Together we power the future

Nieuw:

Variabele Speed Starter PowerXL DE1 Eenvoudiger een motor in toerental regelen bestaat niet!

Nieuw:

Nieuw:

Easy Ventilation xComfort Blisterpakket

NexiTech noodverlichting Betrouwbaarheid, stijl en kwaliteit in één.

Voorgeprogrammeerd en klaar voor gebruik!

Handige tools Praktische tools voor toepassing van de nieuwe norm IEC 61439 op www.eaton.nl/iec61439

Together we power the future. Schrijf u in voor de xComfort trainingen Om xComfort-huisautomatisering zo goed en efficiënt mogelijk te installeren, biedt Eaton u de mogelijkheid om kosteloos trainingen te volgen. Op ons kantoor te Hengelo of Zaltbommel. U kunt deelnemen aan de xComfort trainingen “Basis”, “Gevorderden” of “Smart Home Controller”. Meer info via www.eaton.nl/trainingen

Samen leren en innoveren Samen maken we elektrotechniek. Eén van de redenen waarom Eaton u graag persoonlijk ontmoet. Om kennis te delen en samen oplossingen te creëren voor uw projecten. Daarnaast bieden we gebruikers van Eaton kwaliteitsproducten regelmatig een voordeel met interessante acties. Neem contact met ons op voor een afspraak of schrijf u in voor één van onze evenementen via www.eaton.nl/electrical.

Eaton en Cooper bundelen krachten Met de overname van Cooper biedt Eaton u één van de grootste en breedste producten- en dienstenportfolio’s op de elektrotechnische markt. Samen bieden we oplossingen om cruciale energiemanagement-uitdagingen van vandaag en morgen het hoofd te bieden.

www.eaton.nl/electrical er : twit t p o s on l Volg ton_n

@ea

Mag1010

Mag1010

Intro

Colofon

Inhoudsopgave

Titel: Mag1010 Subtitel: NEN Elektrotechnisch magazine Vakblad voor de NEN-norm gebruiker in de ET-installatiebranche. Uitgegeven door:

NEN-Uitgeverij Vlinderweg 6 2623 AX Delft Postbus 5059 2600 GB Delft telefoon: (015) 2 690 390 fax: (015) 2 690 190 e-mail: [email protected] website: www.nen.nl

Uitgever: NEN-Uitgeverij

PvE elektrotechnische inspecties De overheid trekt zich steeds verder terug van preventief toezicht op de veiligheid van ­gebouwen en installaties. De wettelijke plicht van woning- en gebouweigenaren plus ­werkgevers om te zorgen voor een veilige verblijfs- en werkomgeving blijft echter gewoon in stand. Ontstaat er onverhoopt brand, letsel of economische schade dan dienen eigenaren en werkgevers juridisch zelf aan te tonen alles te hebben gedaan om dat te voorkomen. Zij staan in dat geval het sterkst wanneer zij al hun elektrotechniek periodiek laten ­inspecteren volgens alle daarop van toepassing zijnde normen. En dit bij voorkeur door een gecertificeerd bedrijf of inspecteur, onder objectief en onafhankelijk toezicht van een daartoe aangewezen instantie, met als eindresultaat een waterdicht inspectierapport. Wie zich ­daarmee aantoonbaar houdt aan alle van toepassing zijnde normen heeft bij een juridisch geschil een ‘gerechtvaardigd vermoeden van overeenstemming met wat in wetgeving van hem wordt geëist’. De elektrotechnische inspectiemarkt werkt daarom al jaren aan de certificering van haar eigen vakbekwaamheid en onafhankelijkheid. Onder meer hierdoor raken steeds meer ­werkgevers en gebouwbeheerders ook zelf doordrongen van het nut en de noodzaak van een periodieke inspectie van hun elektrotechnische installaties, en alle daarop aangesloten elektrische arbeidsmiddelen, zoals machines, gereedschappen en apparaten. En anders eisen in toenemende mate hun brand-, letsel- en gevolgschadeverzekeraars dat wel. Door deze ontwikkelingen worden documenten als contracten, bestekken, inspectierapporten en certificaten, inclusief alle normen waarnaar daarin wordt verwezen, in de elektrotechniek juridisch nog belangrijker dan ze al waren. Bij rechtszaken blijken de elektrotechnische inspectierapporten echter nog altijd aan alle kanten te rammelen. Dat is de ervaring van verschillende experts, die bij elektrotechnische geschillen worden ingeschakeld door rechters en advocaten. Daarom heeft brancheorganisatie Uneto-VNI het zogeheten Programma van Eisen (PvE) voor elektrotechnische veiligheidsinspecties laten ontwikkelen. Aan de hand daarvan kunnen opdrachtgevers samen met hun elektrotechnische inspecteurs onder meer bepalen wat er precies wordt geïnspecteerd, en op welke wijze dit wordt gerapporteerd. Het standaard PvE Veiligheidsinspecties wil op deze wijze zorgen voor meer duidelijkheid tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers van elektrotechnische inspecties. Intussen heeft NEN twee nieuwe werkbladen in de NPR 5310 gepubliceerd. Het zijn ­richtlijnen voor de inspectie van aardlekschakelaars en pv-installaties. Want ook daarover zijn te veel misverstanden ontstaan. Wilt u hierop reageren? Graag! Dat kan met een e-mail naar [email protected]

Abonnementen: Jaarabonnement e 121,50 excl. 6% BTW voor 8 nummers. Abonnementen die gedurende het jaar ingaan worden naar rato ­berekend. Opzeggingen uitsluitend schriftelijk vóór 1 november. Bij niet tijdige opzegging wordt het abonnement automatisch met een jaar verlengd. Voor opgave nieuwe abonnementen, wijzigingen en/of klachten over bezorging: NEN Klantenservice (015) 2 690 391 of via e-mail: [email protected]. Digitale nieuwsbrief: Naast Mag1010 publiceert NEN maandelijks de gratis digitale nieuwsbrief ElektroMail. Aanmelden via www.nen.nl/elektromail Zie ook: www.nen.nl/elektrotechniek Leveringsvoorwaarden: zie www.nen.nl/leveringsvoorwaarden Advertentieverkoop:

Acquire Media BV Bart van der Wal Esmeralda van Milgen Dokter van Deenweg 56 8025 BC Zwolle telefoon: (038) 4 606 384 fax: (038) 4 606 318 e-mail: [email protected] website: www.acquiremedia.nl

Bladformule: Mag1010 is een onafhankelijk vakblad voor functionarissen betrokken bij elektrotechnische installaties in bouw, utiliteit, zorg en industrie. Als vakblad voor de ET-installatiesector geeft het blad informatie over de NEN 1010 en alle daarmee verband houdende normen. Mag1010 informeert over de ontwikkeling en toepassing van normen voor de dagelijkse praktijk van ontwerpers, adviseurs, installateurs, producenten en toeleveranciers. Mag1010 houdt lezers op de hoogte van technische ontwikkelingen, productinnovaties, wet- en regelgeving en voorschriften in de elektrotechnische- en installatiebranche. De informatie wordt in praktische, toegankelijke, korte en duidelijke tekst geschreven. De materie wordt met veel praktijkvoorbeelden toegelicht. Tevens verduidelijkt de redactie de informatie met veel foto’s, tekeningen en grafieken. Redactie: NEN-Uitgeverij Mag1010 telefoon: (015) 2 690 121 fax: (015) 2 690 271 e-mail: [email protected] Hoofdredacteur:

10

18

Nieuwe NEN 1010 voor meer dan 90% Europees

Nieuw Werkblad 64 in NPR 5310

‘Sterke Nederlandse inspraak des te ­belangrijker’

Duidelijkheid bij inspectie ­aardlekschakelaars

Harrie Heemskerk telefoon: 06-454 00 217 e-mail: [email protected]

Aan dit nummer werkten mee: Kim Kamphuis, Ben Kamphuis, Stefan Driessen, Jorien Rijntjes en Yvette van Groeningen Eindredactie: Fimke Duursma Vormgeving:

Hans Heppener Bureau voor grafische vormgeving, Zoetermeer e-mail: [email protected]

Druk:

De Swart, Den Haag

Verder in dit nummer Mag1010 Kort 6

Lezersgroepen:  • Elektrotechnische installateurs gericht op bouw, utiliteit, zorg en industrie (laag-, midden- en hoogspanning) • Zelfinstallerende bedrijven en instellingen • Eigenaren en beheerders van gebouwen en installaties • Technisch ontwerp en advies voor elektrotechniek en telematica • Inspectiediensten en –bureaus • Ingenieurs- en architectenbureaus • Aannemers B+U (groot) • Bouw- en woningtoezicht gemeenten • Toeleveranciers, producenten, fabrikanten, groothandel • Machine- en apparatenbouwers • Aandrijf- en besturingstechniek • Opleidingen, vakonderwijs

Normnieuws 31 Congres ‘Inspecteren in 2020’:

Programma van Eisen voor ET-veiligheidsinspecties 34

24

Mag1010 wordt verspreid onder abonnees en daarnaast onder kopers van NEN-normen voor de ET-installatiesector. Oplage:

5.500 exemplaren.

Frequentie:

Mag1010 verschijnt 8 maal per jaar.

Auteursrecht en aansprakelijkheid: Het auteursrecht voor de redactionele inhoud van Mag1010 wordt voorbehouden. Vermenigvuldiging en/of verspreiding van het geheel of delen van de inhoud is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming van de uitgever. © Copyright 2015 NEN Uitgeverij. Uitgever en redactie betrachten de grootst mogelijke zorgvuldigheid bij de samenstelling van Mag1010. Zij aanvaarden echter geen aansprakelijkheid voor verstrekte technische gegevens en prijzen. ISSN: 1572-3305 NEN, het Nederlands Normalisatie-instituut, is gecertificeerd volgens NEN-EN-ISO 9001:2000 voor ‘het ontwikkelen en uitgeven van normen en het adviseren over de toepassing ervan.’

Aantal betrokken partijen is sterk gegroeid

Nieuw leven in normalisatie vermogenselektronica 40 Nieuwe producten 44

Integraal beheer, onderhoud, inspectie en certificatie

Trainingen & Agenda 50

ET-inspectierapport als juridisch ­document

Leverancierspagina 51

Harrie Heemskerk, hoofdredacteur

4

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



5

Mag1010 | Kort

Kort | Mag1010

Kort Nieuws Onder Redactie van Fimke Duursma

Speciale panelen schuine daken in BIM

Makkelijker zoeken in MEP Content

PV-carport voor de auto

De website met grafische artikelinformatie in

De Duitse zonnepanelenfabrikant Solarwatt

MEP Content, voor het integraal ontwerpen

werkt aan een pv-carportsysteem dat thuis

van installaties in BIM, maakt een stevige

uit zonne-energie een e-auto kan opladen.

groei door. Inmiddels staan de product­ge­ge­

Het systeem wordt geleverd compleet met

vens van ruim 200 fabrikanten online. Daar-

dakstructuur en montagemiddelen. De bij­

mee groeide ook de noodzaak van een goede

behorende Energy Manager helpt gebruikers

zoekfunctie. De website is nu over­zichtelijker

om zo veel mogelijk zelf opgewekte zonne-

en de producten zijn sneller te vinden.

stroom ook zelf te gebruiken.

Een product zoeken is een stuk makkelijker

de hoeveelheid informatie per artikel groeit. De

In de auto kan ook een tijdelijk overschot aan

geworden door de toegevoegde zoekbalk.

Etim-artikeldata van elk product zijn nu te raad-

zonne-energie worden gebufferd, om later door

Via een uitklapfilter vinken gebruikers één of

plegen op het nieuwe tabblad ‘Etim Artikeldata’.

de opwekker zelf te worden verbruikt. Zo hoeft

meerdere opties aan, waarna met een druk op

Etim staat voor elektrotechnisch informatie

er minder te worden teruggeleverd aan het

de knop de resultaten getoond worden. Ook is

model. Ook is er een extra pagina toegevoegd

energiebedrijf.

er in de onderdelen ‘Fabrikanten’ en ‘Categorie’

waar gebruikers de European MEPcontent

Het Solarwatt Carport System is ontwikkeld voor

een ­zoekfunctie toegevoegd. Voorheen konden

Standard (EMCS) kunnen downloaden. Alle

de elektrische modellen van BMW, de BMW i3

Maar de zon schijnt natuurlijk niet elke dag. Om

­kunnen zij bovendien het ideale tijdstip kiezen

bezoekers ervoor kiezen om in het productover-

artikelen op de vernieuwde website voldoen aan

en i8. Maar het kan in principe iedere auto laden

de BMW ook op bewolkte dagen op te laden, kiest

om hun BMW i op te laden. Zo helpt de Energy

Klimaatgarant Solar uit Ridderkerk komt

zicht alleen af­beeldingen of alleen informatie van

de EMCS. Deze standaard geeft gebruikers de

en ook huishoudelijke apparaten van stroom

het systeem automatisch het moment waarop de

­Manager om zo veel mogelijk zelf opgewekte

op de website van MEP Content als

een product te tonen. Nu kunnen ze ook beide

zekerheid van goede kwaliteit, de juiste informatie

voorzien.

elektriciteit het goedkoopst is. Daarvoor maakt het

stroom ook zelf te gebruiken, en minder afhanke-

eerste met CAD- en Revit-tekeningen

tegelijkertijd zien.

en goed functioneren in een Revit-project.

gebruik van de prijzen van de energieleverancier.

lijk te worden van het centrale elektriciteitsnet. De

Goedkoop opladen

voor ­zonnepanelen speciaal voor schuine daken. De tekeningen zijn ‘open source’

Nieuwe pagina’s

www.stabiplan.nl

te downloaden. MEP Content is een biblio-

Het aantal producten neemt niet alleen toe, ook



Het Solarwatt Carport System wekt zonne-energie

Energy Manager

twee wandcontactdozen en montagetools en is

op met de zonnepanelen op de carport en kan

Met de bijbehorende Solarwatt Energy Manager

ook aan te sluiten op bestaande pv-systemen.

theek met actuele, grafische artikelinfor-

worden gekoppeld aan pv-panelen op het dak van

kunnen gebruikers hun energieverbruik inregelen.

matie voor de installatietechniek. Deze

de bijbehorende woning.

Door ook de verwachte zonnekracht te tonen,



n

Parkstad Inspecties: opdracht Defensie

informatie wordt gebruikt bij het samen bouwen en ontwerpen in BIM.

Parkstad Inspecties in Ransdaal gaat haar inspecties voor het Ministerie van Defensie verder In MEP Content zijn de gegevens beschik-

uitbreiden. In 2014 voerde het inspectiebureau al de veiligheidsinspecties uit van e­ lektrische

baar van zo’n 200 artikelen. Wekelijks

installaties in diverse militaire objecten in Noord-Nederland. Defensie heeft besloten de

komen daar nieuwe producten bij, zoals ook

­opdracht met een jaar te verlengen.

www.solarwatt.nl

n

Minder vals alarm in Brabant Siemens gaat de meldkamer van de Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost in Eindhoven moderniseren met een Openbaar Meldsyteem

de zonnepanelen van Klimaatgarant Solar. In 2014 bedroeg de waarde van de aanbesteding € 121.000 (vijf maanden). Dit jaar is de waarde

(OMS). Daarna wordt de apparatuur bij de circa 600 aangesloten

Opdak en indak

opgelopen tot € 170.000 (een heel jaar).

beveiligde gebouwen vernieuwd. Het nieuwe OMS moet leiden tot

Er is bij nieuwbouw en renovatieprojecten

Tien andere inspectiebureaus schreven zich in voor de opdracht van het Ministerie van Defensie,

minder loze meldingen en uitrukken.

steeds meer vraag naar indak zonnepanelen

­Commando Dienstencentra (CDC). Parkstad Inspecties won de aanbesteding vanwege de geboden

in plaats van opdak. Bart Wansink, directeur

prijs/kwaliteitsverhouding. De opdracht geldt voor laagspanningsinstallaties in de provincies Groningen,

De regio Brabant-Zuidoost heeft binnen een gezamenlijk aanbestedings­

van Klimaatgarant Solar: “Vanwege de toe-

Friesland, Drenthe, Overijssel en Gelderland. Eerder heeft Defensie al de veiligheidsinspecties van

traject met Veiligheidsregio Brabant-Noord eveneens voor Siemens

extra informatie naar de brandweer doorgestuurd. Doordat de centralist

nemende vraag hebben wij ervoor gekozen

stookinstallaties in heel Nederland voor 2014 en 2015 aan Parkstad Inspecties uitbesteed.

gekozen. De concessie gaat in op 1 januari volgend jaar, en duurt

zo meer inzicht krijgt in welke acties nodig zijn, zal het aantal nodeloze

minimaal vijf jaar.

meldingen nog verder afnemen.

om alle schuin-dak opstellingen voor zowel opdak als indak beschikbaar te maken voor

Parkstad Inspecties

het BIM-ontwerpproces, zodat deze vooraf

Parkstad Inspecties is een advies- en inspectiebureau voor elektrotechnische installaties, arbeids­

Betere doormelding

Openbaar Meldsysteem

ingetekend kunnen worden.” De CAD- en

middelen en gasinstallaties. Tot de opdrachtgevers behoren zowel lokale horeca- en andere MKB-

Alle verbindingen in het nieuwe OMS zijn type 1-aansluitingen, die

Volgens NEN 2535 moeten gebouwen met een brandmeldinstallatie

Revit-modellen zijn ook gratis te downloaden

ondernemers, als gemeenten, grote onderwijsinstellingen en de rijksoverheid. Het bedrijf telt 30

garant staan voor een doormelding van hoge kwaliteit. De nieuwe alarm-

waarin kwetsbare groepen mensen verkeren, zoals ziekenhuizen, brand-

op de website van Klimaatgarant Solar zelf.

medewerkers verspreid over het land, die worden aangestuurd vanuit het hoofdkantoor in Ransdaal

ontvangers in de meldkamer, ook bekend als piepers, en de innovatieve

meldingen automatisch doorgeven aan de meldkamer van de regionale

(Parkstad Limburg).

SiLine Duo Wireless-doormelders bij de abonnees maken de bedrijfs-

brandweer. De panden in kwestie worden daartoe via een doormelder

zekerheid compleet. Vanuit de brandmeldinstallaties wordt bovendien

aangesloten op het OMS van de veiligheidsregio.

www.klimaatgarantsolar.com.

n www.parkstad-inspecties.nl

6

starterskit bevat een energiemeter, basis­station,



n

n

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



7

Mag1010 | Kort

Kort | Mag1010

280.000 zonnepanelen uit Brabant

Limburgs grootste zonnecentrale

Orange Solar Power gaat in West-Brabant

schappen: ze zijn licht van gewicht en buigzaam,

een zonnepanelenfabriek bouwen met

waardoor ze op een veel groter aantal type daken

een productiecapaciteit van zo’n 280.000

geïnstalleerd kunnen worden. Ook zijn ze in

zonne­panelen. Samen zijn die goed voor een

verschillende maten leverbaar.

vermogen van 70 MW. De fabriek moet werk

Vacatures

gaan bieden aan 60 mensen.

In fase 2 van het project wordt in de fabriek een Fase 1, bestaande uit een productielijn van

productielijn van 55 megawatt gebouwd voor

15 MW aan zonnepanelen, wordt in het derde

in de nieuwe fabriek bedraagt in totaal ongeveer

‘standaard’ zonnepanelen. Deze productielijn

kwartaal van 2015 opgeleverd.

5 miljoen euro. Dit zal een wezenlijke bijdrage

zal eind 2015 gaan draaien. Guust Verpalen:

Met de opening van de nieuwe fabriek hoopt de

leveren aan de regionale werkgelegenheid.”

“Orange Solar Power wil duurzame zonnepanelen

directie de terugkeer van de Europese zonne-­

van hoge kwaliteit produceren, voorzien van de

Limburgs grootste zonnecentrale wordt dit jaar nog groter. Reinigingsdienst Rd4 in Heerlen ontwikkelde vorig jaar al een zonnecentrale,

industrie in te luiden. “Waar in de afgelopen jaren

Flexibele zonnepanelen

nieuwste technologieën. Maar de mensen maken

opgebouwd uit maar liefst 1012 panelen. Kortgeleden heeft technisch dienstverlener Cofely de aanbesteding binnengehaald voor een

in Europa en ook in Nederland de zonnepane-

In fase 1 van het project van Orange Solar Power

uiteindelijk het verschil. In de komende periode

uitbreiding met nog eens 672 zonnepanelen. Dit als onderdeel van het MVO-beleid van Rd4.

lenproductie grotendeels verdwenen is, is dit

wordt in de fabriek een productielijn van 15 MW

krijgt het werving- en selectietraject om die reden

het startschot voor een revival”, kondigen Guust

gebouwd voor standaard zonnepanelen en de

onze volle aandacht.”

In totaal levert de zonnecentrale een reductie op van 257.500 ton CO2

Flinke CO2-reductie

Verpaalen (directeur) en Walter van Loon (oprich-

zogenaamde ‘Monoflex-modules’. Deze flexibele

per jaar. Ook binnen dit contract verzorgt Cofely vijftien jaar het onder-

Wil Sijstermans, directeur Rd4: “We zijn er trots op dat wij met ons

ter, links op de foto) aan. “De directe investering

zonnepanelen kennen een aantal unieke eigen-

houd en beheer van de pv-installaties.

energie-initiatief een concrete bijdrage leveren aan Palet voor een

www.o-solar.com

n

meer duurzame toekomst.” Ook Ruud Vleugels, commercieel direc-

‘Heel Holland Zont’: lokale installateur

Met het nieuwe pv-systeem kan Rd4 jaarlijks ruim 431,4 kWp aan

teur van Cofely Zuidoost, is trots: “Naast de zonnepanelen die we in

zonne-energie opwekken. Deze lokaal geproduceerde hernieuwbare

2014 i­nstalleerden, heeft Cofely ook in 2015 een passende oplossing

energie draagt bij aan de doelen zoals u­ iteengezet in het ambitie­

gerealiseerd. Een tweede pv-systeem met een mooi resultaat: de totale

Het project ‘Heel Holland Zont’ wil de zonne-energiemarkt weer terugbrengen naar de

document Palet. Dat staat voor Parkstad ­Limburg Energie Transitie, het

CO2-reductie voor Rd4 bedraagt 35% over haar totale verbruik.”

lokale en regionale pv-installateur. Dit initiatief is opgezet door een aantal specialisten in de zonne-energiebranche. Door de route van groothandel naar de afnemers kort te

ambitiedocument waarin het Parkstad­bestuur haar visie uiteenzet op de energievoorziening in de regio Heerlen tot het jaar 2040.

www.cofely-gdfsuez.nl

houden, wil Heel Holland Zont bovendien de hoogste kwaliteit gaan bieden tegen een

n

zo laag mogelijke prijs.

Kien: Innovatieplan Frisse Scholen

Zonne-energiespecialist en initiatiefnemer Arjan Eikelenboom: “Veel van de huidige collectieve De TU/e gaat het fysieke effect van het binnen-

zonne-energieprojecten zijn opgezet door met overheidsgeld gefinancierde organisaties.

klimaat op docenten en leerlingen onderzoeken.

­Partijen waar de echte kennis van zonnepanelen vaak ontbreekt. Kenmerkend voor veel van

Het binnenklimaat in scholen laat vaak zwaar

Ook deze resultaten hebben invloed op het

deze organisaties is dat zij zaken doen met heel uiteenlopende aannemers. En die moeten op

te wensen over. Te weinig ventilatie, te hoge

uiteindelijke concept.

hun beurt weer heel verschillende pv-installateurs inhuren. Wij vinden dat dit veel efficiënter

CO2-waardes, en een te hoog energieverbruik.

kan.”

Dat is niet alleen slecht voor de gezondheid

Co-creatie

van leerkrachten, maar ook voor de prestaties

Adrie van Duijne, directeur Stichting Kien: “Bij de

Lagere prijs

van de leerlingen.

bouw van scholen wordt vaak van alles gevraagd

De aanpak van Heel Holland Zont wordt niet duurder: “Juist door rechtstreeks met aan­bieders

Daarom gaan installateurs, architecten, de

aan directies en docenten in de hoek van de

uit de regio te werken, kunnen wij een hogere kwaliteit pv-installatie leveren voor vaak een net zo scherpe of zelfs lagere prijs. Kopers hebben

techniek. Maar er wordt meestal niet stilgestaan

­daarbij het voordeel dat zij de service krijgen van een bedrijf in de eigen regio. Dit is tevens een stimulans voor de lokale economie.”

Technische Universiteit Nijmegen en de Gemeente

Frisse innovatie

bij wat voor hen en de leerlingen echt belangrijk

Eindhoven onder aanvoering van de Stichting

Onder de projectnaam FINN (Frisse innovatie voor

is. Bij Frisse Scholen staan de mensen voor wie

Tevredenheidsonderzoek

Kien (Knooppunt Innovatie Elektrotechniek) een

scholen) gaan zij werken aan een fris en energie-

we bouwen en installeren centraal.”

Wie via Heel Holland Zont panelen wil kopen, wordt in contact gebracht met lokale specialisten. Elk traject wordt afgesloten met een tevredenheids-

totaalconcept voor frisse scholen ontwerpen.

zuinig binnenklimaat voor scholen. Het FINN-team

Stichting Kien heeft wethouder Schreurs van de

onderzoek. Mocht de installateur in de regio, om wat voor reden dan ook, niet op tijd of naar tevredenheid het werk kunnen uitvoeren, dan zorgt Heel

Het Frisse Scholen project stimuleert scholen

heeft in interviews met docenten en kinderen

gemeente Eindhoven gevraagd uit te kijken naar

Holland Zont dat een collega-installateur langskomt. Zo hebben klanten ook de garantie dat storingen nooit lang blijven liggen.

om minder energie te verbruiken en tegelijkertijd

gevraagd hoe hun ideale school eruit ziet. De

een school waar de uiteindelijke totaaloplossing

het binnenmilieu te verbeteren. Om te beginnen

inzichten die dat opleverde, zijn opgetekend in het

van FINN als eerste kan worden toegepast. De

Om klanten over de streep te trekken, ontvangt elke deelnemer aan Heel Holland Zont een digitaal exemplaar (e-book) van Op Zonnekracht Vooruit,

hebben ze daartoe samen het ‘Inspiratiedocument

Inspiratiedocument en worden meegenomen in

wethouder zal dit doen.

een zonne-energiegids geschreven door Arjan Eikelenboom zelf.

Frisse scholen’ als vertrekpunt opgesteld.

een totaalconcept.

8



n

n

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



9

Mag1010

Mag1010

auteur Harrie Heemskerk

2015 Nieuwe NEN 1010 voor meer dan 90% Europees

‘Sterke Nederlandse inspraak des te belangrijker’

De nieuwe laagspanningsnorm NEN 1010 die komend najaar door NEN gepubliceerd wordt is voor meer dan negentig procent Europees van inhoud. Maar juist die Europese eisen zijn mede door

Nederland bepaald. En andere nieuwe eisen hebben we tegengehouden of aangepast. Daarom is

het van het a­ llergrootste belang dat Nederland blijft zorgen voor een sterke inspraak in het Europese elektro­technische normalisatieproces. En dat het Nederlandse elektrotechnische bedrijfsleven, en

andere o­ rganisaties die bij deze sector betrokken zijn, het normalisatiewerk blijven ondersteunen. Dat is het pleidooi van prof. dr. ir. Sjef Cobben van de Technische Universiteit Eindhoven. Zelf is hij

daarom ­voorzitter van de Technische Commissie bij de Nederlandse Hoofdcommissie die in ons land ­verantwoordelijk is voor NEN 1010.

Duurzame energie vraagt om nieuwe normen, ook op laagspanningsgebied. De hoog- en laagspanningsvoorzieningen gaan immers in toenemende mate integraal samenwerken….

De kwaliteit, betrouwbaarheid en veiligheid van de open-

Editie 2015 van NEN 1010 wordt op 1 september dit jaar

bare elektriciteitsvoorziening en elektrische installaties in

gepresenteerd tijdens een groot NEN 1010-Congres in de

Transitie

­Nederland behoort nog altijd tot de beste van Europa, zo

Jaarbeurs Utrecht. En later die maand tijdens de vakbeurs

Om te beginnen schetst Cobben de huidige situatie in

blijkt uit internationale statistieken.

Elektrotechniek 2015. Daarna mag de nieuwe versie van

­elektrotechnisch Nederland en Europa. In zijn ogen mag

de norm meteen worden toegepast, zo stond te lezen in

de Nederlandse elektrotechniek weliswaar nog altijd tot

het vorige artikel over de nieuwe laagspanningsnorm.

de ­beste van Europa worden gerekend, de installaties in

Met deze nieuwe NEN 1010 komt de huidige versie

de meeste bestaande woningen, gebouwen, fabrieken

uit 2007 te vervallen. En dat is maar goed ook, meent

en ­infrastructuur zijn vaak al vele tientallen jaren oud. De

Sjef Cobben, want er is intussen heel veel gebeurd.

­belasting ervan is in de tussenliggende periode echter

‘Wij nemen niet alleen inzichten over van Europa, Europa neemt ook kennis over van Nederland’

Niet alleen in technische zin, ook politiek, juridisch,

sterk in omvang toege­nomen, en vooral heel anders van

Dat wil Sjef Cobben op de eerste plaats benadrukken. Ook

­maat­schappelijk en ­economisch is de wereld snel aan het

karakter geworden.

de elektrotechnische i­nstallaties in woningen, gebouwen

veranderen. Bij al deze nationale en vooral ook internationale

Tegelijkertijd moeten al deze laagspanningsinstallaties

… De netbeheerders willen daarom graag meepraten en –

en de infra­structuur zullen naar zijn inschatting over het

­ont­wikke­lingen kunnen en mogen we als Nederland niet

samen met de huidige openbare elektriciteitsnetten de

denken over de laagspanningsinstallaties, die eindgebruikers

algemeen nog naar b­ ehoren functioneren.

nog verder achterop raken. Ook dat stond te lezen in de

komende jaren stap voor stap uitgroeien tot intelligente,

op hun onderstations aansluiten.

Maar er zal heel wat moeten ­gebeuren om dit in de toe­-

vorige drie afleveringen in de serie over de nieuwe

interactieve en vooral duurzame installaties. Dit in verband

komst zo te houden. Ook dat staat voor hem vast. Daarom

­laagspanningsnorm.

met de binnen Europa overeengekomen milieudoelstellingen

werkt de Technische C ­ ommissie bij NEN onder zijn

10

voor de komende decennia. De gestelde doelen kunnen

Europa

voorzitterschap aan een grondige ­vernieuwing van de

In dit vierde artikel gaat de voorzitter van de Technische

alleen worden gehaald bij een grensoverschrijdende transitie

Sjef Cobben houdt zich dagelijks met deze materie bezig.

­laag­spanningsnorm

Commissie in op de naderende technisch/inhoudelijke

van de bestaande conventionele netten en installaties naar

Niet alleen als wetenschapper aan de TU/e, daarnaast

­wijzigingen. Dat zijn er zo veel, dat hij zich moet beperken

innovatieve smart grids, waarop decentraal opgewekte

is hij bij netbeheerder Alliander verantwoordelijk voor de

NEN 1010. Deze wordt nu voor meer dan 90 procent

tot de hoofdlijnen. Het wordt dus slechts een tipje van de

duurzame energie in twee richtingen wordt gecombineerd

netspanningskwaliteit en -veiligheid. En namens Netbeheer

­Europees van inhoud.

sluier.

met aanvullende conventionele elektriciteit.

Nederland is hij voorzitter van de commissie die bij NEN

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015





11

Mag1010

Mag1010

NEN-Congres: ‘De nieuwe NEN 1010’ Komend najaar verschijnt na acht jaar een geheel vernieuwde editie van de Nederlandse

Daarnaast is het NEN 1010-Congres gericht

laagspanningsnorm NEN 1010 (lees meer daarover in bijgaand artikel). Wat betekent dat

op onderwijsinstellingen en docenten. Wat zijn

voor uw medewerkers, uw organisatie en uw projecten? Hoe kunt u uw organisatie het

bijvoorbeeld de gevolgen voor de inhoud van

beste voorbereiden op de wijzigingen?

het lesmateriaal? Aan het definitieve congresprogramma ­

Deze en nog veel meer vragen worden beant-

NEN 1010 op de activiteiten van professionals

wordt nog gewerkt. U leest er alles over in de

woord tijdens een groot congres van NEN over

in deze sector, hun lopende projecten, en de

volgende editie van Mag1010.

de nieuwe NEN 1010, op 1 september in de

eigen organisaties. Wilt u op de hoogte blijven van het

Jaarbeurs Utrecht. Het evenement is op de eerste plaats bedoeld

Moeten ze bijvoorbeeld hun medewerkers ­laten

NEN 1010-Congres, schrijft u zich dan in

voor ondernemingen in de elektrotechniek.

bijscholen? Wat gebeurt er met bestaande

voor de gratis nieuwsbrief Elektromail op

Centraal staat de impact van de nieuwe

contracten en afspraken met opdrachtgevers?

www.NEN.nl/nieuwsbrieven

 verantwoordelijk is voor de technische inhoud van de nieuwe

Cobben verwerkt in NEN 1010 de laagspanningseisen

NEN 1010.

uit de mondiale normreeks IEC 60364, waarover binnen

“Want”, zegt hij, “de netbeheerders willen natuurlijk ook

Europa overeenstemming is - en nog wordt - bereikt. Deze

meepraten en –denken over de laagspanningsinstallaties

overeenstemming wordt vastgelegd in zogeheten harmoni-

die op de publieke netten worden aangesloten. Die gaan

satiedocumenten (HD’s), die door alle EU-lidstaten worden

immers steeds interactiever samenwerken met de openbare

overgenomen in hun nationale laagspanningsnorm. Bij ons is

­elektriciteitsvoorziening. Dat kan niet zonder goede inter­

dat NEN 1010.

‘De elektrotechniek kan alleen maar ingewikkelder worden’, meent prof. dr. ir. Sjef Cobben

nationale afspraken, ofwel elektrotechnische normen.”

Wanneer specifieke omstandigheden of wetgeving in een

van de Technische Universiteit Eindhoven. ‘Dat kunnen nieuwe normen echt niet simpeler

land dat vereisen mogen de afzonderlijke lidstaten daar nog

maken.’ Zelf geeft hij onder meer leiding aan het PQ-lab.

‘Zo’n tachtig procent van alle rubrieken in de nieuwe NEN 1010 is veranderd’

extra nationale bepalingen aan toevoegen. Ook daarover oordeelt in ons land de Technische Commissie van NEC 64. Hetzelfde gebeurt in de andere EU-lidstaten. Hierdoor

van 2015 nog in zijn vertrouwde vorm. Want, aldus Cobben:

­groeien de nationale laagspanningsnormen binnen Europa

“De huidige versie van NEN 1010 is nu bijna acht jaar oud.

Harmonisatie

steeds meer naar elkaar toe. Vandaar de term ‘harmo­

Als we nog langer wachten met de technisch/inhoudelijke

Voor hoogspanning zijn de normen al internationaal gelijk.

nisatie’.

vernieuwing raken we echt te ver achterop bij de rest van Europa.”

De laagspanningsnormen verschillen in Europa nog van land tot land, maar worden stapje voor stapje ook steeds meer

NPR 5310

met elkaar in overeenstemming gebracht. Dat laatste ge-

Daarnaast houdt de Interpretatiecommissie onder voor­

beurt binnen een zogeheten Europees harmonisatieproces.

zitterschap van Piet Maas (oud-netbeheerder) zich bezig met de interpretatie van de NEN 1010-eisen in de Nederlandse

‘Veel NL-bepalingen verdwijnen dit jaar zelfs helemaal uit NEN 1010’

Praktijkrichtlijn NPR 5310. Deze wordt ook nu weer aan

In ons land is het normalisatieproces als volgt ingericht. Bij

de nieuwe NEN 1010 aangepast. Deze Interpretatiecom-

Bovendien brengt deze nieuwe editie al meer dan genoeg

Europese IEC-HD 60364-reeks vernieuwd. Die hebben

het Nederlands Normalisatie-instituut NEN is normcom­

missie kent specifieke werkgroepen voor de afzonderlijke

veranderingen voor de elektrotechnische bedrijfstak met zich

we allemaal in de nieuwe NEN 1010 verwerkt. Daarnaast

missie NEC 64 verantwoordelijk voor de samenstelling van

werkbladen in de NPR 5310 (lees meer over twee nieuwe

mee, zo mag blijken uit zijn woorden: “Zo’n tachtig procent

­hebben we alle specifieke Nederlandse bepalingen in de

de nationale laagspanningsnorm NEN 1010. Zij houdt zich

werkbladen in de volgende artikelen).

van alle rubrieken in NEN 1010 is gewijzigd. Soms zijn dat

huidige NEN 1010 goed bekeken, beoordeeld en aangepast.

kleine wijzigingen, soms ook grote aanpassingen.”

Veel van de NL-bepalingen zullen in de nieuwe NEN 1010

NEN 1010 in 2007 zijn zo’n 25 van de 35 delen van de

als Hoofdcommissie onder voorzitterschap van Rien Boone

12

Cobben: “Sinds het verschijnen van de huidige editie van

NEN 1010

(Netbeheer Nederland) vooral bezig met het elektrotech­

Nieuwe stijl

nische normalisatieproces op zichzelf.

Als derde is er de Implementatiecommissie. Die werkt

Helft NL-bepalingen verdwenen

onder voorzitterschap van Ben Aartman (Uneto-VNI) onder

De Technische Commissie heeft op de eerste plaats alle

Medische ruimten

Onder deze Hoofdcommissie (NEC 64) zijn drie subcom­

meer aan de ontwikkeling van een geheel nieuwe stijl,

genoemde harmonisatiedocumenten (HD’s) waarover de

De meest ingrijpende gevolgen hiervan zullen te vinden

missies actief:

structuur en opbouw voor de NEN 1010. Dat is echter een

afgelopen acht jaar binnen Europa overeenstemming is

zijn in Deel 7 van de nieuwe NEN 1010. Dat gaat over

De Technische Commissie onder voorzitterschap van Sjef

tijd­rovend ­karwei. Daarom verschijnt de nieuwe NEN 1010

bereikt, ‘vertaald’ naar de nieuwe NEN 1010.

ET-installaties in ‘bijzondere ruimten en op bijzondere

zelfs helemaal niet meer terugkomen.”

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015





13

Mag1010

Hét platform voor onafhankelijke inspecteurs!

De TU/e investeert momenteel veel in nieuwe onderzoeks- en onderwijsfaciliteiten. Zij wil vooral een ‘groene universiteit’ zijn. De studentenaantallen elektrotechniek vertonen weer een opgaande lijn.

 ­terreinen’: “Diverse Nederlandse rubrieken zijn vrijwel

missie heeft besloten nog dit jaar hierover een werkblad in

geheel uit dat deel verdwenen, of opgegaan in de algemene

de NPR 5310 te publiceren.

hoofdstukken.”

Daarnaast zijn er ook geheel nieuwe onderwerpen aan NEN

Andere hoofdstukken uit deel 7 zijn ingrijpend gewijzigd.

1010 toegevoegd, zoals de aansluiting van laadpalen voor

Zo gaan de Nederlandse Klassen 0, 1, 2 en 3 voor elektro-

elektrische auto’s.

technische installaties in medisch gebruikte ruimten op in de Europese Groepen 0, 1 en 2.

Nieuwe verschijnselen Verder laat hij zien dat de meeste wijzigingen te maken hebben met de sterk veranderende karakteristieken van de

‘Maar we hebben lang niet alle veranderingsvoorstellen vanuit Europa overgenomen’

belastingen door innovatieve en intelligente installaties. Die zijn het gevolg van verschijnselen en begrippen als PQ en PF, Cos-phi, THD-I en THD-U, en EMD, EMI en EMC. Sjef Cobben heeft er bij de TU/e zelfs een speciaal laboratorium

De huidige NEN 1010 vereist in Klasse 3 het geïsoleerd

voor ingericht.

opstellen van installaties. De nieuwe Groep 2 biedt ook de

“Dit alles heeft in de nieuwe NEN 1010 ook gevolgen voor

mogelijkheid een vereffeningssyteem binnen het zogenoem-

onder meer de toegelaten stromen door de nul. En voor de

de ‘patiëntengebied’ te installeren met een sterpuntstruc-

inrichting van de systemen voor aarding en vereffening, plus

tuur. Daarin kan de impedantie van bepaalde aansluitingen

de in- en externe gecoördineerde bliksem- en overspan-

zo laag worden gemaakt, dat er – bij onverhoopte defecten

ningsbeveiliging. Bij dit alles gaat het niet meer alleen om de

– geen hoge stromen door het menselijk lichaam kunnen

veiligheid, maar ook om functionaliteit en continuïteit van de

gaan. Daar is tegenwoordig alle aangesloten medische ap-

elektriciteitsvoorziening.”

paratuur zelf al tegen beveiligd, in overeenstemming met de

Meer informatie? Email: [email protected] • Telefoon: 088 04 00 300



Mag1010 | 04 | 2015

jongste Europese productnormen op dit gebied. Zwevende

Brandveilige kabels

netten, zoals die tot op heden in bepaalde Nederlandse

Als laatste - maar zeker niet onbelangrijkste - verandering

operatiekamers nog zijn voorge­schreven, worden hierdoor

wijst de TC-voorzitter op de toepassing van elektriciteits-

overbodig.

kabels in gebouwen. Daarover verschijnt binnenkort een

Alleen al deze verandering is voor de Nederlandse medische

nieuwe afzonderlijke Nederlandse norm, NEN 8012.

en installatiewereld zo ingrijpend, dat de Interpretatiecom-

Deze wordt door een speciale werkgroep van de



15

Mag1010

Mag1010 Juridische status

Hoofd- en subcommissies NEC 64

Hij roept zowel bestaande als nieuwe stakeholders van NEN 1010 dan ook op nauw betrokken te blijven bij de

Normcommissie NEC 64 bij NEN is verantwoordelijk voor de samenstelling van de nieuwe NEN 1010, die dit jaar verschijnt. Zij houdt

verdere doorontwikkeling van deze norm. Want, zoals werd

zich als Hoofdcommissie onder voorzitterschap van Rien Boone (Netbeheer Nederland) vooral bezig met het elektrotechnische

­uitgelegd in de vorige editie van Mag1010, de juridi-

normalisatieproces op zichzelf. Daaronder zijn drie subcommissies actief:

sche ­status van deze norm voor al die belanghebbende markt­partijen wordt alleen maar sterker. Juist doordat de

De Technische Commissie onder voorzitterschap van Sjef Cobben

De Technische Commissie bestaat uit de volgende leden:

Nederlandse overheid zichzelf steeds verder terugtrekt van het toezicht op de veiligheid en betrouwbaarheid van de

(Netbeheer Nederland) verwerkt in NEN 1010 de mondiale eisen in de IEC 60364-reeks, en de zogeheten harmonisatiedocumenten waarover

J.F.G. Cobben,

Netbeheer Nederland, voorzitter

elektriciteitsvoorziening en de gebouwde omgeving in het

binnen Europa overeenstemming is en nog wordt bereikt. Lees meer

M. Arts,

Netbeheer Nederland

algemeen.

hierover in bijgaand artikel.

J.J. den Breems,

KEGROB

En dit, terwijl we als maatschappij en economie alleen maar

H. Bruin,

Kenteq

meer en meer afhankelijk worden van al die elektrotechniek.

De Interpretatiecommissie houdt zich onder voorzitterschap van

P. Castenmiller,

Hager

Dat maakte de spanningsuitval in grote delen van Noord-

Piet Maas bezig met de interpretatie van de NEN 1010-eisen in de

G. de Groot,

Uneto-VNI

Holland dit voorjaar meer dan duidelijk.

Nederlandse Praktijkrichtlijn NPR 5310. Deze wordt ook nu weer aan de

M.J. Kobilsek,

Fedet

nieuwe NEN 1010 aangepast. De Interpretatiecommissie kent specifieke

J.C. de Koning,

Groupe Schneider

Vakbekwaamheid

werkgroepen voor de afzonderlijke werkbladen in de NPR 5310.

J.Th.N. Koning,

Uneto-VNI

Omdat hierdoor het belang van NEN 1010 ook voor

R. Niehoff,

Fedet

groeperingen buiten de opgeleide elektrotechnici steeds

Als derde is er de Implementatiecommissie. Die werkt onder voorzitter-

L. van der Sanden, NVIB

belangrijker wordt, is de nieuwe uitgave van komend najaar

schap van Ben Aartman (Uneto-VNI), parallel aan de technisch/inhoude-

G. Sebregts,

Netbeheer Nederland

de laatste editie in de huidige stijl, zo blikt de TC-voorzitter

lijke vernieuwing van NEN 1010 door de Technische Commissie, aan een

J.C. Verstraten,

KEGROB

verder vooruit. De Implementatiecommissie werkt aan een

nieuwe stijl, structuur en opzet voor de volgende nieuwe editie van deze

M.A.A.M. Wennekes, Fedet

geheel nieuwe stijl en opzet, om de norm ook voor andere

norm.

J. van Velthoven,

doelgroepen toegankelijk te maken.

NEN, secretaris

Sjef Cobben daarover: “Dat is zeker van groot belang. Maar de elektrotechniek is ten gevolge van de brede Voor meer informatie of deelname aan een van de NEN 1010-commissies of werkgroepen, e-mail naar [email protected]

De complexe elektrotechniek kan niet meer zonder goede internationale afspraken, ofwel

technologische vooruitgang de afgelopen decennia bijzonder

normen, zeker niet binnen het één wordende Europa.

complex geworden. Het ontwerp en de aanleg van innova­ tieve, intelligente, duurzame, en ook nog eens veilige

 NEN 1010-commissie en de commissie voor de kabel­

De Europese lidstaten bepalen zelf in welke type gebruiks-

Maar binnen het één wordende Europa willen we natuur-

ET-installaties is meer dan ooit een zaak van goed opgeleide

productnormen samen ontwikkeld.

ruimten binnen een gebouw de verschillende kabelklassen

lijk onze Nederlandse kennis, en goede gewoontes en

vakmensen en hoogwaardige normen. Dat zijn de objec-

Elektrotechnische kabels voor vaste installaties in bouw­

mogen worden toegepast. In Nederland gaat NEN 8012

voorzieningen in stand houden”, voegt de TC-voorzitter daar

tieve en onafhankelijke standaarden om de verschillende

werken vallen in de loop van dit jaar namelijk onder de

­hiervoor als maatstaf gelden. Deze norm heeft alleen

nadrukkelijk aan toe.

vakdisciplines binnen de techniek goed op elkaar te laten

­Europese verordening voor bouwproducten. Dat is de

betrekking op hoe kabels reageren bij brand, dus niet op

“Daarom hebben we lang niet alle veranderingsvoorstellen

aansluiten. Die normen kunnen dus, net als de techniek zelf,

­zogeheten Construction Products Regulation (CPR).

functiebehoud bij brand.

vanuit Europa de afgelopen jaren zomaar letterlijk over-

alleen maar ingewikkelder worden.”

In het kader daarvan worden kabels ingedeeld in brand­

Cobben: “Wij weten nog niet wanneer de ontwerp-inhoud

genomen. De fouten die we bij bestudering en ‘vertaling’

“De vereniging van deze twee ontwikkelingen – de techniek

veiligheidsklassen en daarop CE-gemarkeerd. Aan deze

voor NEN 8012 definitief kan worden vastgesteld. Hij moet

ervan hebben aangetroffen, brengen we weer terug in het

die steeds ingewikkelder wordt, versus het toegankelijker

markering is te zien in welke gebruiksruimten binnen

goed aansluiten bij het Bouwbesluit. Is dat bij publicatie

Europese overleg. Net als de wijzigingen waar we het in het

maken en houden voor een bredere doelgroep – dat is een

een gebouw een bepaald type kabel mag worden

van de nieuwe NEN 1010 nog niet het geval, dan zullen we

geheel niet mee eens zijn.

heel lastige opgave. Daar zijn we nog niet zomaar uit.

­geïnstalleerd.

daarin in ieder geval alvast een opmerking over de komst van NEN 8012 plaatsen.”

De stimulering van hoogwaardig technisch onderwijs en

‘Daarom blijft een sterke Nederlandse deelname zo ­belangrijk!’

De CPR maakt hierbij onderscheid tussen enerzijds de

Tot slot wijst hij op tal van kleine wijzigingen in onder meer

brandbaarheid van de kabel zelf plus de giftige gassen

de structuur en de benamingen, verwijzingen en aan­

en stoffen die er bij brand uit vrijkomen (brandgedrag), en

duidingen. Deze moeten de norm nu al wat toegankelijker

Daarvan willen we ook de andere EU-lidstaten zien te over-

kunnen begrijpen. Daar moeten we ons wellicht ook nog

anderzijds het technisch functioneren van de kabel tijdens

maken. Kortom: “Er verandert in iedere rubriek wel iets.”

tuigen. Wij nemen niet alleen over van Europa, Europa neemt

harder voor inspannen.”

brand (functiebehoud).

16

de belangstelling daarvoor is en blijft van minstens zo groot belang. Er zal altijd een goed niveau van elektro­ technische voorkennis nodig blijven om NEN 1010 te

ook over van Nederland. Vandaar de term harmonisatie.

De CE-markering van het brandgedrag mag vanaf medio dit

Meer dan 90 procent Europees

Alleen zo kunnen we stap voor stap werkelijk één worden.

jaar worden toegepast. Een jaar later wordt dit verplicht. De

Door al deze wijzigingen wordt de nieuwe NEN 1010 voor

Daarom blijft een sterke deelname van alle Nederlandse

CE-markering van de eigenschap functiebehoud wordt later

meer dan negentig procent Europees. “En daar is niets op

belanghebbende marktpartijen en organisaties aan onze

van kracht.

tegen.

internationale vertegenwoordiging zo belangrijk!”

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015





n

17

Mag1010

Mag1010

auteur Harrie Heemskerk

Nieuw Werkblad 64 in NPR 5310

Duidelijkheid bij inspectie ­aardlekschakelaars Er kan nu definitief een einde komen aan de misverstanden rondom de inspectie van aardlek­ schakelaars. In de praktijk worden aardlekschakelaars bij elektrotechnische inspecties niet goed getest en daardoor onterecht afgekeurd. Of ze worden juist goedgekeurd, terwijl niet het juiste type is toegepast. Dat is niet alleen gevaarlijk, maar ook vervelend voor de onderlinge verhoudingen tussen ET-inspecteurs en hun opdrachtgevers. Daarom heeft een speciale werkgroep van deskundigen bij NEN, onder aanvoering van Marcel Wennekes van ABB, daarover een nieuw Werkblad 64 in de

Als eerste wordt de testknop voor de eindgebruiker beproefd. Pas daarna volgen alle afschakeltests.

­Nederlandse Praktijk Richtlijn (NPR) 5310 samengesteld. Dat gaat niet alleen over het testen van het functioneren van de aardlekschakelaar, maar ook over controle van het toegepaste type. Want er

tussen zitten, ook bij die van ons. Maar, en het ging om

toe­passing van het voorgeschreven type aardlekschakelaar

zijn inmiddels zo’n 1500 verschillende aardlekschakelaars op de markt.

grote aantallen, alle aardlekschakelaars afgekeurd? Dan ga

(ALS), passend bij de karakteristieken van de betreffende

je toch twijfelen aan de juistheid van de inspectie en aan de

belasting.

NEN 1010 Interpretatiecommissie

Daar blijkt het in de praktijk vaak fout te gaan: bij de keuze van het type ALS in het installatie-ontwerp, en ook nog eens bij het testen ervan in de praktijk. In ons geval maakte de

De NEN 1010 Interpretatiecommissie onder wier verantwoordelijkheid

inspecteur een fout bij het testen van de aardlekschakelaars

verschillende werkgroepen nieuwe NPR 5310-werkbladen samenstellen,

en werden de beveiligingen ten onrechte afgekeurd. De

bestaat uit de volgende leden:

uitgevoerde test was niet in overeenstemming met het type aardlekschakelaar.”

Aan de hand van Werkblad 64 van NPR 5310 wordt de aardlekschakelaar op de juiste manier getest.

18

P.H.J.M. Maas,

voorzitter

S. Bouwe,

Elekdent, Uneto-VNI

Werkgroep

G. de Groot,

Croon Elektrotechniek, Uneto-VNI

Om dit soort misverstanden, en ook risico’s, te voorkomen

M.J. Kobilsek,

Prysmian Nederland, Fedet

wilde de NEN 1010 Interpretatiecommissie bij NEN (zie

B. Pfaff,

Booa Training & Opleidingen

kader) hierover een werkblad in de Nederlandse Praktijk

J.C. Verstraten,

DOW Benelux, Kegrob

Richtlijn (NPR) 5310 bij de NEN 1010 ontwikkelen. Paul

Door het enorme aantal verschillende aardlekschakelaars

Paul Castenmiller, senior productmanager energiedistributie-

M.A.A.M. Wennekes, ABB, Fedet

Castenmiller was naar eigen zeggen niet echt lid van de

wordt regelmatig al bij de berekening en het ontwerp

systemen bij Hager in Den Bosch, heeft het werkelijk mee-

R. van der Kloet,

werkgroep die hiervoor werd samengesteld onder

van een elektrotechnische installatie de verkeerde keuze

gemaakt: alle aardlekschakelaars van het merk Hager, in álle

gemaakt. En dan is de opdrachtgever niet blij, als al bij de

onderverdelers van een nog jonge gebouwinstallatie, werden

Voor inhoudelijke informatie over NPR 5310 ‘Nederlandse Praktijkrichtlijn

beginfase heeft hij er – samen met onder meer Cor van den

eerste opleveringsinspectie van de installatie álle aardlek­

bij inspectie afgekeurd. Uiteraard meldden de gebouw­

bij NEN 1010’ of over het normalisatieproces: Robert van der Kloet,

Boogert van KWx en Bas Bouman van Eaton - wel input

beveiligingen worden afgekeurd. Daarom is het nieuwe,

eigenaar en zijn installateur zich met de afkeur bij Hager.

consultant Elektrische Installaties, telefoon (015) 2 690 179, of

aan geleverd over de testprocedure.

vier pagina’s tellende NPR 5310-werkblad hierover nu bij

Castenmiller: “Wij gingen op onderzoek uit. Want natuurlijk

e-mail [email protected]. Of kijk op www.NEN.nl/Elektrotechniek

Naast zijn dagelijks werk bij Hager is Castenmiller bij

NEN te bestellen, zowel digitaal als op papier.

kan er altijd een niet goed functionerende aardlekschakelaar

Mag1010 | 04 | 2015

NEN, secretaris

voorzitterschap van Marcel Wennekes van ABB. Maar in de

NEN namelijk wel lid van de Technische Commissie bij de

Mag1010 | 04 | 2015





19

Mag1010

Mag1010

Geheel nieuwe NPR 5310 De NPR 5310 voorziet elektrotechnische engineers en installateurs van methoden om in hun dagelijkse praktijk te voldoen aan de eisen in de norm NEN 1010. Dit voorjaar is de richtlijn uitgebreid met twee geheel nieuwe Werkbladen 64 en 65 over het testen van aardlekschakelaars en het aansluiten van pv-systemen (lees meer daarover in bijgaand artikel). Daarnaast werd de richtlijn de afgelopen paar jaar al uitgebreid met

Die veranderingen zijn voor de Nederlandse medische en installatie­

andere nieuwe losse werkbladen. Die gaan over onder meer stekerbaar

wereld zo ingrijpend, dat de Interpretatiecommissie hierover zo snel

installeren, de toepassing van grondkabels, de selectiviteit binnen

mogelijk een nieuw werkblad in de NPR 5310 of een extra informatie-

installaties, en de speciale eisen voor installaties in medisch gebruikte

blad bij de nieuwe NEN 1010 publiceert.

ruimten.

Online altijd up-to-date

Daarom is de complete NPR 5310 inclusief alle genoemde jongste werkbladen nu al als één

De nu volledig vernieuwde NPR 5310 is als één

nieuw geheel door NEN gepubliceerd, zowel

nieuw geheel ook leverbaar als onderdeel van

in losbladige gedrukte als in digitale

NEN 1010 Plus. Dat bestaat uit de NPR

uitvoering.

5310 en NEN 1010 samen in één integraal online-pakket, dat voortdurend met alle

Nieuwe NEN 1010

uitbreidingen en wijzigingen up-to-date

Bij de nieuwe NEN 1010 die komend

wordt gehouden.

najaar wordt gepresenteerd (lees

Met een abonnement daarop kunnen ontwerpers, installateurs en hun opdracht-

meer daarover in voorgaand artikel),

gevers overal en altijd digitaal werken met

verschijnt dan ook niet direct wederom

Binnen één installatie kunnen heel verschillende typen aardlekschakelaars voorkomen, die allemaal op hun eigen specificaties moeten worden geïnspecteerd.

de laatste versie van de norm NEN 1010, en de

een volledig nieuwe NPR 5310. Dat is niet

praktijkrichtlijn NPR 5310 daarbij.

nodig. De Interpretatiecommissie van de

Wie een abonnement heeft op NEN 1010-Plus mist dus

NEN 1010-commissie heeft deze richtlijn immers

schakelende voedingen en bijvoorbeeld ledverlichting.

NEN 1010, NEN 3140 en NEN-EN-IEC 61439 de aard­

3. Type B beveiligt de vrijwel constante gelijkstromen (met

lekschakelaars beproeven?

geen enkele update van de norm of praktijkrichtlijn, en beschikt

de afgelopen acht jaar al voortdurend uitgebreid met - en

elektrotechnische inspectie in het kader van onder meer

altijd over de meest actuele versies. Digitaal, waardoor er eenvoudig en

van de wisselstroom door veel hogere harmonischen.

economische ontwikkelingen.

snel op onderwerp door beide documenten kan worden gezocht.

Bij faseverschillen gaan er dan ook stromen door de

Ook collega’s binnen het eigen bedrijf kunnen de norm gecombineerd

Medische ruimten

met de praktijkrichtlijn online raadplegen.

De grootste verandering in de komende nieuwe NEN 1010 strekt zich

‘Ook bij de selectie van het juiste type aardlekschakelaar gaat het vaak al fout’

gevingen, zoals in ziekenhuizen en andere medisch gebruikte ruimten.

nul lopen. Tot zover het veranderende karakter van de hedendaagse belastingen van ET-installaties. Binnen deze hoofdindeling

echter uit over de elektrotechnische installaties in bijzondere om­ Kijk voor meer informatie op www.nen.nl/nen1010-plus

Op de eerste plaats maakt het werkblad onderscheid in drie

zijn er verschillende uitvoeringen aardlekschakelaars op

hoofdtypen aardlekschakelaars:

basis van onder meer de toegelaten spanningen, stromen

1. Type AC voor de beveiliging van wisselstromen met

en bijzondere omstandigheden waarop een installatie wordt

een zuivere sinus. Omdat deze tegenwoordig door de

 NEN 1010 Hoofdcommissie. En in de NEN 1010 zijn al heel

20

vlakke sinus) die ontstaan door een sterke vervorming

aangepast aan - de jongste technologische, maatschappelijke en

ontworpen en beveiligd.

ken en bepalingen, omdat verschillende soorten installaties

toe­passing van intelligentie machines en apparatuur

wat bepalingen over aardlekbeveiligingen te vinden.

om verschillende typen aardlekbeveiligingen vragen. En over

met ­onder meer frequentieregelaars en schakelende

Vervolgens wordt bij de inspectie aan de hand van de

Daarnaast is hij bij NEN ook nog eens lid van de commissies

het inspecteren van de ALS op zichzelf staan geen nadere

voedingen vrijwel niet meer voorkomen, mag dit type in

schema’s en tabellen in het werkblad bepaald:

voor de productnormen voor aardlekschakelaars, laag­

bepalingen in NEN 1010, dat is immers de norm voor het

installaties vanaf 1996 niet meer worden toegepast. In

1. Welk type ALS op grond van het bouwjaar, het karakter

spanningsschakelaars, en de schakel- en verdeelinrichtingen

ontwerp van de installatie. Daarom heeft de werkgroep,

oudere installaties mag dat nog wel, maar ook daarop

waarin deze samen met de aardlekschakelaars worden

overigens na heel veel studiewerk, een overzichtelijk

worden in de praktijk moderne machines en apparaten

ingebouwd (NEN-EN-IEC 61008, NEN-EN-IEC 60947 en

­NPR-werkblad samengesteld. Daarin worden via tabellen en

aan­gesloten. In de visie van een specialist als Paul

NEN-EN-IEC 61439).

schema’s op slechts vier pagina’s alle bepalingen samen

Castenmiller verdient dit dan ook geen aanbeveling. Bij

van de belasting en de toegestane spanningen en stromen toegepast zou moeten zijn. 2. Of dat type ALS inderdaad op de juiste manier is geïnstalleerd.

overzichtelijk en gecombineerd uit de doeken gedaan. Dat

inspectie zou het advies moeten worden gegeven om ze

3. Of de testknop voor de eindgebruiker werkt.

Castenmiller: “Er staat ook in de nieuwe NEN 1010 die

helpt de installateur en inspecteur enorm bij het kiezen en

te vervangen door type A.

4. Wat de boven- en ondergrenzen zijn voor afschakelen

­komend najaar verschijnt (zie voorgaand artikel) weer heel

testen van aardlekbeveiligingen.”

veel over de toepassing van de verschillende typen aardlek-

Hij onderbouwt dat met een helder antwoord op de vraag:

(‘halve-sinusgolven’), die ontstaan door vervorming van

5. Of de testapparatuur daar goed op ingesteld is.

beveiligingen. Maar dat is verspreid over tal van hoofdstuk-

hoe ga je aan de hand van dat nieuwe werkblad bij een

de sinus veroorzaakt door moderne apparatuur met

6. Of de ALS bij foutstromen bij de voorgeschreven

2. Type A wordt toegepast bij pulserende gelijkstromen

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



en juist níet afschakelen.



21

Mag1010 Bij verschillende s­ tromen

Alles onder controle

zijn verschillende afschakelbepalingen van toepassing. Niet alleen de toegestane (fout)stromen en hun karakters kunnen sterk uiteen lopen, maar ook de toegelaten spanningen en vermogens. Het staat ­allemaal op de 4 pagina’s van het nieuwe Werkblad 64 in de NPR 5310.

BENDER. SPECIALIST IN BEVEILIGING VAN UW ELEKTRISCHE NETWERKEN



boven- en ondergrenzen en binnen de voorgeschreven

Castenmiller: “Ook over pv-installaties zijn in de huidige

tijd afschakelt.

NEN 1010 al heel wat bepalingen te vinden. Maar ook

Controle op de werkvloer door het bewaken van elektrische installaties tegen aardfouten. Met dat specialisme is Bender Benelux de scheepsbouw, (petro)-chemische industrie, ziekenhuizen en treinapplicaties al jaren van dienst. Sectoren waar bedrijfscontinuïteit van het grootste belang is. Bender levert spanning-, stroom-, isolatie- en differentieelstroombewaking en meldsystemen voor uw elektrische installatie.

die staan daar waar dat van toepassing is, dus eveneens

Zo wordt spanning ontspanning, en hebt ú alles onder controle.

7. Of de ALS bij toegestane foutstromen binnen de aangegeven grenzen juist níet afschakelt.

verspreid over verschillende delen van de norm. Ook die

BENDER BENELUX BV Takkebijsters 54 • NL 4817 BL Breda T +31 (0)76 587 87 13 • F +31 (0)76 587 89 27 E [email protected] I www.bender-nl.com

Klein, kostenefficient, krachtig

Power in electrical safety

zijn nu overzichtelijk bij elkaar gezet in één werkblad. Dan Paul Castenmiller: “Vooral de combinatie van het juiste type

hoeft, net als bij de aardlekschakelaars, niet iedere engineer,

ALS en de bijbehorende grenswaarden is zoals gezegd lastig

installateur en inspecteur dat op eigen houtje steeds weer

uit NEN 1010 te halen. Daarom heeft de werkgroep dat

opnieuw uit te vinden.”

gedaan en alles bij elkaar gezet, op slechts vier pagina’s in

“Tijdens een seminar dat wij hierover dit voorjaar gaven bij

het nieuwe Werkblad 64 van de NPR 5310.”

Hager voor 200 installateurs, bleek dat heel goed aan te slaan.”

‘Het nieuwe NPR 5310-blad helpt de installateur en ­inspecteur op slechts 4 pagina’s enorm bij het kiezen en testen van de ALS’

Tabellenboek NEN 1010 Tabellenboek NEN 1010:2011 is herzien en volledig in lijn met de ­laatste ­editie NEN 1010. Het boek brengt de norm terug tot de kern. O ­ nmisbaar voor wie in de dagelijkse praktijk werkt met deze ­belangrijke norm.

Maatschappelijk verantwoord Dit blijkt voor hem en zijn werkgever Hager tevens een van

Voordelen Tabellenboek NEN 1010

de belangrijkste redenen om mee te werken aan de (door)

• Actueel, volgens laatste editie

ontwikkeling van tal van elektrotechnische normen en

Werkblad PV-installaties

richtlijnen:

Graag wijst hij daarnaast op het eveneens nieuwe Werkblad

“Wij hebben als ontwikkelaar, producent en leverancier

65 over pv-installaties (zonnestroom) en de koppeling

van elektrotechnische componenten ook een verant­

­daarvan aan de laagspanningsinstallatie, als aanvulling op

woordelijkheid voor een veilige en juiste toepassing ervan

NEN 1010, hoofdstuk 712.

door ­engineers en installateurs. Dat is een onderdeel van

NEN 1010 en NPR 5310 • ­Maakt het werken met NEN 1010

we in de normcommissies en werkgroepen natuurlijk heel

schakelaars vormen een lastige combinatie. Het zijn twee

veel kennis, ook dat is voor ons een gezamenlijk belang.”

- Eerste type 2 DC afleider op basis van IP65 behuizing - Compleet geleverd inclusief aansluitkabels - Versies voor een of twee MPP-trackers - Voorkomt brandschade door SCI technologie - Beveilig de omvormer én achterliggende installatie

gemakkelijker • Praktijkgericht • Handig naslagwerk

maatschappelijk verantwoord ondernemen. Daarnaast delen Dat komt namelijk mooi uit, want pv-installaties en aardlek-

DEHNcube: Dé „outdoor“ overspanningsbeveiliging voor omvormers!

onderwerpen waarover de afgelopen jaren in de dagelijkse

Meer informatie Alles over NEN 1010 Tabellenboek NEN 1010 vindt u op www.nen.nl/nen1010.

Meer informatie: www.conduct.nl

DEHN beveiligt. Overspanningsbeveiliging, Bliksembeveiliging en Veiligheidsmateriaal

elektrotechnische praktijk heel wat onduidelijkheid is ­ontstaan. Twee onderwerpen ook, die heel directe raak­

Officieel Agentschap

vlakken met elkaar hebben. Want hoe sluit je de moderne DC zonnestroominstallatie aan op de AC laagspannings­ Normalisatie: de wereld op één lijn

installatie, en hoe beveilig je dit geheel met aardlekschakelaars? Lees meer hierover in bijgaand en volgend artikel.

22



Conduct Nederland Stockholm 31, 2993 LM Barendrecht, (t) 0180-531120, (f) 0180-531121 [email protected]

n

Mag1010 | 04 | 2015



Mag1010 | 04 | 2015

Anz_DEHNcube_NL_90x270.indd 1

07.04.14 11:23

23

Mag1010

Mag1010

Integraal beheer, onderhoud, inspectie, certificatie en ­documentatie

Het elektrotechnisch inspectierapport als juridisch document Elektrotechnische inspectierapporten worden juridisch steeds belangrijkere documenten. Dit onder

Bij iedere nieuwe situatie moet eerst een eenmalige volledige inventarisatie worden gemaakt van de installatie, en werkelijk alle normen en wet- en regel­

meer door het terugtreden van de overheid. Maar bij rechtszaken na brand, ongevallen of gevolgschade

geving die in dat geval van kracht zijn. Daarna kan het systeem ‘organisch uitgroeien’.

door uitval van installaties, blijken de elektrotechnische rapporten aan alle kanten te rammelen. Dat is de ervaring van verschillende experts, die bij elektrotechnische geschillen worden ingeschakeld door rechters en advocaten. Volgens hen lopen gedupeerde opdrachtgevers in de elektrotechniek jaarlijks vele tonnen aan schadeclaims mis, doordat de inspectierapporten zo door de rechter van tafel geveegd kunnen worden. En dat terwijl de jongste normen op dit gebied al een stuk duidelijker zijn.

­inspecteurskrijgen samen een steeds zwaardere j­uridische

Training inspecteren en rapporteren

gebouwen, bedrijven en infrastructurele werken. De overheid treedt nog verder terug en laat het preventieve toezicht op

NEN geeft dit jaar de training ‘Inspecties van elektrische installaties juist

de wettelijk voorgeschreven veiligheid steeds meer over aan

­rappor­teren’ volgens NEN 3140, NEN 1010, NTA 8025 en IEC 60204-1 op

de markt zelf. Zo wil zij dit jaar ook het bouw- en woning­

25 juni in Leiden, 14 oktober in Eindhoven en 9 december in Utrecht.

toezicht privatiseren. Ondertussen was het toezicht op de elektrische veiligheid

NEN geeft daarom verschillende trainingen over inspecteren

De basis voor een sterk inspectierapport is een goed

en rapporteren. Aan dit artikel over onder meer het juridisch

beheer van alle installatie- en inspectiegegevens, i­nclusief

Deze training is onderdeel van de ‘Leergang inspectie bestaande installaties’ die verder

door de voormalige arbeidsinspectie al beperkt tot de hoog-

belang van goede elektrotechnische inspectierapporten kun-

de rapportage van het herstel van de geconstateerde

bestaat uit

risicosectoren.

nen overigens geen rechten worden ontleend.

­gebreken. Dat zegt directeur Hans Smit van LogicInspect.

• Waarom, en wat inspecteren van elektrische installaties’ en

Ook hij kan sprekende voorbeelden van ‘rammelende

• ‘Hoe inspecteer ik elektrische installaties’.

‘Certificaten en inspectierapporten worden juridische ­wapens, die waterdicht in elkaar moeten zitten’

inspectierapporten’ laten zien, met daarop de namen van

Wettelijke plicht Maar de wettelijke plicht van gebouweigenaren en werk­

bekende en gerenommeerde elektrotechnische bedrijven.

Deze kan gecombineerd worden met:

gevers te zorgen voor een veilige verblijfs- en werkomgeving

Daarom bouwt hij al jarenlang aan LogicInspect. In dit

• ‘NEN 1010: inspectie van nieuwe elektrische installaties’.

blijft gewoon in stand. En gebeurt er toch een ongeluk, dan

beheerprogramma in de ‘cloud’ kunnen alle installatie- en

dienen zij juridisch aan te kunnen tonen alles te hebben

inspectiegegevens van gebouwen, fabrieken en infra­

Op het gebied van NEN 3140 biedt NEN Training & Advies onder meer de trainingen:

gedaan om dat te voorkomen.

structurele werken online worden beheerd en actueel

• NEN 3140: installatie-/werkverantwoordelijke

In dat kader zullen de elektrotechnische installateurs,

gehouden. Op basis daarvan kunnen ook goed sluitende

• NEN 3140: vakbekwaam persoon (VP)

adviseurs en inspecteurs ook hun eigen en onderlinge

inspectierapporten worden gegenereerd.

• NEN 3140: voldoende onderricht persoon (VOP)

juridische verantwoordelijkheden helder moeten vastleggen.

• E-learning NEN 3140: Veilig werken aan of in de nabijheid van elektrische installaties

Al helemaal wanneer bij nieuwbouw, renovatie en onderhoud

Zelfregulering

(laagspanning) – VOP/VP

En die rapporten worden de komende jaren alleen maar

• NEN 3140: periodieke inspectie van elektrische arbeidsmiddelen en apparatuur. Alle trainingen kunnen ook op maat bij de bedrijven zelf worden gegeven.

Van alle installatiedelen wordt ook een ‘gewone’ foto ­gemaakt. Later kunnen daar infraroodbeelden gemaakt

plus inspectie integraal wordt samengewerkt binnen het Bouw Informatie Model (BIM). De juridische status van documenten als tekeningen,

belangrijker. Elektrotechnische installateurs, adviseurs en

­bestekken, contracten, inspectierapporten en uiteindelijk certificaten worden hierdoor nog belangrijker dan ze al

www.nen.nl/nen3140trainingen

onder spanning aan worden toegevoegd.

24

verantwoordelijkheid voor de elektrische veiligheid in

waren. Dat geldt ook voor alle normen waarnaar die ­documenten verwijzen. Dat zijn immers de maatstaven

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



 25

Mag1010

Mag1010

Inspectierapporten en certificatie Waarom worden certificaten en documenten als contracten,

­inspecteur die dat doet onder objectief en onafhankelijk toezicht staat

bestekken en inspectierapporten, inclusief alle normen waarnaar

van een certificerende instelling die zelf, ook weer volgens normen, is

daarin wordt verwezen, in de elektrotechniek nu juridisch nog

geaccrediteerd door de Nederlandse Raad voor Accreditatie (RvA). Pas

belangrijker dan ze al waren?

dan is in juridische zin aantoonbaar het maximaal haalbare gedaan om

Wie zich houdt aan de van toepassing zijnde normen heeft bij een

letsel en schade te voorkomen. Ook wanneer die certificatie niet direct

Hebben de inspecteurs

door wetgeving wordt voorgeschreven.

en hun opdrachtgever

juridisch geschil een ‘gerechtvaardigd vermoeden van overeenstem-

eenmaal alle installatie- en

ming met wat in de wetgeving wordt geëist van de eigenaren van

Juridische experts binnen de elektrotechnische sector adviseer-

inspectiedata ingevoerd

elektrotechnische installaties’. Zo wordt dit door juridische experts in

den ­installateurs en inspecteurs eerder al in Mag1010 om nieuwe

in het systeem, dan

deze sector doorgaans omschreven. Maar zo’n zogeheten ‘vermoeden

­installaties te inspecteren volgens hoofdstuk 61 van NEN 1010,

worden beheer, inspectie,

van overeenstemming’ mag door de tegenpartij altijd bij de rechtbank

bestaande installaties volgens NEN 3140, en van daaruit volgens alle

onderhoud en vooral een

worden aangevochten.

andere van toepassing zijnde normen. Maar ook om, vanuit juridische

correcte rapportage en

overwegingen, beide typen inspecties te rapporteren volgens bijlage

documentatie ineens een

In dat geval is de juridische positie van zowel de elektrotechnische

61F van NEN 1010. Die rapportage gaat namelijk verder dan die in het

stuk een­voudiger.

installateur en inspecteur – en uiteindelijk ook hun opdrachtgever –

kader van NEN 3140. Ook raadden zij aan vooral in heldere b­ estekken

sterker wanneer de elektrotechnische installatie periodiek volgens alle

vast te leggen wát er precies wordt geïnspecteerd. Dat levert een

geprivatiseerd, en overgelaten aan zelfregulering door de

voor noodverlichting en vluchtwegaanduiding periodiek

van toepassing zijnde normen wordt geïnspecteerd.

juridisch heldere privaatrechtelijke overeenkomst op.

markt.

worden geïnspecteerd en onderhouden.

Dat geldt nog eens extra wanneer de vakbekwaamheid van de

Het is niet moeilijk in te schatten dat er alleen al op die ene pier nog veel meer aan techniek te inspecteren valt. Laat

Hans Smit werd zelf jaren geleden bij Lichtservice N ­ ederland

staan op heel Schiphol Airport.

ook al met deze tendensen geconfronteerd. Daarom o­ nt-

In gebouwen, fabrieken en infrastructuren als luchthavens

Al deze deelinstallaties worden samen aangestuurd en

wikkelde hij een geautomatiseerd systeem om de documen­

kan er immers van alles mis gaan. Er kan brand ontstaan,

­producten, installaties, processen en de vakbekwaam-

­voorzien van elektriciteit door de laagspanningsinstallatie.

tatie en rapportage van alle activiteiten van Lichtservice

er kunnen ongelukken gebeuren, en er kan enorme econo-

heid van technici onder objectief toezicht kunnen worden

Dus bij calamiteiten mag deze installatie al helemaal niet

­Nederland sterk te kunnen onderbouwen naar opdracht­

mische gevolgschade ontstaan door ongeplande uitval van

getoetst.

uitvallen.

gevers en toezichthouders toe.

installaties in kritische processen.

Vervolgens heeft hij het uitgebouwd met alle andere

Om dat te voorkomen, of om de gevolgen ervan te beperken,

Daarnaast kan de elektrotechniek op haar beurt zelf ook

­inspectieregimes die in de meest uiteenlopende soorten

kunnen tal van installatietechnische maatregelen worden

brand en letsel veroorzaken.

gebouwen van kracht kunnen zijn. Een opdrachtgever heeft

genomen. In bepaalde risicovolle categorieën van g­ ebouwen

Op dit geheel geldt dan ook een bijzonder complex stelsel

– naast de elektrotechniek en brandveiligheid – ­immers ook

zijn die zelfs bij wet verplicht, zoals de gecertificeerde brand-

van verschillende wettelijke verplichtingen, met verwijzing

te maken met branche-specifieke inspectie- en certifi-

veiligheidsvoorzieningen.

De deelinstallaties

naar vele tientallen normen voor ontwerp, aanleg, beheer

catieregimes. Voorbeelden daarvan zijn de Voedsel- en

Hans Smit is tevens directeur van Lichtservice Nederland in

en onderhoud, inspectie en tenslotte certificatie van de

Waren­autoriteit, het Liftinstituut, de toezichthouders in de

Certificatie

Heemskerk. Zijn bedrijf wordt al jarenlang door tal van grote

afzonderlijke deelinstallaties.

medische en zorgsector, of de veterinaire dienst.

Maar ook als die certificatie niet direct bij wet wordt

gebouwbeheerders, en hun installateurs en inspecteurs,

Voor sommige van die normen geldt een wettelijke

Dat alles wilde hij samen met zijn opdrachtgevers en hun

­voor­geschreven, staat een gebouwbeheerder of -eigenaar

ingeschakeld voor het totale onderhoud en beheer van

­verplichting, zelfs tot certificatie, en voor andere niet. Maar

inspecteurs en installateurs integraal kunnen beheren en

juridisch sterker wanneer hij daar vrijwillig voor kiest.

lichtinstallaties, inclusief de voorgeschreven noodverlichting

dan nog kunnen ook die vanuit juridische belangen maar

controleren, binnen één systeem. Dat was het uitgangspunt

Ook de elektrotechnische installatie kan maar beter worden

en vluchtwegaanduiding (NVW).

beter worden toegepast (lees meer hierover in een van de

van LogicInspect.

gecertificeerd, want daardoor worden vrijwel alle veiligheids-

Deze NVW-installatie is door de technologische vooruit-

kaders).

 die door de markt zelf zijn vastgelegd bij NEN, en waaraan

‘In een zelfregulerende markt ontstaat een cultuur van ­claimen en disclaimen’

voorzieningen van elektriciteit voorzien. En dit installatietech-

gang in veel gevallen integraal onderdeel van alle andere

26

LogicInspect

‘Dit alles levert hiaten op tussen specifieke delen binnen de complexe installatietechniek’

nische geheel wordt vooral in grotere gebouwen integraal en

veiligheids- en beveiligingsinstallaties. Denk hierbij aan de

Ook voor adviseurs, installateurs en inspecteurs is dit

brandmelding en -detectie, de ontruimingsalarminstallatie,

alles nauwelijks nog te overzien. Laat staan voor hun

de stille alarmering van het personeel in bijvoorbeeld een

opdracht­gever, de gebouweigenaren en werkgevers die in

zorgcentrum, de rookverdrijving, de sprinklers, de brand­

veel ­gevallen zelf nauwelijks enige kijk hebben op al deze

Schiphol

dient een gedeelte van deze complexe installatietechniek

kleppen in de ventilatie, de bliksem- en overspannings­

technieken.

Om dit systeem te demonstreren laat Smit in LogicInspect

zelfs bij uitval van de openbare netspanning haar functie

beveiliging, en de inbraak- en overvalbeveiliging.

Ook de overheid zelf kan en wil niet meer overal verstand

zien wat er allemaal wordt beheerd door bijvoorbeeld een

gedurende een voorgeschreven periode te behouden. Ook

In de industrie en infrastructuur komen hier nog tal van

van hebben. Onder meer daarom wordt nu het bouw- en

opdrachtgever als Schiphol Airport. Alleen al op de B-pier

bij brand en andere calamiteiten. Dit om de kwetsbare

andere veiligheidsvoorzieningen bij.

woningtoezicht – inclusief de installatietechniek – verder

moeten daar – onder heel veel meer – ruim 200 armaturen

­aanwezigen de gelegenheid te geven het gebouw tijdig

Mag1010 | 04 | 2015

digitaal aangestuurd via intelligente gebouwbeheersystemen. In de hoogste risicoklassen binnen het Bouwbesluit, zoals ziekenhuizen, hotels, scholen, gevangenissen en zorgcentra,

Mag1010 | 04 | 2015





27

Mag1010

Mag1010

Certificatie in de elektrotechniek

lingen en de vele tientallen bijbehorende normen dat op dit

nog volop in ontwikkeling, net als de bijbehorende normen.

geheel van toepassing is, is bijna net zo ingewikkeld als de

Voor het een geldt dit, en voor het ander dat.

hedendaagse innovatieve gebouw- en industriële technieken

En de puur technologische en economische ontwikkelingen

zelf. En nog lang niet altijd even eenduidig. Voor de instal-

staan ook bepaald niet stil. Wat is bijvoorbeeld van toe­

De overheid wil dit jaar het bouw- en woningtoezicht privatiseren.

brandmelding en -detectie was er bij het Centrum voor Veiligheid en

latie, het beheer en onderhoud, de inspectie en certificatie

passing bij gehele of gedeeltelijke renovatie en herbestem-

Maar een NEN 1010-inspectie van de elektrotechniek bij oplevering

­Criminaliteitspreventie (CCV) al veel langer een certificeringsregeling.

van de brandmeld- en ontruimingsalarminstallatie zijn er

ming? Volgens Smit kan dit door alle betrokken markt­

van nieuwbouw of renovatie wordt ook nu allang niet altijd meer

Nu is er ook een soortgelijke regeling voor de ontruimingsalarminstal-

bijvoorbeeld andere regels dan voor de noodverlichting en

partijen samen allemaal in LogicInspect worden bijgehouden

gedaan, zo klinkt het in de bedrijfstak.

latie. Beide installaties kunnen nu op uniforme wijze, en in onderlinge

vluchtwegaanduiding. Erg ingewikkeld allemaal.

en ­geregistreerd. En van daaruit kunnen inspectie en de ­opvolging ervan worden gerapporteerd.

samenhang, volgens de specifieke normen ervoor worden ontworpen, Daarnaast laat naar schatting nog niet de helft van alle daartoe ‘ver­

­geïnstalleerd, onderhouden en geïnspecteerd door gecertificeerde

plichte’ werkgevers de elektrotechnische installatie en alle daarop aan-

vakmensen.

gesloten elektrische arbeidsmiddelen als machines en gereedschappen

Voor andere deelinstallaties, zoals de noodverlichting en vluchtwegaan­

periodiek inspecteren volgens NEN 3140. En dit, terwijl het preventieve

duiding of de blusinstallaties, gelden weer andere regels.

‘Claimen en disclaimen’

systemen voor integraal beheer, onderhoud en inspectie van

toezicht op de veiligheid door de Inspectie SZW ook al is beperkt tot de

Al deze voorzieningen worden technisch integraal aangestuurd via

Daarnaast ontstaan er, in plaats van de overheid, a­ ndere

elektrotechnische installaties en hiermee samenhangende

hoog-risicosectoren.

­intelligente beheersystemen, en van elektriciteit voorzien door de laag-

marktpartijen die preventief toezicht in de vorm van

deelinstallaties ontwikkeld. Daarin houden ondernemers,

‘Voor het een geldt dit, en voor het ander dat’

Andere beheersystemen Er zijn de afgelopen jaren al meer geautomatiseerde

spanningsinstallatie. Valt deze uit, dan kunnen alle veiligheidsinstallaties

­inspecties en certificatie onder onafhankelijk en objectief

facilitair managers, installateurs en inspecteurs samen bij

De noodzaak

uitvallen.

toezicht eisen. De banken en verzekeraars bijvoorbeeld:

welke wet- en regelgeving op welke specifieke afdelingen

Zelfregulering door de markt is dan ook nodig. Bij aanleg van nieuwe

De waarborg van de betrouwbaarheid en veiligheid van elektrotechnische

zij draaien bij calamiteiten immers voor de schade op.

van een gebouw, fabriek of infrastructurele installatie van

installaties is de economische druk hoog, wat ten koste kan gaan van de

installaties volgens NEN 1010 en NEN 3140 staat dan ook centraal in

En tegelijkertijd willen zij de premies die hun klanten

kracht is, welke periodieke inspecties daarbij horen, wanneer

veiligheid. Bovendien trekt de overheid zich net terug op het moment, dat

dit stelsel.

daarvoor betalen binnen de perken houden. Ook zij stellen

die worden gedaan, volgens welke normen, wat de gecon-

ver­schillende eisen.

stateerde gebreken zijn, en door wie deze worden opgelost.

de meeste elektrotechnische installaties in de bestaande bouw, industrie en infrastructuur inmiddels al enkele decennia oud zijn.

KvINL en Scios

In de loop der jaren zijn ze steeds zwaarder belast, met vermogens

De elektrotechnische bedrijfstak is daarom al een aantal jaren op weg

Dit alles levert in dit stadium van zelfregulering door de

algemene automatiseerders, door de inspectiebedrijven zelf,

­waarvoor ze oorspronkelijk nooit zijn ontworpen.

naar vormen van zelfregulering, en een gecontroleerde waarborg van de

markt spanningsvelden en hiaten op tussen specifieke delen

of door leveranciers van de test- en meetinstrumenten voor

Daar tegenover kunnen goede, moderne en intelligente installatie­

eigen vakbekwaamheid. Elektrotechnische installateurs kunnen zich vrij-

binnen de complexe installatietechniek.

elektrotechnische inspecties. Deze apparatuur genereert in

technische voorzieningen de duurzaamheid en de veiligheid in de

willig laten certificeren volgens tal van beoordelingsrichtlijnen (BRL’s) voor

Ook daarom zullen de betrokken marktpartijen in de elektro-

toenemende mate gedigitaliseerde test- en meetresultaten,

­gebouwde omgeving, de industrie en de infrastructuur juist sterk ver­

specifieke installatietechnische vakdisciplines van de Stichting Kwaliteit

techniek onderling hun wederzijdse verantwoordelijkheden

die (draadloos) kunnen worden ingevoerd in programmatuur

beteren. Deze zogenoemde deelinstallaties worden allemaal gevoed door

voor Installaties Nederland (KvINL).

goed moeten regelen. Certificaten en inspectierapporten

om deze te analyseren.

de elektrotechnische installatie (lees meer hierover in bijgaand artikel).

En sinds begin dit jaar kunnen ook elektrotechnische inspecteurs

worden juridische wapens, die waterdicht in elkaar moeten

Deze systemen zijn tot op heden nog vrij specifiek, gericht

Bovendien zijn we als samenleving zowel maatschappelijk als economisch

hun ­vakbekwaamheid en onafhankelijkheid, plus de kwaliteit van hun

zitten. Net als de rapportages van wat er aan de bij inspectie

op bepaalde inspecties, sectoren, of de gebruikte test- en

bijzonder afhankelijk geworden van een ononderbroken elektriciteitsvoor-

­inspectiewerk in de praktijk, laten certificeren volgens de zogeheten

geconstateerde gebreken is gedaan en hoe dat opnieuw is

meetapparatuur.

ziening.

Scios-regeling. En dat onder accreditatie van de Nederlandse Raad voor

gecertificeerd. In een zelfregulerende markt ontstaat een

Door dit alles is het cruciaal geworden, zowel voor de economie als de

Accreditatie (RvA), een door de overheid hiertoe aangewezen instelling.

cultuur van ‘claimen en disclaimen’ (lees er meer over in een

Hoe het werkt

veiligheid, dat al deze deelinstallaties samen als één geheel optimaal

Direct wettelijk verplicht is het allemaal niet. Maar dit biedt de ET-

van bijgaande kaders).

Daar komt LogicInspect nu bij. Hans Smit heeft er onder

blijven functioneren.

installateurs en -inspecteurs samen met hun opdrachtgevers in deze

Daartoe is er langzaam maar zeker een complex stelsel van normen,

zelf­regulerende markt wel de maximaal haalbare juridische zekerheid bij

Maar intussen zijn de certificeringsregelingen voor tal van

richt. Het online programma is volledig uitgebouwd, van

wet- en regelgeving, inspectieregimes en certificeringsregelingen voor

schade, ongevallen en geschillen.

deelsystemen binnen de hedendaagse complexe installatie

lichtbeheer tot een algemene website voor het beheer van

Deze managementsystemen worden aangeboden door

deze naam een afzonderlijke onderneming voor opge-

de verschillende deelinstallaties ontstaan. Ook dat is nu aan vernieuwing onderhevig.

www.HetCCV.nl

Zo is op 1 januari van dit jaar de certificering van de brandveiligheids-

www.KvINL.nl

installaties in gebouwen eenduidiger geworden. Voor de installatie voor

www.scios.nl

 en toch zonder paniek te verlaten. Denk hierbij aan de

28

vorm van soms verplichte, en anders vrijwillige inspectie en

brandmeldinstallatie, de ontruimingsalarminstallatie en de

certificatie op basis van normen.

noodverlichting en vluchtwegaanduiding.

Alleen daarmee kunnen gebouwbeheerders of werkgevers

Het preventieve toezicht op de installatietechnische veilig-

achteraf, wanneer er letsel of schade is ontstaan, voor de

heidsvoorzieningen dat wordt voorgeschreven vanuit bouw-

rechtbank aantonen alles te hebben gedaan wat binnen hun

Ondanks alle digitalisering gebeurt er af en toe ook nog

en arbowetgeving, wordt door de wetgever dit jaar nog meer

vermogen ligt om dat te voorkomen.

wat op papier. Maar dat kan terug op kantoor zo weer in de

in handen gelegd van de markt zelf. Dit onder meer in de

Maar het hele stelsel van wetgeving, certificeringsrege­

‘cloud’ worden gezet.

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



29



Mag1010

NormNieuws | Mag1010

KNX Nederland breidt uit

vernieuwd. De verbeterde website moet de com-

KNX Nederland heeft sinds kort een nieuw bestuur. KNX is een w ­ ereldwijd erkend ­communi­catieprotocol, dat past binnen de n­ ormreeks NEN-EN 50090 voor woning- en gebouwauto­mati­sering. Omdat het KNX-netwerk in Nederland blijft groeien, besloot de ­vereniging om de bestuursstructuur daarop aan te passen.

­netwerkbijeenkomsten zijn bedoeld om kennis uit

municatie binnen het netwerk bevorderen. Ook de te wisselen. KNX o­ rganiseert deze bijeenkomsten drie keer per jaar. Leden geven er presen­taties over actuele onderwerpen en daar wordt over gediscussieerd.

De acht bestuursleden vertegenwoordigen nu een

KNX Nederland is de nationale vertegenwoordiger

groter aantal markt­partijen. Het bestuur bestaat

van de internationale KNX Association, gevestigd

uit zes vertegenwoordigers van KNX-­fabrikanten,

in Brussel. Die beheert deze internationale open

één vertegenwoordiger van de KNX Groothandels

standaard voor woning- en gebouwautomatise-

Partners en één vertegenwoordiger van KNX As-

ring. In ons land heeft KNX een netwerk gebouwd

sociates (kennis- en branche­organisaties).

waarvan nu ook nog andere relevante marktpar-

Maar het KNX-netwerk is nog breder dan dat. Ook

tijen lid kunnen worden.

aangesloten zijn nu de KNX Technology Partners

Alle installatie- en inspectie-informatie is integraal 7 x 24 uur voor alle betrokken partijen onder autorisatie beschikbaar. Op ieder noodzakelijk moment

(fabrikanten en groothandelaren), zes trainings-

Digitaal normpakket

centra en zo’n 300 KNX Professionals, bestaande

NEN biedt nu het digitale pakket ‘NEN Connect

uit system integrators en installateurs die met

tijdens een ledenver­gadering. Het nieuwe,

Telematica & Domotica’ aan met ruim 30 normen

KNX werken.

bredere bestuur is beter in staat om het brede

op dit gebied.

­kunnen rapporten, overzichten en andere documenten worden gegenereerd. Niet alleen juridisch sterk, ook efficiënt en rendabel.

netwerk te ondersteunen en de belangen van KNX

 de gegevens van alle denkbare inspecties in de gebouwde

online. De gegevens zijn altijd, maar uiteraard alleen onder

omgeving, de industrie en de infrastructuur. Dus naast

autorisatie, centraal en actueel voor alle betrokken partijen

elektrotechnische en aanverwante inspecties, ook die in het

beschikbaar.

kader van bijvoorbeeld het toezicht op de gezondheidszorg,

Dit maakt het voor alle schakels in de veiligheidsketen,

of de voedsel- en warenautoriteiten.

inclusief de opdrachtgever en zijn inspecteurs, economisch

Kennisuitwisseling

te behartigen.

www.nen.nl/elektrotechniek

Alle partijen komen twee keer per jaar bij elkaar

Onlangs is de website van KNX Nederland volledig

www.knx-professionals.nl

WE PROTECT YOUR POWER

rendabel. Dit betekent dat er voor iedere situatie eerst een eenmalige volledige inventarisatie moet worden gemaakt van werkelijk

Geen software

alle wet- en regelgeving die in dat geval van kracht is.

Het systeem is niet als software te koop. Gebruikers kunnen

Vervolgens kunnen alle van toepassing zijnde eisen, inclusief

er alleen een abonnement op nemen. LogicInspect wordt

de bijbehorende normen, worden ingevoerd in de vragen­

volledig in de ‘cloud’ beheerd, gebackupt en beveiligd.

lijsten van het online systeem.

Hans Smit: “We verkopen inderdaad geen software.

Binnen dat kader moet vervolgens de werkelijke f­ysieke

Die hebben we alleen zelf. Zo kan het systeem volcontinu

staat van al die techniek een eerste maal worden

en organisch meegroeien met de behoeftes en data van

­geïnspecteerd en vastgelegd. Of de resultaten van eerdere

de gebruikers, en de voortdurend veranderende wet- en

inspecties worden ingevoerd.

regelgeving, certificeringsregelingen, en alle bijbehorende

Dat kan een enorme klus zijn, beaamt ook Hans Smit. Maar

normen.”

n

Santon Circuit Breaker Services biedt nieuwe vermogensschakelaars, conversiesets én ondersteuning om de continuïteit en veiligheid van uw installatie te waarborgen

hebben de inspecteurs en hun opdrachtgever dat eenmaal allemaal ingevoerd in het systeem, dan worden beheer,

“Installateurs, inspecteurs en hun opdrachtgevers kunnen

inspectie en onderhoud daarna ineens een stuk eenvoudiger.

alles wat in hun specifieke geval van toepassing is samen

Dat gebeurt voor de manager achter zijn bureau via de

invoeren, en er onder meer als rapportagedocument weer

laptop, en voor de inspecteur op locatie via de tablet, smart-

uit halen. Dat houdt ook de kosten voor de eindgebruikers

phone, en de betreffende digitale test- en meetapparatuur.

laag.”

Dynamisch en organisch



n SD n

Vervolgens, vertelt Smit, groeit het systeem dynamisch en organisch door. Vervolgopnames, inspecties, reparaties en

www.LogicInspect.nl

WIJ ZIJN UW TOTAAL LEVERANCIER VOOR DE BESCHERMING VAN UW INSTALLATIE Al meer dan tachtig jaar ontwikkelt, produceert en levert Santon Switchgear schakelaars voor vele toepassingen en industrieën. De in vermogensschakelaars gespecialiseerde business unit Santon Circuit Breaker Services heeft zich toegelegd op het vervangen en upgraden van oude vermogensschakelaars. Retrofitten zorgt voor een langere levensduur van uw elektrische installatie volgens de laatste technische mogelijkheden, standaarden en richtlijnen, tegen een minimale investering.

Project: Lorelay Locatie: Cadiz, Spanje

aanpassing en herinspectie voeden het systeem, allemaal Adv_CBS_Lorelay_190x131_vDEF.indd 1

30

Mag1010 | 04 | 2015



Mag1010 | 04 | 2015

21-10-14 15:39

31

Mag1010 | NormNieuws

NormNieuws | Mag1010

Onderhoudsplan NEN 2767 in BIM Meerjarig integraal beheer en onderhoud van gebouwen op basis van prestatiecontracten neemt snel in populariteit toe. Zeker met het oog

Het belang van elk gebrek ligt vast in de norm.

hun eigen optiek gaan hanteren, en dat ook

van maximaal twaalf deelnemers. Op deze

op duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen. In zo’n langjarig prestatiecontract wordt overeengekomen, dat één of meer

De omvang en de intensiteit worden bepaald

nog eens integraal over de verschillende

manier kunnen de trainingen interactief blijven

bedrijven samen gedurende een bepaalde periode en tegen een vaste prijs, de conditie en prestaties van woningen en gebouwen, inclusief

door de inspecteur. Elk gesignaleerd gebrek

technische vakdisciplines heen (werktuigkundige

en is er voldoende ruimte om eigen ervaringen

alle installatietechniek, op een overeengekomen niveau houden.

wordt gekoppeld aan een bouw-, installatie- of

en elektrotechnische installaties, en bouw- en

te bespreken. Aan de hand van stellingen en

infradeel, -element of –object. Uit de combinatie

transporttechniek).

­opdrachten uit de praktijk worden de deel­

Uitgangspunt bij zo’n overeenkomst is voor alle

van al deze gegevens genereert de norm tot slot

betrokken partijen een conditiemeting van alle

een conditiescore.

Ook voor niet-technici

bestaande techniek op basis van een objectieve

Aan de hand van de bijbehorende NTA’s 8026

De NEN-Leergang NEN 2767 is tevens gericht

en onafhankelijke norm. Dat is NEN 2767.

en 8027 kunnen de betrokken partijen samen

op niet-technische betrokkenen, zoals vastgoed-

Module 1 is onderdeel van het pakket E-learning

Vooral in ons land werken steeds meer aan-

de prestatiecontracten opstellen om het afge-

eigenaren en –beheerders, facilitair managers

van NEN, waardoor hij ook via internet kan

nemers en installateurs integraal samen samen

sproken conditieniveau te handhaven.

en NEN 3140-installatieverantwoordelijken.

worden gevolgd. In verband met de vereiste

Samen leren zij aan de hand van de NEN

integrale samenwerking onder de deelnemers

binnen het Bouw Informatie Model (BIM). Niet

nemers uitgedaagd actief mee te denken en te werken.

alleen bij ontwerp en realisatie, ook tijdens de

Training & Advies

2767-methodieken de technische conditie van

worden de andere modulen daarna alleen

beheers- en onderhoudsfase daarna. Ook daar

Om bij deze marktontwikkeling aan te sluiten

gebouwen en hun installaties te bepalen, om

­klassikaal gegeven.

is BIM op ingericht.

heeft NEN Training & Advies de nieuwe leergang

daar vervolgens de onderhouds- en beheers-

Wie de verschillende modulen van de nieuwe

‘Conditiemeting NEN 2767’ ontwikkeld. De

plannen en contracten op te baseren.

leergang combineert, mag rekenen op een

Een BIM-model omzetten in een meerjarig

leergang is modulair van opbouw en sterk

onderhoudsplan (MJOP) is echter nog altijd een

gericht op samenwerking. Want de betrokken

De Leergang NEN 2767 wordt, met uitzondering

functionarissen zullen de norm ieder vanuit

van de basis-Module 1, gegeven in groepen

tijdrovende klus. Toch wordt ook dat steeds

BIM-ontwerp omzetten in een MJOP, zo belooft

gebouwen en installaties wordt hierbij eerst in

vaker geëist door opdrachtgevers.

Prognotice.

kaart gebracht volgens NEN 2767. Behalve bij

aanzienlijke korting. www.nen.nl/training&advies

n

In zo’n MJOP staat per bouw- en installatie-

nieuwe en bestaande gebouwen wordt ook het

Nieuwe software

deel wanneer dit aan onderhoud, inspectie of

onderhoud, beheer en zelfs de totale exploitatie

Softwareleverancier Prognotice uit Amersfoort

vervanging toe is en wat de verwachte kosten

van bestaande infrastructuur als openbare

heeft er daarom een aanvullend programma

hiervan zijn.

­verlichting, verkeersregel- en informatiesys-

voor ontwikkeld. Architecten, bouwers en instal-

Het MJOP is te genereren door het BIM-model

temen en civiele kunstwerken als bruggen,

NEN heeft een ontwerp voor het wijzigingsblad bij NEN 7250

lateurs kunnen nu met één druk op de knop het

naar Prognotice te sturen. Daar worden de

sluizen, gemalen en waterzuiveringen steeds

­‘Zonne-energiesystemen - Integratie in daken en gevels -

data ingelezen in een speciale omgeving. Alle

vaker uitbesteed aan private partijen. Net als

Bouw­kundige aspecten’ voor commentaar gepubliceerd.

­gegevens die relevant zijn voor een MJOP wor-

het beheer en onderhoud van de openbare

Belanghebbenden kunnen daarop commentaar indienen.

NormNieuws

den overgenomen uit het BIM-ontwerp.

verlichtings- en elektriciteitsnetten.

NEN 7250 stelt technische eisen aan, en biedt bepalings­

Onder Redactie van Fimke Duursma

met taken, kosten en cycli. Informatie op basis

Al dit werk gebeurt vrijwel niet anders meer

van een referentieproject wordt automatisch

dan op basis van prestatiecontracten op

aangevuld.

het ­gebied van ‘uptime’ en duurzaamheid,

NEN 7250 verscheen in maart vorig jaar. Op basis van de e­ erste

­gebaseerd op de NEN 2767. De NEN 1010-

­praktijkervaringen worden met dit wijzigingsblad een aantal

naar NEN 2778 ‘Vochtwering in gebouwen – Bepalingsmethoden’ is

Levend document

en ­NEN 3140-­verplichtingen, en eventueel de

­verwijzingen en formuleringen gecorrigeerd. Ook zijn de waarden

eveneens aangepast. Deze norm is in 2014 als concept g­ epubliceerd

De rapportage van Prognotice kan in een PDF

industriële en hoogspanningsnormen, worden

voor de belastingen voor pv-systemen met een achterpaneel verder

en wordt medio dit jaar definitief.

worden opgemaakt, maar ook een ‘levende’

hierbij in het kader van Bouw- en Arbowet- en

­gedifferentieerd naar ­belastingzones. Met deze wijziging sluiten de

vorm is mogelijk. Hierbij wordt de informatie uit

regelgeving integraal meegenomen.

tabellen ook beter aan op de in de norm gehanteerde indeling in

Digitaal commentaar

dakzones.

Belanghebbenden kunnen via onderstaande speciale website van

Meer informatie over de in deze rubriek ­genoemde normen en normproducten is te vinden op www.nen.nl. En bij NEN Klantenservice tel. (015) 2 690 391 e-mail [email protected] Meer informatie over en inschrijving voor de ­trainingen: www.nen.nl/training&advies tel. (015) 2 690 188 e-mail [email protected]

32

Norm indak pv-systemen bijna definitief

methoden voor, de montage van p­ v-systemen in daken, wanden

De zo ontstane assetlijst wordt daarna ­uitgebreid

het BIM-model continu bijgewerkt in de eigen

en gevels.

software. Op die manier zijn de benodigde

Deel 1 en 2

werkzaamheden en bijbehorende onderhouds-

De methodiek voor gebouwen (inclusief

Windbelastingen

­wijzigingsblad. Overigens is het mogelijk daar ook allerlei andere

kosten al in de ontwerpfase terug te zien, nu en

­woningen) en infrastructuur is omschreven

In tabel 6b wordt nader toegelicht welke combinaties van wind­

­normontwerpen in te zien en elektronisch van commentaar te

over 30 jaar.

in deel 1 van NEN 2767. Deel 2 bestaat uit

belastingen op het zonne-energiesysteem en achterpaneel

voorzien.

gebrekenlijsten voor de bouw-, installatie- en

­berekend moeten worden. Dit om te voorkomen dat installateurs

NEN 2767

infrastructurele techniek, ook in de vorm van

een ­combinatie missen of onnodig zwaar berekenen. De verwijzing

De staat van bestaande (gedeelten van)

een online database.

NEN digitaal commentaar indienen op het ontwerp voor het

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



www.normontwerpen.nen.nl

n

33

Mag1010

Mag1010

auteur Harrie Heemskerk

Ook bij NEN 3140-inspecties speelt thermografie een steeds grotere rol. Niet eens alleen meer in de industrie en infrastructuur, ook in de utiliteit.

Congres ‘Inspecteren in 2020’:

Programma van Eisen voor ET-veiligheidsinspecties Nu de overheid zich steeds verder terugtrekt van preventieve wetshandhaving, en nu de ­elektro­technische inspectiemarkt werkt aan de certificering van haar eigen vakbekwaamheid en ­onafhankelijkheid, kijken de organisatoren van het tweejaarlijkse elektrotechnische inspectiecongres al weer verder vooruit. ‘Inspecteren in 2020’ is komend najaar dan ook het thema van het vierde

“Maar daarmee zijn we er nog niet”, verzekert Peter Treffers.

beweging. Daarom kijkt het Inspectiecongres 2015 al weer

“Dat proces is nog niet afgerond. Economie, politiek, en

verder vooruit. Hij geeft een voorbeeld.

samenleving houden de ET-inspectiemarkt nog altijd sterk in

­congres. Deze keer willen zij vooral meer helderheid brengen in de juridische positie van de

Geen IV-er

­ET-inspecteur en diens opdrachtgever. En in de eigen arbeidsveiligheid van de ET-inspecteur. Dat worden de twee hoofdpijlers onder het Inspectiecongres 2015, belooft Peter Treffers.

Steeds meer werkgevers en gebouwbeheerders raken

Leergangen NEN 3140

doordrongen van het nut en de noodzaak van een p­ eriodieke inspectie van hun elektrotechnische installaties, en alle daarop aangesloten elektrische arbeidsmiddelen, zoals

Treffers is directeur van het organiserende adviesbureau

NEN 3140 voor leidinggevenden

machines, gereedschappen en andere apparaten. Als ze zelf

Elektroraad in Ede. Uiteraard wordt bij de hoofdonderwerpen

• Wegwijs in normen elektrotechniek

nog niet overtuigd zijn van de noodzaak daartoe, dan eisen

van het congres ook de rol van de norm NEN 3140 belicht,

• NEN 3140: het opzetten en invoeren veilige elektrische bedrijfsvoering

in toenemende mate hun brand-, letsel- en gevolgscha-

met name op het gebied van ‘werken onder spanning’.

• NEN 3140: installatie- en werkverantwoordelijke

deverzekeraars dat wel. De overheid houdt immers steeds minder preventief toezicht op de wettelijk voorgeschreven

Wat bedoelen we daar eigenlijk precies mee? En hoe is dat geregeld in wet en norm? Dat worden de centrale vragen.

Inspectie bestaande elektrische installaties

bouw- en arbeidsveiligheid.

Het vierde congres over elektrotechnisch inspecteren

• Het waarom van elektrotechnische inspecties

Veel van de elektrotechnische inspecties worden uitgevoerd

wordt gehouden op 25 november in De Reehorst in Ede.

• Hoe inspecteer ik elektrische installaties

volgens de norm NEN 3140. Die verwijst impliciet naar

De afgelopen zes jaar hebben de organisatoren allereerst

• Elektrotechnische inspecties rapporteren

NEN 1010 en andere elektrotechnische normen die in bepaalde gevallen van toepassing kunnen zijn.

de verwarring in de Nederlandse inspectiemarkt in kaart gebracht. Vervolgens werd en wordt door deze bedrijfstak

Aanvullende trainingen

Peter Treffers: “In NEN 3140 zelf staat echter niet precies

naar oplossingen gezocht om meer transparantie in de

• NEN 3140: periodieke inspectie van elektrische arbeidsmiddelen en apparatuur

wát er geïnspecteerd dient te worden. Bepaling 5.101.5 van

ET-inspectiemarkt te scheppen. Niet alleen voor zichzelf,

• NEN 1010: inspectie van nieuwe elektrische installaties

NEN 3140 schrijft voor dat de Installatie-Verantwoordelijke

maar vooral ook voor haar opdrachtgevers en eisende

• NEN 3140: Vakbekwaam Persoon (alleen als bedrijfstraining)

(IV-er), die door de werkgever in het kader van NEN 3140

­partijen als de terugtredende overheid, verzekeraars en

• NEN 3140: Voldoende Onderricht Persoon

wordt aangewezen, dat bepaalt.”

banken.

• NEN 3140: aanspreken op (on)veilig gedrag

“Maar wat als er nog geen IV-er is?” zo vraagt hij zich

• Technisch schrijven

hardop af. “De implementatie van NEN 3140 in de bedrijfs-

• E-learning ‘Veilig werken met elektriciteit’

voering, inclusief de aanwijzing van een IV-er, is immers niet

Scios

altijd verplicht of zelfs nodig. Dat hangt af van de aanwezige

Zo werd door de Stichting Scios en de Nederlandse ­Vereniging van Inspectiebedrijven (NVIB, Uneto-VNI en iKeur)

Alle trainingen kunnen ook op maat bij de bedrijven zelf worden gegeven.

Maar hoeveel inzicht heeft een werkgever in de elektrotech-

de Scios-certificeringsregeling voor NEN 3140-inspecties Elektrotechnisch inspecteren is een vak, dat kan niet iedereen. Dat wordt door certificering

onder toezicht van de Nederlandse Raad voor Accreditatie

van de vakbekwaamheid op basis van normen ook in de markt steeds duidelijker.

ontwikkeld.

34

risico’s. Wel moet uiteraard worden voldaan aan de Arbowet.

Meer informatie: www.nen.nl/nen3140trainingen

niek in zijn of haar winkel, hotel, restaurant of welk ander bedrijf dan ook? Buiten de elektrotechnische sector zelf zal 

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



35

Mag1010

Mag1010

‘Gedelegeerd installatieverantwoordelijke’

gemaakt. Bovendien zijn niet alle aspecten van een instal-

het Arbobesluit. Samen met de Inspectie SZW en, op een

latie te beproeven als deze niet onder spanning staat. Denk

interactieve manier, samen met alle deelnemers aan het

aan het meten van de circuit-impedanties.

congres. Op het podium worden inspectiesituaties in beeld

NEN 3140 stelt eisen aan ‘een veilige bedrijfsvoering van elektrotechnische installaties en daarop aangesloten arbeidsmiddelen’, zoals

Ook op dat punt wil het Inspectiecongres 2015 nu meer

gebracht. Vervolgens wordt daarover gediscussieerd door

het formeel heet. Bij het werken aan en met elektrisch installaties met een spanning groter dan 1000 VAC of 1500 VDC is NEN 3840 van

helderheid zien te scheppen. En daartoe gaat zij dit jaar de

de zaal met een panel van deskundigen, waarvan ook de

toepassing.

‘confrontatie’ aan met de Inspectie Sociale Zaken en Werk-

Inspectie SZW deel uitmaakt.”

gelegenheid (Inspectie SZW, voorheen de Arbeidsinspectie). In het kader van NEN 3140 dienen werk­gevers

en NEN 3840. Deze commissie bestaat uit

binnen hun organisatie een zogenoemde

de volgende leden:

‘installatieverantwoordelijke’ te benoemen,

Gedragswetenschapper

‘In NEN 3140 zelf staat niet precies wát er geïnspecteerd dient te worden’

De discussie gaat niet zo zeer om NEN 3140 zelf, zo tekent hij daarbij aan:

die er op toeziet dat aan alle eisen in de van

M.J.M. Boone, Netbeheer Nederland, voorzitter

toepassing zijnde normen wordt voldaan. Doet

F. Engelen, ASML

de werkgever dat niet, dan is hij dat volgens

M.H.J. Krewinkel, ‘young professional’ ASML

Treffers: “Nu de inspectiemarkt zichzelf aan het reguleren

werken in de elektrotechniek? En welk gedrag is daar de

de norm ‘automatisch’ zelf.

H.Finger, Netbeheer Nederland

is, zoals de overheid wil, gaan wij de discussie over werken

resultante van? Dat soort vragen overstijgt de normen.

Bij de vernieuwing van NEN 3140, ruim twee

R.E.M. Groenewegen, NVVK

onder spanning dit jaar echt opschalen naar het niveau van

Dat is een gedragskwestie binnen de bedrijfstak. Daarom

“De norm is een afgeleide van de wet- en regelgeving. Het gaat vooral om het bewustzijn: wat ervaren we als veilig

F.J.H.T. Smits, Uneto-VNI

komt op 25 november in De Reehorst in Ede zelfs een

werkgevers gecreëerd om hun installatie­

­ET-functionarissen met bijbehorende bevoegd­

P. Jongbloed, Pouw Jongbloed BV

gedragswetenschapper aan het woord!”

verantwoordelijkheid te delegeren aan een

heden, zoals de ‘Werkverantwoordelijke’

R. Kaspers, iKeur

En, hij maakt het spannend: “Dit gaat gevolgen hebben voor

extern elektrotechnisch bedrijf.

­(VW-er), ‘Voldoende Opgeleide Persoon’

L.G. Lemeer, Kegrob

de Inspectie SZW, voor het Arbobesluit, voor de ET-inspec-

Maar hoe weet je als werkgever dat je je

­(VOP-er) en de ‘Vak­bekwame Persoon’ (VP).

K. van Berlo, ‘young professional’ Kegrob

teurs zelf en uiteindelijk natuurlijk ook voor de wetgeving

installatieverantwoordelijkheid in het kader

Dat geeft werkgevers en hun installatie­

J.M.E. Smeekes, Uneto-VNI

en de normen.”

van NEN 3140 delegeert aan iemand die

verantwoor­delijkheden de hoogst haalbare

J.C. Verstraten, Kegrob

werkelijk verstand van zaken heeft?

zekerheid over de vakbekwaamheid en elektro-

Vacature, Min. Van SZW

Wetgeving en normen

technische b­ evoegdheden van het personeel of

J. van Velthoven, NEN, secretaris

Elektrotechnische installaties in gebouwen en fabrieken

jaar geleden, werd de mogelijkheid voor

Zowel de interne als de gedelegeerd

het ET-bedrijf aan wie zij hun installatieverant-

kunnen op tal van manieren worden geïnspecteerd. En er

­instal­latieverantwoordelijken (IV-ers) kunnen

woordelijkheid delegeren.

kunnen heel wat verschillende elektrotechnische normen bij

persoonlijk worden gecertificeerd, onder

Voor meer informatie en/of deelname aan

van kracht zijn. Maar in het kader van bouw- en arbowet­

toezicht van de Stichting Persoonscertificatie

NEC 623

deze commissie, e-mail de secretaris:

geving gebeurt dit doorgaans op basis van de normen

Energie- en Elektrotechniek (Stipel). Net als

Bij NEN is normcommissie NEC 623

[email protected], of kijk op

NEN 1010 en NEN 3140, die op hun beurt verwijzen naar

de andere in de NEN 3140 beschreven

­verantwoordelijk voor de normen NEN 3140

www.NEN.nl/elektrotechniek

andere – meer specifieke – elektrotechnische normen. Dit biedt ‘het sterkste vermoeden van overeenstemming met de essentiële eisen in de wet zelf’, zoals het in juridische termen wordt omschreven.

 dat in vrijwel geen enkel bedrijf voldoende zijn, tenzij het gaat om een heel grote onderneming met een eigen tech-

hun elektrotechnische inspecteurs bepalen wat er precies

Maar de wetgeving rondom NEN 1010 gaat de komende

nische dienst of technisch manager. Maar hoe komen al die

geïnspecteerd dient te worden, en op welke wijze dit

jaren veranderen. Zo wil de overheid de handhaving van de

andere opdrachtgevers en hun ET-inspecteurs dan tot een

gerapporteerd moet worden. Dat kan van bedrijf tot bedrijf

bouwwet- en regelgeving dit jaar privatiseren.

goede overeenstemming over wat er precies geïnspecteerd

verschillen. Het standaard PvE wil op deze wijze zorgen voor

De overheid legt de verantwoordelijkheid voor de veilig-

dient te worden? Dat mag de elektrotechnische inspecteur in

meer duidelijkheid tussen opdrachtgevers en opdracht­

heid van de aanwezigen in gebouwen steeds meer bij

principe niet zomaar op eigen houtje bepalen.”

nemers van elektrotechnische inspecties.”

de ­eigenaren en werkgevers zelf. En het toezicht van de

Het PvE Veiligheidsinspecties wordt tijdens het Inspectie­­

Inspectie SZW op de arbeidsveiligheid was al beperkt tot de

congres 2015 gepresenteerd door Uneto-VNI voorzitter

hoogste risico­categorieën.

Titia Siertsema.

Ondanks dat blijven gebouweigenaren en werkgevers

‘Economie, politiek, en samenleving houden de ET-inspectiemarkt nog altijd sterk in beweging’

36

“Aan de hand daarvan kunnen opdrachtgevers samen met

wettelijk net zo verantwoordelijk voor de veiligheid van hun

‘Onder spanning’

medewerkers, bezoekers en leveranciers, als ze altijd al

Een ander hoofdonderwerp wordt de veiligheid van de

­waren. Alleen hoeven ze in steeds meer gevallen pas na

Programma van Eisen

elektrotechnische inspecteur zelf. Volgens NEN 3140 mag er

letsel, schade en calamiteiten aan te tonen alles te hebben

Daarom, vertelt Treffers, heeft Elektroraad in opdracht van

door elektrotechnici niet ‘onder spanning worden gewerkt’,

Naast en vanuit NEN 1010 en NEN 3140 kunnen bij ET-inspecties nog tal van andere

brancheorganisatie Uneto-VNI het zogeheten Programma

zoals dat wordt uitgedrukt. Maar elektrotechnische instal-

­normen een rol spelen. Ook die dient de ET-inspecteur te kennen. Hij weet immers van

van Eisen (PvE) Veiligheidsinspecties ontwikkeld:

laties kunnen in de praktijk niet altijd spanningsloos worden

tevoren niet wat hij tegenkomt.

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



gedaan om dat te voorkomen. Hierdoor wordt het juridisch belang van de toepassing van



37

Mag1010

auteur Harrie Heemskerk

 deze normen, en inspecties en certificatie van installaties op

Daarnaast zijn in Noord-Holland momenteel zo’n vijftien

Hét unieke kabelmanagement systeem voor op daken!

basis van deze normen, alleen maar groter en groter. Of ze

gemeenten bezig met de implementatie van NEN 3140 en

nu verplicht zijn of niet.

NEN 3840 in hun technische organisaties. Dat meldt Eric

Daarnaast gaan ook steeds meer verzekeraars dit eisen, om

Janze van Technisch Adviesbureau IJmond in IJmuiden.

hoge schadeclaims te voorkomen.

Bij de vernieuwing van NEN 3140, ruim twee jaar geleden, werd de mogelijkheid voor werkgevers gecreëerd om hun installatieverantwoordelijkheid te delegeren aan een extern

‘Het standaard PvE wil zorgen voor meer duidelijkheid t­ussen opdrachtgevers en opdrachtnemers van ET-inspecties’

elektrotechnisch bedrijf als het zijne.

RoofSupport omvat een duurzaam kabelgeleidingsysteem op basis van thermisch verzinkte- of RVS draadgoot in combinatie met betongevulde daksteunen. RoofSupport wordt snel geïnstalleerd, netjes en stormvast opgeleverd! Roofsupport wordt op basis van één artikelnummer als complete set (4 lengtes van 3 meter) inclusief koppelingen en daksteunen geleverd via de landelijk dekkende elektrotechnische groothandels.

Inspectiecongres 2015 Op grond van al deze ontwikkelingen kwam Elektroraad tot de twee genoemde belangrijkste pijlers onder het Inspectiecongres 2015. Het zal naar de verwachting van

De overheid zelf

Treffers wederom worden bezocht door enkele honderden

Ook de overheden zelf - zoals gemeenten, provin-

­inspecteurs, opdrachtgevers, en inspectie-eisende partijen

cies, w ­ aterschappen en de rijksoverheid - die sinds de

als de overheid en verzekeraars.

Leverbaar in verschillende uitvoeringen: RS6060 - 12M: 60x60mm 12 meter RS60100 - 12M: 60x100mm 12 meter RS35100 - 12M: 35x100mm 12 meter

­complexe elektrotechnische installaties zijn geworden,

Daarnaast is er een beursvloer met als exposanten

Bredere draadgoot is op aanvraag verkrijgbaar.

beginnen zich het belang van periodieke inspecties te

onder meer inspectiebedrijven en daaraan gelieerde

realiseren. Een seminar speciaal voor hen was de afgelopen

­organisaties, leveranciers van test- en meetinstrumenten,

maand zelfs volledig volgeboekt. Daarnaast heeft Elektroraad

analyse­apparatuur en –software voor elektrotechnische

opleidingen gegeven aan alle installatieverantwoordelijken

inspecties.

­liberalisering van de energiemarkt eigenaar van vaak

Voor Informatie bel Conduct! 0180-531120 of mail: [email protected]

van Rijkswaterstaat, die NEN 3140 (laagspanning) en NEN 3840 (hoogspanning) door het hele land implemen-

Volg de verdere ontwikkeling van het congresprogramma op

teert in haar organisaties. De opleiding ging vooral over de

www.inspectiecongres.nl

­organisatorische en de juridische aspecten van dit beleid.



powered by

technical solutions

Stockholm 31, 2993 LM Barendrecht T 0180 - 53 11 20 F 0180 - 53 11 21 I www.roofsupport.nl

n

uit voorraad leverbaar vandaag besteld, morgen huis scherp geprijsd

4 polige aardlekautomaten van 6A tot 40A

www.schotmanelektro.nl

K! e E I UNleveren d mA

wij lete 30 nge! p a com 00mA r én 3

SPFI serie

4 polige aardlekschakelaar / slechts 4 modules breed automaat en aardlekschakelaar in één ( ruimtebesparing ) standaard modulair ( 4x 18mm ) 35mm DIN beschermingsgraad IP20 kortsluitvast 10 kA voldoet aan IEC/EN61009-1 3 Fase persoonsbeveiliging met 30mA automaat.

S.E.P. Weverstraat 4 . 9403 VJ Assen . Tel:088 5460735 Schotman Elektro is distribiteur van S.E.P. Europe

Werken onder spanning: sommige grootheden in de elektrotechniek kun je nu eenmaal niet testen als de installatie s­panningsvrij moet worden gemaakt.

38

Mag1010 | 04 | 2015



Mag1010 | 04 | 2015

39

Mag1010

Mag1010

auteur Harrie Heemskerk

Aantal betrokken partijen is sterk gegroeid

Nieuw leven in normalisatie ­vermogenselektronica Vermogenselektronica is de afgelopen decennia langzaam maar zeker doorgedrongen tot in de haar­vaten van de intelligente elektriciteitsvoorziening. Naast de schakel- en distributiestations in de openbare elektriciteitsnetten is vermogenselektronica nu ook volop te vinden in de g­ eavanceerde ­elektrotechnische installaties in gebouwen, fabrieken en de infrastructuur. Net als binnen de ­zogenoemde Esco’s, die kleine en grote eindverbruikers met installatiebedrijven en de centrale

In de hoogspanningsdistributie werd al veel vermogenselektronica gebruikt. Nu is de vermogenselektronica doorgedrongen tot in de haarvaten van de ­intelligente elektriciteitsvoorziening.

­energieleveranciers oprichten, om binnen één wijk of gebied collectief duurzame energie op te wekken en te verdelen. En zelfs in de installaties in woningen, waarop steeds vaker pv-systemen te

halfgeleiders bedoeld voor de beïnvloeding van signalen en

de ­frequentieregelaars in industriële installaties, in de

vinden zijn, is volop vermogenselektronica te vinden. Door dit alles is vermogenselektronica

signaaloverdracht. Denk hierbij aan onder meer de elektro-

schakelende voedingen, de pv-systemen, de voeding van

onmisbaar geworden. Meer invloed vanuit ons land op de internationale normalisatie ervan is dan

nica in communicatieapparatuur. Daarbij gaat het om lage

DC-apparatuur, en bij tijdelijke opslag of het laden van

spanningen en stromen. Maar neem nu bijvoorbeeld eens

elektrische auto’s.

ook hard nodig.

de wisselstromen afkomstig van water- en windturbines. De wind waait nooit even hard. Dus de frequentie wisselt

Energietransitie

Dat constateert Roald de Graaff als senior specialist op het

neerd. Dat geldt al helemaal voor de komende generatie

continu en zal voortdurend moeten worden bijgestuurd

Vermogenselektronica gaat een enorme rol spelen bij de

gebied van vermogenselektronica bij certificerende i­nstelling

openbare en interne smart grids, met decentrale opwekking

om te kunnen worden ingekoppeld op de frequenties van

internationaal overeengekomen transitie van energie die

DNV GL. Onder zijn aanvoering wordt de Nederlandse

uit hernieuwbare bronnen. En daar waar nodig moeten

de openbare netten, die vanuit de conventionele centrales

centraal wordt opgewekt uit fossiele bronnen, naar een

inspraak bij de internationale normalisatie van vermogens-

­tijdelijke overschotten worden opgeslagen voor later

worden gevoed.”

­combinatie met decentraal opgewekte energie uit her­

elektronica nieuw leven ingeblazen.

gebruik.

nieuwbare bronnen. Voor een veilige en effectieve distributie

Al die stromen van verschillende spanningen, frequenties,

van al die wisselende elektriciteitsstromen in verschil-

De Graaff legt op de eerste plaats uit wat vermogens­

karakteristieken en vermogens worden daarom door de

elektronica eigenlijk is. Want ook vandaag heeft de

vermogenselektronica voortdurend beïnvloed, vervormd

elektrotechnische engineer, adviseur en inspecteur er bijna

en aangepast. Alleen zo kunnen ze met elkaar w ­ orden

dagelijks mee te maken. Alleen is dat nog niet altijd even

­gecombineerd tot elektromagnetische energie met

duidelijk.

­eigenschappen en specificaties, die door de opwekkers,

Of de AC-stromen van een groter aantal windmolens moeten

deze stromen moeten volcontinu en automatisch met elkaar

transporteurs en uiteindelijk ook de overheid en eind­ver­

bij verschillende frequenties eerst worden samengevoegd

worden gecombineerd. Net als bij de opslag van lokale

bruikers worden verlangd.

en omgezet tot DC, om te kunnen worden getransporteerd

of regionale elektriciteitsoverschotten. Met deze tijdelijke

over grotere afstanden: “Bij de beïnvloeding van elektrische

buffering wordt voortdurend de balans in stand gehouden

Deze conversie voltrekt zich op alle niveaus binnen de

golven bij dergelijke hoge spanningen en stromen kunnen

tussen de sterk variërende lokale, regionale, nationale en

‘Oorspronkelijk was elektronica bedoeld voor de ­beïnvloeding van signalen en signaaloverdracht’

40

‘Bij de beïnvloeding van elektrische golven bij hoge spanningen en stromen kunnen er vermogens van gigawatts door de elektronica heen gaan’

lende richtingen zijn immers openbare en internationale smart grids nodig. Deze reageren interactief op de eigen intelligente netten van de eindverbruikers, die zelf op hun beurt ook weer energie opwekken en terugleveren. Ook al

­elektriciteitsdistributie door toepassing van onder meer

er vermogens van gigawatts door de elektronica heen gaan.

internationale afname en opwekking.

Vermogenselektronica

slimme inverters en converters, frequentieregelaars, en

Vandaar de aanduiding vermogenselektronica.”

Ook de – vooral in ons land snelgroeiende – elektrische

In hedendaagse installaties moeten AC- en DC-stromen in

regelbare voedingen, ofwel vermogenselektronica. Roald

verschillende richtingen, en bij sterk wisselende spanningen,

de Graaff vertelt:

Na deze conversie in de openbare en collectieve voor­

nieuwe elektrotechnische ontwikkelingen, waarover in iedere

frequenties en vermogens, met elkaar worden gecombi-

“Oorspronkelijk was elektronica in de vorm van bijvoorbeeld

zieningen gebeurt hetzelfde bij de eindverbruikers, in

editie van Mag1010 wordt bericht.

Mag1010 | 04 | 2015

mobiliteit is hier onderdeel van, samen met tal van andere

Mag1010 | 04 | 2015





41

Mag1010

Mag1010 Het aantal datacenters in ons land groeit dan ook sterk. Om

ties en andere partijen in ons land betrokken geraakt bij

gegevensverlies uit te sluiten, moeten deze volcontinu van

vermogenselektronica en de internationale normalisatie

stroom worden voorzien. Hierdoor is er een groeiende vraag

daarvan. Daarom is de Normcommissie Vermogenselek-

naar UPS-en (Uninterruptible Power Supplies) gekoppeld aan

tronica (NEC 22) opnieuw samengesteld. Deze bestaat nu

noodstroomsystemen. Ook bij de overschakeling daarop, en

uit v­ ertegenwoordigers van acht groeperingen (zie kader)

weer terug, is veel intelligente vermogenselektronica nodig.

die hier belang bij hebben. Maar er zullen ongetwijfeld nog veel meer sectoren in ons land zijn die een sterke binding

Normen

­hebben met dit onderwerp. Ook die zijn van harte welkom.”

Roald de Graaff: “Hierdoor is het aantal bedrijven, o­ rgani­saties en andere partijen die bij vermogenselektronica ­be­-

Nederlandse invloed

trokken zijn de laatste jaren sterk gegroeid. Ook in ons land.”

Sinds 2013 is de commissie van acht leden onder voor­

Dit mag onder meer blijken uit de snelle groei van de

zitterschap van Roald de Graaff inmiddels actief bezig met

Branchegroep Vermogenselektronica, die nog niet zo lang

de inventarisatie van wat zich nu al afspeelt aan normalisatie

Steeds meer AC- en DC-stromen van verschillende spanningen, frequenties, karakteristieken

geleden is opgericht bij de federatie van branchegroepen

Alleen al door de snelle opmars van zonnestroom zijn de afgelopen jaren zijn steeds meer

van vermogenselektronica op Europees en mondiaal niveau.

en vermogens worden volcontinu vervormd en aangepast door vermogenselektronica.

FHI in Amersfoort.

bedrijven, organisaties en andere partijen in ons land betrokken geraakt bij vermogens­

Zij wil graag weten welke andere belanghebbenden hier

Alleen zo kunnen ze met elkaar worden gecombineerd tot elektromagnetische energie met

Door al deze ontwikkelingen zijn ook de vele andere elek-

elektronica en de internationale normalisatie ervan.

vanuit Nederland ook invloed op willen uitoefenen. Want via

eigenschappen en specificaties, die door eindverbruikers en de overheid worden verlangd.

trotechnische normcommissies en -platforms bij NEN sterk

 ICT

de Europese regelgeving zullen de internationale normen op

in beweging. Want zonder normen – als afspraken waaraan

commissie NEC 22 Vermogenselektronica bij NEN volgde en

dit gebied ook hier van kracht worden.

alle hierbij betrokken partijen zich houden – gaat de inter­

becommentarieerde de internationale ontwikkelingen op dit

Zo is er de sterk gegroeide maatschappelijke en econo­

nationale energietransitie nooit lukken.

gebied, maar een actieve beïnvloeding daarvan was vanuit

De Graaff: “Wij zijn nu dus op zoek naar alle marktpartijen

mische afhankelijkheid van kritische ICT-gerelateerde

De nieuwe commissievoorzitter: “Het is voor de Nederlandse

ons land niet direct noodzakelijk. Dat speelde zich destijds

die objectieve en uniforme afspraken – ofwel normen – mee

installaties in onder meer de gezondheidszorg, het

economie en samenleving dan ook van het grootste belang

vooral af op het niveau van de internationale openbare

willen ontwikkelen over de veiligheid van producten, proces-

betalingsverkeer, de industrie en infrastructuur. Maar ook

dat ons land bij het internationale overleg over deze normen

energievoorziening. Maar hoe anders is dat nu.

sen en diensten op het gebied van vermogenselektronica.

in bijvoorbeeld landbouw en veeteelt. En zonder elektriciteit

sterk vertegenwoordigd is. Ook op het gebied van ver­

De beschreven continue aanpassing en omvorming van

Op basis daarvan kunnen ondernemingen en organisaties

geen ICT. Hierdoor is de elektriciteitsdistributie ook zelf een

mogenselektronica.”

alle verschillende stromen op de openbare en gebouw­

eenvoudiger zaken met elkaar doen, de veiligheid van

kritische voorziening geworden. Een smart grid is eveneens

De normalisatie van vermogenselektronica is lange tijd

gebonden smart grids via de vermogenselektronica is een

­systemen waarborgen, en hierdoor ook hun eigen markt-

ondenkbaar zonder ICT met enorme datastromen.

vooral een buitenlandse aangelegenheid geweest. Norm-

grens­overschrijdend proces dat om standaardisatie vraagt,

kansen ten volle benutten. Juist onder de steeds strenger

zo blijkt uit de uitleg van De Graaff. Anders gaat het niet

wordende Europese milieu- en veiligheidsregels wordt dat

goed.

almaar belangrijker.”

“Hierdoor zijn inderdaad veel meer bedrijven, organisa-



n

Normcommissie Vermogenselektronica De normcommissie NEC 22 - Vermogenselektronica bij NEN treedt op als N ­ ederlands inspraakplatform bij de Europese en mondiale normalisatie van ­vermogenselektronica. Deze commissie bestaat momenteel uit de volgende leden, maar is dringend op zoek naar versterking vanuit andere geledingen (lees meer hierover in bijgaand artikel): R. de Graaff, DNV GL, voorzitter A. Bergervoet, Dekra J. Bozelie, Netbeheer Nederland J. Boonstra, Victron Energy A. Driessen, Prodrive Technologies E. de Graaf, Cooper Safety M. Melenhorst, Croon Elektrotechniek G. van de Vreede, NEN Wie wil deelnemen aan de normalisatie van vermogenselektronica kan zich a­ anmelden bij de secretaris van de ­commissie, Gerdien van de Vreede, tel. 015-2690198, of e-mail [email protected]

Het is voor de Nederlandse economie en samenleving van het grootste belang dat ons land bij het internationale overleg over de normalisatie van ­vermogenselektronica sterk vertegenwoordigd is.

42

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



43

Mag1010 | Nieuwe producten

onder redactie van Kim Kamphuis

AC én DC volgens NEN-EN-IEC 61439

Mobiele robuuste Toughbook

D

e Toughbook CF-MX4 van Panasonic combineert de

Solarwatt en Bosch samen

een duurzame tablet. Deze flipover convertible Toughbook is

H

uitgerust met een geïntegreerde stylus, Windows 8.1 Pro en

Het systeem voldoet aan de norm NEN-EN-IEC 61439 voor

eigenschappen van een notebook met de vormgeving van

Nieuwe producten | Mag1010

onder redactie van Kim Kamphuis

S

et RiLine-railsysteem van Rittal maakt zowel AC- als DCtoepassing op één rail mogelijk zonder extra producten.

olarwatt, ontwikkelaar van hoogwaardige zonnepanelen en intelligente energie-

onder meer geavanceerde zonne-energie­

systemen, gaat samenwerken met Bosch Power Tec, dat elektronische power-

omvormers met inverter-technologie en nieuwe features als een touchless RFID-technologie en

componenten voor groene energie ontwikkelt en verkoopt.

een nieuwe communicatie-infrastructuur: de

een 12,5-inch IPS Full HD Capacitive

schakel- en verdeelinrichtingen, en registratie in UL 845 in

multitouch scherm voor tien vingers.

combinatie met UL 508.

e.world voor een nog hoger rendement.

Hiertoe behoren efficiënte zonne-energie­ omvormers, prefab omvormingsstations, systeemmanagementoplossingen en opslag-

Solarwatt

technologieën voor elektriciteit.

Solarwatt is een van de Duitse pioniers in

Het apparaat heeft een Intel Core

ningen tot 1.500 VDC en de kortsluitvastheid tot 40 kA zijn getest

Solarwatt, met zijn hoogwaardige zonne­

­zonne-energie en ontwikkelt photovoltaïsche

i5-5300U vPro-processor, een RAM-

volgens de eisen in de genoemde norm en registratie.

panelen en intelligente energiesystemen,

(pv-)panelen die het mogelijk maken zonne-

geheugen van 4 GB of

Er kunnen rails worden gebruikt van koper, aluminium of cuponal

richt zich op zowel de particuliere als de

energie in elektriciteit om te zetten. Sinds

8 GB en een

(aluminium met een koperen ommanteling). Opbouwcomponenten

zakelijke markt. Bosch ontwikkelt en verkoopt

2014 is dit bedrijf door de overname van

van het RiLine-railsysteem, zoals aansluitadapters tot 800 A, appara-

elektro­nische powercomponenten voor groene

De stroombelastbaarheid van maximaal 1.600 A, nominale span-

SSD-opslag

Centrosolar en de samenwerking met Bosch

van 128 GB of

tenadapters (OM-serie) met veerdrukaansluittechniek, en adapters voor

energie. Binnen de samenwerking ontstaan

mogelijk zelf te gebruiken in plaats van terug

in de Benelux actief als pionier met de eerste

256 GB. Door de toepassing van

compacte vermogensschakelaars (CB-serie) tot 250 A, zijn geschikt voor

er innovatieve oplossingen voor decentrale

te leveren aan de energieleverancier. Dat is im-

geïntegreerde pv-energiesystemen.

UHD-legering weegt de Toughbook 1,14 kg en is 21 mm dik.

DC-toepassingen.

duurzame energiesystemen, met een brede

mers veel minder rendabel.

In de beveiligingstechniek kunnen de NH-lastscheiderstroken grootte

variëteit van opslagtechnieken. Hiermee

De robuuste notebook is bestand tegen stoten, krassen, een val van 76

00-3 tot 630 A en de NH-lastscheiderstroken grootte 00 tot 160 A met

kunnen opwekkers van decentrale energie bij

Bosch

cm hoogte en een druk tot 100 kg. Dankzij het duurzame 360-graden

bijpassende DC-zekeringen worden gebruikt.

overschotten deze tijdelijk opslaan om zo veel

Bosch levert bij de panelen van Solarwatt

www.solarwatt.net

n

scharnierontwerp is het apparaat om te vormen van clamshell naar tablet en weer terug.

www.rittal.nl

n

Smalle kunststof connectoren Kabels en componenten hoenix Contact levert nu ook Heavycon EVO connector­ herkennen

De notebook beschikt over een SD-kaartlezer, twee USB 3.0- en HDMI-,

P

LAN- en VGA-poorten, Wireless LAN a/b/g/n/ac (tot 866,7 Mbps), bluetooth, een optionele 4G LTE-verbinding, een optionele smartcardlezer en 2 MP-webcam met stereomicrofoon.

behuizingen van 30-mm breed in kunststof. Door de

en M25 kunnen kabels zowel haaks als recht worden uitge-

V

voerd. De kabeluitgang is ter plaatse aan te passen.

printers van Brady labels printen op

­kabelwartels met bajonetsluiting voor de klemgebieden M20

www.toughbook.eu

n

T

bels en wikkellabels in verschillende

aanbouwafdichtingen van

kleuren, zowel gestanst als op rol.

de D-serie connectoren

wee series stroomtangen van Beha-Amprobe beschikken over diverse meetfuncties

resulteren in de bescherm-

Ook krimpkousen zijn in diverse kleuren

klasse IP 65/66.

te printen. Deze zijn halogeenvrij, diesel- en hittebestendig, en voldoen aan

­specifiek voor de algemene elektrotechniek en voor motoronderhoud. De i­nstrumenten

bieden True-RMS nauwkeurige spanningsmetingen, laagdoorlaatfilters voor stroom- en

In de connectorbehuizing

specifieke vereisten en normen. Voor

­spanningsmetingen aan frequentiegeregelde aandrijvingen, en de Amp-Tip-functie voor het

van de D-serie passen de

componenten is er het EPREP-label (ter

schroefcontactblokken

vervanging van gegraveerde plaatjes),

HC-A10 en HC-A16 en de

gemaakt van polyethyleenschuim en

meten van stroom tot een tiende van een Ampère. Twee universele stroomtangen met multimeterfuncties meten de stroom, spanning en frequentie aan alle

compacte krimpcontactblokken HC-D15 en HC-D25. Ze zijn compatibel

elektrische systemen. De AMP-200-EUR-serie heeft veiligheidsspecificaties in CAT III 600 V.

met de standaard in de markt en zijn mechanisch sterk voor de zware industriële omgeving.

gelamineerd polyester. De draagbare labelprinters, zoals de BMP21-PLUS, BMP41, BMP51 en BMP53, zorgen voor een automatische kalibratie, zodat alle ondersteunde labelmaterialen

Er zijn specifieke meettangen voor voor HVAC-motoren en voor elektrotechnisch motoronderhoud. Deze stroomtangen hebben veiligheidsspecificaties voor CAT III 600 V. De AMP-330-EUR 1000 A AC/DC is bedoeld

De behuizingen zijn als losse producten en als complete connectorsets

te bedrukken zijn, waaronder continue en gestanste labels. Grotere draagbare

voor onderhoud van industriële hoogspanningsmotoren en is veilig volgens CAT IV 600 V/CAT III 1000 V.

met contactblokken uit voorraad leverbaar.

printers, zoals de BMP71, printen labels op maat en verschillende krimpkousen.

www.beha-amprobe.com

44

en kabels kunnen de draagbare

locatie. Er zijn zelflaminerende la-

De nieuw berekende

True-RMS-stroomtangen

oor het markeren van ET-draad

n

Mag1010 | 04 | 2015

www.phoenixcontact.nl

Mag1010 | 04 | 2015



n

www.brady.nl

n

45

Nu beschik

Nieuwe producten | Mag1010

onder redactie van Kim Kamphuis

baar!

TRAINING

Binaire ingangen

D

Verhoogde kabelvloeren datacenters

e binaire ingang in het MIX-concept van Theben heeft ­nieuwe functionaliteiten. Zo zijn er twee objecten per

Met sequensen ­kunnen er in functie van tijd opeenvolgende

D

­commando’s uit­gevoerd worden.

teem is geschikt voor de renovatie van datavloeren in bestaande

ingang, waar vanuit een telegram verstuurd kan worden.

nu in de hoogtes 50, 70, 80 en 150 mm. Het flexibele sys-

kantoren.

De uitvoeringen 6T en 12T

Wijzigingen NEN 1010

e verhoogde kabelvloersystemen Soluflex van Legrand zijn er

hebben een multi-­spannings­

De Soluflex Service-channel

ingang en een ­geïntegreerde

is echter bedoeld voor

hulp­spanning, ­waardoor de

nieuwbouw. Hierbij wordt een

­binaire ingang ­universeel kan

gedeelte van de ruimte van

worden ingezet. Ingangs­

een verhoogde vloer voorzien,

spanningen tussen de

zodat de ET-installatie

10 V en 240 V AC/DC kunnen

gemakkelijk bereikbaar is en

worden ingelezen, net als

aan te passen is.

­potentiaalvrije contacten (via de

Service channel is er in

interne hulpspanning van

verschillende breedtes.

12 VDC). Theben MIX2-actoren hebben een uitneembare busmodule.

Afhankelijk van de functies die in de vloergoot moeten

Eind september zal na 8 jaar een nieuwe NEN 1010 worden gepubliceerd. Deze norm is

Aan de basismodule kan elke uitbreiding worden ge­schoven. De binaire

worden geïntegreerd, is de

ingang is er ook als FIX-variant.

breedte 2, 3, 4 of 5 tegels.

De BM 12T beschikt over zestien ingangen die, net als bij de BMG 6T en

Daarnaast is er keuze uit de

de BME 6T, via de handbedieningstoetsen getest kan worden voordat de

hoogtes 37, 50, 60, 70, 80,

ingangen aangesloten zijn.

90, 120 en 150 mm.

www.theben.de/nl

n

www.legrand.nl

n

onmisbaar voor de elektrotechnische installatiebranche. Maar wat zijn de verschillen tussen de nieuwe NEN 1010? En wat betekent dat voor uw werkzaamheden?

Speed Starter bespaart veel energie

D

Training wijzigingen NEN 1010

e nieuwe Speed Starter DE1 van Eaton heeft de bouwvorm van een motorstarter en de functionaliteit van een frequentieomvormer. Door zijn bouwvorm en aan­sluitingen

✓ Wees als eerste op de hoogte

is de DE1 inpasbaar op de plek waar nu een motorstartercombinatie is gemonteerd.

✓ Ontdek de verschillen tussen de nieuwe en oude NEN 1010

Direct uit de verpakking is de aansturing van een DE1 gelijk aan die van een magneet­schakelaar. Via een configuratiemodule, keypad of software kunnen parameters aangepast worden.

✓ Bedrijfstrainingen ook mogelijk

De DE1 is leverbaar als 1~230/3~230V en 1~400/3~400V uitvoering van 0,25 kW -7,5 kW. Dit type starter biedt de meest eenvoudige manier om een motor in toerental te regelen. Hij is speciaal ontwikkeld met het oog op de aangescherpte Europese energierichtlijnen. Met het vervangen van bestaande motorstartercombinaties door de nieuwe van Eaton kan fors worden

Ga naar www.nen.nl/TrainingNEN1010 en schrijf u in!

bespaard op de energiekosten. Bij een motor van 7,5 kW die regelmatig draait bespaart dit enkele duizenden euro’s. www.eaton.nl

46

Mag1010 | 04 | 2015



Mag1010 | 04 | 2015

n

47

Mag1010 | Nieuwe producten

onder redactie van Kim Kamphuis

PDU’s voor IT-racks

Led-melder voor wandinbouw

R

K

ittal heeft vier compacte PDU-systemen ontwikkeld voor de stroomverdeling in

IT-racks. De profielen van geëloxeerd spuitgiet­ aluminium zijn dankzij de snap-in technologie

lemko heeft zijn passieve infrarood bewegingsmelder 870540 vernieuwd. Deze melder voor wandinbouw heeft een strak design en is te installeren in een doos

voor een normale lichtschakelaar. De melder past in een frame van 50 bij 50 mm. De knop voor handmatige bediening is weggewerkt.

Nieuwe producten | Mag1010

onder redactie van Kim Kamphuis

Mini AC/DC-stroomtang

Trillingsmeter met opslag in ‘cloud’

D

B

e draagbare trillingsmeter van Fluke verzamelt

eha-Amprobe introduceert een ministroomtang van 14,7 cm hoog. Hij meet AC/DC-belastingen (60/300 A) en inschakel-

stromen voor het bewaken van startende motoren.

­informatie over de staat van lagers en de constructie van De meettang heeft functies als

elektromotoren en andere roterende elektrische apparatuur.

zonder gereedschap te monteren in het Rittal

De melder heeft een detectiehoek van 195 graden en een maximale

IT-rack type TS IT.

aanraking, en een 300-A laag door-

slagen in de Fluke Connect cloudopslag.

De aanspreekgevoeligheid en aanspreekhelderheid zijn instelbaar.

Er kunnen maximaal vier PDU’s worden gemonteerd in

True-RMS, spanning zoeken zonder

De gegevens worden automatisch opge-

reikwijdte van acht meter, zowel frontaal als zijwaarts.

laatfilter voor het testen van VFD’s.

de Zero-U-Space. Dat is de ruimte tussen het 19-inch

De aanspreekhelderheid loopt van 5 tot 10.000 lux. De melder

Met de EquipmentLog zijn meetgegevens op

De meter, type de AMP-25-EUR

niveau en de zijwand van een 800 mm breed IT-rack.

heeft een ingebouwde leerfunctie voor het instellen van de luxwaarde.

één plaats te bewaren. Dankzij de geschie­

AC/DC TRMS, voldoet aan de eisen

denisfunctie zijn deze aan specifieke ap-

voor veiligheidsklasse CAT III 600

Er kunnen maximaal twee hoogfrequente EVSA’s of leds met 500 VA worden

paratuur toe te wijzen en is een cloud-based

V. Hij beschikt over DCA-nul en

aangestuurd. De instelbare nalooptijd van dit type 870540 IB-PIR melder loopt van minimaal

geschiedenis van test- en meetgegevens aan te

De systemen hebben een CEE-steker met drie meter lange aansluitkabel en C13- en C19-outlets.

6 seconden tot maximaal 12 minuten. www.klemko.nl

leggen. De gegevens zijn te delen via de Sharelive-

uitschakeling, een bekwijdte van 25 mm (één inch), en een scherm met

videogespreksfunctie.De trillingsmeter meet de

achtergrondverlichting.

totale trilling van 10 tot 1.000 Hz en beoordeelt

n

www.beha.amprobe.com

problemen op een schaal van vier niveaus. Het instrument

V

oor nauwkeurige druk- en niveaumetingen levert

ontworpen sensortip minimaliseert meet­verschillen.

BD Sensors sensoren en schakelaars op elek-

tronische basis voor geringe hysteresis, bij een hoge nauwkeurigheid en een lange levensduur.

32 A. Afhankelijk van het type is het energie­

tot 20.000 Hz en gebruikt een bedrijfseigen ­algoritme. Een infraroodsensor meet automatisch de oppervlakte­temperatuur. De speciaal

uitvoeringen en ondersteunen stromen van 16 en

www.fluke.nl

De instrumenten zijn leverbaar in verschillende OEM-uitvoe-

regelen. Dankzij ingebouwde bistabiele relais bij de

ringen. Ze hebben naast Atex de volgende certificeringen: DNV GL, Germanische Lloyd en SIL.

schakelbare uitvoeringen en een energiezuinig

BD Sensors is gespecialiseerd in hydrostatische niveaumeting en produceert de meetcellen in

OLED-display met stroombesparingsfunctie, hebben

eigen beheer. Dit bedrijf geeft aan hierbij alle gangbare sensortechnieken te beheersen, zoals

de PDU’s een laag eigen verbruik.

dunfilm, dikfilm, keramisch-capacitief en rekstrooktechnologie. n

n

een meertalige,

voor het con­fi­gu­

D

en ­beheren van

reren, onderhouden

e 48-VDC buffermodule van

veld­apparatuur in

Murrelektronik overbrugt

­industriële omgevingen. De user interface is

­spanningsonderbrekingen en voorkomt

speciaal ontworpen voor gebruik op tablets.

zo ongewenste machinestilstand.

www.intercontrol.eu

n

Connectoren voedingsmiddelenindustrie

Deze module is voorzien van onder-

De beheertool type FieldMate R3.01.10 ondersteunt EDDL en FDT en beschikt over communicatiemogelijkheden voor procesprotocollen,

buffersystemen met accu’s in 48-VDC

waaronder Hart, Foundation Fieldbus, Profibus, Modbus, draadloos

systemen.

ISA100.11a en Yokogawa’s eigen Brain-protocol.

e Han F&B connectoren van Harting

camerasystemen eventueel losgeraakte onder-

zijn ontwikkeld voor toepassing in

delen kunnen detecteren. De connectoren zijn

Bij vollast levert de buffermodule een

er is aangesloten, inclusief hun status en basisparameters. De tool

de voedingsmiddelenindustrie en in de

conform de beschermingsklassen IP67/IP69K.

buffertijd van 100 ms. Om de buffertijd te

voorziet standaard in systeemrapportage en database-zoekfuncties voor

omgeving van sproeizones. De connec­

Er zijn meer dan twaalf verschillende

verhogen kunnen meerdere modules parallel

apparatuur. Daarnaast is de FDT2-applicatie DTM Works van Yokogawa

­contactinzetstukken voor bussystemen,

worden ­geschakeld. De modules zijn 500 mm breed en voorzien van

geïntegreerd.

­signalen (o.a. glasvezel) en contacten

push-in ­klemmen.

voor stroomvoorziening tot 40A. Mogelijke

Geïntegreerde meldcontacten maken communicatie met andere

De tool wordt geleverd met de meest actuele DTM’s voor Yokogawa’s

­toepassingen zijn afwas-, spoel-, afzuig-, k­ oel-

­componenten of de besturing mogelijk. De buffermodule meldt de

veldapparatuur, inclusief FDT2 DTM’s voor de meest recente versie

en verwarmingsunits.

laadstatus en informeert als de module in buffermodus verkeert. Via een

van de EJX en EJA-E druktransmitters en de Rotamass 3 serie coriolis

signaalingang kan de module extern afgeschakeld worden.

­massaflowmeter.

toren hebben grote radii en gladde oppervlakken volgens de EHEDG-richtlijnen. Het basismateriaal is PP-kunststof, dat bestand is tegen ECOLAB-gecertificeerde

goedgekeurd. De zachte productcomponenten

reinigingsmiddelen en dat door de FDA is

zijn uitgevoerd in een blauwe kleur, zodat

www.hartingbv.nl

De beheertool scant automatisch de bus en geeft aan welke a­ pparatuur

n www.murrelektronik.nl

48

Y

okogawa heeft nu

Buffermodule voor 48 VDC

houdsvrije condensatoren en vervangt

D

Beheertool voor tablets

standalone beheertool

management per fase of tot op serverniveau te

www.rittal.nl

n

registreert pieken in de trillingssignalen van rollagers van 4.000 Hz

Atex druk- en niveaumeting De PDU’s zijn leverbaar in een-fase en drie-fasen

Data-Hold functies, automatische

Mag1010 | 04 | 2015

Mag1010 | 04 | 2015



n

www.yokogawa.com/nl

n

49

Agenda 2015

NEN Training & Advies Informatie en aanmelding: www.nen.nl/training&advies Kijk voor meer informatie, ook voor bedrijfstrainingen op maat in eigen bedrijf en naar eigen behoefte, op www.nen.nl/training&advies 2 juni

NEN-EN-IEC 62353: testen van medische

23

NEN-EN-IEC 60204-1: elektrische

elektrische toestellen

juni

­uitrusting van machines Zwolle en Utrecht

Utrecht

3 juni

Verificatie van schakelkasten volgens

25

NEN 3140: Periodieke inspectie van

NEN-EN-IEC 61439

juni

­elektrische arbeidsmiddelen en apparatuur Leiden

Utrecht

12 juni

NEN 3140: Opzetten en invoeren veilige

25

Veilige schakelkasten volgens

elektrische bedrijfsvoering

juni

NEN-EN-IEC 61439 Utrecht

Leiden 17

NEN 3840: installatie- en werkverant­woor­

25

Inspecties van elektrische installaties

juni

delijke midden- en hoogspanning

juni

juist rapporteren Leiden

Utrecht 18

NEN 3140: Installatie- /werk­verant­woor­

juni

delijke laagspanning

9 september

Nieuw! Wijzigingen NEN 1010 Eindhoven

Leiden

Evenementen 2015

10 - 11 juni Flow & Analyse event www.flowac.nl

3 november Nationaal Sustainability Congres www.sustainability-congres.nl

2 - 4 juni Electronics & Automation www.eabeurs.nl

15 - 18 juni Europese conferentie elektriciteits­ distributie www.cired2015.org

4 - 5 november Conferentie Gebouw Automatisering www.conferentiegebouwautomatisering.nl

3 juni Nationaal BIM Congres www.icn-solutions.nl 9 juni Het Grote Atex-congres www.atexcongres.nl

50

1 september NEN-Congres ‘de nieuwe NEN 1010’ www.NEN.nl/Elektrotechniek 29 september - 2 oktober Elektrotechniek 2015 www.elektrotechniek-online.nl

25 november ‘Inspecteren in 2020’ www.inspectiecongres.nl 9 - 12 december Elektro Vakbeurs Hardenberg www.evenementenhalhardenberg.nl

Mag1010 | 04 | 2015