tested
LA ROSITA DIE LORELEY STREAMER
Topkwaliteit
27
voor een klein budget Ondanks de groeiende sympathie voor streaming audio, blijf ik persoonlijk nog steeds de nodige moeite met dit nieuwe medium hebben. Naast het feit dat veel streamers visueel niet veel meer aantrekkingskracht bezitten als een externe harde schijf van € 150,-, is het naast de nog immer overheersende technische ‘feel’ vooral de voor mijn beleving beperkte absolute geluidskwaliteit die mij helaas maar zelden echt weet te overtuigen. Ik liep dan ook niet bepaald over van enthousiasme toen ik op zekere dag van importeur Stephan Reis van Reisaudio het verzoek kreeg, of ik een keer de instap ‘Die Loreley’ streamer van het voor mij volslagen onbekende Franse merk La Rosita wilde gaan testen. Een onbekende streamer en dan ook nog eens voor zo’n relatief laag bedrag? Dat kon toch alleen maar op een auditief debacle uitdraaien? Toch nam ik de uitdaging aan en ben achteraf blij dat ik dit gedaan heb! NEXT
tested 28
Vooral omdat het in dit geval om een nieuw en voor de meesten onder ons volslagen onbekend merk gaat, ben ik eerst eens in de geschiedenis van dit Franse merk gedoken. De man achter La Rosita is eigenaar, ontwerper en vooral muziekliefhebber Dan Bellity. Hoewel die naam waarschijnlijk niemand iets zal zeggen, is Dan tevens één van de oprichters van de Franse Importeur Audio Quartet. Een onderneming die bij sommigen onder ons een lampje zal laten branden als de distributeur voor Nederland van Martin Logan luidsprekers. Vandaag de dag is Dan eigenaar en ontwerper van het eveneens Franse DB Systems. Een audiofirma die zowel luidsprekers, versterkers, kabels als digitale producten ontwerpt en produceert en tevens bepaalde apparaten voor anderen modificeert. Het in 1995 opgerichte merk La Rosita, kan het beste gezien worden als een zijtak van DB Systems waar alle opgedane (digitale) kennis is verenigd en uitmondt in een bijzondere range aan versterkers, accessoires en maar liefst vijf verschillende streamers. Het merk kan daarbij bogen op acht jaar research en 35 jaar ontwerpervaring. De prijzen
van de La Rosita streamers variëren van € 950,- voor de hier geteste Die Loreley instapper, tot een forse € 10.990,voor het majestueuze topmodel Pi. Leuke intro, maar wat is nu de meerwaarde van La Rosita als we het afzetten tegen al die andere merken streamers? Als ik maar één aspect op zou mogen noemen waarmee dit merk zich onderscheid, dan is dat vooral de volstrekte afwezigheid van bling bling en valse opsmuk. Alle La Rosita streamers van goedkoop tot duur zitten namelijk in een bepaalde overigens zeer goed afgewerkte behuizing en bezitten aan de voorzijde buiten een meerkleuren LED, geen enkel ander uiterlijk vertoon. Maar ook qua weergave houdt Dan Bellity er heel andere denkbeelden dan veel andere ontwerpers op na. Want voor zijn oren en opinie wijken veel streaming oplossingen sterk af hoe hij vindt dat muziek eigenlijk zou moeten klinken. Muziekweergave moet niet als een aaneenschakeling van digitale data klinken en alleen maar typische audiofiele aspecten benadrukken. Nee, volgens Dan die vooral muziekliefhebber in hart en nieren is, wil hij vooral geraakt en betrokken door de muziek worden. Hij wil
het fysiek ervaren en alle scherpe kantjes en dynamische wendingen mogen onder geen beding worden gladgestreken. Hoe beter een ontwerp daartoe in staat is, hoe beter het voor hem voldoet. Timing
De sleutel tot dit alles zit in het timingaspect wat eigenlijk in alle stadia van zowel digitale als analoge producten en ontwerpen plaatsvindt. Dan: ‘Voor mijn ontwerpen heb ik naast de technische kant, ook vooraf heel veel onderzoek gedaan op het gebied van cognitieve vaardigheden. Wanneer je naar muziek luistert zijn er naast de muziek zelf, namelijk nog veel meer factoren die wat wij op dat moment waarnemen, voortdurend beïnvloeden en dus kleuren. Iets waar we ons in eerste instantie eigenlijk niet of nauwelijks van bewust zijn. Als ik wat meer op deze factoren inzoom moet je daarbij bijvoorbeeld denken aan kamertemperatuur, relatieve vochtigheid, statische ladingen en de menselijke aanwezigheid en bewegingen om je heen. Dit soort zaken hebben allemaal invloed op ons welzijn en hoe wij muziek op een bepaald moment ervaren. Zijn de
tested stoorinvloeden op een bepaald moment te hoog, dan raken we vermoeid, geïrriteerd of raken zelfs onze focus op de muziek compleet kwijt. Door deze opgedane kennis te combineren met mijn technische ervaring, besefte ik dat de door veel elektrische componenten realtime uitgevoerde correcties van talrijke parameters, eenzelfde soort invloed op onze hersenen heeft. Het stoort ons en wij reageren daar in eerste instantie op door het volume te verlagen. Als volgende stadium gaan we dan heen en weer zappen tussen de verschillende tracks, vervolgens gaan we onbewust op zoek naar muziek die ons niet zo druk en hectisch in de oren klinkt, om uiteindelijk maar helemaal te stoppen met muziekluisteren. Ook de controverse tussen analoog en digitaal heeft veel met dit aspect van doen. Waarom ervaren nog steeds zoveel mensen lp weergave ondanks alle bekende onvolmaaktheden als prettig en ontspannen, terwijl digitale bronnen al vanaf de begindagen tot zelfs vandaag de dag, vaak tot meer onrust en zelfs luistermoeheid leiden? Ik wil trouwens niet beweren dat we met La Rosita voor 100% de oplos-
sing voor dit nog steeds voortdurende verschil in huis hebben. Maar wel kan ik zeggen dat gezien de reacties van onze gebruikers, zelfs verstokte analoog liefhebbers die digitaal voorheen altijd links hebben laten liggen, dit type weergave door onze producten voor het eerst als acceptabel ervaren. Een hele stap vooruit dus en hoewel natuurlijk een enorme opsteker, gaat ons onderzoek om dit resultaat nog verder te verbeteren uiteraard onverminderd door’. Die Loreley
De kleine uit spierwit kunststof vervaardigde en licht taps naar achteren weglopende Die Loreley, is niet alleen visueel een heel bijzonder en sterk afwijkend product. Ook onderhuids en qua bediening wordt hier meteen overduidelijk de ‘eenvoud is alles’ La Rosita benadering aangehangen. Op het kleine kastje is namelijk naast een centraal aan de voorzijde aangebrachte meer kleuren LED en de twee vergulde RCA connectoren, euro netstekkeraansluiting en een aan/ uit schakelaar met reset drukknop op de achterzijde, niets anders te vinden. Het ontwerp maakt dan ook enkel gebruik
van de draadloze WiFi Airplay mogelijkheden en dient met een WiFi device als bijvoorbeeld een tablet of smartphone te worden bediend. Dit met behoud van de hoge en vooral bijzondere kwaliteiten die alle La Rosita streamers zo typeert. Om dit te bereiken is er naast de hardware, ook veel aandacht besteed aan het schrijven van een speciaal voor Die Loreley bedoelde plugin bij gebruik van een Apple pc met iTunes. Hierdoor kon een veel beter technisch en vooral gehoormatig eindresultaat worden bereikt dan bij het alleen configureren van de hardware. Om uiteindelijk de bijzondere La Rosita signatuur te bereiken bezit ieder model buiten een speciaal voor dat model geschreven eigen plugin, nog een aantal andere belangrijke kernwaarden. Allereerst is dat de werking en controle van de gebruikte voedingen (twee in Die Loreley). Wanneer dit echt goed voor elkaar is ontstaat er volgens ontwerper Dan Bellity meer zachtheid, meer energie en een snellere reactietijd op muzikale informatie. Omgezet in muziek hoor je vooral bij instrumenten als piano en viool, zowel een zeer duidelijk afgebakende attack als een zachte en vloei-
29
NEXT
tested 30
ende toon. In Die Loreley wordt dan ook een vereenvoudigde vorm van de in eigen beheer ontwikkelde IFE® (Instant Full Energy Supply) toegepast. Feitelijk zorgt deze gepatenteerde (schakelende?) voeding voor een ongelimiteerde stroomtoevoer zonder traagheid. Als illustrerend voorbeeld zou het kunnen worden vergeleken met een auto die nooit naar een volgende versnelling door hoeft te schakelen en op ieder gewenst moment moeiteloos een gewenste snelheid kan bereiken. Een ander mooi voorbeeld is dat van een hardloper die ongeacht de moeilijkheidsgraad van het terrein, altijd over dezelfde hoeveelheid lucht kan beschikken. Een tweede belangrijk kernaspect is dat er bij La Rosita enorm veel onderzoek is verricht en aandacht wordt besteed aan het zoveel mogelijk voorkomen en onderdrukken van jitter. Over hoe dit in technische zin wordt aangepakt wordt verder weinig losgelaten. Wel wordt verteld dat het bij digitale signalen nog veel belangrijker is om (ultra-)korte signaalwegen met minder contactovergangen te gebruiken, dan bij analoge signalen al het geval is. Een ander zeer belangrijk facet is dat na veel onderzoek het La Rosita team er uiteindelijk in is geslaagd om het complete digitale proces in slechte één enkele chip te verwerken! Mede hierdoor en de andere bovengenoemde punten van extra aandacht, wijkt de weergave van La Rosita sterk af van eigenlijk alle andere streamers en digita-
le producten, in de zin dat er nagenoeg geen luistermoeheid of verveling meer optreed. Oftewel dat onbewust het volledige album wordt afgespeeld in plaats van enkele nummers en dat de drang om het volume steeds lager te zetten compleet is verdwenen. Luisteren
Mede door mijn doorgaans toch minder positieve bevindingen met veel streamers, ben ik door de knelpunten signalering van La Rosita wel benieuwd geraakt of dit merk nu daadwerkelijk de beloofde andere benadering gehoormatig zou weten te realiseren. Toen op zekere dag importeur Reisaudio met deze kleinste La
Rosita telg voor de deur stond, had hij ook een andere zeer veel grotere doos bij zich. Bij het uitpakken bleek het om het kostbare topmodel Pi te gaan. Oftewel een kolossale, zeer goed afgewerkte streamer met aan de achterzijde wat meer aansluitmogelijkheden dan Die Loreley, maar verder weer net zo sober in zijn bediening. Terug nu weer naar mijn testexemplaar. De importeur had voor het gemak maar even zijn eigen MacBook Pro laptop meegenomen omdat daar in een speciaal testmenu alle verschillende plugins zonder downloaden demonstatieklaar beschikbaar waren. Net als bij de door mij normaliter zelf gebruikte Pure Music schil die ook van het
Gebruikte componenten Luidsprekers
Master Contemporary C
Cd transport
Lindemann 825, Naim CDX2, North Star Design T192
DAC
North Star Design Extremo
Streamers
La Rosita Pi, Naim ND5 XS
Overige bronnen
Apple MacBook Pro met Pure Music
Geïntegreerde versterkers Naim 5si, Lindemann 885, Unison Research Performance Audioracks
Finite Elemente Pagode Master Reference HD12
Interlinks
Siltech Royal Signature Empress RCA, BrainPower RCA & XLR, Sonore Reference AC RCA & XLR
Digitale kabel
North Star Design White Gold I2S, Sonore Reference AC
Luidsprekerkabel
Nirvana SX
Netkabels
Nirvana PC, Kemp Reference, Essential Audio Tools Current Conductor, BrainPower
tested Apple iTunes programma gebruik maakt, gaat het bij La Rosita zelfs nog een stap terug. Hier gebruik je zelfs gewoon het originele iTunes programma en schakel je de in dit geval Die Loreley plugin eenmalig in. Een kind kan de was doen. Als eerste selecteer ik het onlangs van cd geripte, schitterende album ‘In Concert’ van Dead can Dance. Niet alleen is deze live registratie erg goed opgenomen, maar is er tevens ook veel ambiance en dynamische impact aanwezig. Naast keyboards wordt er ook veel gebruik gemaakt van echte akoestische instrumenten, wat het album voor mij extra interessant maakt. Al bij de eerste tonen wordt het mij meteen duidelijk dat Die Loreley de muziek heel anders voor het voetlicht brengt als ik met de meeste andere streamers tot nu toe heb ervaren. Zo heeft de diepe Turkse trom bij het intro van ‘Return of the she-king’ meteen een prachtige solide drukopbouw, slam, doortekening en gloed. Wanneer daar vervolgens ook het sonore trommelgeroffel op de snaredrum, de sfeer verhogende achtergrondkoortjes en de vele andere keyboard partijen met percussie en blaasinstrumenten bijkomen, is het feest compleet. Want zelden hoorde ik een streamer die zo ver in de richting van een echt goede cd-speler weet te komen. Ineens heerlijk op de achtergrond is die moeilijk te omschrijven afstandelijkheid en dat typische synthetische aspect wat veel streamingcomponenten ook van-
daag de dag helaas nog zo vaak plaagt. Bij deze Die Loreley wordt een geheel andere weg gevolgd en maken muzikanten als het ware meer onderling contact en klinkt de muziek zowel krachtiger als meer als een coherente eenheid. Wanneer ook andere muziekstijlen en stromingen net zo overtuigend voor het voetlicht treden, besef ik dat ik hier naar een gehoormatige prijsdoorbraak van dit nog steeds nieuwe medium zit te luisteren. Ik durf zelfs te zeggen dat ik Die Lorely in dit prijssegment met afstand de meest overtuigende streamer vind die ik tot op heden heb mogen beluisteren en dat op kernaspecten als kracht, speelvreugde, dynamiek en communicatie dit apparaatje zelfs nieuwe maatstaven weet neer te zetten. Omdat ik een speciale testversie met alle La Rosita plugins op de MacBook Pro laptop geïnstalleerd had gekregen, heb ik dan ook uit hartenlust kunnen experimenteren. Zonder Die Loreley plugin ervaar ik het geluid als wat directer, dynamischer en nog minder geremd, terwijl er met dit softwaregereedschap ingeschakeld sprake is van een meer verfijnde weergave, een hogere vloeiendheid en een wijd uitgesponnen 3D beleving. Deze verschillen zijn overigens zeer duidelijk hoorbaar en zeker niet subtiel en geven nog eens een extra meerwaarde aan deze relatief laaggeprijsde streamer. Als laatste wil ik La Rosita nog complimenteren met alle aandacht en moeite die ze hebben getroost om tij-
dens de ontwikkeling van hun streamers een stabiele WiFi data transfer te bereiken. Want Die Loreley heeft tijdens de hele testperiode niet alleen probleemloos gefunctioneerd, maar ook is er geen moment sprake geweest van storende onderbrekingen in de datastroom. Een zeer volwassen product dus en door zijn eenvoud een plezier om te gebruiken. Conclusie
Ondanks mijn aanhoudende scepsis is het deze voor mij volslagen onbekende Franse firma als eerste gelukt een brug te slaan tussen analoog en digitale streaming. Daarbij is dit apparaatje ook nog eens heel betaalbaar waardoor topkwaliteit streaming nu ineens voor bijna iedereen bereikbaar is geworden. Laat u verder niet foppen door de afmetingen en het bijzondere materiaalgebruik van dit kleine kastje, want deze Die Lorely heeft het in zich om zowel uzelf als uw familie en kennissen te verbazen. Zo’n probleemloos gebruik en zo’n goede kwaliteit is ongekend goed voor welke streamer dan ook en al helemaal voor dit gevraagde bedrag!
31
Tekst & fotografie: Werner Ero PRIJS LA ROSITA - DIE LORELEY STREAMER REISSAUDIO, TEL: 06-24833040 E-MAIL:
[email protected] WWW.REISSAUDIO.NL
€
950,-
END
