programma’s als Kwaad in eigen Straat en Redding uit de Crèche. Kinderen die joodse les volgen, uit het hele land, hebben met elkaar in de Hollandsche Schouwburg op International Holocaust Memorial Day de jaarlijks terugkerende Sjoa-les gevolgd. Eind mei vond de indrukwekkende jaarlijkse Kinderherdenking plaats:

17

Portugese Synagoge Sinds de feestelijke afsluiting van de restauratiewerkzaamheden in het

Ets Haim – Livraria Montezinos

bijzijn van koningin Beatrix op 20 december 2011 is de publieksfunctie

Sinds de collectie na de restauratie is teruggekeerd naar het complex

van de Portugese Synagoge verder uitgebouwd. Dit gaat steeds hand in

van de Portugese Synagoge, is een start gemaakt met een lang

hand met het zeker stellen van het religieus gebruik, dat hier al sinds

gekoesterde wens: de catalogisering van deze bijzondere collectie

1675 plaatsheeft. De Portugese Synagoge is een levende joodse

boeken van circa 30.000 titels. Na een langdurige fase van voorberei-

gemeente met ca. zeshonderd gemeenteleden. Op de wekelijkse

ding en overleg met de Universiteitsbibliotheek Amsterdam en

sjabbat en op de zondagmorgen worden religieuze diensten gehouden,

externe deskundigen catalogiseren twee medewerkers de titels,

evenals tijdens de joodse feestdagen.

waarvan de resultaten te zien zullen zijn op WorldCat, de grootste internationale catalogus op internet.

Herinrichting

De collectie van 560 handschriften wordt gedigitaliseerd. Er zijn het

In 2012 is gewerkt aan de ontsluiting voor het publiek van het gehele

afgelopen jaar 82 handschriften integraal gefotografeerd. De 10.000

complex. De bijgebouwen, die tijdens de restauratie het meest onder

beelden hiervan zijn bewerkt en klaar voor gebruik op internet.

handen waren genomen en een nieuwe fundering kregen, zijn

De handschriften zullen te zien zijn op een website die in voorberei-

toegankelijk gemaakt voor het publiek. De kleine huisjes die de

ding is. Door de zeer hoogwaardige kwaliteit van de opnamen, kunnen

synagoge omringen fungeerden vroeger onder meer als rabbijnenka-

de kleinste details van de prachtige handschriften bekeken worden.

mer, secretariaat, archief en rouwkamer. De oorspronkelijke histori-

De begeleidende teksten voor de website worden op dit moment

sche functie van de ruimten is leidend geweest bij de inrichting met

geschreven.

vele authentieke objecten, documenten, prenten en foto’s. Ook het

18

rituele bad, dat nog steeds in gebruik is, kan bekeken worden.

De belangstelling voor Ets Haim bij publiek en onderzoekers is

Om deze bijzondere locaties meer te laten spreken is een audiotour

toegenomen, mede als gevolg van de heropening van het Portugese

voorbereid waarmee bezoekers door het gehele complex gebruik

Synagoge-complex. We hopen dat steeds meer onderzoekers van deze

kunnen maken van audio vol verhalen van leden en functionarissen

bijzondere collectie gebruik zullen maken, zoals de hispanisten Harm

van de gemeente en met een schat aan achtergrondinformatie. Deze

den Boer (NL) en Jorge Ledo (ES), verbonden aan de Universität Basel.

audiotour zal in acht talen beschikbaar zijn.

Zij ontdekten een zeventiende-eeuws handschrift dat werd geïdentifi-

Er is een film gemaakt over de herkomst van de Portugese joden, de

ceerd als een eerste, tot nu toe onbekende, Spaanse vertaling van

bouw van de synagoge en het reilen en zeilen van deze gemeente, die

Erasmus Lof der zotheid. De vondst kan spectaculair genoemd worden

permanent te zien zal zijn in het souterrain van de bijgebouwen.

omdat Lof der zotheid (Moriae encomium) en andere werken van

Hier zijn ook de nieuwe schatkamers, die als depots dienen voor de

Erasmus door de Spaanse Inquisitie in 1559 op de Index van verboden

spectaculaire collectie ceremoniële voorwerpen. De bezoeker kan dit

werken waren gezet. Pas in 1842, acht jaar nadat de Inquisitie

erfgoed bewonderen en volgen welke ceremoniële objecten nog altijd

definitief was afgeschaft, verscheen een eerste Spaanse vertaling in

volgens een vast schema in gebruik zijn tijdens de joodse feest- en

druk. Deze spectaculaire vondst was voor het publiek te zien in de

vastendagen.

schatkamer met boeken en manuscripten uit de bibliotheek Ets Haim – Livraria Montezinos.

Expertmeetings In 2012 hebben expertmeetings over verschillende bouwkundige en kunsthistorische aspecten van de Portugese Synagoge plaatsgevonden in samenwerking met Bureau Monumenten Amsterdam (BMA) en de Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE). Er waren vier bijeenkomsten met experts: de eerste met hout- en meubelexperts voor de datering en materiële samenstelling van het meubilair in de synagoge; de tweede bijeenkomst met betrekking tot het steenwerk van de synagoge; de derde voor de toeschrijving en datering van het tapijtwerk van de antieke chataniembanken in de synagoge en ten slotte heeft een monsteronderzoek plaatsgevonden naar de verschillende verflagen in het interieur van de synagoge. Boek Portugese Synagoge Alle resultaten van dit onderzoek zijn verwerkt tot een boek over de Portugese Synagoge, in opdracht van de RCE en in samenwerking met BMA. Diverse auteurs, onder wie JHM/PS conservator Mirjam Knotter, hebben vanuit bouw-, architectuur-, kunst- en cultuurhistorische vakgebieden de boeiende geschiedenis van het gebouw en zijn gebruik voor een breed publiek toegankelijk gemaakt. Het rijk geïllustreerde boek is in twee talen verschenen op 24 maart 2013.

19

Hollandsche Schouwburg In 2012 heeft de Hollandsche Schouwburg zich intensief ingezet voor

beheerorganisatie het voormalig hoofd Hollandsche Schouwburg

voorlichting en educatie over de sjoa, om de herinnering van de

aangewezen als conservator Sjoa voor het hele kwartier. De geschie-

jodenvervolging aansprekend vorm te geven en zo velen te betrekken

denis en de betekenis van de Hollandsche Schouwburg blijven zo ook

bij de herdenkingen.

in de toekomst geborgen in de grotere organisatie.

Naast de presentaties in het entreegebied boden wisselvitrines

De Raad van Toezicht van de Hollandsche Schouwburg staat

bezoekers regelmatig verdieping over bepaalde onderwerpen.

onder voorzitterschap van de burgemeester van Amsterdam,

In januari werd ter gelegenheid van de première van de film Süskind

mr. E.E. van der Laan. De overige leden zijn drs. J. Wertheim,

een vitrine ingericht over Walter Süskind, en het door hem geïniti-

drs. J.H. Gerson en dhr. J. Krant. Het dagelijks beheer van de

eerde ‘kinderwerk’ waarbij 600 joodse kinderen uit de Crèche werden

Hollandsche Schouwburg ligt sinds 1993 bij het Joods Historisch

gered. Ook werd een vitrine ingericht over de razzia op 11 november

Museum. De directeuren van het Joods Historisch Museum,

1942 bij de textielfabriek van Hollandia-Kattenburg, waarvan een

dhr. J.J. Cahen en mw. L. Bijvoet, zijn tevens directeuren van de

groot deel van de opgepakte medewerkers via de Hollandsche

Hollandsche Schouwburg.

Schouwburg werd gedeporteerd. Na inrichting van het Joods Historisch Museum als beheerorganisatie Zo’n 700 groepen bezochten de Hollandsche Schouwburg in het kader

van het Joods Cultureel Kwartier in 2012 zijn de medewerkers van de

van een educatief programma. De helft deed dat onder begeleiding

Hollandsche Schouwburg in dienst getreden bij het JHM.

van een museumdocent van het Joods Cultureel Kwartier.

Medewerkers van het JHM bieden op allerlei gebied ondersteuning aan de Hollandsche Schouwburg.

Op 18 april vond de Jom Hasjoa-herdenking plaats. Ron van der Wieken sprak er namens de oorlogsgeneratie en Awigal Bloemendal 20

namens de joodse jongeren. Ondanks het koude weer waren er veel aanwezigen. Op 4 mei 2012 was het ook koud. Guus Luijters, auteur van In Memoriam en initiatiefnemer van de gelijknamige tentoonstelling, sprak er de bijna 2000 aanwezigen toe die tot midden op de Plantage Middenlaan de herdenking konden volgen via luidsprekers. Deze herdenking verheugt zich elk jaar op meer aanwezigen uit de buurt, uit Amsterdam en daarbuiten. Mensen die samen in de Hollandsche Schouwburg willen herdenken. Op 4 mei, tijdens de Nationale Dodenherdenking is er in de Hollandsche Schouwburg nadrukkelijk aandacht voor de joodse ervaring tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het programma bevat ook joodse gebeden. Bijzonder in 2012 was de eerste editie van Open Joodse Huizen waarbij in woningen van joden die in de oorlog omkwamen, intieme herdenkingen werden georganiseerd. In de voormalige woonkamers van die slachtoffers werd er verteld, gelezen, gemusiceerd, voorgedragen en stilgestaan bij de levens van de oud-bewoners. Open Joodse Huizen is een vervolg van het project Joodse Huizen in 2011 waarbij woningen van joodse slachtoffers werden gemarkeerd met een herdenkingsposter. In 2012 maakte de Hollandsche Schouwburg twee filmpresentaties voor vertoning in de entreeruimte van de Hollandsche Schouwburg: • Beladen, Betwist, Bewaard. Presentatie over de Hollandsche Schouwburg van 1944-2011. • Enkele reis. Zestien maanden deportaties uit de Hollandsche Schouwburg. Presentatie over de Hollandsche Schouwburg van 20 juli 1942-19 november 1943. De realisatie van het Joods Cultureel Kwartier resulteerde in ingrijpende organisatorische veranderingen in het beheer over de Hollandsche Schouwburg. Taken en verantwoordelijkheden liggen nu verankerd over de volle breedte van de JHM beheerorganisatie, op operationeel, technisch en educatief niveau. Ook heeft de JHM

21

Museumshops 2012 was voor de Museumshop een jaar van verandering. Door een

winkel zijn vooral (religieuze) objecten, sieraden en souvenirs te koop.

bijdrage van Stichting Dioraphte was het mogelijk om de

Daarnaast heeft de Museumshop ook nog een bescheiden verkoop-

Museumshop van het Joods Historisch Museum flink uit te breiden.

punt in de Hollandsche Schouwburg waar boeken verkocht worden

Architectenbureau Sense Essence heeft hier de plannen voor

die verband houden met de sjoa.

gemaakt. Het werk is uitgevoerd door Meubelmakerij Gebr. Peeterse.

Dankzij de verbouwingen is de totale omzet van de verschillende

Het vloeroppervlak is ruim verdubbeld en de displaymogelijkheden

winkels in 2012 gegroeid.

zijn uitgebreid. De winkel is behalve groter ook toegankelijk geworden en het assortiment is uitgebreid. De nadruk in het assortiment ligt, als

Het beleid voor de toekomst is erop gericht ontwikkelingen op het

altijd, op boeken. Daarnaast vormen ansichtkaarten, cd’s & dvd’s,

terrein van museumwinkels scherp te volgen, het aanbod te variëren

objecten, sieraden en souvenirs de collectie.

afhankelijk van de tentoonstellingen, en inrichting en assortiment

In 2012 is de winkel in de Portugese Synagoge onder het beheer van

voor de museumbezoekers spannend te houden.

de Museumshop gekomen. In deze eveneens recent verbouwde

22

23

Collectie Schenkingen

Mw. Mijnders: wandbord Joodsche Invalide te Amsterdam

Dhr. I.B.H. Abram: drukwerk: vrijmetselaarsloge ‘Orde en Vlijt’, uit de nalatenschap van Ab Caransa (1927-2006)

Dhr. P. Morin: houtskooltekening concentratiekamp door Max Tailleur (1909-1990)

Dhr. J. Beekhuizen: achttiende-eeuws tinnen bord met Hebreeuwse randinscriptie

De Nieuwe Kerk Amsterdam: affiche (2) tentoonstelling ’Jodendom, een Wereld vol verhalen’ (2011/2012)

Dhr. J. en dhr. M. J. van Blaaderen: Yad Vashem penning in houten foedraal, uitgereikt aan Tom en Anneke van Blaaderen voor hun hulp

Ottema-Kingma Stichting: negentiende-eeuws geschilderd reclame-

aan Jaap Wertheim en andere onderduikers

bord: ‘J.Drielsma’, handelaar in gereedschappen en boerenbenodigdheden te Franeker

Mw. R. den Dunnen-Ohmstede: vijf paar witte katoenen dameshand-

24

schoenen en een paar witte leren kinderhandschoenen in doosje, een

Het Persmuseum: affiche tentoonstelling‚ Peter van Straaten &

nagelaten herinnering van Mary de Jongh (1933-1943)

Jo Spier‘ in het Persmuseum Amsterdam

Dhr. en mw. Ph. J. Edixhoven: aquarel van gezicht op het Gevers

Dhr. H.J. van Rens: twee lepels van de voormalige psychiatrische

Deynootplein in Scheveningen door Marinus van Raalte (1873-1944)

inrichting Het Apeldoornsche Bosch

Mw. J. Engelmann: broodmes met bewerkt zilveren heft en

Mw. B. Rövekamp: drie houtsnedes door Samuel Jessurun de

Hebreeuwse inscriptie uit de nalatenschap van de familie From

Mesquita (1868-1944): uil, reiger en sabelantilope

Mw. G. van Gelderen en mw. M. Vaida-van Gelderen: elektrische

Dhr. J. Sajet: collectie boeken, waarin Givat Shaul, Saul Halevi

chanoekia en een sjabbat-havdalaset, ontworpen door Bram van

(1712-1785) en een Sefer Tefilla uit 1816, met familiegegevens

Gelderen (1928-2011)

betreffende de families Lansberg en Van Os

Dhr. N. J. Hänschen en mw. Wik Behrens: twee koperen negentiende-

Mw. A. Sleeboom: souvenir uit Jeruzalem in de vorm van deels

eeuwse Hollandse chanoekiot en een olielamp, uit de nalatenschap

olijfhouten speldenkussen

van Rosine Behrens-Enthoven Mw. E. Smalhout: gouden verlovingsring van Bregtje SmalhoutStichting Kachelmuseum: geëmailleerde plaatijzeren oven of

Sombogaart (1894-1991) en Elias (Elie) Smalhout (1889-1939), met een

‘Immerbrand’

door hem zelf geslepen diamant

Dhr. Serrie Kamerling: hanger met davidster aan ketting

Mw. R. Smithuis-Bijnen: scheurkalender 1922 met achterkarton ontworpen door Samuel (Mommie) Schwarz (1876-1942)

Dhr. Theo en mw. Jeanne van Kessel: messing objectfragment in de vorm van schildje met Hebreeuwse tekst afkomstig uit Meerssen

Dhr. P. Spier: twee mezoezot van celluloid

Dhr. P.J. Kramer: gouden pince-nez in bakelieten koker van de opticien

Mw. R. Sterenberg-Gompertz: een door haar getekend portret van

Isidor Polak te Den Haag

Rosa Catharina (Ro) Mogendorff (1907-1969) in de keuken van ‘De verklikker’ te Haamstede

Dhr. J. Krikke: vier tabakszakken van de firma I. Spanjer, Rijssen Dhr. A.A. Sternheim: rugnaakt, portret Els Bleekrode-van Witsen Dhr. A.A. van der Lee: twee collages opgebouwd uit postzegels,

(1903-1943), olieverf op doek door Meijer Bleekrode (1896-1943)

voorstellende een landschap en een stadsgezicht Dhr. B. Stork: ranja limonadeglas van de fa. C. Polak Gzn., Groningen Mw. S. Levie-Elte: zilveren theelepel van foto- en filmbedrijf Max Drukker en collectebus van de Joodse Sociale Zorg Arnhem

Dhr. A.W. Toorenenbergen: mezoeza

Erven Karel Levisson: bronzen portretbuste van Rosa Catharina (Ro)

Van Leer Group Foundation: bronzen halffiguur van Bernard van Leer

Mogendorff (1907-1969) door Charlotte van Pallandt (1898-1997)

door Joh. G. (Jobs) Wertheim (1898-1977)

Mw. W.B Meijer-Biet: gebedenboek en micrografie samengesteld uit

Via afdeling Marketing en Communicatie JHM: affiche met portret van

de tekst van het Hooglied

Walter Süskind met kind (filmstill van de film Süskind)

Mw. E. Mendels, geborduurde loper voor Pesach

Via Hollandsche Schouwburg: vier kranslinten ter gelegenheid van de Kristallnachtherdenking in 2011

25

Via JHM: diverse tentoonstellingsaffiches ontworpen door

Gekalligrafeerd album, aangeboden door bestuur en leden van

MV LevievanderMeer, waaronder voor de tentoonstellingen Saul Leiter,

Betsalel, aan hun erevoorzitter A.S. Onderwijzer, bij zijn benoeming

Else Berg en Mommie Schwarz, Emmy Andriesse en Bloemendaal &

tot opperrabbijn van Amsterdam, augustus 1917

Dekkers voor Lekker Joods en Black Box/Chambre Noire van William Kentridge

Portret Martin Buber; litho door Nettie Bromberg (1920-1990)

Jüdisches Museum Frankfurt am Main: affiche tentoonstelling

Stalenboek van de firma N.J. Menko N.V. uit Enschede met foto’s van

Charlotte Salomon en Arnold Daghani in het Jüdisches Museum

Paul Huf (1924-2002)

Frankfurt am Main Portret boerenmeisje, houtskooltekening door Benjamin Liepman Via Service Centrum JHM: filmaffiche ontworpen door A. Thompson

Prins (1860-1934)

Kohnke voor de film De baby door Deborah van Dam, 2012 Interieur synagoge Maarssen, potloodtekening door Johan Paul Dhr. A.E. Vis: doos Gouda menorakaarsen

Constantinus Grolman (1841-1927)

Dhr. R. Vis: Bar Mitswa colbert

Drie piezografieën door Eli Content (1943)

Dhr. H. de Vries: twee schilderijen met daarin fragmenten van

Aankopen met steun van BankGiro Loterij en Stichting Vrienden

telegrammen en brieven uit Westerbork

van het JHM Zittend aapje, plastiek in eikenhout door Jacobus (Jaap) Kaas

26

Dhr. en mw. M. Vroon: bord uit Tweede Wereldoorlog met de tekst

(1898-1972), aankoop ter gelegenheid van het afscheid van Maarten

‘Voor Joden Verboden’

Asscher als bestuurslid

Dhr. R. Wentink: zes bijbelse platen met betrekking tot de tabernakel

Aquarel Samuel Jessurun de Mesquita: rode ibis; aankoop ter gelegenheid van de 85ste verjaardag van Ted Musaph-Andriesse in

Mw. J.M. Wijnands: drie achttiende-eeuwse prenten, voorstellende de

september 2012

rituele wassing in het mikwe van de grote synagoge bij kaarslicht, loofhuttenfeest in de Portugese Synagoge en seideravond in het huis

Aankopen met steun van de Stichting Vrienden van het JHM

van de familie D’Acosta te Amsterdam

Houtsnede Samuel Jessurun de Mesquita (1868-1944): twee gespiegelde duiven

Mw. M. Wirtz: tinnen schotel met Hebreeuwse randinscriptie en twee politieke prenten

Zilveren dienblad, geschenk aan Andries Sternheim (1821-1886) ter gelegenheid van zijn zilveren jubileum als voorzanger van de

Mw. L. Woltjer: Kop en schotel van wit porselein met goudkleurige

Israëlitische Gemeente Utrecht in 1874

versieringen en Hebreeuwse tekst Drie tekeningen Marie De Roode-Heijermans van interieur mattenDhr. T. Yocarini: etiket en drukwerk ‘De Komeet Bouillonblokjes’

vlechterswoning te Genemuiden

Dhr. H.R. Ziekenoppasser: bronzen penning met afbeelding van de

Koperen plaquette ter herinnering aan het 50-jarig bestaan van de

Mikvé Israel-Emanuel synagoge in Willemstad, Curacao

firma Stibbe & Co-Schnitzler & Co in 1920

Aankopen met steun van de BankGiro Loterij

Tekening door Gerardus (Gerard) Hordijk (1899-1958) van ontwerp

Schilderij ‘Gezicht op Sarphatipark in de sneeuw’ door Samuel Lezer

voor podium en piste van het Circus Van Leer in New York

(Mommie) Schwarz (1876-1942) Emaille straatnaamborden van de voormalige Markensteeg in Affiche voor de tentoonstelling ‘Het huis en zijn inrichting’ in het

Amsterdam en Jodenbreestraat

Paleis voor Volksvlijt, Amsterdam 1920. Ontwerp: Samuel Lezer (Mommie) Schwarz

Vier houtskoolportretten van joodse mannen onder wie rabbijn dr. B.I. Ricardo (1872-1944), getekend door Martin Monnickendam

Collage ‘The fragmented Tallith’ door Joseph Semah (1948)

(1874-1943) en een verzetsgedicht door Maurits Mok (1907-1989), in 1944 onder pseudoniem Hector Mantinga geschreven en geïllustreerd

Gecalligrafeerd album, aangeboden door bestuur en leden van de

door Pieter Starreveld (1911-1989)

Amsterdamse synagogen, als blijk van waardering voor rabbijn A.S. Onderwijzer, bij zijn benoeming tot opperrabbijn van Amsterdam,

Bronzen uil door Joseph Mendes da Costa, schenking door Richard en

juni 1917

Ernst Nijkerk n.a.v. de 80-ste verjaardag van hun vader Alfred Nijkerk

Langdurige bruiklenen van derden

Kortlopende bruiklenen aan derden 2012

Dhr. A. van Hedel: gouache door Benjamin Liepman Prins (1860-

dOCUMENTA (13), Kassel (in Museum Fridericianum)

1934): interieur met boerenvrouw en olieverfschilderij ’Oude Boerin’

9 juni tot en met 16 september 2012

door Maurits de Groot (1880-1934)

,,Leben? Oder Theater?” Selectie van 110 gouaches plus 7 transparanten van Charlotte

Stichting Historische Verzamelingen v/h Huis Oranje Nassau: zilveren

Salomon

chanoekia, sefardisch bankmodel, gemerkt: Harmanus Nieuwenhuys, 1751. Uit voormalig bezit koningin Wilhelmina, die de lamp in 1907

Jüdisches Museum der Stadt Frankfurt am Main

aan haar moeder koningin Emma cadeau deed

11 oktober 2012 tot en met 3 februari 2013 ,,Leben? Oder Theater?”

Dhr. J. en mw. R. Krant: achttiende-eeuwse zesarmige messing

Selectie van 53 gouaches plus 3 facsimiles van Charlotte Salomon

kaarsenkroon met op de bol een Hebreeuws opschrift Musée d’Art moderne de la Ville de Paris Dordrechts Museum: schilderij ‘Loofhutten in den Vreemde’ door

12 oktober 2012 tot en met 15 februari 2013

Hendricus Jacobus (Hein) Burgers (1834-1899)

Tentoonstelling L’Art en guerre, France 1938-1947. De Picasso à Dubuffet

Dhr. L. Noé: achttiende-eeuws coulissentheater bestaande uit zeven

7 gouaches van Charlotte Salomon

ingekleurde prenten voorstellende het interieur van de Portugese Synagoge in Amsterdam

Mémorial de la Shoah Tentoonstelling Berlin 1936 – London 1948. The tragical decade of

Overdrachten

European sports

Via Kenniscentrum JHM: plaquette ter herinnering aan 300 jaar joodse

3 november 2012 tot 29 april 2013

gemeente in 1935 en een in de vorm van wetstafelen gedrukte

Medaille Ajax, 1923/1924, metaal

gebedstekst op zijde

Boekje “Zwemmen de ideale sport”, 1934

Via Kenniscentrum JHM: objecten gerelateerd aan kamp Westerbork:

Louis Couperus Museum, Den Haag

twee armbanden, label en een baan stof met jodensterren uit de

1 juni tot en met 4 november 2012

nalatenschap van Hermann Gurau (1914-1979), geschonken aan de

In het kader van het project Isaac Israels in Den Haag

mediatheek in 2008 door mw. Renée Förster-Gurau

Portret van de schilder Jan Veth, potloodtekening op papier, 1920 (ca.), door Isaac Israels

Via kenniscentrum JHM: medaille van de organisatie B’nai B’rith t.g.v. de ‘Zahal Disabled Veterans Organisation’, een archiefomslagje en een

Haags Historisch Museum

getekend silhouetportretje van Mozes Cohen Belinfante (1702-1775),

27 mei tot en met 23 september 2012

geschonken door Mw. C.E. Belinfante-Zijdenbos

In het kader van het project Isaac Israels in Den Haag Tekening Portret Leonard Polak Daniëls door Isaac Israels, ca. 1876

Legaten Mw. S. Cohen: zilveren inktstel, een geschenk ter gelegenheid van een

Museum aan het Vrijthof, Maastricht

bar mitswa, etroghouder, koperen sefardische chanoekia en gebor-

6 maart tot en met 27 maart 2012

duurd fragment van zijden talliettas

Tentoonstelling in het kader van 25 Jaar TEFAF Judengasse in Amsterdam, 1908, olieverf op doek, door Max

Mw. H. Cohen-Chichou: portret Willem de Beer, olieverf op doek door

Liebermann

Martin Monnickendam (1874-1943) en portret Chaim Chichou door Benjamin Liepman Prins (1860-1934)

Koninklijk Instituut voor de Tropen 3 oktober 2011 tot en met 30 september 2012

Dhr. A. Mof: pasteltekening door Gerard Johan Staller (1880-1956)

Tentoonstelling De dood leeft

voorstellende de straathandel van viskoopman Waterman

10 voorwerpen m.b.t de dood: 2 omerborden, 1 talliet, 2 jaartijdkalenders, 1 muts, 1 sok, 1 wikkelband, 1 doodskleed en 1 ring

Mw. M. Neven-Rozelaar: zilveren besamiembus uit 1875 met gegraveerd monogram

De Nieuwe Kerk Amsterdam 17 december 2011 tot en met 15 april 2012

Mw. F.J. de Vries: vrouwentorso, gehakt in travertijn door Joseph

Tentoonstelling Jodendom, een wereld vol verhalen

Mendes da Costa (1863-1939) en zilveren kiddoesjbeker, geschonken

89 bruiklenen door het Joods Historisch Museum, en 3 objecten uit de

ter gelegenheid van het zilveren ambtsjubileum van Alexander Wolff

collectie van de Portugees-Israelietische Gemeente

(1822-1914) als penningmeester bij de Israëlitische Gemeente Venlo in 1877

27

Kenniscentrum Van Mediatheek naar Kenniscentrum

Open Joodse Huizen 2012 Direct verbonden aan de Community Joods Monument vond van

Bezoek en dienstverlening

4 t/m 6 mei Open Joodse Huizen plaats in Amsterdam. Op 22

In 2012 ontving de mediatheek 1500 bezoekers en werden rond de

verschillende locaties, variërend van woonhuis tot café en ziekenhuis

1800 informatievragen per mail en telefoon beantwoord.

vonden kleinschalige herdenkingen plaats. Persoonlijke verhalen over de sjoa werden verteld op de plek zelf, zowel door huidige bewoners

Collecties

als door de betrokkenen zelf. Dat dit concept aansprak bleek uit het

De mediatheek ontving ruim 100 schenkingen, variërend van een

aantal bezoekers en de reacties. 1.500 mensen bezochten één of

enkel stuk tot complete familiearchieven. Hiermee werd de histori-

meer locaties. Open Joodse Huizen 2012 is vastgelegd in een film die

sche documentencollectie uitgebreid met 500 documenten en

op de Community Joods Monument te zien is.

groeide de fotocollectie met ruim 600 foto’s en fotoalbums. In de verzameling AV-materiaal werden 67 items toegevoegd, zowel

Wisselvitrines:

audio- als videomateriaal, variërend van 78-toerenplaten tot DVD’s.

In de wisselvitrine werden in 2012 drie presentaties getoond:

In de literatuurcollectie registreerden wij 390 nieuwe boeken en

• Februari – april: Hartelijke groeten. Berichten uit concentratiekampen

catalogi, waarvan 245 uit schenkingen.

• April – september: Menko: een persoonlijke en zakelijke geschiedenis • September – december: Aanwinsten 2011-2012

Kenniscentrum

28

De reorganisatie van het JHM bracht een verandering mee voor de

Joodse Raad Cartotheek

mediatheek. Vanaf augustus 2012 gaat deze afdeling door onder de

Op 29 maart vond het drukbezochte symposium De wens om te

naam Kenniscentrum, gericht op de informatievoorziening aan alle

herinneren plaats in het auditorium. In de bijeenkomst stond de

bezoekers van het Joods Cultureel Kwartier. Onder het Kenniscentrum

betekenis van de cartotheek en het Nederlandse Rode Kruis in de

valt ook het beheer en de redactie van het Digitaal Monument en de

Tweede Wereldoorlog centraal. Dit was tevens het moment waarop

Community Joods Monument. Het Kenniscentrum is ook verantwoorde-

de digitale versie van de Joodsche Raad-cartotheek in bruikleen werd

lijk voor de catalogisering van Bibliotheek Ets Haim.

gegeven aan het Joods Historisch Museum en de Hollandsche Schouwburg. Bezoekers van het museum kunnen nu in het

Community Joods Monument

Kenniscentrum kaarten van familieleden raadplegen. Velen hebben

De Community Joods Monument kan rekenen op een blijvende

al van deze mogelijkheid gebruikgemaakt.

belangstelling en betrokkenheid. De website werd in 2012 door 156.000 mensen bezocht. Het aantal leden steeg met ruim 1.700 tot een totaal van 5.070. Een team van vier vrijwilligers is als redacteur aan de community verbonden.

29

Wetenschap Hetty Berg

Mirjam Knotter

Voordrachten

Publicaties

• ‘De geschiedenis van het joodse theater’. Vriendenstichting van de

• ‘De feestelijke inwijding van de Esnoga in 1675’, in: De Portugese

Leidse Synagoge, Leiden, 11 november 2012 • Presentatie: ‘How do museums reinvent themselves? Jewish

Synagoge in Amsterdam, WBOOKS, Zwolle, 2012/2013, pp. 124-133 • Mirjam Knotter en Eloy Koldeweij, ‘De Esnoga en de snogeiros:

Historical Museum Amsterdam’, Conference of the Association of

functie en inrichting van de synagoge en haar bijgebouwen’, in:

European Jewish Museums, Wenen, 19 november 2012

De Portugese Synagoge in Amsterdam, WBOOKS, Zwolle, 2012/2013,

• Palais Epstein Lecture, panel discussion ‘How do Jewish Museums deal with their own Past’, Republik Östenreich Parlament, Wenen, 20 november 2012

pp. 134-155 • ‘De ceremoniële kunstschatten van de Esnoga’, in: De Portugese Synagoge in Amsterdam, WBOOKS, Zwolle, 2012/2013, pp. 156-168

Julie-Marthe Cohen

Voordrachten

Voordrachten

• ‘William Kentridges’s Black Box’, gallerytalk, auditorium JHM,

• In het kader van The Rothschild Foundation (Hanadiv) Europe, Keter: A Professional Training Course for Museum Experts in Ukraine, Lviv, 23-26 januari 2012:

14 oktober 2012 • Inleiding op Black Box, propedeuse studenten Koninklijke Academie voor de Beeldende Kunsten, 7 november 2012

• voordracht: ‘The impact of the Second World War and the Holocaust on Judaica collections in Europe’, 24 januari 2012 • workshop: ‘Provenance research on Judaica objects – the problems we face’, met Felicitas Heimann-Jelinek, 24 januari 2012

Edward van Voolen Publicaties • Het Amsterdam van Sal Meijer, Bekking en Blitz, Amersfoort 2012 (met Nino van der Enden) [twee drukken]

30

David Duindam Publicaties • ‘Stage, Performance, Media Event: the National Commemoration of the Second World War in the Netherlands’ in: Panic and Mourning. The Cultural Work of Trauma. Berlijn: De Gruyter, 2012. Eds. Daniela Agostinho, Elisa Antz, Cátia Ferreira, pp. 247-261 • ‘Het lange leven van Raul Hilbergs standaardwerk’ in: Onderzoek uitgelicht, jaargang 1, nr. 2, november 2012, pp. 4-9

• ‘Koosjer in het kort’ in: Jonah Freud, Evdokia Tsakiridis, Edward van Voolen, Lekker Joods, Uitgeverij De Kookboekhandel / Joods Historisch Museum, Amsterdam 2012, pp. 6-9 • ‘Kunst’ in: Dan Diner (Hrsg.), Enzyklopädie jüdischer Geschichte und Kultur, Band 3, Verlag J.B. Metzler, Stuttgart 2012, pp. 458-464 • ‘École de Paris’ in: Dan Diner (Hrsg.), Enzyklopädie jüdischer Geschichte und Kultur, Band 2, Verlag J.B. Metzler, Stuttgart 2012, pp. 174-178

Voordrachten

Voordrachten

• ‘Difficult heritage in Indonesia. Traces of colonial times’, NIAS

• ‘50 Jüdische Künstler die man kennen sollte’, Jüdische Gemeinde

symposium, 11 december 2012 • University of Cambridge, ‘Forgotten War and Occupation Heritage’, 25 augustus 2012 • University of Gothenburg, inaugural conference of Critical Heritage Studies, ‘Heritage as a cultural and historical process: the production and consumption of the Hollandsche Schouwburg in Amsterdam’, 5 juni 2012 • Universiteit van Amsterdam: Media & Memory Workshop,

Berlin, 22 november 2012 • ‘Charlotte Salomon: aktuelle Relevanz, Erinnerung – Bild – Wort’, Jüdisches Museum, Frankfurt, 10 november 2012 • ‘Heiligheid: wat en wie is heilig voor joden’, Universiteit Leiden, november 2012 • ‘Juden in den Niederlanden nach 1945’, Alte Synagoge Essen, 10 mei 2012 • ‘Verkenning in de hedendaagse joodse kunstwereld’, Instituut voor

‘Virtual & Physical Spaces of Memory: the “Digital Monument to

Joodse Studies, Vrienden Museum voor Hedendaagse Kunst,

the Jewish Community” in a museum setting’, 27 maart 2012

Antwerpen, 22 maart 2012

• Vrije Universiteit Amsterdam, Holocaust Memorial Day. Lezing: ‘Drie op een rij. De jodenvervolging herdacht in Nederland’, 24 januari 2012 • Universiteit van Amsterdam. Gastcollege over de Hollandsche Schouwburg voor het vak Artefact, 18 oktober 2012

• ‘50 Jüdische Künstler die man kennen sollte’, Kulturzentrum der Israelitischen Kultusgemeinde, Gesellschaft für christlich-jüdische Zusammenarbeit, München, 12 maart 2012 • ‘Architectuur van de hedendaagse synagoge’, Leerhuis Amsterdam-Buitenveldert, 8 februari 2012

• University College Amsterdam. Gastcollege over de Hollandsche Schouwburg voor het vak ‘Standard Methods in Historical Analysis’,

Bart Wallet

21 mei 2012

Publicaties

N.B. David Duindam doet als AIO promotie-onderzoek naar de

• ‘Pandora’s Box: Revisiting the Dutch Postwar Holocaust

Hollandsche Schouwburg bij de UvA in het kader van het NWO-

Restitution Process’, review of: Manfred Gerstenfeld, Judging the

project ‘Dynamiek van de herinnering. Nederland en de Tweede

Netherlands, The Renewed Holocaust Restitution Process, 1997-2000

Wereldoorlog’

(Jerusalem 2011), Jewish Political Studies Review / Scholars for Peace in the Middle East no. 8866, September 3, 2012

• ‘Ritueel slachten en godsdienstvrijheid in een seculiere samenleving’, Religie & Samenleving 7 (2012) 2, pp. 166-183

• ‘Integratie, identiteit en architectuur. Nederlandse joden en hun synagoges’, symposium Architectuur van synagoges, Bouwkunde, Technische Universiteit Delft, 22 november 2012

Voordrachten • ‘Religious rites in a secular society. Ritual slaughter, religious diversity and Dutch politics (1919-2012)’, Congres: Regimes of

• ‘Israel, Diaspora Communities and the Memory of the Shoah: The Dutch Case (1948-1960)’, NIAS-Symposium Travelling memories of terror and war, NIAS Wassenaar, 11 december 2012

religious pluralism in 20th-century Europe, Universiteit van

N.B. Bart Wallet doet postdoc-onderzoek naar de naoorlogse

Amsterdam/Vrije Universiteit Amsterdam, 20 april 2012

geschiedenis van joden in Nederland bij de UvA in het kader van het

• ‘Ritueel slachten en godsdienstvrijheid in een seculiere samenleving’, symposium: Godsdienst onder druk? Vrijheid, angst en

NWO-project ‘Dynamiek van de herinnering. Nederland en de Tweede Wereldoorlog’.

conflict, Religiestudies, Universiteit van Amsterdam, 1 juni 2012 • Workshop Nederlands-joodse literatuur, Summerschool Taal & Letterkunde, Universiteit van Amsterdam, 23 augustus 2012 • ‘Reconstruction or renewal? Dutch Jewry since 1945’, symposium: Heimkehrende Pioniere, Jüdisches Leben nach 1945 in West-

David J. Wertheim Voordrachten • ‘Constantin Brunner’s Spinozism in the Context of Spinoza’s

Deutschland, der DDR und den Niederländen, Graduiertenkolleg

German-Jewish Popularity’, Conferentie: Constantin Brunner

Duitsland Instituut Amsterdam, 12 oktober 2012

(1862-1937) im Kontext, Jüdisches Museum, Berlin, 21 oktober

• ‘Van regenten en token Jews. De representatie van joden in Nederland, 1945-2010’, onderzoeksgroep ‘Dynamiek van de herinnering’, Amsterdam, 21 november 2012

2012 • ‘Spinoza’s populariteit onder de joden van Weimar Duitsland’, Het Historisch Genootschap, Amsterdam 29 november 2012 31

Menasseh ben Israel Instituut Het Menasseh ben Israel Instituut

Publicaties

Het Menasseh ben Israel Instituut voor joodse sociaal-wetenschap-

• Shlomo Berger, ed. Between Yiddish and Hebrew; Amsterdam

pelijke en cultuurhistorische studies (MbII) is een van de wetenschappelijke verbindingen tussen het Joods Historisch Museum en de academische wereld. Het museum participeert middels het

Yiddish Symposium 7 • Alexander van der Haven, From Lowly Metaphor to Divine Flesh: Sarah the Ashkenazi, Sabbatai Tsvi’s Messianic Queen and the

MbII met de UvA. Het MbII is gevestigd in het Joods Historisch

Sabbatian Movement. Menasseh ben Israel Instituut Studies vii

Museum. Namens het Joods Historisch Museum hebben drs.

• Tsila Rädecker, Schuld en Boete in Joods Amsterdam. Kerktucht bij de

Joël Cahen en drs. R.C. Musaph-Andriesse zitting in het bestuur. Namens de Universiteit van Amsterdam zijn dat prof. dr. I.E. Zwiep en dr. E.G.L. Schrijver.

Hoogduitse-joodse gemeente 1737-1764. Menasseh ben Israel Instituut Studies viii • Shlomo Berger, ed. From the Shtetl to the Metropolis; Amsterdam Yiddish Symposium 6

Bestuurssamenstelling Prof. dr. I.E. Zwiep – voorzitter

Leerstoelen

Drs. J.J Cahen - secretaris-penningmeester

Vanwege het MbII zijn ingesteld de leerstoelen Hedendaags Jodendom,

Dr. E.G.L. Schrijver

zijn Geschiedenis en Cultuur, en Jiddische Taal en Cultuur, in het bijzonder

Drs. R.C. Musaph-Andriesse

in Nederland. Deze leerstoelen werden bekleed door resp. Evelien

Prof. dr. C.L. Davidson

Gans en Shlomo Berger. In het kader van deze leerstoelen werd

Directeur dr. David Wertheim

georganiseerd:

Uitvoerend secretaris: drs. M. Witvoet, drs. E. Beijk, dr. M. Hageman (tot 11 januari 2012)

10-01-2012 Zevende Jiddisch Symposium ‘Ashkenazi Languages: Between Yiddish and Hebrew’ met lezingen van prof. Jean Baumgarten

32

Lezingenserie

(EHESS, Parijs), prof. Ken Frieden (Syracuse University), dr. Yael Chaver

Lezingenserie Het Interbellum als Spiegel

(University of California, Berkeley)

19-09-2012

debat Patrick van Schie (directeur van de

Teldersstichting) en Robin te Slaa (publicist) o.l.v. David Wertheim

09-12-2012 Collegeserie en Achtste Jiddisch Symposium: ‘Yiddish Cities: Montreal, Melbourne, Tel Aviv’ met lezingen van dr. Rebecca

27-09-2012 prof. em. Shulamit Volkov (Universiteit Tel Aviv) Walther

Margolis (University of Ottawa): Montreal, dr. Helen Beer (University

Rathenau: The Use and Abuse of Capitalism

College London), Gali Drucker Bar-Am, MA (Hebrew University of



Jerusalem)

16-10-2012 prof. Bernard Wasserstein (University of Chicago) Looking Forward/Looking Back: On the Eve, The Jews of Europe Before

10/11-5-2012 The Many Guises of Jud Süss met lezingen van

the Second World War

prof. dr. Frank Stern (Institut für Zeitgeschichte/Universität Wien), prof. dr. Evelien Gans (UvA/NIOD), prof. dr. Susan Tegel (University of

11-12-2012

prof. Moshe Zimmermann (Hebrew University) Jewish

Sports in Central Europe as a Touchstone for the Question of Inclusion and Exclusion (1918-1938) Onderzoeksprojecten Ontsluiting protokollen De ontsluiting van de Protokollen (beslissingen en aankondigingen) van de Parnassijns van de Hoogduits-Joodse gemeente in Amsterdam (1708-1808) op onderwerp. Uitvoerder Dr. Tehilah Moked Oostjoden Onderzoek naar de komst van joodse immigranten uit Oost-Europa naar Nederland tussen 1882 en 1914. Uitvoerders: dr. Peter Tammes, prof. Karin Hofmeester, Justus van de Kamp Leusden Attias Tanah Onderzoek naar de totstandkoming van de zogenaamde Leusden Attias bijbel (1661). Uitvoerder dr. Theo Dunkelgrün (i.s.m. Stichting Morasha)

Hertfordshire), prof. dr. Barbara von der Lühe (Institut für Sprache und Kommunikation, Technische Universität Berlin)

33

Personeelszaken, Besturen etc medewerkers tot 1-8-2012 MEDIATHEEK DIRECTIE EN MANAGEMENT

mw Lonnie Stegink

pt hoofd

DIRECTIE

dhr dr Peter Buijs

pt senior medewerker

dhr drs Joël Cahen

algemeen directeur

dhr Anton Kras

pt senior medewerker

mw mr drs Liesbeth Bijvoet

zakelijk directeur vanaf 15-3

mw Helma Beeuwkes

pt medewerker

mw dr Ariane Zwiers

pt medewerker

mw drs Anat Harel

pt medewerker projecten

MANAGEMENT mw drs MMA Hetty Berg

museaal leider



mw Petra Katzenstein

leider educatie, Kindermuseum

mw drs Heide Warncke

en ontwikkeling

pt catalograaf Ets Haim vanaf 1-6

en Hollandsche Schouwburg dhr Peter Rijntjes

pt zakelijk leider a.i. tot 1-4

TENTOONSTELLINGEN EN PRESENTATIE

dhr drs Martijn van Seventer

pt beleidsmedewerker tot 1-2

mw drs Martine Stroo mw drs Margreet Udo

coördinator

pt redacteur

STAFFUNCTIES dhr drs Moncef Beekhof

hoofd marketing, communicatie,

EDUCATIE



publieksservices en sales

mw Batya Wolff

pt educatief conservator

mw ir Mirjam van Emden

pt medewerker

mw Suzanne Grunfeld

pt medewerker

mw mr Jacqueline Hartgers

pt hoofd P&O, juridische zaken

mw Gerda Sabbé

medewerker fondsenwerving



tot 1-5 KINDERMUSEUM

34

mw Gittan von Raesfeld Meijer pt floormanager kindermuseum MUSEALE ZAKEN

mw Suzanne Grunfeld

MARKETING, COMMUNICATIE, PUBLIEKSSERVICES EN SALES

oproepmedewerkers

dhr drs Moncef Beekhof

mw Lea Abram

hoofd

mw drs Anita Soer

pt coordinator evenementen

mw Sharon Asscher

mw drs Barbara Reuten

pt senior medewerker communicatie

mw Dayah Gay

mw Margriet Kotek - van Poppel pt senior medewerker communicatie

mw Raviv Gay



mw Lisa Goudsmit

Portugese Synagoge en Ets Haim

mw drs Annelie Spaans

pt medewerker communicatie

mw Esther Hertog

mw drs Rosanne Boas

pt webredacteur vanaf 1-7

mw Anne-Maria van Hilst

mw Linda Andriesse

coördinator publieksservices

mw Iris Kessels



en sales

mw Emmelien Kramer

dhr drs Caspar Stalenhoef

medewerker publieksservices

mw Giza Landweer



en sales

mw Lily Minco mw Marike Pluis

mw BA Francisca van Nieuwenhuizen

pt medewerker publiekscontacten

mw drs Karolina Winkel

pt medewerker

tot 1-3

mw Elisa Rodenburg dhr Guido Straub

pt medewerker publiekscontacten HOLLANDSCHE SCHOUWBURG

WETENSCHAP mw drs Julie-Marthe Cohen

pt conservator

mw drs Mirjam Knotter dhr drs Edward van Voolen

conservator

pt conservator

mw drs Annemiek Gringold

pt hoofd

mw Judith Whitlau

pt educatief medewerker

mw Juliane Harland

vrijwilliger Aktion Sühnenzeichen

Friedesdienste

mw drs Bernadette van Woerkom pt conservator BEDRIJFSVOERING

COLLECTIEBEHEER

AUTOMATISERING

mw drs Irene Faber

pt hoofd

dhr drs Aartjan Nooter

pt hoofd

dhr drs Erik Koopman

pt (wetenschappelijk) medewerker

dhr Alex Bouwman

pt medewerker

mw Marischka de Louw

pt medewerker

dhr Klaas de Wit

pt medewerker (gedetacheerd)

mw Netty Wenderich

pt medewerker collectiebeheer



dhr Peter Lange

pt registrator

dhr Kevin Buijs



tot 30-4

pt medewerker (gedetacheerd)



vanaf 1-5

35

P&O / FINANCIELE ADMINISTRATIE / STICHTING VRIENDEN

dhr Rob Kloek

pt bewaker/suppoost

mw mr Jacqueline Hartgers

pt hoofd P&O, juridische zaken

dhr Guus Bergman

pt suppoost

dhr Lo Woudstra

pt coördinator vrijwilligers

mw Beate van Bragt

pt suppoost

mw Majenka de Hey

pt coördinator Stichting Vrienden

dhr David Warnink

pt suppoost

mw Ria Smit

hoofd financiele administratie

mw Elma van Loenen

pt administratief medewerker

CEPIG

mw Lohryn Singor

pt administratief medewerker

dhr drs Theo Kemperman

hoofd bedrijfsvoering

dhr drs Frederik Reinders

assistent bibliothecaris Ets Haim



tot 1-8

tot 1-6 SECRETARIAAT

mw Margriet Kotek - van Poppel pt medewerker communicatie

mw Annette Zwar

senior medewerker

mw BA Ricky Margalit

shop manager tot 1-8

mw Ella Dingemans

medewerker tot 1-4

dhr Meir Dori

hoofd beveiliging/assistent shop

dhr Guido Verboeket

pt medewerker van 1-4 tot 1-6

dhr Jossi Babila

pt medewerker beveiliging/

dhr Robert de Bruyn

medewerker secretariaat



assistent shop tot 1-8



en postkamer

mw Marja Franken

medewerker

TECHNISCHE DIENST dhr Ted de Leeuw

MUSEUMSHOP pt hoofd

dhr Niels Bakker pt medewerker dhr Alex de Leeuw

pt medewerker

dhr Ruud Visser

pt medewerker

dhr Otto Visser mw Marije van der Laan

beheerder

pt medewerker

oproepmedewerkers dhr Yair Aschkenasy

BEVEILIGING

dhr Eli Content

dhr Sjoerd de Vries

hoofd bewaking

dhr Muus Visser

dhr René de Waardt

pt assistent hoofdbewaker

dhr Carl Cabenda

pt bewaker/suppoost

MUSEUMCAFE

dhr Ralph de Groot

pt medewerker bewaking/suppoost

dhr Frans van Camp



vanaf 1-6

vanaf 1-6

bedrijfsleider vanaf 1-2

mw Ingrid Aas

pt tot 1-3

mw drs Monique Haan

pt bewaker/suppoost tot 1-4

mw Méuget Lavertu

pt

dhr Jan Henzen

pt bewaker/suppoost

mw Jeany Ramanand

pt

medewerkers vanaf 1-8-2012

COLLECTIES

DIRECTIE EN MANAGEMENT DIRECTIE dhr drs Joël Cahen

algemeen directeur

mw mr drs Liesbeth Bijvoet

zakelijk directeur

mw drs Irene Faber

pt hoofd

dhr drs Erik Koopman

pt medewerker

mw Marischka de Louw

pt medewerker

mw Netty Wenderich

pt medewerker

dhr Peter Lange

pt registrator

KENNISCENTRUM MANAGEMENT

mw Lonnie Stegink

pt hoofd

dhr drs Moncef Beekhof

hoofd marketing en communicatie

dhr dr Peter Buijs

pt senior medewerker

mw drs MMA Hetty Berg

manager museale zaken

dhr Anton Kras

pt senior medewerker

mw Petra Katzenstein

manager development en

mw Helma Beeuwkes

pt medewerker



special projects

mw dr Ariane Zwiers

pt medewerker

dhr ir Daan Wijsman

manager operatie vanaf 1-9

mw drs Anat Harel

pt beleidsmedewerker

kennisontwikkeling en -distributie STAFAFDELINGEN

mw drs Heide Warncke

pt senior catalograaf Ets Haim

mw drs Ruth Peeters

pt catalograaf Ets Haim vanaf 6-8

MARKETING EN COMMUNICATIE dhr drs Moncef Beekhof

hoofd

DEVELOPMENT EN SPECIAL PROJECTS

mw drs Barbara Reuten

pt senior medewerker marketing

mw Petra Katzenstein

manager

dhr BA Machiel Mol

pt medewerker marketing vanaf 1-8

mw drs Anita Soer

fondsenwerver

mw drs Rosanne Boas

pt webredacteur tot 1-12

mw Majenka de Hey

mw Anne Marie Zimmerman

pt tijdelijk webredacteur vanaf 1-12

36

pt vriendencoördinator

EXPLOITATIE SERVICECENTRUM

mw mr drs Liesbeth Bijvoet

mw mr Jacqueline Hartgers

pt manager

mw Linda Andriesse

pt coördinator vrijwilligers

manager q.q.

SALES EN EVENEMENTEN

mw Annette Zwar

senior medewerker secretariaat

mw Margriet Kotek-van Poppel pt hoofd

mw Titia Schippers

directiesecretaresse vanaf 1-8

dhr drs Steffan Haans

dhr Robert de Bruyn

medewerker secretariaat



vanaf 16-9



en postkamer

dhr drs Caspar Stalenhoef

medewerker sales - onderwijs

mw drs Femke Papma

pt senior medewerker evenementen

pt medewerker vanaf 1-9

FINANCIELE ADMINISTRATIE mw Ria Smit dhr drs Ben Haeck

hoofd

pt projectadministrateur

(gedetacheerd) vanaf 1-10 mw Elma van Loenen

pt medewerker

mw Lohryn Singor

pt medewerker vanaf 1-10

MUSEUMSHOP dhr Otto Visser mw Marije van der Laan

beheerder

pt medewerker

oproepmedewerkers dhr Yair Aschkenasy

MUSEALE ZAKEN

dhr Eli Content

mw drs MMA Berg Hetty

mw Emmelien Kramer

manager

dhr Muus Visser TENTOONSTELLINGEN EN PRESENTATIES mw drs Julie-Marthe Cohen

pt conservator

MUSEUMCAFE

mw drs Annemiek Gringold

pt conservator

dhr Frans van Camp

pt bedrijfsleider

mw Méuget Lavertu

pt medewerker

mw Jeany Ramanand

pt medewerker

mw drs Mirjam Knotter dhr drs Edward van Voolen

conservator

pt conservator

mw drs Bernadette van Woerkom pt conservator mw drs Martine Stroo mw drs Margreet Udo

tentoonstellingscoördinator

pt redacteur

EDUCATIE

OPERATIE dhr ir Daan Wijsman

manager operatie vanaf 1-9

KINDERMUSEUM

mw ir Mirjam van Emden

pt hoofd

mw Gittan von Raesfeld Meijer pt floormanager

mw drs Ardjuna Candotti

pt vervanging hoofd tijdens

mw Suzanne Grunfeld

zwangerschapsverlof vanaf 1-10 mw Batya Wolff

pt senior medewerker

mw Judith Whitlau

pt medewerker

mw Lily Lindner

vrijwilliger Aktion Sühnenzeichen



Friedesdienste vanaf 20-9

pt gastvrouw kindermuseum/

ateliers

oproepmedewerkers

Huis van Oranje

mw Sharon Asscher

mw drs Francine Püttmann

mw Dayah Gay

Lekker joods

mw Raviv Gay

mw Betty Braasem

vanaf 1-12

mw Lisa Goudsmit

mw Daphna Cloose

vanaf 1-12

mw Anne-Maria van Hilst

mw dr Vivian Colland

vanaf 1-12

mw Iris Kessels

mw Naomi Elzas

vanaf 1-12

mw Giza Landweer

mw Hetty van Emden

vanaf 1-12

mw Lily Minco

dhr drs Hans van Emden

vanaf 1-12

mw Elisa Rodenburg

mw Pascale Esveld

vanaf 1-12

mw Rose-Marie Frijda- Bouwman

vanaf 1-12

mw MSSW Eveline Gill

vanaf 1-12

mw Esther Kuijs

vanaf 1-12

dhr John Melkman

vanaf 1-12

mw Raya Puister

vanaf 1-12

BEVEILIGING dhr Sjoerd de Vries dhr René de Waardt

hoofd

pt assistent hoofd

dhr Meir Dori

assistent hoofd,

van 9-1 tot 1-5

locatie Portugese Synagoge dhr Carl Cabenda

pt medewerker bewaking/suppoost

COLLECTIES

dhr Ralph de Groot

pt medewerker bewaking/suppoost

mw Josephine Kamp

dhr Jan Henzen

pt medewerker bewaking/suppoost

mw drs Jelka Kröger-Verhorst

dhr Rob Kloek

pt medewerker bewaking/suppoost

dhr Jossi Babila

pt medewerker bewaking/suppoost, locatie Portugese Synagoge

dhr David Warnink

pt suppoost

van 1-2 tot 1-8

KENNISCENTRUM / DIGITAAL MONUMENT / ETS HAIM dhr Leo Arbeid dhr Thijs Booij 37

dhr Ernest Gompers TECHNISCHE DIENST

dhr Jeff Overste

dhr Ted de Leeuw

pt hoofd

mw Marga Pepping

dhr Niels Bakker

pt medewerker

mw Suzanne Rodrigues Pereira

dhr Alex de Leeuw

pt medewerker

dhr Ruud Visser

pt medewerker

HOLLANDSCHE SCHOUWBURG mw BA Marjan Bijkersma

ICT

mw Anaïs van der Braak

dhr drs Aartjan Nooter

pt hoofd

mw drs Madelon Broekhuis

dhr Alex Bouwman

pt senior medewerker

mw BEd Gerda Buter

dhr Kevin Buijs

pt medewerker (gedetacheerd)

PROJECTEN mw Nora Bosscher

Synagoge tot 31-1

pt herinrichting Portugese

mw drs Sarah Feirabend

Synagoge vanaf 1-10

pt vernieuwing Hollandsche Schouwburg

vanaf 1-6 dhr drs Maarten-Jan Vos

dhr Jos Goudsmit

vanaf 24-4

dhr Sander Haccou

* vanaf 1-12



*

pt herinrichting Portugese

mw drs Ardjuna Candotti

*

* vanaf 1-9 * van 1-2 tot 1-8 vanaf 1-9 * vanaf 1-3 vanaf 1-4 vanaf 20-9

pt onderzoek rechtsherstel

BOVENTALLIGEN per 01-08-2012 NOG NIET UIT DIENST

vanaf 1-5

dhr Guus Bergman

vast 31-12-12

vanaf 1-3

mw Beate van Bragt

contr 31-08-12

vanaf 1-2

mw drs Annelie Spaans

vast 31-07-13

tot 1-2

mw drs Karolina Winkel

vast 31-10-12

vanaf 1-9 vanaf 1-4 vanaf 1-12

VRIJWILLIGERS

tot 1-9 * vanaf 1-2

TENTOONSTELLINGEN Joden van de Nieuwe Wereld mw drs Sophie Josephus Jitta dhr Daniel Kennemer dhr drs Hans Ziekenoppasser

vanaf 17-4

* tevens voor de cartotheek Joodsche Raad

INFORMATIEBALIE JHM mw Judith Baruch

MUSEUM PLUSBUS van 1-2 tot 1-6

mw Yvonne Juda mw Lea Kloosterman

mw BA Marjan Bijkersma

vanaf 1-2

mw Abeline van der Bijl mw Ytha Bijlstra

TECHNISCHE DIENST

mw drs Madelon Broekhuis

dhr Wim Roos

mw BEd Gerda Buter mw Roty van Buuren

van 1-2 tot 1-8

RONDLEIDERS

mw Loes Dissel-Driessen

vanaf 1-4

mw drs Debby Abram- Uijenkruijer

mw Gonny Fischel- Schipper

mw Bernie Aschkenasy- Joosten

mw Rose-Marie Frijda

mw drs Danielle van den Bos

mw Hans van Gelder- Jacobson

mw drs Touria Bouhkim

dhr drs Leo van Geuns

dhr drs Victor Brilleman

mw Marjan Gilijamse- Kanis

mw Evelyn Cnossen

mw Nettie Groot

mw Mia Corbey-van Praag mw dr Jozien Driessen- van het Reve

dhr Eddy Hammelburg mw Greta Heynen

vanaf 18-4

mw Golda Fein

mw drs Sophie Josephus Jitta mw Lea Kloosterman

38

dhr Dan Einhorn

vanaf 1-2

mw Rose Marie Frijda- Bouwman

dhr John Melkman

mw Annabel Jansen

mw Tzeepy Mock- Gavra

mw Emmelien Kramer

mw Yvonne Muntjewerf- den Hartog

dhr Martin Leeda

mw Kim Fiona Plas

vanaf 1-6 (reserve)

mw BA Marcella Levie

mw Ellen Pouwels

tot 1-8

mw Anita Liemburg

mw Monique Reijnen

tot 1-7

mw Jeanette Loeb mw drs Emma Meijler

mw Dafna Revivi mw Willeke Rodenhuis

vanaf 1-2

mw drs Marike Pluis

dhr Lucas Romviel

mw drs Simone Rubens- Neumann

mw Mirjam Slewe

mw Ieke Spiekman

mw Simone Susan-Wolf

mw Fajga Szmulewicz

dhr drs Jaap Wertheim

vanaf 1-12

mw Monique de Vos

dhr Stanley Winnik

vanaf 1-2

mw Noga Zohar mw Billha Zussmann

PORTUGESE SYNAGOGE mw Jeannette Ben Yair

vanaf 1-12

mw Reina ter Burg

vanaf 1-12

dhr Lion Cohen

vanaf 1-12

mw Marjan Gilijamse- Kanis mw drs Marjon de Klijn

vanaf 1-9

mw Julia van der Krieke

vanaf 1-12

mw Caroline ter Mijtelen

vanaf 1-12

dhr Claudio Moreno

vanaf 1-12

dhr Hans Peeper

vanaf 1-12

mw Janou Treffers

vanaf 1-12

dhr Stanley Winnik

vanaf 1-2

SALES BELTEAM mw Tal Lurie

tot 1-3

mw BA Elena Trisotto KINDERMUSEUM mw drs Madelon Broekhuis mw Barbara Gassmann

vanaf 1-8

mw Willeke Rodenhuis

vanaf 1-2

dhr Lucas Romviel MUSEUMCAFE mw Sarina Lops

tot 1-6

tot 1-6 technische dienst

STAGES mw Stephanie Archangel

tot 31-1-2012

marketing en communicatie

dhr Barend Blom

tot 31-1-2012

Lekker joods

mw Inge Brouwer

vanaf 7-2-2012 tot 1-10-2012

Hollandsche Schouwburg

mw Nino van der Enden

6-2-2012

tot 31-10-2012

Sal Meijer

mw Michaela Groeneveld

13-9-2012

tot 14-12-2012

collecties

mw Ayda Hasanoglu

11-9-2012

mw Merel de Kok dhr Hessel Kolenberg

1-9-2012

mw Katharina van der Meer

12-3-2012

mw Assuntha Overvliet

tot 31-12-2012

marketing en communicatie

tot 18-2-2012

HS publieksonderzoek

tot 31-12-2012

financiële administratie

tot 15-7-2012

marketing en communicatie

tot 31-5-2012

evenementen

mw Kim Fiona Plas

1-10-2012

tot 1-12-2012

marketing en communicatie

mw Sharona Roorda

31-1-2012

tot 18-5-2012

collectiebeheer

dhr Benjamin Stiphout

19-9-2012

tot 31-12-2012

collecties

mw Kia Tsakiridis

12-3-2012

tot 20-12-2012

Lekker joods

mw Anna de Wilde

1-2-2012

tot 30-4-2012

Portugese Synagoge

39

Statistieken

Raad van Toezicht dhr J. Krant voorzitter

PERSONEELSOPBOUW 31-12-2012

dhr drs D.H. Kat

mannen

vrouwen

dhr mr S.M. Léons

totaal

mw mr S.G.M. Asser-Ribbert personen

28

41

69

dhr drs M.E. Paktor

vast

24

33

57

dhr Ph. van Tijn

4

8

12

dhr H.S.A. Heijmans

8

10

18

HOLLANDSCHE SCHOUWBURG

20

31

51

Bestuurder

tijdelijk voltijd parttime

dhr drs J. Cahen FTE

24,00

31,70

55,70

formatie

24,00

27,35

51,35

project

0,00

4,35

4,35

oproepkrachten

3

Raad van Toezicht dhr mr E.E. van der Laan voorzitter dhr drs J. Wertheim

14

17

dhr J. Krant dhr drs J.H. Gerson

medewerkers

oproepkrachten

instroom

16

3

STICHTING VRIENDEN VAN HET JHM

uitstroom

19

5

Bestuurders dhr drs M.E. Paktor voorzitter

ONDERNEMINGSRAAD 40

dhr mr S.M. Léons penningmeester

Anton Kras

voorzitter

dhr T. Kirzner

Barbara Reuten

secretaris

dhr R. Voet

Marije van der Laan

lid

mw M.A. Koster-Herz

Peter Lange

lid

Ted de Leeuw

lid

FOUNDATION FOR THE JEWISH HISTORICAL MUSEUM IN AMSTERDAM Inc. (USA)

Op 20 maart heeft de Ondernemingsraad een positief advies

Board

uitgebracht aan de Directie inzake haar voornemen tot herstructure-

Leo S. Ullman president and treasurer

ring. De Directie heeft daarna op 28 maart haar definitieve besluit tot

Harvey M. Krueger

herstructurering genomen, dat werd geëffectueerd met de nieuwe

Louis van Leeuwen

organisatiestructuur per 1 augustus. De Ondernemingsraad heeft mede daartoe 8 maal vergaderd met de

MUSEUMSHOP

Directie en 4 maal een personeelsvergadering belegd.

Bestuurders

In februari volgde de OR een tweedaagse cursus ter voorbereiding op

dhr mr M.B.W. Asscher voorzitter

de reorganisatie.

dhr drs D.H. Kat penningmeester vacature

ZIEKTEVERZUIM totaal ziekteverzuim

2009

2010

2011

2012

MUSEUMCAFE

4,50%

2,47%

3,34%

3,59%

dhr M. de Groot voorzitter

2,64%

2,37%

1,20%

1,20%

exlusief langdurig ziekteverzuim en zwangerschapsverlof

dhr drs D.H. Kat penningmeester

Voor 2012 zijn de ziektecijfers van alle onderdelen van het Joods Cultureel Kwartier bij elkaar genomen voor de eerdere jaren zijn de ziektecijfers alleen van het Joods Historisch Museum. Besturen JOODS HISTORISCH MUSEUM Bestuurders dhr drs Joël Cahen mw drs Liesbeth Bijvoet

vacature CULTUREEL ERFGOED PORTUGEES-ISRAELIETISCHE GEMEENTE Bestuurders dhr mr J.M.F.X. van Veggel voorzitter dhr prof F.W.I. Lachotzky penningmeester mw drs J.C.E. Belinfante secretaris dhr J. Coronel dhr mr D.J. Dresden dhr M. Millenaar

41

Verkorte jaarrekening JHM Balans per 31 december

2012

2011

2012

2011

€

€

€

€

6.095

-31.478

Bestemmingsfonds OCW

84.383

44.165

Totaal eigen vermogen

90.478

12.687

57.201

72.080

1.491.096

1.648.184

432.252

616.587

139.854

99.778

1.000.000

250.000

Overige schulden

475.615

292.181

Overlopende passiva

306.653

119.778

Totaal kortlopende schulden

2.354.374

1.378.324

TOTAAL PASSIVA

3.993.149

3.111.275

ACTIVA

PASSIVA

VASTE ACTIVA

Eigen vermogen

Materiële vaste activa

1.583.727

1.722.537

Besteedbaar vermogen

VLOTTENDE ACTIVA Voorraden en onderhanden activiteiten

246.027

257.493 Voorzieningen

Vorderingen

Pensioenen

Debiteuren

57.682

121.788

1.100.053

173.215

Langlopende schulden

Overige vorderingen

134.768

129.529

Investeringssubsidie

Overlopende activa

168.320

489.407

Kortlopende schulden

Op gelieerde rechtspersonen 42

Crediteuren Totaal vorderingen

1.460.823

913.939

Belastingen en premies sociale verzekeringen

Liquide middelen

TOTAAL ACTIVA

702.572

3.993.149

217.306

Vooruit ontvangen subsidie

3.111.275

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: Stichting Joods Historisch Museum

deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze

Bijgesloten samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samenge-

controleverklaring van 9 april 2013.

vatte balans per 31 december 2012 en de samengevatte exploitatiere-

De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn

kening, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van de

vereist op basis van het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies

Stichting Joods Historisch Museum per 31 december 2012. Wij hebben

Instellingen. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan

een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze

derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de

controleverklaring van 9 april 2013. Desbetreffende jaarrekening en en

gecontroleerde jaarrekening van Stichting Joods Historisch Museum.

Exploitatie rekening

2012

2011

2012

2011

€

€

€

€

3.545.019

3.409.050

BATEN

LASTEN

Opbrengsten Directe opbrengsten

1.067.757

919.846

Salarislasten

138.481

213.705

Afschrijvingen

418.878

385.052

Huur

195.400

195.400

1.718.551

2.126.309

5.877.848

6.115.811

14.185

2.387

Indirecte opbrengsten

Totaal opbrengsten

1.206.238

1.133.551

Overige lasten

Som der lasten

Bijdragen Subsidie OCenW

3.072.274

3.123.840

Rentebaten/-lasten

Overige subsidies en bijdragen

1.662.941

1.931.546

Exploitatieresultaat

Totaal bijdragen

4.735.215

5.055.386

77.790

75.513 43

Mutatie algemene reserve

37.573

43.291

Mutatie bestemmingsfonds OCW

40.217

32.222

Exploitatiesaldo

77.790

75.513

Het resultaat is als volgt bestemd Som der baten

5.941.453

6.188.937

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Oordeel

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvat-

Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel

ting van de gecontroleerde jaarrekening.

belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Joods Historisch Museum per 31 december 2012.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de

Amsterdam, 14 oktober 2013

samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder

MAZARS PAARDEKOOPER HOFFMAN N.V.

de Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten”.

T. Haremaker RA

Verkorte jaarrekening Hollandsche Schouwburg Balans per 31 december

2012

2011

2012

2011

€

€

€

€

-8.077

-4.554

4.440

10.337

VASTE ACTIVA Materiële vaste activa

PASSIVA 14.882

21.735 Eigen vermogen

VLOTTENDE ACTIVA

Algemene reserve

Vorderingen

35.582

46.204

Bestemmingsfonds OCW

Liquide middelen

59.346

111.243

Fonds op naam

45.622

65.445

Totaal vlottende activa

94.928

157.447

Totaal eigen vermogen

41.985

71.228

Langlopende schulden

8.836

20.578

5.217

68.111

-

2.499

Overlopende passiva

53.772

16.766

Totaal kortlopende schulden

58.989

87.376

109.810

179.182

TOTAAL ACTIVA

109.810

179.182

Kortlopende schulden Crediteuren Belastingen en premies

44

sociale verzekeringen

TOTAAL PASSIVA

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: Stichting Hollandsche Schouwburg

deze samenvatting daarvan, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze

Bijgesloten samengevatte jaarrekening, bestaande uit de samenge-

controleverklaring van 9 april 2013.

vatte balans per 31 december 2012 en de samengevatte exploitatiere-

De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn

kening, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van de

vereist op basis van het Handboek Verantwoording Cultuursubsidies

Stichting Hollandsche Schouwburg per 31 december 2012. Wij hebben

Instellingen. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening

een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze

kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de

controleverklaring van 9 april 2013. Desbetreffende jaarrekening en

gecontroleerde jaarrekening van Stichting Hollandsche Schouwburg.

Exploitatie rekening

2012

2011

2012

2011

€

€

€

€

269.673

314.630

BATEN

LASTEN

Opbrengsten

Salarislasten

Directe opbrengsten

41.490

14.067

Afschrijvingen

14.411

13.546

Indirecte opbrengsten

12.919

12.336

Overige lasten

174.916

203.500

Totaal opbrengsten

54.409

26.403

459.000

531.676

1.753

1.315

-29.242

53.811

Som der lasten Rentebaten / -lasten

Bijdragen Subsidie OCenW

268.010

272.508

Overige subsidies en bijdragen

105.586

285.261

Exploitatieresultaat

45 Het resultaat is als volgt bestemd Totaal bijdragen

373.596

557.769 Mutatie fonds op naam

Som der baten

428.005

584.172

-19.822

31.870

Mutatie algemene reserve

-3.523

11.604

Mutatie bestemmingsfonds OCW

-5.897

10.337

-29.242

53.811

Exploitatiesaldo

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Oordeel

Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvat-

Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel

ting van de gecontroleerde jaarrekening.

belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Stichting Hollandsche Schouwburg per 31 december 2012.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de

Amsterdam, 14 oktober 2013

samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder

MAZARS PAARDEKOOPER HOFFMAN N.V.

de Nederlandse Standaard 810, “Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten”.

T. Haremaker RA

Financiële ondersteuning in 2012 Subsidiënt

Sally Berg Familie Fonds

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

SALOMON DE JONG Stichting Sonja van Tijn Fonds

Voor behoud, restauratie en uitbreiding van de collectie

Stichting Collectieve Maror-gelden Nederland

BankGiro Loterij

Stichting Esther Dina Polak-van Vollenhoven Stichting Harten Fonds

Begunstigers

Stichting Iton

Aktion Sühnezeichen Friendendienste

Stichting Kerk en Wereld

Allianz Verzekeringen

Stichting Levi Lassen

The Robert Thomas Bobins Foundation

Stichting Maror-gelden Overheid

David Roos Weijl Stichting

Stichting Pieter Bastiaan

Deutsche Bank Nederland

Stichting Vrienden van het Joods Historisch Museum

Edli Foundation

The Crown Family Philanthropies

Etty Hillesum Fonds

The Foundation for the Jewish Historical Museum in Amsterdam, Inc.

Fiep Westendorp Foundation

The Jewish Federation of Greater Philadelphia Falik Philanthropic Fund

Gemeente Amsterdam

The Leonard & Evelyn Lauder Foundation

Hilleel Moerel Stichting

The Lucius N. Littauer Foundation

Kattendijke/Drucker Stichting

Will en Rita Jaeger Fonds

Maatschappij tot Nut der Israëlieten in Nederland

Particulieren

Menasseh ben Israel Instituut 46

Mondriaan Fonds

Fondsen op naam beheerd door de Stichting Vrienden van het

Moos Cohen Fonds

Joods Historisch Museum

Nijkerk Holding

Ankie Hak Fonds

Pro Helvetia

Familiefonds Gompen

Provincie Noord-Holland

Fonds Kattenburg 826

Fonds ter nagedachtenis van Socher Kirzner, Fania Kirzner-

Frederik Polak en Griet Polak-Asscher Fonds

Shusterman en Leo Shuman

Nationaal Comité 4 & 5 mei

Gerard Metzelaar Fonds

Nijkerk Holding

Hans & Elly Jaffé Fonds

Roba Holding BV

Harry Philips Fonds

Stichting Collectieve Maror-gelden Nederland

Helmuth Mainz & Lore Bachararch Fonds

Particulieren

Het Joshua, Mila, Sari, Badu, Isi en Mace de Swaan Fonds Inge & Alfred Nijkerk-von der Laden Fonds

Subsidiënt Portugese Synagoge

Johanna Rebecca Wolff Fonds

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Kahn Fonds Marcelle Hertzdahl Fonds

Voor behoud, restauratie en uitbreiding van de collectie

Margot Rehfisch en Fiep Westendorp Fonds

BankGiro Loterij

Nora Salomons Fonds Prof. dr. Herman Musaph Fonds

Begunstigers Portugese Synagoge

Sam Waagenaar Fonds

Gieskes-Strijbis Fonds

Van Hessen Fonds

Joseph Safra Foundation Mondriaan Fonds

Subsidiënt Hollandsche Schouwburg

Prins Bernhard Cultuurfonds

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap

Provincie Noord-Holland Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

Begunstigers Hollandsche Schouwburg

SNS REAAL Fonds

A. Markus

Stichting Maror-gelden Overheid

Aktion Sühnezeichen Friendendienste

Stichting VSBfonds

Amsterdams 4 & 5 Mei Comité

The Rothschild Foundation Europe

David Roos Weijl Stichting

Particulieren

47

Summary

48

In 2012 the Jewish Historical Museum (JHM) celebrated its eightieth

the Dutch government’s Council for Culture, and the Council’s

anniversary. The high point was the official opening of the Jewish

conclusions were adopted by the Ministry of Education, Culture,

Cultural Quarter on 23 October by then-Crown Prince Willem-Alexander.

and Science.

This gave the museum an opportunity to place all four organizations in

The JHM can also look back with pride on several highly successful

the Quarter equally in the spotlight for potential visitors.

exhibitions. The photo exhibition Saul Leiter: New York Reflections was

This marketing concept has already proven its value in practice.

a blockbuster, as was Else Berg and Mommie Schwarz: Artist couple in

A single admission ticket for the four organizations was introduced on

the Dutch avant-garde. William Kentridge: Black Box/Chambre Noire

1 January 2012, and since then, we have seen that many people visit

benefited greatly from word-of-mouth advertising and gradually

more than one of them. Together, the organizations in the Jewish

became a huge success. The exhibition Judaism: A World of Stories in

Cultural Quarter received a record number of visitors in 2012: 275,108.

the Nieuwe Kerk turned out very well and boosted the JHM’s name

Within the Quarter, the JHM now operates not only the JHM Children’s

recognition. Jewish Flavour, A Worldwide Cuisine, about Jewish culinary

Museum and the Hollandsche Schouwburg but also the Portuguese

culture, was also unexpectedly popular.

Synagogue. This has made the management of the Quarter a

In 2012 the JHM continued its search for new ways of commemorating

weightier responsibility, and since March 2012 our director Joël Cahen

the Shoah, such as the Open Jewish Houses project, which inspired

has received assistance from managing director Liesbeth Bijvoet.

similar initiatives outside Amsterdam. This year, the JHM won the

Last year, the Portuguese Synagogue was reopened after a long period

BankGiro Loterij Museumprijs, partly as a result of its hard work in

of restoration, at a ceremony attended by Queen Beatrix. With its

2012. The museum was nominated in part because of the Jewish

treasures and its living religious community, the Portuguese

Monument Community, the Digital Monument’s interactive website.

Synagogue has a great deal to offer the Jewish Cultural Quarter.

The JHM intends to use this prize to take a major step forward in the

The cataloguing and digitizing of the World Heritage library Ets Haim

presentation of the collection, by providing better digital access to all

– Livraria Montezinos is a multi-year project. Every day, new informa-

the objects along with in-depth information about them.

tion becomes accessible about the many historical documents in the

Despite the museum’s many triumphs in 2012, there is always room

collection, and that knowledge is disseminated in collaboration with a

for improvement. One leading objective for the further development

range of international universities.

of the Jewish Cultural Quarter is the establishment of a National

It was also a banner year for international exposure, thanks in part

Shoah Centre and Museum at the Hollandsche Schouwburg and in

to the exhibition of Charlotte Salomon’s work in the main venue of

the former Reformed teacher training school across the street, which

dOCUMENTA (13) in Kassel. With growing frequency, the JHM is

was closely involved in the tragic history of the deportations.

working together with other organizations, such as the Jewish

The mission of the JHM is to make Jewish culture in the Netherlands

Museum of New York and major international photo galleries and

accessible to both Dutch residents and tourists, so that everyone can

museums. In 2012 the JHM received a favourable assessment from

take pride in this piece of Dutch Jewish history.

49

50