together forever is het motto van het Europees Jaar van de Interculturele Dialoog 2008 in Nederland Love Talk

together forever is het motto van het Europees Jaar van de Interculturele Dialoog 2008 in Nederland

Love Talk

1. Kies van de afbeeldingen hieronder de foto, die je het meest aanspreekt.

I.

II.

III.

IV.

V.

VI.

VII.

VIII.

bron: alle foto’s komen van de site stock.xchng wwww.sxc.hu

2. Ga op zoek naar medeleerlingen die dezelfde foto als jij hebben gekozen. Jouw leraar geeft je nu de opdracht, die bij de foto hoort. Je bepaalt dan, met wie je gaat samenwerken in een koppel.

Uwe Krause – docent Fontys Lerarenopleiding Tilburg – NL www.atlasofeuropeanvalues.eu


3. Hieronder vind je de situatiebeschrijving, die bij de door jou gekozen foto staat. A. Lees de beschrijving goed door. B. Bedenk, hoe het gesprek zou kunnen verlopen. C. Werk het gesprek uit, zodat je het zou kunnen spelen. D. Van jouw leraar krijg je een kaart. Onderzoek, hoe mensen in verschillende landen tegen “jouw onderwerp” aan zouden kunnen kijken. E. Waar zou het gesprek anders kunnen uitzien? F. Speel de dialoog eerst, zoals jullie de scène zelf hadden bedacht, daarna, hoe het gesprek ook anders had kunnen verlopen.

I. A. praat met zijn beste vriend B. Hij heeft het gehad met zijn ouders. Ze begrijpen hem niet. Voor hem zijn het net vreemden, hij voelt niets voor ze. Moet je van je ouders houden? II. 2 moeders praten over hun kinderen. Bij één moeder verloopt de relatie met haar kind niet goed. Alsmaar moet er geld bij, contact is er weinig. Wat heb je aan zo’n kind? III. Een jong stel praat met elkaar. Ze kennen elkaar een tijdje en zijn ontzettend verliefd. In een romantisch moment vraagt zij/hij of hij/zij wil trouwen. De ander deinst terug. Moet je trouwen om gelukkig te worden? IV. 2 vriend(inn)en praten - zoals altijd. Ineens zegt A. dat hij/zij verliefd is. Op een jongen/meisje. Mag je verliefd worden op iemand van hetzelfde geslacht? V. Ze zijn al een hele tijd samen. Het is goed zo. Maar is het ook goed zo? Ontbreekt er niet iets? Heb je kinderen nodig om gelukkig te zijn? VI. Hij belt met zijn relatie. Doet hij regelmatig. Hij weet niet waarom, maar hij vertelt het. Hij heeft met iemand anders geslapen. Mag je vreemd gaan? VII. Gisteren heeft hij/zij met B. gevreeën. Was mooi. Maar C. is ook heel erg leuk. Of zij/hij met hem/haar naar bed wil? Mag je wisselende contacten hebben? VIII. We kennen elkaar al lang. Maar waarom gaan we eigenlijk met elkaar om? Hoe belangrijk is vriendschap? 4. Bespreek in de klas de gespeelde dialogen. Probeer in de nabespreking erachter te komen, waarom mensen op verschillende manieren op de verschillende aspecten van liefde reageren.



Docenteninformatie “Love Talk” De opdracht Deze opdracht werd in het kader van het Europees Jaar van de Interculturele Dialoog 2008 in Nederland en het project “WORLD OF LOVE” ontwikkeld. Hij heeft als doel om aan de hand van het thema liefde tot een dialoog te komen over culturele verschillen en deze in een intercultureel (Europees) perspectief te plaatsen. Bij deze opdracht is ervoor gekozen om de leerlingen een foto te laten kiezen die hun aanspreekt. De foto bepaalt met welk vraagstuk de leerling zich bezig houdt. Het is handig, om de leerlingen eerst in groepjes bij elkaar te laten komen en dan de koppels te laten maken: sommige rollen kunnen beter door een gemengd koppel gespeeld worden, andere juist niet en bij weer andere dialogen maakt het niet uit. Het is het didactisch gezien beter de situatieschetsen op een apart blaadje en niet op de achterkant te kopiëren. Laat de leerlingen eerst in tien minuten hun eigen ideeën ontwikkelen en geef ze dan pas de bijbehorende kaart (zie aanhang) om een alternatief perspectief te kunnen ontwikkelen. Kies voor de eerste presentaties een koppel dat serieus bezig is geweest en durft te spelen. Dat maakt het voor de volgende koppels wat makkelijker. Blijf wel aandringen, dat er gespeeld wordt zonder leerlingen echt te dwingen. Men kan ervoor kiezen om slechts enkele dialogen te laten of (bijna) iedereen aan bod te laten komen. Bij het laatste geval heb je wel een dubbeluur nodig. Om in de nabespreking tot meer diepgang te komen is het raadzaam de gebruikte kaarten te projecteren (beamer of overheadprojector). In de nabespreking is het belangrijk om bij de tabellen en kaarten ook in te gaan op de overeenkomsten en niet alleen te focussen op de verschillen. Let bij de bespreking van de kaarten ook op de legenda. De kaarten zijn vervaardigd via het principe “gelijke klassenbreedte” om verschillen duidelijk te maken. De marges kunnen dus heel verschillend zijn; men moet men altijd naar de getallen zelf kijken.

Plaats in het examenprogramma/de les De opdracht sluit aan bij kerndoel 43 van de onderbouw: Cultuurverschillen in Nederland; ML1/K/4 Cultuur en socialisatie van maatschappijleer 1 vmbo; ML2/K/6 De multiculturele samenleving van maatschappijleer 2 vmbo; domein E Pluriforme samenleving van maatschappijleer havo en vwo; module waardeoriëntatie bij levensbeschouwing. Tevens is de opdracht geschikt voor mentorlessen. Achtergrond Via de European Values Study werden enkele aspecten ondervraagd, die te maken hebben met het themaveld familie, liefde/relatie en gerechtvaardigd gedrag. Hoe kunnen we de verschillen binnen Europa verklaren? “Mensen in Europa zijn toleranter geworden in de mate waarin ze seksuele vrijheden toestaan. Zo vindt een aanzienlijk deel van de Europeanen homoseksualiteit en echtscheiding gerechtvaardigd. Overspel en wisselende seksuele contacten worden nog het meest afgewezen. Er zijn duidelijke verschillen in het toestaan van seksuele vrijheden tussen landen in Europa te vinden. Wanneer we kijken naar de acceptatie van homoseksualiteit, dan zijn Hongarije, Letland, Litouwen, Roemenië, Rusland en Turkije de landen met de laagste acceptatie (percentages lager dan 10 procent) en Denemarken, IJsland, Nederland en Zweden de landen met de hoogste acceptatie (percentages hoger dan 50 procent). Van het noordwesten naar het zuidoosten neemt de acceptatie af. Sommigen beweren dat deze verschillen te maken hebben met de verschillen in samenstelling van de bevolking in die landen. Inderdaad is het zo dat de bevolkingen van de Europese landen sterk van elkaar



verschillen wat betreft hun gemiddelde opleidingsniveau. Omdat onderzoek laat zien dat een hoger opleidingsniveau leidt tot meer liberale en dus meer tolerante waarden 1 , kun je dus verschillen tussen landen verwachten, waarbij de landen waarvan de bevolking het hoogste opleidingsniveau heeft, ook het meest tolerant zijn. Dit wordt een compositie-effect genoemd. Dat de landen in het zuiden en oosten van Europa alleen maar minder tolerant zijn omdat de bevolking lager zou zijn opgeleid, is echter weerlegd 2 . Misschien kunnen de landenverschillen in tolerantie dan worden verklaard door verschillen in de religieuze compositie van de bevolking. Uit veel onderzoek is bekend dat godsdienstige mensen, van welke signatuur ook, cultureel conservatiever zijn en minder tolerant dan niet-godsdienstige mensen. 3 Maar ook deze compositieverklaring blijkt niet op te gaan. Een andere verklaring wordt geboden door de moderniseringstheorie. Deze theorie zegt dat door de enorme technologische ontwikkelingen samenlevingen sterk gerationaliseerd zijn. De economische modernisering heeft geleid tot sociale, politieke en culturele modernisering. Dit laatste wordt ook wel als individualisering aangeduid. Het gaat dan om een toename van individuele vrijheid en zelfbeschikking en tegelijkertijd ook een toename in de waardering daarvan. Ook is de dominante rol die kerken lange tijd hebben gespeeld steeds meer afgebrokkeld en steeds minder mensen laten zich in hun doen en denken leiden door hetgeen de kerken propageren. In de moderne samenleving laten mensen zich niet meer de les lezen en voorschrijven hoe ze zich moeten gedragen en wat ze wel en niet goed moeten vinden. Men wil vrij en zelfstandig zijn en deze individuele vrijheid gaat bijna vanzelfsprekend samen met tolerantie. Immers, je mag en kunt een ander de keuzevrijheid niet verbieden die je jezelf wel toestaat. Onderzoek wijst uit dat de bevolkingen van de economisch meeste gemoderniseerde landen inderdaad het hoogst scoren op individuele vrijheid en zelfbeschikking 4 en ook de meest tolerante bevolkingen zijn. Materiële zekerheid lijkt dus een voorwaarde te zijn voor de groei van verdraagzaamheid. 5 Het is goed om op te merken dat de trend naar meer individualisering en tolerantie er niet toe leidt dat alles maar kan en mag. Mensen hebben nog steeds een duidelijk normbesef. Dit komt vooral tot uitdrukking in de antwoorden die Europeanen geven wanneer hen gevraagd wordt hoe acceptabel het is om steekpenningen aan te nemen, sociale uitkeringen aan te vragen wanneer je er geen recht op hebt, belasting te ontduiken, proberen gratis mee te rijden in het openbaar vervoer, enz. Dit gedrag, dat ook in de wet is vastgelegd als een overtreding of misdrijf, wordt overal in Europa afgekeurd. Er is dus geen sprake van moreel verval, maar wel van een verandering in persoonlijke moraal. 6 Het aantal echtscheidingen is de afgelopen decennia in alle landen van Europa sterk gestegen en ook het traditionele gezin (vader, moeder en kinderen) komt tegenwoordig

1

Hyman, H.H. & Wright, C.R. (1979). Education’s lasting influence on values. Chicago: University of Chicago Press. 2

De Graaf, P. (2007). Waarden die ertoe doe. De European Values Study in de 21e eeuw. Tilburg: Universiteit van Tilburg. 3 Bijvoorbeeld: Scheepers, P. , Te Grotenhuis, M. & Van der Slik, F. (2002). Education, religiosity and moral attitudes: Explaining cross-national effect differences. Sociology of Religion, 63: 157-176. 4

Hagenaars, J. Halman, L. & Moors, G. (2003). Exploring Europe’s basic values map. Pp 23-58 in Arts, W., Hagenaars, J. & Halman, L. (Eds.) The cultural diversity of European unity. Leiden: Brill. 5

Zie ook: De Graaf, P. (2008). Waarden die ertoe doen. De Europese Values Study in de 21e eeuw. Universiteit van Tilburg. 6 Halman, L. (1999). Moral beliefs in contemporary Europe. Tilburg: WORC paper.



minder vaak voor dan in het verleden. Toch vinden de meeste Europeanen het huwelijk nog steeds niet een verouderd instituut. Het is opmerkelijk hoe weinig verschillen er tussen inwoners van de verschillende landen in Europa te vinden zijn en hoe positief de meeste Europeanen nog steeds tegenover het huwelijk staan. Dit lijkt in tegenspraak met het toenemende aantal echtscheidingen en mensen die ongehuwd samenwonen, maar hoeft dat niet te zijn. Een groot deel van de ondervraagden is namelijk zelf getrouwd en dan is het niet zo vreemd dat ze hun eigen situatie niet afwijzen. Ook zien veel mensen dat het huwelijk nog altijd veel voorkomt in hun land en zullen zij daardoor van mening zijn dat het huwelijk nog niet een verouderde instelling is. Daarnaast is het mogelijk dat de ondervraagden het huwelijk interpreteren als een samenleefvorm waarbij je met één partner door het leven gaat. Ook de samenwonenden vinden het huwelijk namelijk niet ouderwets. Het huwelijk is daarmee nog springlevend in Europa: iedereen wil wel een partner voor het leven. Ook zijn veel Europeanen het eens met de stelling “Een huwelijk of langdurige relatie is noodzakelijk om gelukkig te zijn”. Met name in het zuidoosten van Europa vindt bijna iedereen dat een relatie noodzakelijk is voor geluk, terwijl in het noordwesten veel mensen het hier niet mee eens zijn. We kunnen deze verschillen mogelijk verklaren door naar zowel economische als culturele factoren te kijken. Door de toegenomen welvaart en doordat steeds meer vrouwen op de arbeidsmarkt participeren is het economisch gezien niet meer nodig dat partners trouwen om hun inkomsten te bundelen. In het rijke noordwesten van Europa is het dus voor iemands economisch geluk niet meer nodig om getrouwd te zijn of een partner te hebben. Daarnaast spelen ook hier processen van individualisering en secularisering weer een rol. Mensen hebben nu meer persoonlijke vrijheid dan vroeger en beschouwen bestaande regels en normen (bijvoorbeeld van de kerk) als minder vanzelfsprekend. Ze kiezen hun eigen manier van leven en baseren hun beslissingen op persoonlijke interesses en waarden. Een relatie met een partner is daarmee in de sterker geïndividualiseerde landen van Noordwest Europa veel minder een noodzaak voor geluk dan in de traditionelere landen in het zuidoosten. Overigens blijken mensen met een partner gemiddeld genomen gelukkiger te zijn dan mensen zonder partner. Voordat je echter de conclusie mag trekken dat een relatie tot meer geluk leidt, moet je je afvragen welke mensen een partner hebben en welke niet. Misschien zijn mensen die tevreden over zichzelf en hun leven zijn en die de wereld zonnig tegemoet zien, wel aantrekkelijker voor een partner dan ongelukkige pechvogels en doemdenkers, die daarom single blijven. 7 Op de stelling “Het is de plicht van ouders om hun best te doen voor hun kinderen zelfs al gaat dat ten koste van hun eigen welzijn” antwoorden de meeste Europeanen positief. Ze vinden dus dat ouders onvoorwaardelijk van hun kinderen moeten houden. In Kroatië is bijna iedereen het hiermee eens, terwijl een meerderheid van de mensen in Litouwen en WitRusland het met deze stelling juist oneens is. Bij de vraag naar de onvoorwaardelijke liefde van kinderen voor hun ouders zijn de verschillen tussen de landen nog duidelijker. In het oosten van Europa is een overgrote meerderheid het eens met de stelling “Het doet er niet toe hoe iemands ouders zijn, men moet ze altijd respecteren en van ze houden”. In het noordwesten geldt dit slechts voor drie op de vijf mensen of minder. Opnieuw kunnen we deze verschillen verklaren door te kijken naar het individualiseringsproces. Hierdoor is in het noordwesten van Europa een democratische of individuele opvoedingsstijl opgekomen waarbij ouders hun kinderen keuzes geven en met hun kinderen in discussie gaan over de regels die ze stellen. Persoonlijke aandacht voor de emotionele en sociale aspecten van de 7

Stutzer, A. & Frey, B. (2006) Does marriage make people happy, or do happy people get married? The Journal of Socio-Economics, 35: 326–347.



ontwikkeling van het kind staan hierin centraal. De opvoedingsstijl lijkt ook een uiting van wat Geert Hofstede de feminiene cultuur noemt. Zo’n cultuur is bij uitstek democratisch, weinig hiërarchisch, flexibel en gericht op onderhandelen, terwijl de masculiene cultuur meer autoritair is, hiërarchisch en star en niet gericht op onderhandelen 8 Zweden is een duidelijk voorbeeld van een land met een feminiene cultuur. In het zuiden en oosten van Europa ligt de nadruk op een traditionelere ouder-kind relatie, waarin ouders streng zijn, veel regels opleggen en ervan uitgaan dat deze regels zonder meer nageleefd worden. De cultuur van deze landen blijkt vooral masculien te zijn. Hier vindt men dan ook dat kinderen onvoorwaardelijk van hun ouders zouden moeten houden. Je zou overigens mogen verwachten dat de onvoorwaardelijke liefde die ouders voor hun kinderen voelen ook andersom werkt: dat kinderen onvoorwaardelijk van hun ouders houden. Je kunt dit als een vorm van morele wederkerigheid zien: je kunt immers niet onvoorwaardelijke liefde van je kinderen verwachten als je die zelf niet toont. Het blijkt dat deze twee denkbeelden inderdaad samenhangen. Driekwart van de Europeanen die vinden dat kinderen zonder voorwaarden van hun ouders moeten houden, vindt ook dat ouders zonder voorwaarden van hun kinderen moeten houden. En van de Europeanen die vinden dat kinderen niet onvoorwaardelijk van hun ouders moeten houden, vindt nog steeds een meerderheid dat ouders wel onvoorwaardelijk van hun kinderen moeten houden. Veel Europeanen vinden dus dat het de plicht van de ouders is om hun best te doen voor hun kinderen, onder welke omstandigheid dan ook. Europeanen vinden over het algemeen ook dat kinderen om gelukkig op te groeien een thuis nodig hebben met zowel een vader als een moeder. Hier lopen we dus tegen de grens van het individualisme aan: wanneer het om kinderen gaat, is men minder geneigd om individualistische standpunten aan te hangen en blijft men trouw aan het traditionele gezinspatroon. Het is blijkbaar een algemeen gedeelde mening dat kinderen beide ouders nodig hebben. Uit onderzoek komt ook naar voren dat kinderen uit eenoudergezinnen minder goed presteren dan kinderen uit gezinnen waar beide ouders aanwezig zijn. Tweeoudergezinnen bieden meer emotionele en economische zekerheden en geven een betere levensverwachting dan eenoudergezinnen. 9 Wel is het zo dat mensen in het noorden en westen van Europa het minder vaak eens zijn met de stelling dat een kind zowel een vader als een moeder nodig heeft dan mensen in het zuiden en oosten. Dezelfde scheidslijn tussen landen in Europa vind je terug bij de vraag of een vrouw kinderen nodig heeft om aan haar bestemming te voldoen. In het noorden en westen van Europa wordt die mening minder vaak gedeeld en dat lijkt te maken te hebben met de mate waarin die landen zijn geïndividualiseerd. Of vrouwen kinderen behoren te krijgen is een beslissing die de vrouw zelf moet nemen; die mag niet worden opgelegd. De vanzelfsprekendheid van kinderen krijgen is verdwenen, maar als er kinderen zijn, dan gaat het welzijn van het kind een bepalende rol spelen en dan worden toch vaak de zogenaamde traditionele keuzes gemaakt. De verschillen tussen landen in Europa die de kaarten over liefde laten zien, hebben we hierboven vaak uitgelegd aan de hand van processen van economische (modernisering: meer welvaart) en culturele (individualisering en secularisering: meer persoonlijke vrijheid) aard. Toch kunnen niet alle verschillen tussen landen hiermee verklaard worden. Er blijven 8

Hofstede, G. (2001) Culture's Consequences, Comparing Values, Behaviors, Institutions, and Organizations Across Nations. Thousand Oaks CA: Sage Publications. 9 Whitehead, B.D. (1998). The Divorce Culture. Rethinking Our Commitments to Marriage and Family. New York: Vintage Books; zie ook Coltrane, S. (1998). Gender and Families. Thousand Oaks: The Forge Press).



uitzonderingen bestaan die te maken hebben met de verscheidenheid aan cultureel erfgoed, taal, religieuze en ideologische traditie en de verschillen in politieke en onderwijssystemen die Europa kenmerken 10 . Bovendien voltrekt het moderniseringsproces zich in elk land in zijn eigen tempo en volgen culturele veranderingen niet overal op dezelfde manier op economische veranderingen. 11 Waarden die met liefde te maken hebben zijn dus afhankelijk van specifieke nationale contexten en de historische ontwikkeling in een land.” 12

10

Hagenaars, J. Halman, L. & Moors, G. (2003). Exploring Europe’s basic values map. Pp 23-58 in Arts, W., Hagenaars, J. & Halman, L. (Eds.) The cultural diversity of European unity. Leiden: Brill. Zie ook Inglehart, R. (1997). Modernization and postmodernization. Princeton: Princeton University Press; en Inglehart, R. & Baker, W (2000). Modernization, cultural change and the persistence of traditional values. American Sociological Review, 65: 19–51. 11 De Graaf, P. (2008). Waarden die ertoe doen. De Europese Values Study in de 21e eeuw. Universiteit van Tilburg. 12

I. Sieben en L. Halman, Duidingen voor het World of Love Project, Universiteit Tilburg



“LOVE TALK” – I.



“LOVE TALK” – II.



“LOVE TALK” – III.



“LOVE TALK” – IV.



“LOVE TALK” – V.



“LOVE TALK” – VI.



“LOVE TALK” – VII.



“LOVE TALK” – VIII.


together forever is het motto van het Europees Jaar van de Interculturele Dialoog 2008 in Nederland Love Talk

Recommend Documents