tot en met

Titel project

TOP3C

Aanvrager

Fontys Hogescholen

Contactpersoon

Mw. Drs. J.W.M. Buys

Begin- en einddatum van het project

1-9-2005 tot en met 1-9-2008

PROJECTPLAN A. Uitgangspunten voor project 1- Beschrijf het probleem dat het project beoogt op te lossen, de situatie die wordt verbeterd in termen van regio / sector en betrokken opleidingen Beschrijf het probleem dat het project beoogt op te lossen, de situatie wordt verbeterd in termen van regio / sector en betrokken opleidingen Het TOP-3C project wil een betere aansluiting bewerkstelligen tussen de lerarenopleiding voor de algemeen vormende vakken (verder aangeduid als avo-vakken) en de beroepsopleiding van vmbo en mbo. Leraren van de avo-vakken moeten voluit kunnen functioneren in een praktijkgerichte beroepsopleiding op basis van een adequate vakkennis en met een aangepaste didactiek. Dat zal een belangrijke bijdrage leveren aan een betere doorstroming van leerlingen in de beroepskolom en het zal eraan bijdragen dat er minder leerlingen voortijdig en zonder beroepskwalificatie het vmbo of mbo verlaten. Er zijn twee ontwikkelingen gaande die om een innovatie bij de lerarenopleiding vragen: Onder de naam ‘vernieuwing basisvorming’ is er een innovatie gestart in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. De traditionele avo-vakken maken plaats voor leergebieden en het onderwijs wordt praktijkgericht. De onderbouw van het vmbo (leerjaar 1 en 2) geeft een stevige basis voor de beroepskolom. Het vmbo en mbo maken een omslag naar competentiegericht opleiden. De praktijk van de beroepen staat daarbij centraal. De lerarenopleiding zelf is ook bezig met deze omslag naar competentiegericht opleiden Concreet wil het TOP-3C project de volgende deelproblemen oplossen: 1. Er is een toenemende vraag naar avo-leraren die de nodige branche- en beroepskennis bezitten en tegelijkertijd een avo-vak op hbo-niveau beheersen. Deze leraren geven leerlingen een adequate en toepasbare kennisbasis mee. 2. De vernieuwing naar praktijkgericht en competentiegericht leren in vmbo en mbo vraagt van avo-leraren dat ze niet theoretisch en niet uniform en klassikaal lesgeven, maar: met concrete en voor leerlingen aantrekkelijke opdrachten uit de praktijk; volgens een op de individuele leerling gerichte didactiek; met samenhangende en in de praktijk toepasbare kennis. 3. Leraren van onderbouw, vmbo en mbo moeten meer samenwerken om de doorstroming van leerlingen kwalitatief en kwantitatief te versterken. De schotten tussen deze onderwijsniveaus zijn nu teveel belemmeringen zowel voor leraren als voor leerlingen. De lerarenopleiding als kennispoort moet partner zijn in deze regionale samenwerking omdat zij de studenten adequaat wil opleiden voor functies in de beroepskolom en een bijdrage wil leveren aan de verdere professionalisering van het beroep van leraar.

Deel 2 Projectplan

2- Beschrijf de doelen specifiek, meetbaar, realistisch en tijdgebonden. Omschrijf het draagvlak voor de doelen binnen het samenwerkingverband. Beschrijf de doelen / het doel van het project Het TOP-3C project heeft in augustus 2008 drie concrete producten opgeleverd: TOP, het Tilburgs-Onderwijs-Productiebedrijf, een simulatiebedrijf dat echte producten en diensten levert aan particulieren en bedrijven. Het bedrijf wordt gerund door de leerlingen van vmbo en mbo en door studenten van de lerarenopleiding. 3-C leren, een didactiek van de avo-docenten in onderbouw, vmbo en mbo. Een didactiek waarmee leerlingen competenties leren op basis van concepten uit de avo-vakken in contexten uit de praktijk. De docentenwerkplaats, een ontwikkelcentrum voor avo-leraren in de leergebieden en beroepsopleidingen en een opleidingsplaats voor studenten van de lerarenopleiding. In het bedrijf TOP werken en leren leraren en leerlingen van onderbouw, mbo, vmbo en van de lerarenopleiding met elkaar samen in de volgende structuur: TOP-bedrijven verspreid over de locaties van de Tilburgse vmbo- en mboscholen De leerlingen werken in kleine units 2 middagen per week volgens de principes van Integraalontwerpen aan opdrachten van externe klanten (particulieren, overheid, bedrijven). Een unit bestaat uit 6 tot 8 leerlingen, heterogeen samengesteld uit leerlingen van de onderbouw, de bovenbouw vmbo (klas 3 en 4) en het mbo. De uitwerking kan per school en locatie verschillen afhankelijk van de ontwikkeling die de docententeams doormaken. Docententeams per locatie Teams van 8 tot 10 docenten ontwikkelen het lesmateriaal en de opdrachten voor de productieunits op deze locatie. Zij coachen de leerlingen in de units en verzorgen het onderwijs volgens de didactiek van 3C-Leren. Aan elk docententeam zijn ca. 10 studenten van de lerarenopleiding toegevoegd en 1 docent van het ROC. Een centrale directie gevormd door docenten, leerlingen en studenten. In TOP werken over een periode van 3 jaar in een wisselende bezetting ca. 2700 leerlingen van vmbo-scholen uit Tilburg, 900 leerlingen van het ROC, 480 studenten van 8 opleidingen van de lerarenopleiding en 180 docenten van de deelnemende scholen en opleidingen. TOP werkt samen met tenminste 8 bedrijven en maatschappelijke instellingen uit de regio. De docentenwerkplaats is centraal in Tilburg gevestigd op de lerarenopleiding. Hier werken docenten en studenten 1 dagdeel per week in teamverband volgens de principes van actieonderzoek, kenniscirculatie en comakership. Zij schrijven lesmateriaal, krijgen scholing, overleggen over de voortgang van het project, wisselen kennis uit en verzorgen presentaties voor externe partners. De studenten van de lerarenopleiding krijgen onderwijs in de docentenwerkplaats van docenten van de opleiding en worden op de school gecoacht door docenten van de scholen. De studielast voor studenten komt overeen met ca. 60 studiepunten, de helft van het studieprogramma van het 3e en 4e jaar. De didactiek van het 3C-leren in de avo-vakken heeft de volgende kenmerken: er is een beperkte, voor de praktijk relevante inhoud van begrippen en relaties: kernconcepten; leerlingen leren praktisch en toegepast in contexten ontleend aan de beroepsopleiding, “de praktijk is de didactiek!”. Leraren coachen teams van leerlingen op een persoonlijke ontwikkeling van competenties, vorderingen worden vastgelegd in portfolio en getoetst met assessments. Het 3C-project beoogt de volgende effecten: a. Voor de leerlingen van de onderbouw, het vmbo en het mbo: een solide kennisbasis voor een succesvolle leerweg in de beroepskolom. Het beroepsonderwijs in Tilburg heeft 50% minder uitval en een grotere doorstroming naar mbo en hbo. b. Voor de avo-leraren: een didactiek waarmee ze leerlingen kunnen begeleiden in een Deel 2 Projectplan

competentiegerichte opleiding. Leraren werken met meer plezier en meer effect en maken het onderwijs aantrekkelijker voor leerlingen. Het imago van het beroepsonderwijs zal hierdoor verbeterd worden, met name voor het vmbo. c. Voor studenten van de lerarenopleiding: een competentiegerichte opleiding voor een werkplek in de onderbouw, het vmbo of mbo. Er komen meer avo-leraren van de opleiding die adequaat zijn toegerust voor het lesgeven in modern beroepsonderwijs. Voor de scholen en opleidingen: kennis en ervaring met verdere professionalisering van de onderwijsoutput. Scholen leren steeds meer in interactieve netwerken.

3- Thema’s van het project Het project is gericht op versterking van de relatie onderwijs – bedrijfsleven: verbetering van rendement van het beroepsonderwijs verhoging van de kwaliteit en professionaliteit van de output innovatie van pedagogiek en didactiek

Deel 2 Projectplan

Ja X X X

Nee

4- Beschrijf de samenstelling, inhoudelijke inbreng en expertise van het samenwerkingsverband Naam partner samenwerkingsverband FLOT, Fontys lerarenopleiding Tilburg

Omschrijving inhoudelijke inbreng

Omschrijving deskundigheid

-

Opleiding van docenten voor de avovakken in het beroepsonderwijs. Competentiegericht opleiden van docenten op de werkplek.

-

Fontys OSO, Opleidingscentrum Speciale Onderwijszorg

-

ROC MiddenBrabant Coördinatiepunt doorgaande leerlijnen

-

-

MiddenBrabant College Tilburg;

-

-

2College Tilburg

-

Beatrix College Tilburg

-

Koning Willem II College

-

Deel 2 Projectplan

projectleiding en penvoerder ontwikkelen van 3C-didactiek opzetten en begeleiden van docentenwerkplaatsen onderzoek en try-outs van nieuwe geïntegreerde onderwijsprogramma’s. advies en kennisontwikkeling mbt competentiegericht leren adviseren bij het opzetten en uitvoeren van ontwikkeltrajecten op scholen participatie in de dwp en onderzoeksgroep participatie in de dwp en onderzoeksgroep opzetten van TOP-bedrijven in samenwerking met regionale bedrijven uitwerken van doorgaande leerlijnen met name voor de niveaus 1 en 4 participatie in de dwp en onderzoeksgroep opzetten van TOP-bedrijven in samenwerking met regionale bedrijven begeleiding van leerlingen en coachen van studenten participatie in de dwp en onderzoeksgroep begeleiding leerlingen in TOPbedrijven onderzoek en try-outs van nieuwe geïntegreerde onderwijsprogramma’s participatie in de dwp en onderzoeksgroep begeleiding leerlingen in TOPbedrijven onderzoek en try-outs van nieuwe geïntegreerde onderwijsprogramma’s participatie in de dwp en onderzoeksgroep begeleiding leerlingen in TOPbedrijven

voortgezette opleiding docenten in het beroepsonderwijs ; adviseurs voor schoolontwikkeling; informatiecentra voor vmbo en bve. experts mbt competentiegericht opleiden in bve en vmbo BVE-opleidingen in vele sectoren Competentiegericht leren in beroepsopleidingen; samenwerking met bedrijven; ontwikkelen van opleidingstrajecten.

vmbo-bkt opleidingen met lwoo in alle sectoren Competentiegericht leren in beroepsopleidingen; samenwerking met bedrijven; ontwikkelen van opleidingstrajecten; werken met kernteams; vmbo-bkt opleiding competentiegericht opleiden in vmbo-economie aansluiting vmbo-tl met ROCeconomie

vmbo-t opleiding kernteams in de onderbouw bedrijfsstages voor t-leerlingen

vmbo-t opleiding

Naam partner samenwerkingsverband


-

Mill-Hill College Goirle

-

Stichting A+O fondsen (opleidingsfonds Arbeidsmarkt en opleiding)

-

Nedtrain Tilburg

-

Gemeente Tilburg

TweeSteden Ziekenhuis

Koninklijke luchtmacht Glize-Rijen

-

-

SP Group Tilburg

-

Van Wees Tilburg

-

Baten Tilburg

-

Van de Bersselaar Udenhout

-

Deel 2 Projectplan

onderzoek en try-outs van nieuwe geïntegreerde onderwijsprogramma’s participatie in de dwp en onderzoeksgroep begeleiding leerlingen in TOPbedrijven onderzoek en try-outs van nieuwe geïntegreerde onderwijsprogramma’s kennis van bedrijven in techniek kennis van scholing voor arbeidsmarkt kennis van Integraal ontwerpen opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP stageplaatsen opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP stageplaatsen opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP stageplaatsen opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP


vmbo-t opleiding met Technologie bedrijfsstages voor t-leerlingen

-

kennis van het opleiden voor de arbeidsmarkt kennis van de arbeidsmarkt

-

bedrijfsmatig werken opleiden in bedrijf

-

-

bedrijfsmatig werken opleiden in bedrijf kennis van Tilburgse situatie mbt arbeidsmarkt, scholing en begeleiding van jongeren bedrijfsmatig werken kennis van arbeidsmarkt opleiden in bedrijf

-

bedrijfsmatig werken kennis van arbeidsmarkt opleiden in bedrijf

-


-


-


-


De volgende bedrijven werken mee in het project op een nog nader te bepalen wijze. Naam partner samenwerkingsverband De Rooi Pannen Tilburg


-

Interpolis

-

Fuji Tilburg

-

Standard Aero Tilburg

-

GTI Oisterwijk

-

B&S Technology Tilburg

-

Chromalloy Tilburg

-

Stichting De Runne Oisterwijk

-

Gemeente Politie Tilburg

-

Deel 2 Projectplan

ontwikkelen van concepten voor dwp en TOP ontwikkelen van opdrachten voor praktijk en competentiegericht leren opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP opdrachten voor TOP begeleiding van TOP-bedrijven advies aan bij opzetten van TOP


-

Opleidingen voor vmbo en mbo competentiegericht opleiden bedrijfssimulaties

-


-


-


-


-


-


-


-


5- Beschrijf de innovatie in het project Beschrijf de innovatie in het project: de dieptestrategie De lerarenopleiding in Tilburg gaat intensief samenwerken met de scholen voor vmbo en mbo in Tilburg. Het gat tussen opleiding en werkveld wordt gedicht. Centraal in dit samenwerkingsverband staat de ontwikkeling van aantrekkelijk en effectief beroepsonderwijs in de onderbouw, het vmbo en het mbo. De actieve deelname van docenten en studenten van de lerarenopleiding garandeert een nieuwe generatie docenten die vanuit de opleiding kennis en affiniteit hebben met het beroepsonderwijs van vmbo en mbo. Op korte en lange termijn leidt dit tot: Versterking van de ontwikkeling van het vmbo naar competentiegericht opleiden in de beroepskolom Aantrekkelijk onderwijs voor leerlingen en docenten met een beter imago bij ouders en leerlingen Het project richt zich op de volle breedte van de beroepsopleidingen van vmbo en mbo: De sectoren techniek, economie en zorg & welzijn Deelname van avo-leraren uit de opleidingen voor wiskunde, economie, maatschappijleer, Nederlands, Engels, natuur & techniek, gezondheidszorg en welzijn Het project wordt inhoudelijk ondersteund door het onderzoek van de lectoren van Fontys: dr. Sanneke Bolhuis, Lector aan de Lerarenopleiding Tilburg met de opdracht ‘leerstrategieën’ en prof. dr. Johan van der Sanden, Lector voor de Pedagogisch Technische Hogeschool in Eindhoven met opdracht ‘didactiek van het beroepsonderwijs’. In Tilburg ligt een goede basis voor samenwerking van scholen en opleidingen. Onder de naam PACT werken zij al twee jaar succesvol samen aan de verdere ontwikkeling van de tweede fase van havo en vwo. Ook vmbo en mbo hebben diverse vormen van intensieve samenwerking en er zijn platforms waar alle Tilburgse scholen elkaar ontmoeten. De Tilburgse lerarenopleiding heeft 3 jaar geleden in samenwerking met scholen de traditionele schoolstage geïntensiveerd tot werkplekleren. Innovatief De innovatieve elementen van het project zijn: Het simulatiebedrijf TOP De didactiek 3C-leren De docentenwerkplaats Het leren en werken in het simulatiebedrijf TOP sluit aan op bestaande trends in het beroepsonderwijs: praktijksimulaties en werkplekleren. Innovatief is dat in het bedrijf leerlingen en docenten uit de verschillende geledingen van de beroepskolom in verschillende rollen en in comakership samenwerken. Innovatief is ook de actieve deelname van de lerarenopleiding in dit bedrijf. De kennispoortfunctie van de lerarenopleiding en het relatienetwerk naar de omgeving worden erdoor versterkt. De deelname van leerlingen uit de onderbouw is het derde innovatieve element. Daarmee wordt aangesloten op de voorstellen van de taakgroep Vernieuwing Basisvorming. TOP zal samen werken met bedrijven en organisaties in de regio. Er zijn daarvoor al verschillende contacten vanuit de deelnemende scholen en opleidingen. Deze contacten moeten ervoor zorgen dat TOP een levensecht simulatiebedrijf wordt en leerlingen enthousiast worden voor het werken in de wereld van techniek en dienstverlening. Het 3C-leren is een innovatieve didactiek. Het biedt de avo-leraar in het vmbo en mbo de noodzakelijke tools om hun vakdeskundigheid in te zetten in brede leergebieden en competentiegerichte beroepsopleidingen. De avo-leraar krijgt hiermee weer een duidelijk rol en functie in het vmbo en mbo. Het project voegt met het 3C-leren een eigen en nieuw element toe aan de al langer bestaande benadering van ‘integratie van theorie en praktijk’. Een stevige kennisbasis voor een doorlopende leerlijn in de beroepskolom bevat de essentiële concepten uit de avo vakken wiskunde, economie, natuurkunde en techniek. Daarvoor is een adequate didactiek vereist. Deel 2 Projectplan

De docentenwerkplaats is het derde innovatieve element van het project. In de docentenwerkplaats werken docenten en studenten uit de verschillende afdelingen en geledingen van de beroepskolom samen aan lesmateriaal, didactiek en aan de organisatie van het onderwijsproces. De essentiële elementen van de docentenwerkplaats zijn: werken en leren in teams bottom-up ontwikkeling, gedragen door persoonlijke kwaliteiten en initiatieven kenniscirculatie, actie-onderzoek en comakership in een lerende organisatie Het concept van de docentenwerkplaats wordt ook op andere plaatsen toegepast. De lerarenopleiding Tilburg is betrokken bij een aantal kleinere initiatieven op andere scholen en plaatsen in de regio. Naast de schaalvergroting is de participatie van studenten van de lerarenopleiding een nieuw versterkend element in dit concept. Via de beoogde didactische innovatie en een meer omgevingsgerichte profilering verwachten we in comakership een hoger maatschappelijk rendement en output van de beroepskolom te kunnen realiseren.

Overzicht van projecten in de basis- en breedte strategie binnen het samenwerkingsverband: Naam partner Naam project Korte omschrijving Basis Breedte strategie strategie MBC Tilburg Opleiden op school scholen worden betrokken bij de X FLOT opleiding van studenten MBC Tilburg opleiding Sporteen nieuwe opleiding voor vmbo, Dienstverlening en competentiegericht met X Veiligheid praktijksimulatie en integratie van avo en beroeps Beatrix College 5M een project in de onderbouw van vmbo gericht op kernteamontwikkeling en X ‘minder handen voor de klas’. Mill-Hill Collge Technologie in TL een eigen project van de school om in de theoretische leerweg een praktische X orientatie te geven op beroepen en opleidingen 2College Twee-slag aansluiting vmbo-tl op ROC-economie X COOL Competentiegericht opleiden op vmbo, een project van de X onderwijsorganisatie OMO Samenwerkende PACT In het project PACT onderzoeken Tilburgse scholen hoe de rol van centrale scholen voor vo examen gereduceerd kan worden en X hoe het leren van concepten in contexten verloopt. Willem II Vak T2 Vergroten van aandacht voor College technische opleidingen onder Mill-Hill College leerlingen in de onderbouw. AVOX docenten meer kennis en affiniteit geven voor techniek.

Deel 2 Projectplan

Heeft het samenwerkingsverband zich georiënteerd op vergelijkbare innovatieve projecten?

Ja

Nee

X

Zo ja, omschrijf de wijze van oriëntatie de resultaten van de oriëntatie hoe gebruik is gemaakt van deze resultaten en waarin het eigen project onderscheidend is. Docenten en medewerkers van de deelnemende scholen zijn betrokken bij een veelheid aan activiteiten projecten gericht op versterking van de beroepskolom en de integratie van theorie en praktijk. Dit project beoogt deze ervaringen en kennis te bundelen en te versterken. Medewerkers van FLOT/OSO zijn direct of indirect betrokken bij verschillende projecten in de beroepskolom. We noemen hiervan: - Leren in bedrijf van het samenwerkingsverband rond het Fioretti College te Veghel, een project in het kader van de Beleidsregel Vooruit (2004). - Revival Technisch Onderwijs van Het Merewade College in Gorinchem in het kader van de AXISprojecten. De participerende scholen zijn elk in verschillende projecten actief in ontwikkelingen gericht op doorlopende leerlijnen in de beroepskolom. Uit deze projecten is geleerd hoe groot het belang is van de betrokkenheid van de avo-docenten bij de beroepsopleidingen en tegelijkertijd hoe moeilijk deze betrokkenheid te realiseren is. Het project TOP-3C plaats daarom de avo-docent centraal. En het geeft de lerarenopleiding voor avo-vakken een centrale plaats in het project. Een andere leerresultaat uit andere projecten is de functie van het bedrijfsleven. Een actieve rol van het bedrijfsleven levert een bron van kennis en inspiratie voor leerlingen, studenten en docenten. Tegelijkertijd ervaren we het als lastig om deze bedrijven aan een project als dit te koppelen. Het innovatiecentrum moet voor het MKB een aanlokkend perspectief zijn dat we in dit project willen uitproberen. Dit moet leiden tot intensieve samenwerking van bedrijven met opleidingen zowel op niveau van leerlingen als van studenten en docenten. De lectoraten van Fontys fungeren hierbij als kennispunt en onderzoekcentrum.

Omschrijf hoe docenten en management bij de ontwikkeling van de innovatie zijn betrokken. De partners van het project zijn uitgenodigd om eigen ontwikkelactiviteiten en projecten in te brengen in het project TOP-3C. Het project hoopt zo aan te sluiten op bestaande ontwikkelingen en de betrokkenheid van docenten te realiseren. In het project zitten naast deze inhoudelijke waarborg een aantal organisatorische waarborgen voor betrokkenheid. Er wordt een stuurgroep samengesteld waarin van elke partner tenminste één directielid zitting heeft. Aan de kernactiviteiten van het project, de TOP-bedrijven en de docentenwerkplaatsen nemen alle docenten van alle partners deel. Er is een onderzoeksgroep waaraan van iedere deelnemende school tenminste een docent deelneemt. Halfjaarlijks wordt er op een locatie van één van de deelnemende scholen een conferentie georganiseerd voor alle docenten. De conferenties hebben kennisontwikkeling en kennisdeling tot doel De conferenties en onderzoeksactiviteiten leiden tot publicaties gericht op studenten en docenten. De publicaties komen voor iedereen beschikbaar in de elektronische leeromgeving die voor dit project ingericht wordt.

Deel 2 Projectplan

B. Operationaliseren van aanpak 6- Beschrijf de operationele activiteiten Beschrijf de samenhang en planning van fasering, (operationele) activiteiten en mijlpalen in het project (zoals de tussenrapportage). fase 1. voorbereiding 1 mei 2005 tot 1 september 2005 fase 2. ontwerp, 1 september 2005 tot 1 september 2006 fase 3. uitvoering en onderzoek, 1 september 2006 tot 1 februari 2008 fase 4. evaluatie en verspreiding, 1 februari 2008 tot 1 mei 2008

Fase 1 voorbereiding

Activiteit 1: Projectdefinitie op de deelnemende scholen en opleidingen

looptijd: 1 mei 2005 – 1 september 2005 Activiteit 2: Opzetten van projectorganisatie mijlpaal:

Activiteit 3:

op 1 juli 2005 hebben alle scholen hun bijdrage op schrift gesteld

Opzetten van een elektronische leeromgeving ELO

Fase 2 ontwerp

Activiteit 4:

looptijd: 1 sept. 2005 – 1 sept. 2006

Ontwikkelen van visies en bedrijfsplannen voor de docentenwerkplaatsen TOP-bedrijven Activiteit 5: Opstarten van het innovatiecentrum op FLOT

mijlpaal:

Activiteit 6:

op de afsluitende conferentie in juni 2006 ligt er een breed geaccepteerd concept voor de dwp en TOP;

Ontwerpen van de docentenwerkplaatsen en try-outs daarvan

er liggen dan plannen voor de cursus 2006-2007 .

Activiteit 8:

Deel 2 Projectplan

Activiteit 7: Ontwerpen van de TOP-bedrijven en try-outs daarvan

Legitimering en verwerven van draagvlak in de deelnemende scholen en opleidingen

Fase 3. uitvoering en onderzoek

Activiteit 9:

looptijd:

Activiteit 10:

1 september 2006 tot 1 mei 2008

Onderzoek en kennisdeling

TOP en DWP in bedrijf

Activiteit 11: mijlpalen:

Ontwikkelen van minor in de lerarenopleiding

In de conferenties van mei 2007 en mei 2008 presenteren leerlingen en studenten voor de Activiteit 12. interne en externe partners hun Ontwikkelen van doorgaande leerroutes vmbo-mbo prestaties in de vorm van producten en diensten. De TOP-bedrijven publiceren hun jaarcijfers Juli 2008 sluit het eerste cohort studenten hun opleiding af met een minor beroepsopleiding

Fase 4. evaluatie en verspreiding

looptijd: 1 oktober 2007 tot 1 mei 2008

Activiteit 13 Legitimering en verwerven van draagvlak in de deelnemende scholen en opleidingen

Activiteit 14. Onderzoek en kennisdeling

Activiteit 15. Voorbereiding implementatie op vmbo/mbo Activiteit 16.

mijlpalen: de afsluitende conferentie in mei 2008 (activiteit 14)

Deel 2 Projectplan

Legitimering en verwerven van draagvlak in de deelnemende scholen en opleidingen

Fase 1. Voorbereiding Activiteit 1: Projectdefinitie op de deelnemende scholen en opleidingen Omschrijving: Opleidingen van FLOT en de deelnemende scholen treffen alle voorbereidingen om op 1 september daadwerkelijk met pilots te kunnen starten. Zij formuleren hun ambities en stellen per locatie een projectplan op en stellen een projectgroep samen. De bemensing wordt vastgelegd in de taakbelasting van de scholen en opleidingen. Tijdplanning: 1 mei tot 1 september Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: per locatie van de deelnemende scholen en opleidingen is vastgelegd: - visie en ambitie - projectplan - begroting en formatieplan inzet: docent mbo/mbo docent FLOT medewerker management projectleider 12 locaties: 8 opleidingen bedrijven 7 instellingen: 56 uur 8 x 8 = 64 109 uur 21 uur 16 uur uur

advies oso 16 uur

Activiteit 2: Opzetten van de projectorganisatie Omschrijving: De projectorganisatie wordt opgezet en bemenst en bekrachtigd door de stuurgroep. Tijdplanning: 1mei tot 1 september Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: Er ligt een projectplan met omschrijving van taken en bevoegdheden inzet: docent docent FLOT medewerker management mbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 7 instellingen: 12 locaties: ---21 uur

projectleider

16 uur

Activiteit 3: Opzetten van de elektronische leeromgeving ELO Omschrijving: Er wordt een elektronische leeromgeving gekozen en ongericht voor docenten, studenten en leerlingen. Tijdplanning: 1 mei tot 1 september Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: De basis van de elo is aanwezig waarmee docenten, studenten en leerlingen kunnen communiceren en kennis kunnen delen. inzet: docent docent FLOT medewerker advies projectleider ictmbo/mbo 8 opleidingen bedrijven oso: medewerker 12 locaties: -8 uur 8 uur 160 uur

Deel 2 Projectplan

Fase 2 Ontwerp Activiteit 4: Ontwikkelen van visies en bedrijfsplannen voor de docentenwerkplaatsen TOPbedrijven Omschrijving: Het concept van de docentenwerkplaats wordt ontworpen en geconcretiseerd. Op de opleiding FLOT start in september 2005 een onderzoeksgroep met docenten van FLOT uit de betrokken opleidingen en met docenten van de participerende scholen die een relevante expertise ontwikkeld hebben op hun school of een coördinerende rol hebben voor het project. Totaal gaat het om groep van ca 15 docenten. In deze onderzoekgroep wordt de start van de docentenwerkplaatsen voorbereid: draaiboeken, ondersteunend materiaal, .. De groep zet een onderzoeksprogramma op onder begeleiding van de letoren. De groep organiseert 2 conferenties voor docenten in februari 2006 en juli 2006 en verzorgt interne publicaties. Tijdplanning: 1 september 2005 tot 1 september 2006 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - plannen voor dwp en TOP - conferenties - onderzoekplan inzet: docent docent FLOT medewerker mbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 12 locaties: 5*8 = 40 uur 80 uur 68

projectleider ondersteuning vmbo/mbo oso 80 uur

Activiteit 5: Opstarten van het innovatiecentrum op FLOT Omschrijving: De lerarenopleiding richt een innovatiecentrum in tbv bedrijven en instellingen in de regio. In dit centrum werken studenten van de opleiding aan opdrachten van externe partners. Voor de opleiding is dit een pilot om te onderzoeken hoe het leren van vakinhouden gaat in praktijksituaties. Studenten werken gedurende het 3e en 4e jaar van hun opleiding voor 30 studiepunten (840 uur) in deze pilot. Tijdplanning: september 2005 tot september 2006 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - producten voor bedrijven - assessment op basis van portfolio van prestaties inzet: docent docent FLOT medewerker management ictmbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 7 medewerker 12 locaties: instellingen: 2*80 = 160 uur 2*80 = 160 2*160 = 320 -uur uur Activiteit 6: Ontwerpen van de docentenwerkplaatsen en try-out Omschrijving: De eerste drie dwp’s worden opgestart met docenten en studenten die de eerste TOP-bedrijven gaan begeleiden. In elke dwp werken 12 docenten uit vmbo/mbo en van FLOT samen met 12 studenten uit de opleidingen.

Deel 2 Projectplan

Tijdplanning: 1 september 2005 tot 1 september 2006 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - onderwijsconcepten in competenties - draaiboeken en taken voor TOP inzet: docent docent FLOT medewerker projectmbo/mbo 8 opleidingen bedrijven leider 3*146 = 4*160 = 640 80 uur 438 uur uur

advies oso 640 uur

projectleider vmbo/mbo 12*80 = 960 uur

ictmedewerker 80 uur

Activiteit 7: Ontwerpen van de TOP-bedrijven en try-outs Omschrijving: Het concept van de TOP-bedrijven wordt geformuleerd en uitgeprobeerd. Er gaan drie TOPbedrijven van start met leerlingen en studenten. Er is een geïnstitutionaliseerd contact met tenminste drie bedrijven, waarvan een medewerker geregeld contact houdt met een TOP-bedrijf. Het bedrijf geeft opdrachten af. Tijdplanning: 1 september 2005 tot 1 september 2006 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - bedrijfsplannen - gerealiseerde opdrachten inzet: docent docent FLOT medewerker projectleider ictmbo/mbo 8 opleidingen bedrijven medewerker 12 locaties: 5*146 = 730 2*160 = 320 8*160 = 1280 80 uur 80 uur uur uur uur

Activiteit 8: Legitimering en verwerven van draagvlak in de deelnemende scholen en opleidingen Omschrijving: Er zijn 3 bijeenkomsten van de stuurgroep. De jaarplannen, jaarverslagen en afrekeningen worden ter goedkeuring voorgelegd Tijdplanning: 1 september 2005 tot 1 september 2006 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: goede gekeurde jaarverslagen inzet: docent docent FLOT medewerker management projectleider oso advies mbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 7 1 locaties: instellingen: 126 uur 136 uur 24 uur

Deel 2 Projectplan

FASE 3 Uitvoering en Onderzoek Activiteit 9: TOP en DWP in bedrijf Omschrijving: Er zijn 13 docentenwerkplaatsen actief elk met een looptijd van 1 jaar. Alle participerende scholen doen mee met tenminste 2 docententeams In elke dwp werken 12 docenten uit vmbo/mbo en van FLOT samen met 16 studenten uit de opleidingen. Er zijn per jaar 2 maal 4 TOP-bedrijven actief elk met een looptijd van een half jaar of 16 weken (2 middagen per week) Per bedrijf zijn er ca 50 leerlingen actief begeleid door 4 docenten en 8 studenten Tijdplanning: september 2006 tot mei 2008 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - taken en leerroutes voor leerlingen in bedrijven - prestaties van leerlingen - opdrachten van bedrijven - portflio’s van studenten en leerlingen inzet: docent docent FLOT medewerker projectmbo/mbo 8 opleidingen bedrijven leider 116*146 = 14*160 = 2*4*344 = 120 uur 16936 uur 2062 uur 2750 uur

advies oso 1120 uur

projectleider vmbo/mbo 12*2*80 = 1920 uur

ictmedewerker 160 uur

Activiteit 10: Onderzoek en kennisdeling Omschrijving: De onderzoeksgroep onder leiding van de lectoren doet ondersteunend onderzoek naar effecten onder leerlingen, docenten en studenten. Resultaten worden intern en extern verspreid. De groep werkt samen met kenniskringen en monitoren van Het Platform en Cinop. In conferenties en in publicaties en elektronische bulletins wordt kennis ontwikkelt en gedeeld. Ieder half jaar is er een interne conferentie waaraan alle participanten met docenten en studenten deelnemen Tijdplanning: september 2006 tot mei 2008 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: halfjaarlijkse conferentie voor docenten jaarlijks voortgangsrapport inzet: docent docent FLOT medewerker advies oso mbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 12 locaties: 2*5*40 = 400 2*4*40 = 320 32 uur uur uur

Deel 2 Projectplan

projectleider onderzoeker

160 uur

200 uur

Activiteit 11: Ontwikkelen van minor-vmbo in de lerarenopleiding Omschrijving: de ervaringen met de dwp en de top-bedrijven worden vertaald naar een minor in de lerarenopleiding dit is een bijzondere taak van de onderzoeksgroep Tijdplanning: 1 september 2006 tot 1 mei 2008 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - plan voor minor - acceptatie van directie Fontys inzet: docent docent FLOT medewerker mbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 12 locaties: 2*5*40 = 400 2*2*20 = 80 -uur uur

management 7 instellingen: 12

projectleider

84 uur

Activiteit 12: Ontwikkelen van doorgaande routes vmbo-mbo Omschrijving: Scholen voor vmbo en mbo maken doorstroomroutes voor leerlingen op basis van competenties en portfolio, met name voor leerlingen die geen regulier examen kunnen doen (doorstroming op niveau 1) Tijdplanning: 1 september 2006 tot 1 mei 2008 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: - plan doorgaande leerroutes - afspraken van management van scholen en opleidingen inzet: docent docent FLOT medewerker management projectleider mbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 7 12 locaties: instellingen: 2*5*80 = 800 14 uur uur

Activiteit 13: Legitimering en verwerven van draagvlak in de deelnemende scholen en opleidingen Omschrijving: Er zijn 3 bijeenkomsten van de stuurgroep per jaar. De jaarplannen, jaarverslagen en afrekeningen worden ter goedkeuring voorgelegd Tijdplanning: 1 september 2005 tot 1 september 2006 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: goede gekeurde jaarverslagen en projectplannen inzet: docent docent FLOT medewerker management projectleider mbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 7 12 locaties: instellingen: 42 uur 2*234 = 468 uur

Deel 2 Projectplan

Fase 4. Evaluatie en Verspreiding 1 februari 2008 – 1mei 2008 Activiteit 14: Onderzoek en kennisdeling Omschrijving: De onderzoeksgroep onder leiding van de lectoren doet ondersteunend onderzoek naar effecten onder leerlingen, docenten en studenten. Resultaten worden intern en extern verspreid. De groep werkt samen met kenniskringen en monitoren van Het Platform en Cinop. In conferenties en in publicaties en elektronische bulletins wordt kennis ontwikkelt en gedeeld. Ieder half jaar is er een interne conferentie waaraan alle participanten met docenten en studenten deelnemen Tijdplanning: 1 feb. 2008 – 1 mei 2008 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: onderzoekverslag, publicatie afsluitende conferentie inzet: docent docent FLOT medewerker onderzoeker projectleider ictmbo/mbo 8 opleidingen bedrijven medewerker 12 locaties: 248 uur 200 uur 100 uur 16

Activiteit 15 Voorbereiding implementatie op vmbo/mbo Omschrijving: Er wordt een plan opgesteld om de resultaten van het project te implementeren Tijdplanning: 1 februari 2008 tot 1 mei 2008 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: implementatieplan inzet: docent docent FLOT medewerker management projectmbo/mbo 8 opleidingen bedrijven leider 12 locaties: 12*68 = 816 16 uur 83 uur 7*7,8 = 54 16 uur uur uur

ictmedewerker

Activiteit 16: Legitimering en verwerven van draagvlak in de deelnemende scholen en opleidingen Omschrijving: Er zijn 2 bijeenkomsten van de stuurgroep. De jaarplannen, jaarverslagen en afrekeningen worden ter goedkeuring voorgelegd Tijdplanning: 1 februari 2008 tot 1 mei 2008 Beoogde resultaten in prestatie-indicatoren: goede gekeurde jaarverslagen inzet: docent docent FLOT medewerker management projectleid mbo/mbo 8 opleidingen bedrijven 7 instellingen: er 12 locaties: 7*14 uur = 100 60 uur uur

Deel 2 Projectplan

7- Beschrijf de projectorganisatie Beschrijf de projectorganisatie stuurgroep: directies van participanten voorzitter: FLOT

Organisatie TOP-3C

school

projectteam teamleider - bedrijfsbureau bedrijfsbureau secretariaat financiën werving / pr.

raad van advies

dwp

TOPbedrijven

onderzoekgroep - experts - promovendus

-

-

-

de projectleider wordt aangesteld vanuit FLOT de projectgroep stuurt de dwp’s en TOP-bedrijven aan middels een plan op hoofdlijnen er is een ondersteunend bedrijfsbureau er is een raad van advies met de lectoren, …. de stuurgroep komt tenminste 3 maal per jaar bij elkaar en bespreekt: o jaarlijks projectplan o halfjaarlijks verslag o jaarrekening de TOP-bedrijven worden inhoudelijk/didactisch aangestuurd door de dwp de bedrijfsleiding bestaat uit docenten, studenten en leerlingen TOP-bedrijven stellen een bedrijfsplan op en werven leerlingen voor de uitvoering

7- Beschrijf planmatig de wijze waarop de verspreiding en implementatie van projectresultaten worden gerealiseerd Het verspreiden en implementeren van projectresultaten zijn geen activiteiten die voor subsidiering vanuit de subsidieregeling Innovatiearrangementen 2004 in aanmerking komen. Tegelijkertijd is in het kader van de regeling van belang dat perspectief op implementatie bestaat. Beschrijf de implementatieactiviteiten, planning en betrokkenheid van de partners van het samenwerkingsverband. Geef aan welke afspraken zijn gemaakt, hoe de financiering is geregeld Deel 2 Projectplan

en hoe de projectresultaten publiek beschikbaar komen. Beschrijf de rol van docenten en managers bij het uitvoeren van de activiteiten. Beschrijf planmatig de wijze waarop de verspreiding en implementatie van projectresultaten wordt gerealiseerd Het betreft hier de implementatie in de lerarenopleidingen en in de beroepsopleidingen A. voor de lerarenopleidingen De resultaten van het project worden opgenomen de major-minor structuur van het hbo. De verwachting is dat dit project tenminste leidt tot een minor vmbo. In de verschillende samenwerkingsverbanden van de lerarenopleidingen binnen Fontys en daarbuiten worden de resultaten van het project ingebracht. B. voor de beroepsopleidingen vmbo-mbo-hbo De resultaten van het project worden ingebracht in de regionale samenwerkingsverbanden en in het coördinatiepunt doorgaande leerlijnen (vmbo-mb). Dit moet leiden tot een betere aansluiten van leerlijnen vmbo-mbo op alles niveaus. Met name voor de aansluiting op niveau moet dit effect hebben.

8- Beschrijf de wijze van evaluatie van project Evaluatiemethode Om het project te ondersteunen en structureel te werken aan het genereren, toepassen en delen van praktijkrelevante kennis is voorzien in een flankerend onderzoeksprogramma. In het kader van dit programma vindt ontwikkelingsgericht onderzoek plaats en worden een aantal dieptestudies verricht die gericht zijn op thema’s die relevant zijn voor de voortgang van het project. De verdere ontwikkeling en onderbouwing van de 3C didactiek staan daarbij centraal. Bij de uitvoering van het onderzoek spelen studenten en docenten van de lerarenopleiding en docenten van de deelnemende scholen een actieve rol. Het onderzoek wordt begeleid door de Fontys lectoren Sanneke Bolhuis en Johan van der Sanden. Voor de uitvoering en coördinatie van het onderzoek stelt Fontys een tweetal promovendi aan in het kader van het op te starten project “Vormgeving en effecten van competentiegericht beroepsonderwijs”, dat is ondergebracht bij het Lectoraat “Didactiek van het Beroepsonderwijs” en het lectoraat “Leerstrategieën”. Deze promovendi zijn ook betrokken bij het onderzoek dat wordt uitgevoerd ten behoeve van het innovatiearrangement “Innovatieve Techniek”. Het is de bedoeling: • Bij het onderzoek het accent te leggen op het verloop van competentieontwikkelingsprocessen bij leerlingen, docenten en docenten-in-opleiding. Speciale aandachtspunten daarbij zijn de wijze waarop betrokkenen de (componenten van de) leerwerkomgeving percipiëren en gebruiken en de wijze waarop zij informatie uit verschillende bronnen integreren. • De opgedane kennis over ontplooide leeractiviteiten en leerprocessen te gebruiken bij het verder optimaliseren (i.c. krachtiger maken) van de leerwerkomgeving. • Bij vmbo- en mbo-leerlingen te onderzoeken welke effecten de 3C-didactiek heeft op de kennis van de betrokken kernconcepten. Speciale aandacht gaat daarbij uit naar de rol die de gekozen contexten en concepten spelen bij de ontwikkeling van die competenties en de transfer naar nieuwe leerwerksituaties. • Bij docenten en docenten-in-opleiding na te gaan welke gevolgen de ervaringen met de docentenwerkplaats hebben voor hun leer- en actietheorieën, hun animo voor het werken in het beroepsonderwijs en de manier waarop zij onderwijsleersituaties vormgeven en begeleiden. Speciaal punt van aandacht is de rol die docenten in de avo-vakken kunnen spelen in competentiegerichte beroepsopleidingen en de wijze waarop zij samen kunnen werken met docenten van het beroepsgerichte programma. • In de loop van het project een aantal werkconferenties te organiseren voor docenten, docentenDeel 2 Projectplan

•

in-opleiding en medewerkers van de betrokken onderwijsinstellingen en bedrijven waarin kennisdeling en kwaliteitszorg centraal staan. Vanuit het project mee te werken aan de monitoring door het CINOP van de effecten van het project op de kwaliteit van het beroepsonderwijs. Het flankerende onderzoeksprogramma levert daarbij input voor de CINOP-monitor. In overleg met CINOP-medewerkers zullen indicatoren en meetinstrumenten worden ontwikkeld. Speciaal punt van aandacht is de verbetering van de doorstroom van leerlingen van het vmbo naar het mbo.

Deel 2 Projectplan

C. Samenvatting TOP-3C Studenten van de lerarenopleiding FLOT leren in het bedrijf TOP lesgeven in een moderne beroepsopleiding De beroepsopleidingen in vmbo en mbo veranderen in een rap tempo. Het klassikale onderwijs met de docent voor het bord verliest zijn dominante positie. Leerlingen leren steeds meer in projecten, in simulaties en op werkplekken in bedrijven. De doelen van het beroepsonderwijs worden geformuleerd in competenties in de verwachting dat de opleidingen beter aan zullen sluiten op de beroepspraktijk. Steeds duidelijker wordt dat taak en de rol van de docent daarmee ook ingrijpend veranderen. De moderne docent is zowel een vakinhoudelijk expert die instructie kan geven als een coacht die een projectgroep begeleidt bij het werkoverleg; steeds meer werkt hij in een team samen met collega’s die elk op een ander vakgebied expert zijn. De lerarenopleiding van Fontys in Tilburg leidt docenten op voor de algemene vakken als wiskunde, Engels en economie, de avo-vakken. Ook van deze avo-docenten wordt verwacht dat zij competentiegericht kunnen opleiden. Dat betekent ook dat zij kennis hebben van de beroepen en branches waarvoor zij opleiden en dat zij hun vakkennis in praktische opdrachten en bedrijfssimulatie kunnen aanbieden. Tegelijkertijd moeten zij een gedegen vakkennis hebben op hbo-niveau. In het project TOP-3C gaat de lerarenopleiding in Tilburg samen met scholen voor vmbo en mbo uit de regio alternatieve manieren van opleiden ontwikkelen die voorbereiden op het competentiegerichte opleiden. TOP-3C heeft twee kernactiviteiten. In samenwerking met bedrijven en instellingen wordt het bedrijf TOP opgericht: het Tilburgs-Onderwijs-Productiebedrijf. In dit bedrijf leren en werken leerlingen van vmbo en mbo en studenten van de lerarenopleiding aan producten en diensten voor klanten volgens de principes van integraal werken. Leerlingen leren hier inhouden van de avo-vakken geïntegreerd in beroepstaken. De tweede kernactiviteit is de docentenwerkplaats. Docenten en studenten ontwerpen samen leerroutes, lesmateriaal en taken waarmee opdrachten van externe klanten uitgevoerd kunnen worden in TOP. Ze bereiden daar ook de begeleiding voor die ze leerlingen in TOP moeten bieden. Het project TOP-3C is een innovatiecentrum voor het opleiden van leraren in de beroepsopleidingen. De expertise en ervaring komen uit scholen, bedrijven en de lerarenopleiding, zij zijn hiervoor een samenwerkingsverband aangegaan. Alle partijen zullen van deze samenwerking kunnen profiteren. De lerarenopleidingen bieden een beter op de praktijk afgestemde opleiding die door de scholen gewaardeerd wordt. De scholen krijgen beter opgeleide docenten, maar TOP is ook voor hun eigen leerlingen een plek waar zij met plezier en effect kunnen leren. Ook de bedrijven uit de regio halen profijt uit TOP-3C door hier opdrachten uit te laten voeren. Met name kleine bedrijven en instellingen kunnen TOP-3C innovaties laten ontwikkelen waarvoor zij zelf niet de tijd en misschien ook niet de expertise hebben. Woensdagmiddag 14 december 2005, zestien 3e jaars studenten economie, verzorging, Nederlands en wiskunde werken in de docentenwerkplaats samen met twaalf docenten uit de beroepsopleidingen aan het thema ‘zorg op maat’. Er ligt een opdracht van het verzorgingscentrum Stappengoor in Tilburg om de catering van de bewoners doelmatiger en goedkoper te laten verlopen. In een plenair brainstorm inventariseren ze welke taken in dit thema passen. In teams van 4 docenten en studentenwerken ze daarna een taak globaal uit in opdrachten, informatiebronnen, vaardigheidstrainingen en presentaties.Aan het eind van de middag presenteren ze elkaar de eerste resultaten en geven elkaar feedback. Met de vakdidactiekdocent wiskunde wordt afgesproken dat hij volgende week een korte presentatie zal houden over grafiekentaal voor zwakke vmbo-leerlingen en dat hij hun achtergrondinformatie geeft over de leerproblemen die daarbij kunnen optreden. TOP-3C is een project van de Fontys lerarenopleiding Tilburg Prof Goossenslaan 1-01, Postbus 90900; 5000 GA Tilburg contactpersoon: Harrie Schollen, [email protected] ; tel: 0877-870095 / 06-51313388

Deel 2 Projectplan

tot en met

Recommend Documents