Toeristische Identiteit Schiermonnikoog

Toeristische identiteit Schiermonnikoog

NL RNT

Wim van Hooff Theo de Bruin

November 2006

Eindrapport

Toeristische Identiteit Schiermonnikoog

3

Toeristische identiteit Schiermonnikoog

4

Toeristische identiteit Schiermonnikoog Eindrapport

3 Identiteit Schiermonnikoog ..........................................17 3.1 Inleiding .....................................................................17 3.2 Toerisme op Schiermonnikoog ...........................17 3.2.1 Het aanbod.......................................................17 3.2.2 Bezoekers .........................................................18 3.3 Sterkte en zwakte analyse.....................................19 3.4 De toekomst............................................................21 3.5 Toeristische Identiteit Schiermonnikoog ..........23 3.6 Dragers van de identiteit.......................................24

2 Theoretisch kader ..........................................................11 2.1 Economische dynamiek .........................................11 2.1.1 De factoren ......................................................11 2.1.2 Wisselwerking .................................................13 2.2 Toeristische identiteit in theorie.........................13

1 Inleiding............................................................................... 7 1.1 Aanleiding ................................................................... 7 1.2 Doel en werkwijze ................................................... 8 1.3 Leeswijzer................................................................... 9

Inhoud

Colofon ................................................................................37

Bijlage 4: Uitkomsten brainstorm...................................35

Bijlage 3: Literatuurlijst .....................................................33

Bijlage 2: Genodigden Identiteitsconferentie ...............32

Bijlage 1: Geïnterviewde personen ................................31

4 Aanbevelingen .................................................................27 4.1 Inleiding .....................................................................27 4.2 Identiteit en imago..................................................27 4.2 Marktontwikkeling en promotie..........................27 4.4 Service en dienstverlening ....................................28 4.5 Organisatie en samenwerking..............................28 4.6 Visie en beleid..........................................................29 4.7 Voorzieningen..........................................................29 4.8 Strategie ....................................................................30

5


6


De gevolgen van deze ontwikkelingen manifesteren zich ook op alle eilanden in het Waddengebied. De komst naar de eilanden is geen vanzelfsprekendheid

1.1 Aanleiding De markt van toerisme is voortdurend in beweging. Toeristische bestemmingen zijn in ontwikkeling en presenteren zich voortdurend op nieuwe manieren. Internet biedt nieuwe mogelijkheden om het toeristische aanbod onder de aandacht te brengen. Het verschaft de consument tegelijkertijd een veelheid aan informatie over aantrekkelijke bestemmingen over de gehele wereld. Kortom, de concurrentie neemt merkbaar toe. In het verlengde daarvan is de toerist een grillige consument geworden. Beter opgeleid, zeer mobiel, kwaliteitsbewust en goed op de hoogte van alle mogelijkheden en uitdagingen wordt het vrijetijden vakantiegedrag steeds meer divers en steeds minder een vast gegeven. Er wordt ook in de keuze voor een vakantiebestemming voortdurend ‘gezapt’ onder invloed van de specifieke omstandigheden en wensen van het moment.

1 Inleiding

Ofschoon er van een gezamenlijke strategie nog geen sprake is, hebben de Waddeneilanden individueel en gezamenlijk enkele sterke troeven in handen om de groeiende concurrentie het hoofd te bieden. De vijf Nederlandse eilanden vormen de spreekwoordelijke parels op de toeristische markt. De vijf eilanden zijn in meer of mindere mate verschoond gebleven van grootschalige ingrepen in het landschap en daardoor nog immer zeer oorspronkelijke gebieden. Daarnaast is het voorzieningenniveau in z’n algemeenheid best

meer. Het verblijf op de eilanden wordt korter, interesses en activiteiten veranderen en men boekt veel later (vaak zelfs pas een paar dagen voor vertrek). De meeste Waddeneilanden, waaronder ook Schiermonnikoog, hebben de laatste jaren een afname in aantallen toeristen ervaren. Deze terugloop was enerzijds te wijten aan recessie van de afgelopen jaren en het slechte weer, maar anderzijds ook aan de bovengenoemde ontwikkelingen in de toeristische markt en de kritische houding van de consument ten aanzien van prijs-kwaliteitsverhouding.

7

Aan Schiermonnikoog zijn de ontwikkelingen zoals hiervoor geschetst zeker ook niet geheel voorbij gegaan. Het toeristische bezoek kenmerkt zich door dynamisch patroon. Ten opzichte van het topjaar 2003 is het bezoek in 2005 met behoorlijk afgenomen. Daar staat tegenover dat het langjarig gemiddeld tamelijk constant blijft. Vergelijkbare afnamen zien we, met uitzondering van Vlieland, ook terug op de andere Waddeneilanden. Of dit een conjunctureel gegeven is of ligt aan de ontwikkelingen in de markt, zal de komende jaren moeten blijken. Niettemin staat vast dat toeristische groei of een status quo geen vanzelfsprekende zaak meer is. Met andere woorden, permanente oplettendheid en waar nodig actie is geboden.

redelijk ontwikkeld en het zijn eilanden, waardoor ze zich kunnen onderscheiden. Kortom, de basiskwaliteiten zijn krachtig en onmiskenbaar aanwezig. Ze vormen voor veel toeristen een belangrijk argument om een van de eilanden te bezoeken.

1.2 Doel en werkwijze Het primaire doel van het project ‘Toeristische Identiteit Schiermonnikoog’ is: het beschrijven en het creëren van draagvlak voor een duidelijke, communiceerbare identiteit voor Schiermonnikoog met daaraan gekoppeld een set van aanbevelingen om deze identiteit de komende jaren te realiseren.

Een tweede reden ligt in de ambitie van de Waddenfederatie (de samenwerkende VVV’s van de 5 Waddeneilanden) om de gezamenlijke marketing en promotie van de Waddeneilanden steviger aan te pakken. Om deze samenwerking inhoud te kunnen geven, is het van wezenlijk belang te weten waar alle eilanden en dus ook Schiermonnikoog zelf staan, welke identiteit het eiland heeft en op welke wijze die,


Om de eigen identiteit vast te stellen is het project ‘Toeristische Identiteit Vlieland en Schiermonnikoog’ benoemd en van start gegaan. Dit project vindt plaats in opdracht van de Gemeenten Schiermonnikoog en Vlieland, de VVV’s Schiermonnikoog en Vlieland en Plattelânsprojekten Waddeneilanden (een projectbureau van de Provincie Friesland). Het project is mede mogelijk gemaakt dankzij een subsidie van het Europese programma Leader+. Het project heeft plaatsgevonden op Schiermonnikoog en Vlieland en is separaat begeleid vanuit de voornoemde organisaties op beide eilanden.

in de samenwerking met de andere eilanden, kan worden uitgedragen.

Het toerisme op de Waddeneilanden vormt een onderdeel van het kusttoerisme en is als zodanig een speerpunt in het beleid van verschillende overheden waaronder het Ministerie van Economische Zaken en de provincie Friesland. In het kader van het pilotproject identiteitsontwikkeling kusttoerisme heeft in 2005 Ameland haar toeristische identiteit vastgesteld. Het benoemen van de eigen kwaliteiten vormt een belangrijke peiler voor de strategie van positionering op de toeristische markt. De inzichten opgedaan tijdens dit proces op Ameland vormden voor Schiermonnikoog de reden om een vergelijkbaar traject te doorlopen teneinde ook voor Schiermonnikoog de toeristische identiteit vast te kunnen stellen.

− −

− −

−

Voor het bepalen van de identiteit van Schiermonnikoog zijn achtereenvolgens een tiental stappen doorlopen. Deze tien stappen zijn: stap 1: de startbijeenkomst: en inventarisatie van materiaal stap 2: deskresearch en gebiedverkenning stap 3: interviews: 25 gesprekken hebben plaatsgehad met betrokkenen voor de toeristische identiteit van Schiermonnikoog en onderwerpen die daaraan verbonden zijn stap 4: kort verslag van de eerste bevindingen stap 5: workshop toeristische identiteit Schiermonnikoog op 28 juni 2006 met circa 15 betrokken personen.

8

Een nevendoelstelling van het project is om zoveel mogelijk waardevolle informatie boven water te krijgen en deze in aanbevelingen te vertalen, zodat Schiermonnikoog na dit project gericht aan de slag kan met het ontwikkelen van een beleidsvisie toerisme en eventueel met de uitwerking en uitvoering van toeristisch-recreatieve projecten.

−

−

−

−

−


1.3 Leeswijzer In de onderhavige rapportage worden de uitkomsten van het project ‘Toeristische Identiteit Schiermonnikoog’ weergegeven. Allereerst wordt in het volgende hoofdstuk, gelijk de rapportage over de toeristische identiteit van Vlieland, een beknopte, meer theoretische beschouwing gegeven over economische dynamiek en identiteit van toeristische bestemmingen. In het derde hoofdstuk worden de uitkomsten en beschouwingen weergegeven naar aanleiding van de gesprekken die zijn gevoerd over het onderwerp ‘toeristische identiteit Schiermonnikoog’. In dit hoofdstuk wordt ook een voorstel gedaan voor de toeristische identiteit van Schiermonnikoog en een beschrijving gegeven van de motieven die daaraan ten grondslag hebben gelegen. In het vierde en laatste hoofdstuk wordt een aantal aanbevelingen gedaan om de beschreven identiteit in de toekomst vorm en inhoud te geven, gevolgd door een aantal andere aanbevelingen op toeristisch-recreatief gebied.

stap 6: 1ste concept eindrapportage met daarin een eerste voorstel voor toeristische identiteit eiland en aanbevelingen voor overige zaken op toeristischrecreatief gebied stap 7: bespreking met begeleidingsgroep op 24 augustus stap 8: bijstelling rapportage en terugkoppeling naar alle betrokkenen stap 9: concept eindrapport, schriftelijke ronde voor commentaar stap 10: oplevering eindrapport (advies over identiteit en aanbevelingen over andere opvallende uitkomsten uit de gesprekken en bijeenkomsten).

De rapportages over de toeristische identiteit van beide eilanden heeft een nagenoeg gelijke opzet, conform de uniformiteit in werkwijze. De inhoud van met name het derde en vierde hoofdstuk hebben betrekking op de lokale situatie.

9


10


1 SWOT-analyse is een beoordeling van het toerisme gebaseerd op een uiteenzetting van sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen (strength & weaknesses; opportunities en threats).

De mogelijkheden en perspectieven voor het toerisme worden bepaald door de invulling en het functioneren van de verschillende factoren. Op verschillende aspecten van een factor (bv. het aspect verblijfsvoorzieningen binnen de productiefactoren) heeft ‘Schiermonnikoog’ zelf invloed, op diverse

2.1 Economische dynamiek In afbeelding 1.1 op pagina 6 is schematisch weergegeven uit welke sociaal-economische factoren de dynamiek in een economische sector in het algemeen is opgebouwd. Deze dynamiek, die ook voor de toeristische sector van toepassing is, wordt hieronder beknopt beschreven. De genoemde factoren vormen de basis voor de verslaglegging van de SWOT-analyse1 die in het volgende hoofdstuk aan de orde komt.

2 Theoretisch kader

De productiefactoren zijn de kwaliteiten van het aanbod waarbinnen en waarmee de ondernemer opereert. Niet alleen zijn dit de min of meer

2.1.1 De factoren Onder de ‘markt’ wordt de vraagzijde van de toeristische markt verstaan. Enkele belangrijke aspecten daarbinnen zijn: de omvang, de kwaliteiten en de groeiperspectieven van de ‘thuismarkt’, ontwikkeling van nieuwe markten en niches. Al deze aspecten zijn in belangrijke mate sturend voor de ontwikkeling van de toeristische sector. De toerist is steeds beter opgeleid en heeft een complex patroon van wensen voor zijn vakantiebesteding. Het vormt de basis voor ontwikkelingen en kwaliteitsverbeteringen van bedrijven.

andere aspecten in beperkte mate of in het geheel niet (bv. de aspecten van weten regelgeving binnen de factor economische orde). Toch vormt het schema een goede basis om de kwaliteiten en mogelijkheden voor toerisme op Schiermonnikoog te beschouwen.

11

De economische orde vormt het gehele institutionele kader waarbinnen de bedrijvigheid en concurrentie plaatsvindt; het aantal binnenlandse concurrenten, de onderlinge rivaliteit en de mate en noodzaak tot samenwerking. Het financiële beleid van banken en andere investeerders is eveneens een belangrijke factor binnen de economische orde. Een belangrijk aspect is ook de keuze voor een bepaalde individuele

onveranderbare factoren zoals natuur, landschap, klimaat maar ook het potentieel aan vaardige arbeidskrachten, de infrastructuur van telecommunicatie en ICT en de aanwezigheid van of relatie met opleidingsinstituten. Onder ‘netwerken’ worden de relaties en verbanden met bijvoorbeeld sectoren en toeleveranciers binnen en buiten de toeristische keten beschouwd. Deze ‘netwerken’ zijn onder andere technologiebedrijven, distributie, marketing en reserveringssystemen. Niet alleen zijn de relaties van belang voor een goed functionerende sector, ze vormen ook een bron voor innovatie en concurrentievoordeel.


Afbeelding 1.1: Toeristische dynamiek

12


De factor ‘toeval’ is de dimensie van veranderingen die buiten de lokale, regionale of zelfs nationale sector invloedsfeer ligt, zoals uitvindingen, technologische doorbraken, politieke omwentelingen, oorlogen en wisselkoersveranderingen. De gehele sector zal vervolgens dienen te anticiperen op de consequenties van dergelijke gebeurtenissen.

De overheid (Rijk, provincie, gemeente) is een eigenstandig factor binnen dit overzicht. De overheid ontwikkelt beleid dat bepalend is voor de wijze waarop de sector kan opereren en beïnvloedt alle vier de factoren. De overheid heeft de mogelijkheid bedrijven te beschermen maar ook uit te dagen tot de altijd noodzakelijke verbeteringen in hun concurrentiepositie. Zo heeft bijvoorbeeld het toeristische beleid van de provincie Friesland ertoe geleid dat strandpaviljoens jaarrond open kunnen blijven. Dit heeft geleid tot beduidend betere en aantrekkelijkere accommodaties dan vergelijkbare voorzieningen in andere provincies waar geen jaarronde exploitatie mogelijk is. Het RO-beleid en het horecavergunningenstelsel zijn in sterke mate bepalend voor de (on)mogelijke komst van competitieve nieuwkomers in het toeristische aanbod. Daardoor kan een deel van de concurrentiekracht worden weggenomen waardoor bestaande bedrijven relatief eenvoudiger kunnen blijven functioneren en niet gedwongen worden hun aanbod in kwantiteit en kwaliteit aan te passen. Daarnaast vormt de overheid een belangrijke en grote investeerder (bv. in infrastructuur of in voorzieningen als musea) en beïnvloedt daarmee ook direct en indirect de economische perspectieven van het toerisme.

en/of regionale concurrentiestrategie; de nadruk op kostenverlaging of differentiatie.

2.2 Toeristische identiteit in theorie Identiteit wordt in ‘Van Dale’ omschreven als ‘eigen karakter, het individuele kenmerk’. In het verlengde daarvan wordt in het rapport ‘Ruimte voor identiteit’

Een ander actueel voorbeeld vormt de wetgeving op het gebied van brandveiligheid. Striktere wetgeving van de overheid, voortgekomen uit het tragische toeval van enkele grote branden met veel slachtoffers, noodzaken tot meer adequate lokale regelgeving. Dit dwingt vervolgens vele ondernemers tot het plegen van aanzienlijke investeringen, financiële middelen die dus niet voor andere doelen zoals kwaliteitsverbetering kunnen worden aangewend.

Uiteraard is dit afhankelijk van de andere dimensies zoals weergegeven in het overzicht. Een monopoliepositie binnen een regio ondermijnt de wisselwerking volledig. De aanbieder heeft alle macht en hoeft zich van de stem van de consument in principe niets aan te trekken.

2.1.2 Wisselwerking De wisselwerking tussen al deze factoren en in het bijzonder die tussen de aspecten van markt (vraag) en aanbod, vormt het fundament voor een goed functionerende (toeristische) sector. Een zo direct mogelijke relatie met de (kritische) consument bepaalt de positie op de markt. Het schept bovendien de condities om op basis van inzicht in consumentenwensen en - meningen te komen tot innovaties en kwaliteitsverbetering. Onvoldoende kwaliteit of oog voor de wens van de consument betekent automatisch een vermindering in klandizie en daarmee, voor de onderneming, een heroverweging over hetgeen wordt aangeboden.

− − −

13

De eerste laag bestaat uit de geomorfologische gebiedskenmerken; in de Schiermonnikoogse situatie is dat het ‘zijn’ van een Waddeneiland, als onderdeel van de gehele keten van overige Nederlandse, Duitse en Deense eilanden, de natuur, het landschap, de Noord- en de Waddenzee, de lucht, het licht en, dijken en de afwezigheid van andere tastbare feiten van menselijk occupatie, behoudens het dorp en haar omgeving.

De fundamentele basis voor de identiteit wordt gevormd door de onderliggende en collectieve waarden van een organisatie of regio. De waarden bestaan uit geomorfologische, landschappelijke waarden, historische en sociale waarden die een gemeenschap door de jaren heen heeft opgebouwd. Uitgaande van deze waarden, kan de identiteit van een regio of bestemming uiteen worden gelegd in verschillende lagen, te weten (zie afbeelding 1.2, pagina 14): Gebiedskenmerken Historie Sociale relaties en ‘act of power’

(C. Simon, 2004) identiteit omschreven als een sociale constructie, voortkomend uit het handelen van mensen. Identiteit is opgebouwd uit meerdere lagen en is aan veranderingen onderhevig. Identiteit is een dynamisch begrip en wordt voortdurend (her)bevestigd dan wel bijgesteld door nieuwe gebeurtenissen en ontwikkelingen. Het opbouwen van een vernieuwde identiteit vraagt om een lange termijninspanning. Het is bovendien een proces zonder einde.


Afbeelding 1.2: Toeristische Identiteit

gebiedskenmerken; natuur, landschap, zee

= sociale constructie, dynamisch en gelaagd fenomeen

Toeristische Identiteit

sociale relaties & ‘act of power’: politici,VVV, media, bewoners, toeristisch-recreatief bedrijfsleven historie

14


Het begrip identiteit en de invulling daarvan is van grote waarde voor een toeristische bestemming. Deze waarde is gelegen in de toe-eigening van de burger, de bereidheid om een zekere verantwoordelijkheid te

Het ontwikkelen en/of veranderen van identiteit is niet alleen een continu proces, het is bovendien een proces dat vele actoren kent die ieder op eigen wijze bijdragen aan het vormen en uitdragen van de identiteit van Schiermonnikoog.

Tot slot is de sociale interactie en relaties een derde factor die mede de opbouw van de identiteit bepaald. Het gastheerschap, de uitstraling van het eiland middels brochures, folders etc. maar ook de communicatie door individuele ondernemers, politici en de lokale bevolking beïnvloeden heden ten dage en in meer of mindere mate de identiteit. De ‘act of power’ vormt daarbij de kracht waarmee de boodschap door afzonderlijke partijen wordt uitgezonden. Daarin dragen alle partijen op hun eigen wijze en schaal bij.

Het verleden van Schiermonnikoog, het historische gebruik en de communicatie daarover vormen een tweede laag. Een identiteit komt nimmer uit het niets maar is een resultante van eeuwenlange activiteiten en gebeurtenissen die het bestaan van Schiermonnikoog hebben bevestigd. De verhalen van deze historie, zoals de strijd tegen de zee, de leven van vroeger met alle ontberingen en de tastbare herinneringen daarvan vormen een hedendaagse bevestiging. Als zodanig een tweede dimensie in de identiteit van Schiermonnikoog. Het toeristisch gebruik gedurende de laatste eeuw en de van oudsher aanwezige toeristisch-recreatieve voorzieningen kunnen hier ook onder worden geschaard.

De marktpositie die een toeristische bestemming inneemt, hangt nauw samen met haar identiteit en imago. De fundamentele basis voor de identiteit van een organisatie of regio wordt -zoals gesteld- gevormd door de onderliggende en collectieve waarden van Schiermonnikoog. De ‘corperate identity’ (van een

De identiteit die door de jaren heen is ontwikkeld, vormt de basis voor het toeristische imago en reputatie van een bestemming en de keuzes die daarin worden gemaakt. Mits door de jaren heen consciëntieus gehanteerd, wordt daarmee een heldere en herkenbare positie op de toeristische markt ingenomen.

nemen voor het behoud en/of verbetering van die identiteit en de herkenning op de markt. Een herkenbare bestemming met een duidelijke identiteit biedt de burger de gelegenheid zich te verbinden met deze bestemming., als inwoner die zich trots en bewust is van een bijzondere ‘eigen’ woonomgeving. Zoals verderop in deze rapportage ook zal blijken, heeft dit proces van psychologische toe-eigening zeker op de verschillende Waddeneilanden plaatsgevonden getuige de vele betrokken en trotse eilandbewoners die we tot op heden ontmoet en gesproken hebben. De toe-eigening en zich verbonden weten met een locatie, woonplaats of regio vormt op haar beurt de basis voor het nemen van verantwoordelijkheid in onder meer het behoud en het beheer ervan. Dit laatste blijft niet beperkt tot de inwoners van de eilanden. De identiteit van de waddeneilanden is zo sterk dat velen zich daar graag verbonden mee weten en bereid zijn een zekere verantwoordelijkheid te nemen voor het behoud en ontwikkeling ervan. De ‘Vereniging tot Behoud van de Waddenzee’ is hiervan een duidelijk voorbeeld. In dit project wordt uitgegaan van identiteit als een dynamische, sociale constructie.

15

regio of organisatie) krijgt vervolgens een vertaling in onder meer gedrag, symboliek en communicatie. ‘Het vormt de weerslag van de persoonlijkheid van een organisatie’ (H.P. Brandts et. al., 2005). Een keuze voor een zekere identiteit wordt dan ook sterk ingegeven en bepaald door de voor handen zijnde waarden van en binnen een gemeenschap. Het vormt daarmee ook vanzelf de inhoud waaraan ieder individu zich kan spiegelen en zich verbonden weet met diezelfde gemeenschap. Als zodanig gaat de gehanteerde definitie van identiteit aanmerkelijk verder dan het zoeken naar ruimtelijke identiteit voor bijvoorbeeld een stedelijke uitbreiding (Ernste, 2005, Reinders, 2005). In deze planologische processen wordt gezocht naar karakteristieke dimensies waarmee ruimten of gebouwen kunnen worden vormgegeven.


16


3.2.1 Het aanbod Het toeristisch aanbod op Schiermonnikoog kent veel onderdelen. In het kader van dit plan is het niet de bedoeling dit aanbod compleet te beschrijven en te beoordelen. Echter om de identiteit van Schiermonnikoog goed te kunnen vaststellen is enig beeld van het aanbod wel noodzakelijk. Daarom wordt hieronder een samengevat overzicht gegeven van de meest relevante aspecten van het aanbod, onderverdeeld naar de 4 hoofdgroepen verblijf, vermaak, verteer en vervoer.

3.2 Toerisme op Schiermonnikoog

3.1 Inleiding In dit hoofdstuk worden de uitkomsten en analyses van de gesprekken weergegeven, gevolgd door de beschrijving van de identiteit van Schiermonnikoog. Daaraan voorafgaand wordt het toerisme op Schiermonnikoog kort beschreven met betrekking tot het concrete aanbod, huidige bezoekers en cijfers.

3 Identiteit Schiermonnikoog

− Verblijf Het totaal aantal toeristische bedden op Schiermonnikoog is volgens de formele beddenboekhouding van de gemeente ruim 6.1000 bedden. Daarvan zijn er ongeveer 800 op de camping Seedune gesitueerd en ongeveer 1.300 in de 7 hotels, enkele pensions en drie grotere en enkele kleinere appartementencomplexen. Op Schiermonnikoog is 1 bungalowpark (met ca 325 bedden), 6 groepsverblijven (ca 650 bedden). Voorts is er ruime voor kamperen bij de boer (ca 240 bedden) en slaapgelegenheid bij particulieren (ca 160 bedden). De jachthaven biedt ruimte aan 160 boten en heeft daarmee een beddencapaciteit van ca 700. Tenslotte zijn er nog een paar honderd losse bungalows, zomerhuisjes en appartementen verspreid over het eiland met een gezamenlijke capaciteit van ca 2.000 bedden. Let wel dit betreft uiteraard een maximum aantal slaapplaatsen. Dit aantal zegt niets over de beschikbaarheid van de bedden door het jaar heen. Ook kan er van uit gegaan worden dat het feitelijke aantal bedden voor verhuur beduidend lager ligt. Zo is −

17

Vermaak Het vermaak op Schiermonnikoog kan opgesplitst worden in ‘natuurlijk’ aanbod en overige recreatief aanbod. Het natuurlijke aanbod op Schiermonnikoog is goed met prachtige stranden, duinen, het wad en de buitendijkse kwelders aan de oostzijde van het eiland. Ook de cultuurlandschappen, zoals de Banckspolder en het bos kunnen onder dit aanbod gerekend worden. De variatie en de kwaliteit van de natuur en de landschappen is zo groot dat het overgrote deel

uit onderzoek in 1995 gebleken dat ca. 180 recreatiewoningen niet meer in de verhuur zitten. Dit betekent een afname van het aantal bedden met maar liefst 900 (oftewel 15%). De indruk bestaat dat dit aantal niet verhuurde woningen nog verder is toegenomen. Feitelijk zal het aantal slaapplaatsen daarom hooguit zo’n 5.000 zijn. Wel kan worden opgemerkt dat het aanbod voor een relatief klein eiland aardig gevarieerd is en dat de bezettingsgraad van alle bedden over het hele jaar genomen behoorlijk goed is.

Vervoer Het vervoer op het eiland vindt grotendeels plaats met de (gehuurde) fiets en te voet. Voor het vervoer van de boot naar de accommodatie en terug wordt gebruik gemaakt van openbaar vervoer en taxi’s. Daarnaast kun je voor andere vormen van vervoer op en rond het eiland kiezen, zoals: paard, huifkar en boot. In dit opzicht zijn er nauwelijks problemen.

−


Een ander aspect van vervoer dat door sommige inwoners en toeristen wel als probleem gezien wordt,

Verteer Het aantal restaurants en cafetaria’s (ca 13 ), cafés (ca 7) en winkels (ca 10 ) en voorziet in een lokale en toeristische behoefte. Het winkelaanbod is niet erg uitgebreid in vergelijking met de voorzieningen die op sommige andere Nederlandse en Duitse eilanden worden aangeboden.

−

Gegeven de schaal van het eiland, is een behoorlijk pakket aan toeristisch-recreatieve voorzieningen ontwikkeld. Hetgeen ontbreekt zijn met name slechtweer accommodaties.

Het overige toeristisch aanbod bestaat uit: het bezoekerscentrum , enkele ateliers en particuliere musea, het (openlucht)zwembad, fietsen wandelroutes, excursies, diverse sportaccommodaties en outdoor activiteiten, huifkartochten en rondvaarten.

Op cultureel gebied zijn de voorzieningen beperkt tot het mooie dorpje, en enkele evenementen.

van Schiermonnikoog niet voor niets is aangewezen als Nationaal Park.

b. Opleiding, inkomen en type: HBO / WO opgeleid (ca. 58%) (Modaal tot) boven modaal Individualistisch ingestelde bezoeker Rustzoeker, vogelliefhebbers Dagtoerist Relatief conjunctuurongevoelig

− − − − − −

Het onderzoek van MCB heeft onvolledige steekproeftrekking gehad. De resultaten dienen derhalve met enige voorzicht te worden gehanteerd. Het onderzoek uit 1999 is bovendien gedateerd.

2

c. Herkomst: Uit het marktonderzoek dat in de zomer van 1999 door MCB2 is uitgevoerd blijkt dat:

a. Leeftijd en samenstelling: Ongeveer 275.000 tot 300.000 bezoekers per jaar. Gezinnen met jonge kinderen (28%) Jonge en oudere stellen zonder kinderen (30%) Gezelschap van bezoek: partner, gezin, familie (73 %)

− − − −

3.2.2 Bezoekers Op basis van gesprekken met betrokkenen op Schiermonnikoog en divers onderzoeksmateriaal, waaronder het ‘Marktonderzoek Schiermonnikoog’ (MCB Consultancy, 2000), kunnen de huidige toeristische doelgroepen als volgt gekarakteriseerd worden

betreft de drukte in het dorp rondom aankomst en vertrek van de boot. De veelheid aan taxi’s, bussen en vrachtwagens verstoren de rust en het autoluwe imago van het eiland op dat moment.

− − −

− −

−

− − − − −

−

−

*: Of te wel de bron van inspiratie

18

f. Keuze* tot bezoek aan Schiermonnikoog: Verhalen van familie/vrienden/bekenden (27%) Goede ervaring tijdens eerder bezoek (36%) Informatie uit brochures (32%) Opmerking: gerealiseerd moet worden dat dit gegevens zijn uit een onderzoek van 1999 en derhalve enigszins gedateerd; meest opvallend is dat internet hierin nog niet naar voren komt; bij een huidig onderzoek zou dat zeker anders liggen.

e. Bezoekfrequentie: Zeer hoog herhalingsbezoek; 71% Is reeds eerder op Schiermonnikoog geweest. ca. 29% komt in 1999 voor de eerste keer! Van de bezoekers geeft 77% aan weer terug te zullen komen

d. Motieven: Ontspanning en rust (ca. 70%) Actief bezig zijn (ca. 27%) strand en zee natuur en landschap, flora en fauna (met name vogels) dagje uit: strand, natuur, uitwaaien, fietsen

Ca 80% van de bezoekers uit Nederland afkomstig is, 18% uit Duitsland en 2% uit Vlaanderen Ca 31% van de Nederlandse bezoekers afkomstig is uit Noord-Nederland (Groningen, Friesland en Drenthe), 35% uit West-Nederland (Noord- en Zuid-Holland, Utrecht, Flevoland en Zeeland). Gelet op de herkomst zijn de provincies Groningen, Noord- en Zuid-Holland en Gelderland het belangrijkst

−

−


3.3 Sterkte en zwakte analyse Uit de gesprekken met sleutelpersonen, eigen waarnemingen, het verslag van de brainstormavond met de SOV (februari 2006) en de workshop ‘toeristische identiteit’ is navolgend overzicht (zie volgende pagina) van sterke en zwakke punten van het toerisme op Schiermonnikoog naar voren gekomen. Dit overzicht is gerangschikt naar de elementen en

Een tweede belangrijk aspect is de beweegreden voor toeristen om naar Schiermonnikoog te komen. De motieven die worden genoemd worden op Schiermonnikoog in sterke en bijzondere mate aangeboden. Ook dat maakt het perspectief voor Schiermonnikoog sterk.

Op grond van de demografische ontwikkeling in de samenleving, waaronder de vergrijzing en de toename in niveau van opleiding, kan worden gesteld dat het marktsegment dat in principe belangstelling heeft voor een verblijf op Schiermonnikoog in omvang zal stijgen. In dit opzicht heeft Schiermonnikoog dus een gunstig marktperspectief.

Enkele, andere opvallende punten uit het marktonderzoek van MCB zijn: Goed beoordeeld worden voorzieningen als verblijf, strand, bezoekerscentrum, fietsen wandelmogelijkheden. Matig tot slecht beoordeeld worden cafés, voorzieningen voor kinderen, prijs-kwaliteitverhouding en slechtweer voorzieningen Het beeld uit het onderzoek van MCB komt overeen met de uitkomsten uit de gesprekken die door de onderzoekers zijn gevoerd

4. Algemeen wordt onderkend dat er ook op het materiele vlak verbeteringen en vernieuwingen noodzakelijk zijn. Dit wordt met name ingegeven door

3. Zaken die voor verbetering in aanmerking komen liggen op verschillende vlakken. Primair betreft het immateriële zaken, zoals samenwerking, gastvrijheid en

19

Op het vlak van service en dienstverlening richting de bezoekers dient naar verluidt het nodige te worden verbeterd, zeker gelet op het hogere segment toeristen dat Schiermonnikoog weet aan te trekken.

Voorts is het nodig dat gemeente, ondernemers en VVV tezamen tot een breed gedragen visie op de toekomstige ontwikkeling van het toerisme komen. Binnen deze visie kunnen dan ook allerlei discussie- en knelpunten opgelost worden, zoals afname van het aantal toeristische bedden, de promenade/bezoekerscentrum, overdekt zwembad, structureel bezoekersonderzoek, het verder terugdringen autogebruik, golfbaan etc.

Ook de samenwerking tussen ondernemers enerzijds en andere partijen anderzijds verliep niet goed. Om deze problemen te verhelpen is recent een nieuwe promotiestichting in het leven geroepen. In deze stichting participeren naast ondernemers en gemeente, de VVV, Natuurmonumenten en Rederij Wagenborg.

visie-ontwikkeling. Ondanks het relatief grote percentage VVV-leden is de graad van organisatie en samenwerking tussen verschillende ondernemers laag, Er zijn op dit punt het afgelopen jaar enige initiatieven genomen door de SOV. Deze initiatieven (een brainstormavond en de start van 5 werkgroepen) bevinden zich echter nog in de kinderschoenen en verdienen een meer daadkrachtige ondersteuning door de gemeente en de VVV.

2. Toerisme op Schiermonnikoog functioneert op hoofdlijnen nog steeds naar behoren. Dit wordt bevestigd tijdens de gesprekken op de vraag of er een spreekwoordelijke ‘nood’ is. Er is geen hoge nood noch werkeloosheid, maar er wordt toch wel enige pijn gevoeld als gevolg van de lichte terugloop in aantallen toeristen in de jaren 2003-2005 (in 2006 gaat het overigens weer een stuk beter). Er is daarom wel enige noodzaak tot verandering en er is zeker permanente oplettendheid geboden.

1. Schiermonnikoog beschikt over ijzersterke natuurlijke kwaliteiten; de Noord- en Waddenzee; het strand, de duinen en de natuur op het eiland. Daar komt bij dat Schiermonnikoog voor het overgrote deel is aangewezen als Nationaal Park en in 2006 is uitgeroepen tot ‘het mooiste plekje van Nederland’. In combinatie met een mooi, charmant en op vele plaatsen authentiek dorp en het autoluwe karakter wordt een rustige, pure eilandsfeer aangeboden. Het aanbod aan logiesverblijven is behoorlijk divers. Alleen de variatie aan recreatieve voorzieningen is relatief gering en vraagt in de ogen van veel geïnterviewden om een stevige aanvulling.

Uit deze sterkte-zwakte-analyse komen de volgende meest opvallende beelden en conclusies naar voren:

factoren die gezamenlijk van invloed zijn op de toeristische dynamiek (zie hoofdstuk 2).


Markt + Relatief hoog opgeleid publiek + Relatief conjunctuurongevoelig + Trouwe schare toeristen (71% herhalingsbezoek) + Dagtoerisme

Overheid + Welstand (vanuit het verleden) + Initiatieven tot samenwerking met ondernemers

Markt − Magere bezetting voor- en naseizoen (mede wegens gering aantal bedden; camping wordt in deze periode niet of nauwelijks gebruikt) − Beperkt aantal doelgroepen − Afname aantal toeristen − Te weinig gedaan met trends bewegen & wellness

Aanbod − Lagere bezettingsgraad logiesaccommodaties − Kwaliteit en diversiteit horeca − Openingstijden winkels, VVV en bezoekerscentrum (m.n. in de winter) − Gastvrijheid (niet algemeen ervaren) − Ontbrekende voorzieningen zoals: golfbaan, slecht-weer-voorziening kinderen, overdekt zwembad, wellnesscentrum − Flexibiliteit rederij − Aanlegplaats is verkeerd − Bagagetransport kan beter − Onroerend goed wordt te duur − Personele bezetting in zomer is probleem − Nog teveel autoverkeer

Economische orde + Nationaal Park status + Waddenfonds + Potentie Werelderfgoedlijst (Unesco) + Bereisde bevolking + Ontwikkeling Lauwersmeergebied

Aanbod + Titel ‘Mooiste Plek van Nederland’ + Natuur + de variatie aan natuur + Ongerept eiland, niet volgebouwd + Noord- en Waddenzee + Strand en duinen + (bijna overal) vrij toegankelijk + Voorzieningen: Hotel Van der Werff als fenomeen, accommodaties bij boeren, bezoekerscentrum + Echt eilandgevoel + Mooi, karakteristiek dorp + Kleinschalig; compact; nostalgisch, exclusief; charmant; veilig; kindvriendelijk + Autoluw + Polder, boeren, historie + Rijke cultuurhistorie: w.o. nautisch verleden + Kleinschalige culturele activiteiten (kamermuziek) + Tentkamperen + Korte vaarafstand Netwerken + VVV sterke positie (groot deel is lid) + Overlegorgaan Nationaal Park + Natuurmonumenten + Verbetering samenwerking door ondernemers (SOV) + Oprichting nieuwe promotiestichting die ook het evenementenbeleid moet gaan coördineren; in deze stichting participeren de gemeente, VVV, SOV, Wagenborg en Natuurmonumenten

ZWAK

STERK

STERK

20

Overheid − Visie & toeristisch beleid gemeente − Gemeente heeft te lang te weinig gedaan (gaat sinds ruim één jaar beter)

Netwerken − Samenwerking & organisatiegraad − Gastvrijheid en dienstverlening − Organisatie verhuur, schoonmaak, onderhoud huisjes − Promotie: geen gezamenlijke doelstelling en positionering, te weinig (gericht)

Economische orde − Gezamenlijke visie ondernemers − Veranderingen komen vooral van buiten − Weinig inwoners: veel komt terecht op de schouders van enkelen − Spanning verblijftoerisme versus dagrecreatie − Stichting Evenementen Schiermonnikoog is ‘opgedroogd’ − VVV doet te weinig aan promotie en online boeken − Vermindering aanbod personeel − Geen structurele monitoring van en onderzoek naar het toerisme (slechts verouderd cijfermateriaal beschikbaar)

ZWAK


3.4 De toekomst Een ander onderwerp dat nadrukkelijk aan de orde is gekomen, is de vraag waar het naar toe moet met Schiermonnikoog. In het verlengde van de sterktezwakte-analyse en in de workshop (zie bijlage IV) zijn samengevat de navolgende suggesties gedaan.

5. Eveneens wordt algemeen onderkend dat de marketing en promotie van het eiland aanzienlijk verbeterd moet worden. De veranderde marktomstandigheden dwingen daartoe. Ondernemers wijzen daarbij niet zozeer naar de VVV, maar geven aan dat zij met z’n allen eerst aan zet zijn om meer budget op tafel te leggen en aan te geven hoe de promotie verbeterd moet worden. De meeste ondernemers zien de VVV nog steeds als meest aangewezen, uitvoerende instantie hiervoor mits zij daartoe voldoende kwaliteit in huis heeft (haalt) en gaat werken op basis van een goed, gezamenlijk vastgesteld promotiebeleid.

de veranderende marktomstandigheden en de noodzaak om meer jaarrond toerisme mogelijk te maken. Over de aard, omvang en type voorzieningen is wel discussie. Sommigen noemen een wellnesscentrum en een golfbaan, terwijl anderen meer de voorkeur hebben voor slecht-weer voorzieningen voor kinderen zoals een overdekte speelvoorziening. Andere zaken die op dit punt veel genoemd worden zijn: meer variatie in horeca en winkels, verplaatsing van de veerdam en aanleg van een nieuwe jachthaven daarbij en een jaarrond cultureel programma.

Meer samenwerking Om verbeteringen tot stand te brengen is samenwerking noodzakelijk. Samenwerking tussen ondernemers, tussen ondernemers en gemeente, met Natuurmonumenten en met andere organisaties, overigens met respect voor en behoud van ieders eigen verantwoordelijkheden. Daar dient meer aandacht aan te worden besteed.

−

−

Gezamenlijke visie Met name tijdens de vraaggesprekken wordt de wens kenbaar gemaakt om gezamenlijk inzet te plegen op een heldere visie op toerisme voor de komende periode. Bij het opstellen van deze gezamenlijke visie moet ook een aantal discussiepunten worden opgelost, zoals ten aanzien van de promenade, de golfbaan, beddenproblematiek, autoluw of autovrij karakter, dag- versus verblijfstoerisme en keuze voor nieuwe voorzieningen.

−

Meer promotie Ondanks de gestage stroom toeristen naar Schiermonnikoog achten alle ondernemers het van groot belang om (veel) meer en meer gerichte promotie te bedrijven. De extra promotie moet

Een tweede praktisch punt dat tijdens de workshop is aangedragen is het opstellen van een jaaragenda zodat evenementen en andere activiteiten beter afgestemd en georganiseerd kunnen worden.

Schiermonnikoog moet Schiermonnikoog blijven. Veel geïnterviewden lieten blijken dat de kwaliteiten van Schiermonnikoog gekoesterd moeten worden, maar wel met behoud van een levendige dynamiek en vooral geen bevriezing van nieuwe ontwikkelingen.

−

−

−

Gezondheidstoerisme In aansluiting op de wellness- en zorgtrend in de Nederlandse samenleving zien diverse ondernemers mogelijkheden om ook binnen deze ontwikkeling specifiek producten en diensten tot ontwikkeling te brengen.

21

Nederlandse, Duitse en Belgische markt De nieuwe kansen op de toeristische markt worden door de meeste vooral gezien bij de doelgroepen uit herkomstgebieden die momenteel niet nadrukkelijk in beeld zijn, zoals zijn Zuid-Nederland, Vlaanderen en de op Nederland georiënteerde deelstaten in Duitsland (Nordrhein-Westfalen, Niedersachsen/Bremen en Baden-Wurttemberg). Daarnaast wordt de groeiende groep 55+ als belangrijke doelgroep voor de toekomst gezien.

Op het vlak van promotie wordt reeds jarenlang samengewerkt met de andere Wadden-VVV’s. Deze samenwerking blijft van groot belang en wordt door velen gezien als een krachtig middel om Schiermonnikoog te promoten, uiteraard op basis van eigen wensen en keuzes inzake ondermeer de toeristische identiteit.

vooral leiden tot een betere bezetting in voor, na en winterseizoen, waardoor ook de basis voor het toerisme op Schiermonnikoog verder versterkt wordt. Specifiek dient de titel ‘Mooiste plek van Nederland’ benut te worden. In het verlengde van de promotie wordt ook voorgesteld meer evenementen te organiseren en om het goede weer op Schiermonnikoog nadrukkelijker onder de aandacht te brengen door webcams.

Natuurlijk

Weldadig

Sfeervol

−

−

−


Waddeneiland

−

Toeristisch identiteit Schiermonnikoog:

22

Voorzieningen Door nagenoeg alle geïnterviewden worden voorstellen gedaan om nieuwe voorzieningen te realiseren. Regelmatig genoemde wensen zijn: golfbaan, overdekt zwembad3, overdekte speeltuin, klein theater, goed bagagevervoer systeem, kuuroord, sportcentrum, nieuwe veerdam en jachthaven. Meer café’s tot ontwikkeling brengen wordt in de workshop negatief beoordeeld. Rondom de eventuele komst van een golfbaan, het overdekte zwembad en de geplande voorziening ‘de promenade’ zijn zoals reeds eerder gesteld de meningen zeer verdeeld.

Gastvrijheid en aandacht voor de gast Was service en dienstverlening in het nabije verleden een manier om klandizie te verwerven, anno 2006 is deze dienstbaarheid ver en volgens velen te ver weggezakt. Het verdient veel aandacht om deze gastvrijheid en dienstverlening weer op een hoog niveau te brengen. Dit kan door trainingen aan ondernemers en medewerkers, maar ook door andere zaken als betere openingstijden, goed systeem van bagagevervoer, Schiermonnikoog meer uitstraling geven (uniformiteit in bewegwijzering, onderhoud infrastructuur ed.) en het aanbieden van vervoer naar het strand en speelvoorzieningen op het strand.

−

−


3 Overdekte zwembaden zijn per definitie geldverslindende voorzieningen. Het lijkt niet zinvol om deze voorziening op Schiermonnikoog in het leven te roepen, uitgezonderd als private ontwikkeling door een ondernemer.

Meer variatie in winkelaanbod en horeca In het verlengde van het vorenstaande ligt opgesloten de wens om voor het publiek op Schiermonnikoog meer variatie te bieden in het assortiment van de winkels, restaurants en andere gelegenheden.

−

Een bestemming voor korte vakantie

Tijdens de workshop ‘Toeristische Identiteit Schiermonnikoog’ is voorgesteld het begrip ‘Waddeneiland’ sowieso te gebruiken en dat aan te vullen met twee of drie andere begrippen uit de opsomming hierboven. De discussie hierover leidde tot de keuze van de volgende drie begrippen die gezamenlijk met het begrip Waddeneiland de identiteit van Schiermonnikoog zouden moeten gaan verwoorden: − Natuurlijk − Sfeervol − Dichtbij

−

3.5 Toeristische Identiteit Schiermonnikoog Een van de peilers van het toerisme op Schiermonnikoog vormt de toeristische identiteit van het eiland. Tijdens de gesprekken en verschillende workshops is uitgebreid stilgestaan bij de meningen omtrent de identiteit van Schiermonnikoog. Het blijkt niet eenvoudig om de identiteit van Schiermonnikoog, onderscheidend van andere bestemmingen helder te benoemen. Uit de vele gesprekken die zijn gevoerd kwam het navolgende palet aan begrippen meerdere malen naar voren: − Karakteristiek dorpje − Rust en ruimte − Cultuur en − Natuur kamermuziek − Nationaal Park − Kleinschalig, − Stranden nostalgisch − Actief beleven − Autoluw − Stilte − Open toegankelijke − Welstand bevolking − Maritiem verleden − ‘Hoofd leegmaken’ − Eiland

−

23

De natuur is van min of meer vergelijkbare kwaliteit met die van de andere waddeneilanden. De soortenrijkdom, de ecologische en maritieme dynamiek en de meer uitgesproken ligging in vogeltrekroutes hebben Schiermonnikoog de status en faam van ‘nationaal park’ gegeven. Daarmee onderscheidt Schiermonnikoog zich nadrukkelijk binnen de Waddeneilanden.

Natuurlijk

De drie genoemde begrippen zijn op de volgende pagina groot weergegeven. Tijdens de laatste bijeenkomst over de identiteit van Schiermonnikoog en dit eindrapport is de keuze voor deze begrippen ondersteund. Wel werd het begrip ‘weldadig’ een beetje ouderwets en niet helemaal ideaal genoemd. Hieronder volgt een korte toelichting inzake de keuze van deze drie begrippen.

In plaats daarvan is het begrip ‘weldadig’ toegevoegd in aanvulling op de uitkomsten van de workshop. De motivatie hiervoor wordt hieronder gegeven.

Het begrip ‘dichtbij’ is tijdens de workshop benoemd als een van de peilers voor de identiteit. De onderzoekers adviseren deze term niet te gebruiken omdat dit begrip vooral een wens (om de veronderstelde mentale afstand van toeristen tot Schiermonnikoog te verkleinen) verwoordt. Het is geen echt identiteitskenmerk. Wel is het nodig om bij de imagovorming van het eiland, dit aspect nadrukkelijk naar voren te laten komen.

−


Afgeleid daarvan wordt de weldaad ook teruggevonden in de kwaliteiten van diverse beeldbepalende gebouwen. En deze architectonische kwaliteit vormt op haar beurt, samen met de inrichting van het dorp, de basis voor een aangename ruimtelijke sfeer.

De weldaad komt ook voort uit de geschiedenis van Schiermonnikoog. De vroegere eigenaren hebben hun stempel gedrukt op het eiland. Daarnaast heeft de Hogere Zeevaartschool jarenlang een hoger opgeleid ‘publiek’ naar het eiland gebracht dat tot op de dag van vandaag eveneens heeft bijgedragen aan deze sfeer van weldadigheid.

In de ogen van de onderzoekers kenmerkt Schiermonnikoog zich ook door een zekere weldadigheid, uiteengelegd in verschillende soorten dimensies. Allereerst heeft het dorp Schiermonnikoog een zeer planmatige grondslag. ‘Welstand’ avant la lettre. Ofschoon de naoorlogse ontwikkelingen enigszins geweld doen aan de ruimtelijke grondslag zijn de oorspronkelijke sferen en structuren nog steeds goed waarneembaar; ook en wellicht met name voor de niets vermoedende burger.

Weldadig

Een tweede aspect is zo mogelijk nog belangrijker in de keuze voor ‘natuurlijk’ als peiler in de beschrijving van de identiteit. ‘Natuur’ als een van de kenmerkende peilers van de identiteit van Schiermonnikoog is verinnerlijkt in de gedachten van veel geïnterviewden. Het begrip werd namelijk zeer vaak naar voren gebracht tijdens de gevoerde gesprekken.

−

3.6 Dragers van de identiteit De toeristische identiteit van Schiermonnikoog is geen nieuw fenomeen. Schiermonnikoog is een bekende en bestaande bestemming met een eigen naam en faam. Daar waar gewenst kan op basis van vorenstaande keuze de identiteit van Schiermonnikoog verder worden uitgebreid. Het is zoals in hoofdstuk 2 beschreven een dynamisch begrip, weliswaar in de tijd tamelijk stabiel maar desalniettemin aan veranderingen onderhevig. Een identiteit wordt gevestigd door een voortdurend zenden van de boodschap omtrent die identiteit en daarin hebben veel partijen bedoeld én onbedoeld een rol. Navolgend wordt stilgestaan bij de drie kernbegrippen en op de wijze waarop deze begrippen kunnen worden be- en gevestigd en welke organisaties daarbij een rol spelen.

De omschreven begrippen zijn geen slogans of anderszins promotionele uitingen. Het zijn de begrippen die nader uitwerking behoeven naar beelden, teksten en logo’s waarmee promotie kan worden bedreven.

Samenhangend met het vorige begrip is het begrip ‘sfeervol’ gekozen voor de identiteit van Schiermonnikoog. De gastvrijheid van de bevolking, de cultuur(historie) waaronder de klein theaterkunsten, het autoluw zijn, de literaire, muzikale en overige culturele evenementen geven Schiermonnikoog een bijzondere en geheel eigen sfeer. En bij deze sfeer past eveneens het begrip ‘genieten’ dat door voornoemde ingrediënten een geheel eigen lading krijgt.

Sfeervol

24

2. Weldadig Opgebouwd vanuit het verleden ademt Schiermonnikoog deze kwaliteit heden ten dage nog steeds uit. Het is aan eenieder, de burgers, ondernemers en gemeente, om deze kwaliteit te houden, te koesteren en verder te ontwikkelen. Met name geldt dit voor de kwaliteiten van het dorp. Daar dient bij wijze van spreken deze subtiele weldadigheid van af te druipen zonder door te slaan naar een kunstmatige ‘gemaakte’ sfeer of openluchtmuseum. Dit betekent geen pleidooi om het moderne buiten de deur te houden. Integendeel! Echter door aandacht voor dimensioneren, maatvoering en ruimtelijke grondplan kunnen oorspronkelijke sferen verder worden versterkt.

‘Natuurlijk’ als identiteitsbegrip heeft enkele waarde wanneer bezoekers daar ook daadwerkelijk van kunnen genieten en de bijzondere pracht kunnen beleven. Binnen de marges van de natuurlijke draagkracht dienen toeristen dan ook sterk ondergedompeld te worden in de pracht van de natuur en landschap op Schiermonnikoog aanwezig.

1. Natuurlijk Schiermonnikoog heeft de titel ‘nationaal park’ reeds op zak en is in staat deze verder uit te bouwen binnen de internationale keten van bijzondere natuurlijke en landschappelijke parels. Natuurmonumenten, samen met de gemeente zijn de organisaties die hierin het voortouw dienen te nemen. Aansluiten bij en promotie via het internationale netwerk van nationale parken waaronder de Europarcs-organisatie is hierin een logische stap.


4. ‘Act of power’ In de bovengenoemde opsomming ligt het moment van bevestiging van de identiteit hoofdzakelijk op het eiland. Dat is weliswaar de basis maar niet het volledige spectrum. Schiermonnikoogse identiteit wordt ook bevestigd door uitingen in talloze media. De kracht, de herhaling en de consistentie van deze boodschappen bepalen mede het succes in het vestigen en herbevestigen van de identiteit. Daarin heeft de VVV een belangrijke rol maar daarin opereert deze organisatie niet alleen. De gemeente Schiermonnikoog, Natuurmonumenten, Rederij Wagenborg en alle ondernemers vormen eveneens

Een tweede drager van de eilandsfeer vormt Rederij Wagenborg die door de overtocht van 45 minuten een sterke bevestiging geeft van het varen van en naar een eiland. Hoe meer de overtocht lijkt op een ware boottocht, des te beter is het. Tevens kan deze boottocht gebruikt worden om het eiland en haar sfeer sterk weg te zetten.

3. Sfeervol De bevolking en de ondernemers vormen in deze de belangrijkste drager omdat zij in staat zijn om gastvrijheid daadwerkelijk inhoud te geven. Aan hen is ook de uitdaging om het sfeervolle, nostalgische en pittoreske van Schiermonnikoog verder tot ontwikkeling te brengen en te versterken. Het is ook aan burgers en ondernemers om met even veel daadkracht culturele evenementen te ontwikkelen op het gebied van muziek, kleinkunsten, theater en literatuur. Uiteraard speelt hierin ook de gemeente een rol om de randvoorwaarden te scheppen waarbinnen burgers en ondernemers actief kunnen zijn.

krachtige zo mogelijk nog sterkere partijen. Voor een stevige positionering en bevestiging van deze identiteit zullen deze partijen samen moeten werken teneinde een zo krachtig mogelijk resultaat te behalen.

25


26


4.2 Identiteit en imago Rondom het thema ‘identiteit en imago’ zijn weinig concrete suggesties gedaan, met uitzondering van een jaarrond cultureel programma, Schiermonnikoogse producten en het eiland meer autoluw maken. In

In bijlage IV zijn de resultaten van de workshop weergegeven. Daarbij zijn de ideeën en wensen voor de toekomst gecategoriseerd onder zes verschillende noemers. Deze resultaten worden hieronder bij de desbetreffende onderwerpen aangehaald.

4.1 Inleiding In dit hoofdstuk wordt op basis van de gesprekken, de workshop en eigen bevindingen een aantal aanbevelingen gedaan om verdere stappen te zetten om de gekozen identiteit van Schiermonnikoog te vestigen. In samenhang daarmee en als resultaat van de gesprekken en bijeenkomsten worden ook een aantal andere aanbevelingen gedaan die de toeristische concurrentiepositie verder kunnen versterken.

4 Aanbevelingen

− − − −

Formeer een werkgroep dat de identiteit, eventueel samen met een reclame-ontwerpbureau verder gaat

Aanbeveling 1: Verbeeld en verwoord de identiteit

Eén van de belangrijkste punten is het uitwerken van de identiteit in beelden, logo, teksten, slogans, folders, brochures, websites etc. Daarna moet er voor gezorgd worden dat deze uitwerkingen ook door individuele bedrijven intensief gebruikt gaan worden zodat ‘the act of power’ zo groot mogelijk wordt.

essentie vormt de identiteit evenwel een belangrijk fundament onder de toekomst van toerisme op Schiermonnikoog. Het onderwerp vraagt daarom wel degelijk aandacht. Naast de gemaakte suggesties dienen de volgende onderwerpen aangepakt en uitgewerkt te worden, zoals: Gastvrijheid Welstand, sfeer dorp Informatie tijdens boottocht Beleefbaar maken natuur en landschap

27

4.2 Marktontwikkeling en promotie Tijdens de gesprekken is vaak naar voren gekomen dat de promotie versterkt moet worden, dat er nieuwe marktsegmenten aangeboord moeten worden en dat er in het hele seizoen (maar vooral in voor-, na- en winterseizoen) meer toeristen naar Schiermonnikoog getrokken moeten worden. Heel concreet ziet men mogelijkheden op de Zuid-Nederlandse, Duitse en Vlaamse markt, en mogelijkheden om in het voor- en naseizoen meer 55plussers naar het eiland te trekken. De andere suggesties bieden wel perspectief, mits de promotie behoorlijk versterkt wordt. Daarvoor is in de eerste plaats ook (veel) meer budget noodzakelijk. Derhalve is het nodig om eerst met alle ondernemers gezamenlijk vast te stellen of en hoe het

uitwerken gebruikmakend van bovengenoemde suggesties. Dit zou ook kunnen plaatsvinden in samenwerking met de andere Waddeneilanden (i.c. door de Waddenfederatie in het kader van het Marketingplan voor de Waddeneilanden).

− −

− − − − −


Ga op zoek naar concrete mogelijkheden en draagvlak om het promotiebudget te verruimen; daarna een omvattend marketing- en promotieplan maken.

Aanbeveling 2: Pak promotie op

Jaarlijks wordt door diverse bedrijven gemonitord en worden cijfers verkregen over aantallen toeristen, herkomst en dergelijke. Echter, zo is ook tijdens dit project gebleken, cijfers zijn niet makkelijk te verkrijgen en het enkele onderzoek dat voorradig is geeft onvoldoende onderbouwing.

Naast de eigen promotie, en de activiteiten met Natuurmonumenten wordt de samenwerking met de andere Waddeneilanden ook gezien als een goed middel om Schiermonnikoog te promoten.

Overige zaken waarbij met het opstellen van het marketing- en promotieplan rekening gehouden zijn: visie en beleid nieuwe voorzieningen uitwerking identiteit marktontwikkelingen discussie over en keuzes maken met betrekking tot meer of minder dagtoerisme monitoring andere als gangbare promotiemiddelen, zoals evenementen, eilander producten ed.

promotiebudget fors verhoogd zou kunnen worden. Pas als daar enig zicht op is, zal er een goed marketing- en promotieplan uitgewerkt kunnen worden. Vervolgens kan er dan ook met de gemeente en andere belanghebbenden gesproken worden over mede financiering van het promotieplan.

− −

−

− −

− −

−

Andere zaken die diverse malen binnen dit thema genoemd zijn, zijn: beperking autogebruik op het eiland ruimere openingstijden winkels, VVV en bezoekerscentrum goed systeem van bagagevervoer vanaf Lauwersoog tot aan de accommodatie op Schiermonnikoog flexibelere dienstregeling Wagenborg gratis openbaar vervoer

28

Ook de samenwerking tussen ondernemers, de gemeente, Natuurmonumenten, VVV en Wagenborg komt eindelijk op gang. Een stuurgroep bestaande uit al deze partijen is opgericht. Nu is het zaak hieraan daadwerkelijk handen en voeten te geven. Om dit mogelijk te maken lijkt het noodzakelijk hiervoor iemand (een soort coördinator) aan te trekken en verantwoordelijk te maken.

Veel geïnterviewden en de deelnemers aan de workshop gaven aan dit als groot gemis te ervaren. Gelukkig heeft de SOV het initiatief genomen om hierin verandering aan te brengen. Zij heeft rond verschillende onderwerpen werkgroepen ingesteld.

4.5 Organisatie en samenwerking Opvallend voor Schiermonnikoog is dat bijna iedereen lid is van de VVV en ook veel ondernemers lid zijn van het SOV, maar dat de samenwerking verder tot voor kort maar erg mager is. Dit is jammer want de toeristische sector is bij uitstek een sector die dit flink nodig heeft (immers het toeristisch product is per definitie een breed samengesteld product) en die samenwerking juist op een eiland toch relatief eenvoudig te organiseren moet zijn.

Begin eenvoudig omdat dit thema zo veel omvattend is. Allereerst is het van belang dat ondernemers en medewerkers nut en noodzaak hiervan gaan inzien en concrete handreikingen krijgen over service en gastvrijheid. De drie eerstgenoemde project ideeën, cursussen, mystery guest en klachtenafhandeling bieden daartoe een goede en overzienbare eerste stap in de goede richting.

In samenwerking met de ondernemers, Wagenborg en wellicht andere eilanden moet een monitoringsprogramma worden opgesteld dat inzicht geeft in de diverse aspecten van het toerisme op en naar het eiland (zoals motieven, activiteiten, boekingsgedrag, waardering, herhalingsbezoek etc.).

4.4 Service en dienstverlening Onder dit item worden tal van uiteenlopende ideeën en wensen gerangschikt. Het meest belangrijke en meest genoemde is de gastvrijheid. Blijkbaar zijn velen thans niet tevreden over de geboden gastvrijheid. Dat is ernstig omdat het bedreigend is voor het imago van het eiland en het herhalingsbezoek. Er zijn verschillende mogelijkheden hieraan iets te doen. De meest voor de hand liggende zijn: cursussen gastheerschap voor ondernemers, medewerkers en andere betrokkenen; mystery guest onderzoek goede registratie en afhandeling van klachten.

Aanbeveling 4: Maak gastvrijheid de basis

Aanbeveling 3: Onderzoek

− − −


4.6 Visie en beleid De gemeente heeft het beleid voor recreatie en toerisme opgetekend in het Meerjarenplan recreatie. Momenteel leeft zowel bij de gemeente, als bij de ondernemers en de VVV de wens om een gezamenlijk gedragen visie en beleidsdocument over toerisme te ontwikkelen. Zo’n gezamenlijke visie en beleidsdocument vormt een stevige bevestiging van de zich ontwikkelende samenwerking. De visie is bovendien nodig omdat de beleidstermijn van het meerjarenplan min of meer verstreken is, de

Inventariseer welke samenwerkingsverbanden nuttig en noodzakelijk zijn; ontwikkel vervolgens een eilanddekkende toeristische organisatiestructuur, probeer deze structuur goed in te vullen met organisaties en mensen en zorg voor een goede aansturing vanuit een centraal secretariaat en voor goede terugkoppeling. De huidige initiatieven tot vernieuwing van de SOV en de oprichting van de promotiestichting sluiten hier al goed bij aan.

Aanbeveling 5: Organiseer en werk samen vanuit het welgemeende eigen belang

Versterking van de organisatiegraad en samenwerking is eigenlijk ook nodig om alle bovengenoemde aanbevelingen tot een succes te maken. Daarnaast kunnen er door een creatief samenwerkingsproces ook veel andere nog niet benoemde zaken naar boven worden gebracht en in uitvoering worden genomen. Enkele voorbeelden hiervan zijn: afspraken over openings- en sluitingstijden het regelen van (bagage) vervoer jaarrond cultureel en evenementenprogramma

− − − −

− −

Laat de gemeente het initiatief nemen om samen met ondernemers, Natuurmonumenten, VVV en andere betrokkenen een heldere toeristische visie op te stellen inclusief beleidsdocument en actieplan. Enkele belangrijke discussiepunten hierbij zijn: Versterking identiteitsbegrippen Wenselijkheid en mogelijkheid nieuwe voorzieningen (zie ook par. 4.7) Ruimtelijke kwaliteit, inrichting en welstand dorp Gebruik alternatieve energiebronnen Gastvrijheid en service Autogebruik

Aanbeveling 6: Ontwikkel gezamenlijk toeristisch beleid

Daarnaast kan en moet zo’n visie bijdragen aan het oplossen van een aantal andere knel- en discussiepunten waaronder de omvang en de exploitatie van het nieuwe bezoekerscentrumpromenadeplan, de afname van het aantal beschikbare toeristische bedden, de wens van sommige ondernemers om een overdekt zwembad te realiseren, de ontwikkeling van een golfbaan en het terugdringen van het autogebruik. Daarnaast dient de nieuwe visie een kader te bieden aan nieuwe initiatieven en voorzieningen, kan ze de marketing en promotie van het eiland richting geven en kunnen de identiteitsbegrippen verder uitgewerkt en vorm gegeven worden.

toeristische markt volop in beweging is en omdat er een groot aantal discussiepunten op tafel ligt waarover een knoop doorgehakt moet worden.

−

− − −

−

29

Niettemin kan gesteld worden dat Schiermonnikoog wel nieuwe voorzieningen nodig heeft, zeker met het oog op de veranderende marktomstandigheden en om de bezetting in voor- en naseizoen te verbeteren. De veel genoemde voorzieningen alsmede een gezondheidscentrum en variatie in verblijf en vertier zijn daarin goede suggesties. Wel moet er bij de realisatie van nieuwe voorzieningen op gelet worden dat ze passen binnen de schaal en ruimtelijke kwaliteit van het eiland.

Ook zaken als een meer en meer divers aanbod van winkels en horeca en een betere verdeling van bedden over verschillende typen accommodaties worden regelmatig genoemd. In feite willen we hier op dit moment geen concrete aanbevelingen over doen. Dit kan het beste worden beoordeeld en besloten in het kader van de visie- en beleidsontwikkeling en bij de nadere uitwerking van de identiteit.

4.7 Voorzieningen Er zijn veel ideeën genoemd en wensen geuit ten aanzien van het verder ontwikkelen van Schiermonnikoog als toeristisch bestemming. Daarbij spelen onder meer de wensen van huidige en toekomstige gebruikers een rol. Het meest genoemd werden: Slecht weer accommodaties verbeteren, waaronder de realisatie van een overdekt zwembad Nieuwe verblijfsvoorzieningen Bezoekerscentrum - promenadeplan Verbetering aankomst – verplaatsing veerdam en aanleg nieuwe jachthaven Golfbaan


4.8 Strategie De aanbevelingen vormen als het ware de strategische actiepunten voor de komende jaren. De eerste stap in deze is om te komen tot een gezamenlijke verband waarin alle geledingen direct of indirect zijn vertegenwoordigd. Dit verband is de hoeder van het ontwikkelingsproces en vanuit deze verantwoordelijkheid de start geven aan de verschillende acties zoals benoemd in dit hoofdstuk.

Voer een discussie en neem besluiten over nieuwe voorzieningen binnen het kader van visieontwikkeling, beleid, identiteit en marktontwikkeling. Realiseer daarbij dat nieuwe voorzieningen bij tijd en wijle noodzakelijk zijn. Stel heldere randvoorwaarden aan nieuwe voorzieningen.

Aanbeveling 7: Ontwikkel het product verder

30

Organisatie / functie Schrijver, Schierkenner Vereniging Natuurmonumenten Horeca ondernemer restauranthouder Medewerker bezoekerscentrum + uitbater van een eigen schelpenmuseum Voorzitter VVV Organisatie van evenementen Exploitant van een groepaccommodatie Hotelier Voorzitter van de Stichting It eilaun Oud-hoofd Basisschool Wagenborg Passagiersdiensten Directeur VVV Voorzitter Cultuurhistorische Vereniging Exploitant Eilander Balgexpres en een viszaak/cafetaria Vereniging Natuurmonumenten


Dhr. O. Overdijk

Dhr. W. van der Boor Mevr. T. Dijkstra Dhr. J. Hagen Dhr. G. Harthoorn Dhr. H. Homan Dhr. H. Koning Dhr. G. van Langen Dhr. F. Langstraat Dhr. A. Maris Dhr. T. Nijdam

Naam Dhr. J. Abrahamse Dhr. N. Altena Dhr. J.B. Bazuin Dhr. J. Blok Dhr. Th. de Boer

Bijlage 1: Geïnterviewde personen

Dhr. A. Zandt

Mevr. P. Smit Dhr. L.K. Swart Dhr. J. Visser Dhr. Th. de Vries

Dhr. K. Sikkema

Dhr. S. Schut

Naam Dhr. J. K. Schelvis

Organisatie / functie Graficus, organisator evenementen, dirigent fanfare Gepensioneerd kruidenier, oud wethouder; Ambassadeur van de Mooiste plek van Nederland Uitbater van een cafetaria en een restaurant, redacteur van de Lytje Pole Horecaondernemer Burgemeester Gemeente Schiermonnikoog Voorzitter SOV Beleidsmedewerker Gemeente Schiermonnikoog Hotelier

31

Organisatie Natuurmonumenten Horeca ondernemer Restauranthouder Medewerker bezoekerscentrum + uitbater van een eigen schelpenmuseum Voorzitter VVV Organisatie van evenementen Exploitant van een groepaccommodatie Hotelier Voorzitter van de Stichting It eilaun Wagenborg Passagiersdiensten Ondernemer detailhandel Horeca ondernemer Directeur VVV Exploitant Eilander Balgexpres en een viszaak/cafetaria Vereniging Natuurmonumenten


Dhr. O. Overdijk

Dhr. G. Harthoorn Dhr. H. Homan Dhr. G. van Langen Mevr. K. Kolstein Dhr. T. Kooy Dhr. F. Langstraat Dhr. T. Nijdam

Dhr. W. van der Boor Mevr. T. Dijkstra Dhr. J. Hagen

Naam Dhr. N. Altena Dhr. J.B. Bazuin Dhr. J. Blok Dhr. Th. de Boer

Bijlage 2: Genodigden Identiteitsconferentie

Mevr. E. Zandt

Dhr. Th. de Vries

Mevr. P. Smit Dhr. J. Visser Dhr. L.K. Swart

Dhr. K. Sikkema

Dhr. S. Schut

M. Ridder Dhr. J. K. Schelvis

Ondernemer, transportbedrijf Graficus, organisator evenementen, dirigent fanfare Gepensioneerd kruidenier, oud wethouder; Ambassadeur van de Mooiste plek van Nederland Uitbater van een cafetaria en een restaurant, redacteur van de Lytje Pole Horecaondernemer Voorzitter SOV Burgemeester Gemeente Schiermonnikoog Beleidsmedewerker Gemeente Schiermonnikoog Hotelier

32


Herngreen, R., 2002. De 8e transformatie. Over planning en regionale Identiteit. Wageningen. Blauwe Kamer in samenwerking met Uitgeverij Blauwdruk.

Ernste, H., 2005. ‘Playing Selfs’. De ontdekking van stedelijke identiteit. In: Agora, tijdschrift voor sociaalruimtelijke vraagstukken. Jaargang 21, nummer 2.

Brandt, H.P., B. Brian, J. Duijvestijn, P. Verburgt. 2005. De expressieve organisatie. Werken met Identiteit. SMO, Den Haag.

Bakker, E., et. al., 2005. Boeren op Schiermonnikoog door de eeuwen heen. Tijdschrift van de Cultuur Historische Vereniging ’t Heer en Feer’ Schiermonnikoog.

Adviesgroep Waddenzeebeleid, W. Meijer, P.C. Lodders-Elfferich, L.M.L.H.A. Hermans, 2004. Ruimte voor de Wadden.

Actiegroep De Waddeneilanden, 2001. Leader+ actieplan Waddeneilanden. Duuzaam Dynamisch

Bijlage 3: Literatuurlijst

Mellema, L., 1981. Schiermonnikoog Lytje Pole. Fryske Akademy. Nr. 438

MCB Consultancy, 2000. Marktonderzoek Schiermonnikoog. Een onderzoek naar het toerisme op Schiermonnikoog. Deel 1 en deel 2.

33

Reinders, L., 2005. Identiteit, ruimte en de emotionele logica van een post-industriële stad. In: Agora, tijdschrift voor sociaal-ruimtelijke vraagstukken. Jaargang 21, nummer 2.

Provincie Fryslân, 2002. Verrassend Fryslân, gastvrij voor toerist en recreant. Beleidsnota Recreatie en Toerisme 2002 - 2010. Leeuwarden

Provincie Fryslân, 2002. Programmakader Waddeneilanden. Projectenbureau Waddeneilanden. Leeuwarden.

Lengkeek, J., 1996. Vakantie van het leven. Over het belang van recreatie en toerisme. Amsterdam Maris, A.J., H.G. de Vries. 2003. Jacht, stroperijen en Robbenvangst. Tijdschrift van de Cultuur Historische Vereniging ’t Heer en Feer’ Schiermonnikoog.

Noordhoff, I., 2004. Zee rondom. Leven op de Waddeneilanden. Atlas.

Mommaas, H., et. al., 2000. De vrijetijdsindustrie in stad en land. Een studie naar de markt van belevenissen. SDU. Den Haag.

LaGroup, 2003. Meer dan strand en zee. Het toeristisch imago van de Nederlandse kust bij Duitse bezoekers.

Jacobs, D, I. Limpens, S. Maltha, 1995. De Nederlandse toeristische industrie. Clusterstudie met behulp van de ‘methode Porter’. TNO, Apeldoorn.


www.wadden.nl

www.waddenzee.nl

www.vvvschiermonnikoog.nl

VVV Schiermonnikoog, 2006. VVV Gids 2006 Schiermonnikoog. Eiland van rust en ruimte. Schiermonnikoog.

VNG, 2000. Geïntegreerd toeristisch beleid. Adviesmodel voor gemeenten. Groene Reeks 125. Den Haag.

Vereniging Dorpsbelang, Stichting It Eilaun en Cultuur Historische Vereniging ’t Heer en Feer’, 2005. Schiermonnikoog 2005. Almanak van een Eiland. Schiermonnikoog.

Simon, C., 2004. Ruimte voor identiteit. De productie en reproductie van streekidentiteiten in Nederland. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, Groningen.

34


Voorzieningen Overdekt zwembad Overdekte kinderspeelplaats Slechtweer voorzieningen Verplaatsing steiger Sfeervol cafe Golfbaan Fitness accommodatie Kwaliteits strandtent Plan bezoekerscentrum – promenade uitvoeren Nordic walk wandelroutes Meer diversiteit Voorzieningen kind /jeugd Voorzieningen sport / regen / cultuur Gezondheidscentrum Welness accommodatie Meer kroegen 11 9 5 4 3 3 2 2 2 1 1 1 1 1 -

Groen

Bijlage 4: Uitkomsten brainstorm

6 2 1 5 6 3 9

Rood

Identiteit & imago Meer doen met thema natuur Meer kleinschalige activiteiten Opfrissen activiteiten Milieubewuste brandstof openbaar vervoer De kroon op Nederland

Service en dienstverlening Streven naar meer gastvrijheid Meer openbare toiletten Bewegwijzering, naamborden, wat waar te vinden Autovrij i.c.m. electro verkeer Autoluw karakter versterken Versterking kwaliteit; betere prijs-kwaliteit verhouding Toegankelijkheid gehandicapten Gastheerschap Verder gastvrijheid, begin bij jezelf

7

-

4 3 -

35

Rood

3 -

10 5 5 4 4 3 2 2 1

Groen

2 1

2 2 1 1 -

11 8 2 2 2 2 1

Organisatie Meer Samenwerking, samenwerking versterken Jaaragenda Coördinator aanstellen Verbetering overleg/communicatie instanties Structuur aanbrengen in organisatie Gezamenlijk optrekken NM en ondernemers Centrale evenementen organisatie


-

3

-

-

-

Rood

9 7 5 5 5 3 3 3

-

Groen

Promotie De mooiste plek van Ned gebruiken bij promotie Evenementen organiseren Meer, andere promotie Bereikbaarheid bekend maken (xx uur rijden vanaf ..) Webcam Schiermonnikoog Uitbuiten gratis mogelijkheden Pr - promotie dame/heer full-time Regiopromotie Open huis Schiermonnikoog; landelijke dag met gratis overtocht en koffie Meer middelen genereren Geen Oerol Webcam: altijd beter weer als aan de overkant Iedere maand een thema Beleven natuur & cultuur promoten Nationaal Park gebruiken in promotie Duidelijkheid in missie en doelgroepen Weerbericht voor de Wadden

Beleid en visie Budget lange termijn Volgen ontwikkelingen en vorderingen Bevordering evenementen door gemeente

36


Projectteam De heer W. van Hooff (NL RNT) De heer Th. de Bruin (NL RNT)

Begeleidingscommisie De heer F. Langstraat (VVV Schiermonnikoog) De heer L.K. Zwart (Burgemeester Gemeente Schiermonnikoog) De heer Th. de Vries (beleidsmedewerker Gemeente Schiermonnikoog)

Datum Oktober 2006

Titel van het project: Toeristische Identiteit Schiermonnikoog

Opdrachtgevers VVV Schiermonnikoog Gemeente Schiermonnikoog Plattelandsprojecten Friesland

Colofon

Th. de Bruin d’Almarasweg 143 6525 DV NIJMEGEN T.: 024 355 5985 F.: 024 355 5897 E.: [email protected]

© NL RNT Niets uit dit rapport of bijbehorende tekeningen mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt op welke wijze dan ook zonder schriftelijke vermelding van de Gemeente Schiermonnikoog en NL RNT, noch mag het zonder bronvermelding worden gebruikt voor enig ander doel dan waarvoor het is vervaardigd.

NL RNT W. van Hooff Parkstraat 1b 4847 SM BREDA T.: 076-533 5531 F.: 076-533 5631 E.: [email protected] W.: www.nlrnt.nl

37

Toeristische Identiteit Schiermonnikoog

Recommend Documents