Toeristisch Recreatief Ontwikkelperspectief Wateropgave Uffelte - Ruinen. Definitief

Toeristisch Recreatief Ontwikkelperspectief Wateropgave Uffelte - Ruinen

Definitief

Opdrachtgever: Rapportnummer: Datum vrijgave: Vrijgave: Goedkeuring:

Recreatieschap Drenthe 22 juli 2011 Ing. G. Kalkman Ing. F.J.M. Latjes

………geeft u de ruimte!

Recreatieschap Drenthe Toeristisch Recreatief Ontwikkelperspectief Wateropgave Uffelte-Ruinen

Blad 2 van 46 22 juli 2011 Versie 00

INHOUDSOPGAVE 1

INLEIDING ...................................................................................................................... 4

2

GEBIEDSBESCHRIJVING .................................................................................................. 6

3 3.1 3.2 3.3

INVENTARISEREN ........................................................................................................... 9 Rijksbeleid ........................................................................................................................... 9 Provinciaal beleid................................................................................................................ 9 Gemeentelijk beleid ............................................................................................................ 9 3.3.1 Gemeente Westerveld ............................................................................................ 9 3.3.2 Gemeente De Wolden .......................................................................................... 10 Waterschap ....................................................................................................................... 10 Overige relevante visies en beleidsuitgangspunten ......................................................... 11 3.5.1 Interpretation Zuidwest Drenthe en de Drentse Hooglanden .............................. 11 3.5.2 Visiedocument “Project Ruinen” .......................................................................... 11

3.4 3.5

4 4.1 4.2 4.3

CIJFERS EN TRENDS ...................................................................................................... 12 Trends ............................................................................................................................... 12 4.1.1 Kenniscentrum Recreatie...................................................................................... 12 Cijfers ................................................................................................................................ 13 Wateropgave .................................................................................................................... 13

5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

CREATIVITEIT ............................................................................................................... 14 Interviews ......................................................................................................................... 14 Versterken beleving .......................................................................................................... 14 Waterrecreatie ................................................................................................................. 15 Landgebonden recreatie ................................................................................................... 15 Versterken verbindingen .................................................................................................. 15 Kansen in relatie tot scenario’s wateropgave (SWOT) ..................................................... 16 5.6.1 Wat als we niets doen? ........................................................................................ 16 5.6.2 Eigen regenwater vasthouden in natuur 30%, restopgaaf in landbouwomgeving 16 5.6.3 Regionale berging direct langs Oude Vaart/Wold Aa .......................................... 17 5.6.4 Water vasthouden en inlaten vanuit Oude Vaart in bestaande natuurgebieden. 17 5.6.5 Meer vasthouden in de beekdalen dan huidige verwachting............................... 18

6 6.1 6.2 6.3

CONCRETE PROJECTEN ................................................................................................ 19 Projecten in het zoekgebied ............................................................................................. 19 Projecten in de Gemeente De Wolden ............................................................................. 20 Projecten in de Gemeente Westerveld ............................................................................ 21

7 7.1

VISUALISATIE ............................................................................................................... 23 Toelichting op de kaart ..................................................................................................... 23

8 8.1 8.2 8.3 8.4

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN ............................................................................... 24 Conclusies ......................................................................................................................... 24 Aanbevelingen .................................................................................................................. 25 Advies ............................................................................................................................... 26 Tot Slot .............................................................................................................................. 27

9 9.1 9.2 9.3

BIJLAGE BELEID ............................................................................................................ 29 Rijksbeleid ......................................................................................................................... 29 Provinciaal beleid.............................................................................................................. 30 Gemeentelijk beleid .......................................................................................................... 33

Projectnummer 20.061 Documentnummer 20 061_recreatievisie 110722.11



9.4 9.5

9.3.1 Gemeente Westerveld .......................................................................................... 33 9.3.2 Gemeente De Wolden .......................................................................................... 37 Waterschap ....................................................................................................................... 41 Overige relevante visies en beleidsuitgangspunten ......................................................... 43 9.5.1 Interpretation Zuidwest Drenthe en de Drentse Hooglanden .............................. 43 9.5.2 Visiedocument “Project Ruinen” .......................................................................... 44

10

BIJLAGE KAARTBEELD .................................................................................................. 46


Recreatieschap Drenthe

Blad 4 van 46

Toeristisch Recreatief Ontwikkelperspectief Wateropgave Uffelte-Ruinen

1

22 juli 2011 Versie 00

Inleiding In het kader van de bestuursovereenkomst tussen Provincie Drenthe, Waterschap Reest en Wieden, Gemeente Westerveld en de Gemeente De Wolden, heeft het Recreatieschap Drenthe aan ProCensus gevraagd een Toeristisch-Recreatief Ontwikkelperspectief (verder te noemen: TROP) op te stellen voor het gebied Uffelte-Ruinen. Deze dient inzicht te geven in de kansen en mogelijkheden voor de toeristisch-recreatieve sector in dit gebied versus de e wateropgave die in het gebied ligt in het kader van het Waterbeleid 21 eeuw. Achtergrond Ruimte voor water “Na het hoge water van 1993 en 1995 en de wateroverlast in de jaren daarna, werd het duidelijk dat Nederland anders met water om moet gaan. Het klimaat verandert en dit heeft veel gevolgen: er komen korte maar hevige regenbuien, meer smeltwater dat via de rivieren ons land binnenkomt, en de zeespiegel stijgt. Om te voorkomen dat dit meer wateroverlast geeft, hebben het Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen het Waterbeleid 21ste Eeuw ontwikkeld. Dit beleid springt in op het veranderende klimaat en de wateroverlast die daarvan het gevolg kan zijn, als er niks gebeurt. Water moet de ruimte krijgen, voordat het die ruimte zelf neemt. Dat is de kern van het Waterbeleid 21ste eeuw. Dit betekent dat er nu al maatregelen worden genomen om overlast in de toekomst te voorkomen. In het landschap en in de stad moet meer ruimte gemaakt worden om water op te slaan, bijvoorbeeld door het aanleggen van vijvers in woonwijken.” Bron: www.Rijkswaterstaat.nl e

In het kader van het Waterbeleid 21 eeuw moet in het gebied Uffelte-Ruinen een wateropgave worden gerealiseerd. Een aantal partijen hebben hiertoe ingezet op een gezamenlijke bestuursovereenkomst, te weten : Provincie Drenthe; Waterschap Reest en Wieden; Gemeente Westerveld; Gemeente De Wolden. Uitgangspunt van deze bestuursovereenkomst is dat deze wateropgave niet op zichzelf beschouwd wordt, maar gebiedsgericht opgepakt wordt met kansen voor diverse sociaaleconomische ontwikkelingen zoals landbouw, recreatie & toerisme en natuurontwikkeling. De bestuursovereenkomst is inmiddels ondertekend door de vier genoemde partijen. Recreatieschap Drenthe – Mission Statement ‘Wij willen graag dat iedere Drent en zoveel mogelijk mensen van buiten Drenthe, op een aantrekkelijke, aangename en veilige wijze kunnen genieten en ontspannen. Hierbij staat het beleven van de kernwaarden rust, ruimte en gastvrijheid in relatie tot de gebiedsspecifieke cultuur en natuur voorop. Vanuit een bovenlokaal perspectief adviseren, stimuleren, initiëren en faciliteren wij recreatief/toeristische ontwikkelingen. Dat willen we doen in goede samenwerking met anderen en op een betrokken, creatieve, marktgerichte en efficiënte manier’.




Vanuit deze missie heeft het Recreatieschap Drenthe besloten om in het kader van de genoemde bestuursovereenkomst een ontwikkelperspectief op te laten stellen die de kansen en bedreigingen voor het gebied in beeld moet brengen, met de nadruk op het behoud en versterking van de toeristische - recreatieve sector. Scope Deze visie is voornamelijk gestoeld op bureaustudie en interviews met het ‘veld’. Er zijn vele instanties en centra die zich bezighouden met recreatie en toerisme. We hebben ons zowel in de interviews, als in het beschouwen van documenten trachten te beperken tot de meest relevante informatie. Leeswijzer Na de aanleiding en achtergronden van de studie in hoofdstuk 1 volgt in hoofdstuk 2 een beschrijving van het gebied. In hoofdstuk 3 wordt het beleid geanalyseerd waarna in hoofdstuk 4 de cijfers en trends naar voren komen. Hoofdstuk 5 omvat de creativiteit in de vorm van kansen en mogelijkheden en de daaraan gekoppelde analyse. Concrete projecten worden beschreven in hoofdstuk 6. De visualisatie staat beschreven in hoofdstuk 7. De conclusies en aanbevelingen zijn verwoord in hoofdstuk 8.



2


Gebiedsbeschrijving Het plangebied

Het plangebied voor het opstellen van het TROP Uffelte-Ruinen ligt binnen bovenstaande rode lijn en wordt globaal begrens door Uffelte aan de noordzijde, Ruinen aan de oostzijde, Ruinerwold aan de zuidzijde en Havelte aan de westzijde. Ook liggen een drietal natuurgebieden direct buiten de contour van het plangebied, te weten het Nationaal Park Dwingelderveld ten noordoosten, het Holtingerveld ten Noordwesten en het gebied rondom de Gijsselterkoelen in het zuidoosten. In het noordelijk deel van het plangebied ligt het landgoed de Rheebruggen. Het noordoostelijk deel van het plangebied kenmerkt zich door een esdorpenlandschap. Het zuidelijk deel is te omschrijven als een slagenlandschap met lintdorpen en kenmerkt zich grotendeels door open weilanden en agrarische bedrijfsvoeringen. Aan de binnenzijde van de westelijke grens van het plangebied bevinden zich twee watergangen, te weten de Drentse Hoofdvaart en de Oude Vaart/Beilervaart. Wat opvalt aan met name de Drentse Hoofdvaart is dat er binnen het zoekgebied slechts 4 locaties zijn waar men over de Vaart kan gaan, dat zijn er twee bij Uffelte, één ten zuiden van Havelte en één nabij Veendijk.




Situering landgoed de Rheebruggen

‘Het Landgoed Rheebruggen bij Uffelte ligt op een keileem- en zandopduiking omringd door uitgestrekte vochtige groenlanden. De aantrekkelijke beslotenheid van het landgoed contrasteert sterk met de weidse openheid van het omliggende agrarische gebied’ Bron: Het Drentse Landschap

Uffelte is een esdorp met veel karakteristieke Saksische boerderijen. Na de Tweede Wereldoorlog is het uitgebreid met nieuwbouw. Het is een zeer toeristisch dorp, hoewel de meeste voorzieningen in het buurdorp Havelte te vinden zijn. Bezienswaardig is, naast de boerderijen, onder meer de Nederlands Hervormde kapel uit 1910. Havelte is een esdorp in het zuidwesten van de provincie. Tot 1 januari 1998 was Havelte een zelfstandige gemeente. Het dorp telde in 2009 3.160 inwoners. Havelte heeft een brink en een dorpsplein met als bijnaam de Parel van Drenthe. Ruinen is een brinkdorp met 2.710 inwoners. Het dorp heeft van oudsher een agrarisch karakter (veeteelt en akkerbouw). De Drentsche Hoofdvaart (soms: Drentse Hoofdvaart) is het verbindingskanaal van het Meppelerdiep en de Reest in Meppel naar het Noord-Willemskanaal bij Assen, in de Nederlandse provincie Drenthe. Voor meer dan de helft van zijn lengte bevindt zich aan beide zijden van het kanaal lintbebouwing van het dorp Smilde. Het kanaal vervult een belangrijke afwateringsfunctie voor het hooggelegen middengedeelte van de provincie Drenthe. Het kanaal werd in de 19e eeuw gebruikt voor het vervoer van turf, passagiers, voedsel en alles wat de bevolking nodig had. Dit ging door tot ver in de 20e eeuw. Het werd ook gebruikt voor het vervoer van bouwmaterialen, suikerbieten, aardappelen, meel. De laatste 20 à 30 jaar is het gebruik verschoven naar de pleziervaart.




De Beilerstroom/Oude Vaart is een gekanaliseerd Nederlands riviertje dat ontspringt op het Drents Plateau en dat in Meppel uitmondt in de Meppelerdiep. De Beilerstroom heeft zijn oorsprong op het Drents Plateau tussen Orvelte en Westerbork. Bij Westerbork heet het riviertje de Westerborker stroom en krijgt vervolgens voor Beilen als naam de Beilerstroom. In de buurt van Dwingeloo wordt de naam de Dwingelerstroom gebruikt. Ten zuiden van Dieverbrug buigt het riviertje naar het zuiden en heeft dan als naam de Oude Vaart of de Oude Smildervaart. Om inzichtelijk te krijgen welke bedrijven in het plangebied aanwezig zijn is een overzichtskaart gemaakt waarop de verschillende ondernemers zijn aangegeven. Hierbij is een onderscheid gemaakt in verblijfsrecreatie, dagrecreatie, horeca en musea/cultuur. Ook zijn de natuurgebieden en waterrecreatieplaatsen aangegeven. De kaart is klein weergegeven in hoofdstuk 7 en groot als bijlage bijgevoegd.



3


Inventariseren In het kader van deze visie is het van belang de verschillende beleidsuitgangspunten te inventariseren en de relaties en mogelijkheden met het plangebied aan te geven. In de bijlage is een uitgebreide samenvatting van het Rijks-, provinciaal, gemeentelijk en waterschapsbeleid te vinden. In dit hoofdstuk de conclusies en de doorwerking naar het plangebied beschreven.

3.1

Rijksbeleid Conclusie: het Rijk hecht waarde aan een stabiele toeristisch-recreatieve sector in met name het landelijk gebied. Er moet ruimte zijn voor ontwikkeling van de sector. Doorwerking naar het plangebied: het gehele plangebied is als landelijk gebied te omschrijven. Als er behoefte is aan nieuwe vormen van recreatie kan dat op een positieve grondhouding rekenen vanuit het Rijksbeleid bezien.

3.2

Provinciaal beleid Conclusie: de provincie erkent het belang van recreatie en toerisme binnen Drenthe, mits er sprake is van een zorgvuldige inpassing in het landschap, wordt er ruimte geboden aan uitbreiding en kwaliteitsverbetering. Doorwerking naar het plangebied: mits er voldoende zorg is voor een gedegen inpassing zijn er voldoende mogelijkheden voor ontwikkelingen in de toeristisch – recreatieve sector. Dit geldt voor zowel de bestaande ondernemers als ook voor ondernemers die iets nieuws willen beginnen. Binnen het plangebied kan het goed zijn om bij nieuwe ontwikkelingen vooral in te spelen op ‘Promotie’ en ‘Beleving’, het gebied is vooral agrarisch ingericht. Laat de recreant meer nog dan nu het agrarische beleven en (laten) gaan waarderen, verkoop van agrarische producten aan huis, kamperen bij de boer, educatie over het boerenbedrijf. Dit vormt dan ook geen aantasting van de kernkwaliteit van het gebied. Het provinciaalbeleid zou in het geval van het zoekgebied moeten worden uitgebreid met de koppeling van deze uitgangspunten aan de beleving op het gebied van recreatie zowel op land als water, als mede het versterken van de verbindingen.

3.3

Gemeentelijk beleid

3.3.1

Gemeente Westerveld Conclusie: de sector Toerisme en Recreatie is een zeer belangrijke economische peiler binnen de gemeente. De gemeente biedt de recreant een zeer breed pallet van mogelijkheden om het vertier te zoeken. Naar verwachting gaat het recreatiepatroon als gevolg van meerdere maatschappelijke ontwikkelingen verschuiven naar cultuurtoerisme, beleving en beweging en een nog gevarieerder aanbod. Doorwerking naar het plangebied: binnen het plangebied zijn veel agrariërs gevestigd. Hier liggen in onze beleving nog veel kansen om de recreant te voorzien van het aanvullende aanbod. Nog meer verkoop van streekproducten, educatie over het agrarisch gebied, kamperen bij de boer, maar wellicht ook activiteiten als paardrijden, boerengolf, maïsdoolhoven kunnen hierin een bijdrage leveren. Het voordeel van het



Blad 10 van 46



plangebied is dat er nog voldoende ruimte is om te ontwikkelen. Ook bijvoorbeeld een recreatieplas met daarbij diverse outdoor-recreatiemogelijkheden kan hier ontwikkeld worden. 3.3.2

Gemeente De Wolden Conclusie beleid gemeente De Wolden: samenvattend geldt dat een grotere schaalgrootte van activiteiten nodig is om recreatie als volwaardige ‘banenmotor’ te behouden en om de reguliere voorzieningen in de dorpen in stand te kunnen houden. Het beleid richt zich op meer dagattracties, betere en meer overnachtingaccommodaties, seizoensverlenging en promotie. Zorgtoerisme en paardensport zijn de specifieke sectoren waar de recreatie zich op richt. Doorwerking naar het plangebied: de gemeente De Wolden wil extra mogelijkheden bieden voor het recreatief medegebruik van actieve agrarische bedrijven als ook meer mogelijkheden voor hergebruik van vrijkomende agrarische bedrijven. Hier kunnen dan meer overnachtingsmogelijkheden gecreëerd worden. Ook het realiseren van voorzieningen die zich richten op de paardenbranche worden omarmd. De kansen voor het plangebied kunnen met name tot uiting komen door ondernemers die kansen zien in de (vrijkomende) agrarische bebouwing te voorzien van nieuwe, op de recreatie gerichte, voorzieningen.

3.4

Waterschap Het Waterschap ziet het thema “Recreëren en beleven van water” als middel om invulling te geven aan het benadrukken van de leuke kanten van water. De gemeenten en het waterschap faciliteren en enthousiasmeren recreatie op en langs het water. Recreatiemogelijkheden worden benut bij bijvoorbeeld herinrichtingprojecten van waterlopen. Wateropgave Uffelte-Ruinen Voor de wateropgave in het genoemde gebied heeft het waterschap een aantal waterscenario’s ontwikkeld te weten: 1. 2.

3. 4. 5.

Wat als we niets doen? Eigen regenwater vasthouden in natuur 30%, restopgaaf in landbouwomgeving a. 20 mm vasthouden in landbouw b. 70 mm vasthouden in landbouw c. 170 mm vasthouden in landbouw Regionale berging direct langs Oude Vaart/Wold Aa Water vasthouden en inlaten vanuit Oude Vaart in bestaande natuurgebieden. Meer vasthouden in de beekdalen dan huidige verwachting

De scenario’s zullen betrokken worden bij het ontwikkeling van de visie (zie hoofdstuk 5).



3.5

Overige relevante visies en beleidsuitgangspunten

3.5.1

Interpretation Zuidwest Drenthe en de Drentse Hooglanden


Het rapport geeft middels sleutelervaringen, imago en beleving een visie op de belevingswereld van de huidige en toekomstige gasten. Het gebied wordt gekenmerkt als rijk aan landschappen, overgangen, cultuurhistorie en invloed vanuit het westen, maar ook rijk aan rust en onthaasting. Om aan de behoeften van (toekomstige) gasten te voldoen is een mix van middelen, voorzieningen, producten, arrangementen en communicatie nodig. Er is dus een hele kist met gespecialiseerde gereedschappen nodig. Deze gereedschappen moeten voldoen aan minstens één maar liefst aan meerdere van de volgende eigenschappen: Ze hebben betrekking op de essentie, maken die duidelijk; Passen binnen het imago en de uitstraling van het gebied; Voorzien in een behoefte van een bepaalde bezoekfase; Ze vertolken één of meer van de boodschappen uit de interpretatie matrix; Ze maken het mogelijk een sleutelervaring te beleven met het hoofd, hart en/of handen. De resultaten van het “Interpretation” rapport kunnen worden gebruikt als ‘inspiratiebron’ voor de ideeën welke in het gebied van de wateropgave worden bedacht. 3.5.2

Visiedocument “Project Ruinen” Het visiedocument Ruinen voorziet in een aanpak van het centrumgebied en de Poort van het Dwingelerveld. De visie geeft ingrediënten die gebruikt kunnen worden bij het koppelen van recreatieve en toeristische voorzieningen in het zoekgebied aan ontwikkelingen in de directe nabijheid.



4

Cijfers en trends

4.1

Trends

4.1.1

Kenniscentrum Recreatie


Het Kenniscentrum Recreatie is een instituut dat onder andere de monitor “vrije tijd en toerisme” beheert. Hieruit komen een aantal trends naar voren Vergrijzing Het aandeel ouderen stijgt de komende tijd flink en bereikt zijn hoogtepunt over 30 jaar. Rond 2038 is 24% van de bevolking 65 jaar of ouder. Ouderen zijn daardoor een steeds omvangrijkere doelgroep voor recreatie, met relatief veel tijd en geld. Door de vergrijzing neemt het aantal alleenstaanden toe. Hieraan gerelateerd stijgt het aantal huishoudens met 1 miljoen naar 8,1 miljoen in 2030. De gemiddelde huishoudengrootte daalt van 2,3 personen in 2006 tot 2,1 personen in 2030. Ondanks het groeiende aantal alleenstaanden lijkt de traditionele individualisering op een einde te lopen. Het groepsgevoel komt weer terug. Toename aantal allochtonen Verwacht wordt dat de allochtone bevolking zal stijgen van 3,1 miljoen in 2004 naar 4,2 miljoen in 2030. De allochtone bevolking recreëert graag buiten in parken vooral dichtbij huis. Vrijetijdsbesteding is bij de allochtone bevolking meer familie- en groepgeoriënteerd, minder divers en minder mobiel dan bij de autochtone bevolking. De tendens is dat het vrijetijdsgedrag van allochtonen steeds meer gaat lijken op het vrijetijdsgedrag van autochtonen. Hoe deze ontwikkeling er precies uitziet en hoe snel dat gaat, is moeilijk te voorspellen. Digitalisering De digitalisering heeft verschillende gevolgen voor de vraag naar recreatie. Nieuwe technologieën bieden volop mogelijkheden om in te spelen op de beleveniseconomie. De moderne recreant wil steeds vaker zelf zijn tocht samenstellen op basis van eigen voorkeuren. De digitale recreatieve infrastructuur zal zodanig moeten worden opgezet dat recreanten een uitstapje op maat kunnen samenstellen. Vraag naar kwaliteit neemt toe In de afgelopen jaren steeg het aantal vrijetijdsactiviteiten waarin de gemiddelde Nederlander deelneemt, terwijl de gemiddelde bestede tijd per vrijetijdsactiviteit in dezelfde periode daalde. De verwachtingen ten aanzien van vrije tijd liggen hoger. De schaarse beschikbare vrije tijd moet zo optimaal mogelijk ingevuld worden. De vraag naar kwaliteit zal daardoor toenemen. Ook de behoefte aan comfort en luxe neemt toe, vooral onder de oudere doelgroep, maar ook aan rust en eenvoud. Verder bestaat er behoefte aan kleinschaligheid en authenticiteit. Recreant zapt Recreanten zappen van de ene beleving naar de andere. De ene keer wil de recreant volledig opgaan in een andere wereld en struinen door de wildernis en de andere keer zoekt hij het amusement op in een leisurepark. Niet iedereen neemt deel in het versnellingsproces. Deze recreanten zijn op zoek naar een meer natuurlijke, realistische, authentieke, spirituele, vriendelijke, duurzame, sociale en gezonde ervaring. De ene consument is de andere niet. Eenzelfde gebeurtenis kan door mensen zeer verschillend beleefd worden, afhankelijk van karakter, kennis, ervaring, leeftijd e.d. Recreanten willen een ervaring die bij hun leefstijl past.




Divers gebruik recreatielandschap Het landschap ontwikkelt zich tot een recreatielandschap dat de grondslag is van vele interpretaties door vele recreanten die allemaal hun eigen verhaal hebben of willen hebben over dat landschap. Kwaliteit, variatie, recreatie op maat en vernieuwing zullen steeds belangrijker worden. Een doelgroepenbenadering is hierbij van belang.

4.2

Cijfers De vraag- en aanbodzijde van de toeristisch-recreatieve sector in Noord-Nederland wordt jaarlijks in kaart gebracht. De resultaten worden gepubliceerd in het rapport ‘Toerisme in Cijfers’. In dit rapport vindt men onder meer gegevens over het aantal overnachtingen, de werkgelegenheid, bezoekersaantallen van dagattracties en toeristische bestedingen. Het Instituut Service Management, het dienstencentrum van de Stenden hogeschool, voert het onderzoek uit. Dit gebeurt in opdracht van de provincies Groningen, Friesland en Drenthe. Zij zijn verenigd in het samenwerkingsverband Toerdata Noord. Monitor Vrije tijd en toerisme De monitor vrije tijd en toerisme maakt actuele en betrouwbare data over recreatie, toerisme en vrije tijd in Nederland snel en makkelijk toegankelijk. Alle informatie staat nu bij elkaar op één website. Ook biedt de monitor de mogelijkheid verbanden te leggen en vergelijkingen te maken. De monitor verbetert en vergemakkelijkt de besluitvorming over recreatie, toerisme en vrije tijd. Alle benodigde informatie staat bij elkaar en er is geen discussie meer nodig of de feiten wel kloppen. Ondernemers kunnen daardoor beter ontwikkelen en vernieuwen; overheden sneller de juiste beslissingen nemen; en recreantenorganisaties beter hun belangen behartigen. De monitor vrije tijd en toerisme is ontwikkeld door het Kenniscentrum Recreatie met subsidie van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I). Bij de uitbouw werkt het Kenniscentrum Recreatie samen met andere partijen.

4.3

Wateropgave Voor het zoekgebied van de wateropgave geldt dat ook in dit gebied het aantal overnachtingen afneemt. Het aanbod aan recreatieve voorzieningen sluit niet meer aan op de vraag. Om deze neerwaartse spiraal om te keren kan de recreatieve benutting van de wateropgave zeker helpen. Een aantal ondernemers heeft grote plannen met ontwikkelingen in en om het zoekgebied. Het toevoegen van watergebonden recreatie zal wellicht leiden tot nieuwe impulsen en een grotere kans op succes. Het is goed om samen met de ondernemers de plannen te toetsen aan de mogelijkheden die een uitwerking van de wateropgave heeft. Elders in deze rapportage zijn concrete projecten genoemd.



5

Creativiteit

5.1

Interviews


Met vertegenwoordigers van een groot aantal steakholders in het gebied zijn gesprekken gevoerd zoals: Provincie Drenthe Recron Camping “De Blauwe Haan” Zorgboerderij en Camping D’Olde Kamp De Wiltzangh De Groene Hof In deze interviews is uitgebreid stil gestaan bij de kansen en bedreigingen voor het gebied wanneer de wateropgave wordt gerealiseerd. Over het algemeen zag men meer kansen dan bedreigingen, mits er een goede communicatie en afstemming plaatsvindt tussen de verschillende partijen. Het aansluiten bij de verschillende beleidsuitgangspunten voor het gebied heeft een grote voorkeur. Opvallend hierbij is dat de verschillende beleidsnotities allen uitgaan van een sterke ontwikkeling van recreatie en toerisme in het gebied. De ideeën en wensen welke tijdens de interviews en vele gesprekken naar voren zijn gekomen kunnen worden samengevat in vier groepen Versterken beleving Waterrecreatie Landgebonden recreatie Versterken verbindingen

5.2

Versterken beleving In z’n algemeenheid kan worden gesteld dat de beleving binnen het gebied moet worden versterkt. Dit kan zowel in de sfeer van waterrecreatie, landgebonden recreatie als verbindingen zijn. Bijvoorbeeld: Thematische benadering Bij de koppeling van recreatie direct aan de wateropgave kan ervoor worden gekozen de inrichting te koppelen aan een bepaald thema. Op basis van dit thema kunnen alle voorzieningen worden ingericht. Bijvoorbeeld: gedacht kan worden aan het thema Cultuurhistorie of Water. De voorzieningen dienen in dit geval een relatie te hebben met dit thema. Ook kan bij de inrichting juist worden ingezoomd op een bepaalde doelgroep. Outdooractiviteiten hebben een andere doelgroep dan bijvoorbeeld voorzieningen voor 30plussers. Voor deze laatste groep zijn voorzieningen nodig die passen bij de recreatiebehoefte. Gedacht kan worden aan voorzieningen die geschikt zijn voor gezinnen met (kleine) kinderen. Propaganda langs de weg Hierbij kan worden gedacht aan het plaatsen van informatieborden, verwijzing naar recreatieve voorzieningen etc.



5.3


Waterrecreatie De mate waarin waterrecreatie een plaats vindt in de realisatie van de wateropgave, wordt bepaald door de wijze waarop de wateropgave wordt ingericht. Er zijn vele ideeën en wensen op dit gebied. Als belangrijkste kunnen worden genoemd: Zwemmogelijkheden Een recreatieplas met strand wordt momenteel gemist. Een dergelijke voorziening is zeker uitvoerbaar Viswater Waterberging zou kunnen worden gekoppeld aan viswater. Hieraan is een sterke behoefte Watersport Bij de inrichting van het gebied kan rekening worden gehouden met het maken van voorzieningen ten behoeve van kanoën en andere in het gebied toepasbare watersporten.

5.4

Landgebonden recreatie Los van de te realiseren waterberging kunnen er ontwikkelingen worden gestart die de recreatie in het gebied kunnen versterken. De voorzieningen zouden ook zonder de waterberging kunnen worden gerealiseerd. Bedrijvigheid Het stimuleren van bedrijvigheid in de regio op het gebied van recreatie biedt kansen. Middels samenwerking kunnen (kleinschalige) bedrijven het toerisme bevorderen door onderling elkaar te promoten en samen diverse activiteiten te bundelen. Voorbeelden o Verkooppunten streekproducten o Horeca langs fietsroutes o Ambachtelijke productontwikkeling o Musea Wandelknooppuntensysteem

5.5

Versterken verbindingen Het zoekgebied voor de waterberging ligt middenin diverse toeristisch recreatieve plaatsen en elementen. Genoemd kunnen worden het NP Drents-Friese Woud, NP Dwingelerveld en Holtingerveld, Het versterken van verbindingen tussen deze gebieden via het zoekgebied is mogelijk op verschillende onderdelen zoals bijvoorbeeld: Ruitersport: voorzieningen als ruiterpaden kunnen worden aangelegd Versterken waterverbinding Uffelte Ruinen Benutten schouwpaden voor recreatief medegebruik Fietsverbindingen: fietspaden kunnen worden geïntegreerd in de aan te leggen waterberging. Daarnaast kunnen de fietsroutes ook zonder de waterberging worden aangelegd. GPS routes: binnen het gebied kunnen GPS routes worden uitgezet welke een relatie hebben met het gebied en passen in een bepaald thema. Het digitale tijdperk biedt hierin onbegrensde mogelijkheden.



Blad 16 van 46

Toeristisch Recreatief Ontwikkelperspectief

22 juli 2011

Wateropgave Uffelte-Ruinen

5.6

Versie 00

Kansen in relatie tot scenario’s wateropgave (SWOT) De kansen en wensen vanuit het gebied zijn geprojecteerd op de verschillende scenario’s.

5.6.1

Wat als we niets doen? Als er in het gebied geen voorzieningen voor de noodzakelijke waterberging wordt getroffen zal dit leiden tot wateroverlast in het gebied. SWOT Als we niets doen Sterkte Voor de recreatie is er geen echt sterke kant. De bestaande “land” voorzieningen kunnen worden uitgebreid echter er is geen meerwaarde gekoppeld aan water. Zwakte Geen watergerelateerde mogelijkheden.

5.6.2

Kans Kansen op het uitbreiden van bestaande voorzieningen. De beleving van het gebied kan worden versterkt. Bedreiging De wens om het gebied aantrekkelijker te maken is moeilijk. De realisatie van waterberging biedt meer kansen.

Scenario

waterrecreatie

landgebonden

Nietsdoen

----

++

Verbinding realiseren ++

Beleving versterken ++

Eigen regenwater vasthouden in natuur 30%, restopgaaf in landbouwomgeving Dit scenario maakt het doen van ingrepen in de omgeving noodzakelijk. Wat betreft de toeristisch recreatieve component biedt dit volop kansen SWOT Regenwater vasthouden in natuur en landbouw Sterkte Kans Er zijn mogelijkheden om het gebied zodanig in Kansen op het uitbreiden van bestaande te richten dat er watergebonden activiteiten voorzieningen en de aanleg van nieuwe. ontstaan. Zwakte Bedreiging De keuze van de mogelijkheden in relatie tot Zijn de natuurorganisaties en natuur –en of landbouw is een lastige. Het landbouworganisaties bereid na te denken heeft voornamelijk te maken met de wijze over toevoeging van toeristisch en recreatieve waarop de opgave wordt gerealiseerd. elementen in het gebied.

Scenario Bergen in landbouw

natuur

en

waterrecreatie

landgebonden

++

++



Beleving versterken +++


Blad 17 van 46


22 juli 2011


5.6.3

Versie 00

Regionale berging direct langs Oude Vaart/Wold Aa In dit scenario zullen de watergebonden activiteiten zich vooral concentreren op het betreffende gebied direct langs de Oude Vaart/Wold Aa. Daarnaast kunnen de oevers worden benut voor landgebonden activiteiten als strand, fiets en wandelpaden over de kaden etc. In het zoekgebied zelf zullen de mogelijkheden voor toeristisch recreatieve elementen worden beperkt tot upgrading van bestaande activiteiten. SWOT Regionale waterberging direct langs de Oude Vaart/Wold Aa Sterkte Kans Er zijn mogelijkheden om het gebied zodanig in Er liggen grote kansen voor kwalitatief te richten dat er watergebonden activiteiten hoogwaardige watergebonden activiteiten ontstaan. Ook landgebonden voorzieningen zonder dat er problemen zullen ontstaan met kunnen worden aangelegd. In het achterland de functies landbouw en natuur in het kunnen binnen de bestaande grenzen achterliggende gebied. activiteiten worden uitgebreid. Zwakte Bedreiging De watergebonden activiteiten zijn beperkt tot Concentratie van recreatie en toerisme langs het gebied direct langs het water. De overige het water. Voorkomen moet worden dat het voorzieningen dienen in het achterliggende achterland wordt vergeten. gebied plaats te vinden.

5.6.4

Scenario

waterrecreatie

landgebonden

Water vasthouden langs Oude Vaart/Wold Aa

++++

++++

Verbinding realiseren ++++

Beleving versterken ++++

Water vasthouden en inlaten vanuit Oude Vaart in bestaande natuurgebieden. Dit scenario wordt ook wel het “graaf een gat” scenario genoemd. Het overtollige water wordt ingelaten in bestaande natuurgebieden. Dit biedt kansen voor toerisme en recreatie. SWOT Water inlaten in natuurgebieden Sterkte Het “grote gat graven” geeft mogelijkheden tot watergebonden recreatie.

Zwakte De keuze van de mogelijkheden in relatie tot natuur is een lastige. Het heeft voornamelijk te maken met de wijze waarop de opgave wordt gerealiseerd.


Kans Kansen op het geheel nieuw inrichten van het gebied met het aanbrengen van raakvlakken naar de bestaande inrichting. Vrijwel alle kansen kunnen worden benut mits er rekening wordt gehouden met de natuurfunctie. Bedreiging De natuurfunctie zal een beperking zijn op de inrichting van het gebied.


Blad 18 van 46


22 juli 2011


5.6.5

Versie 00

Scenario

waterrecreatie

landgebonden

Inlaten in natuurgebieden

++++

+++


Beleving versterken +++

Meer vasthouden in de beekdalen dan huidige verwachting Aan dit scenario kleven nogal wat nadelen. De bestaande infrastructuur is net toereikend. Het zal leiden tot het onderlopen van wegen, kaden etc. Voor de versterking van recreatieve en toeristische componenten is dit geen goede variant. Alleen de bestaande voorzieningen kunnen worden versterkt. Extra mogelijkheden zijn er niet of nauwelijks. SWOT Water vasthouden in de beekdalen Sterkte Er zijn mogelijkheden binnen de bestaande kaders. Zwakte Het oplossen van de wateropgave op deze wijze heeft weinig mogelijkheden anders dan het uitbreiden van bestaande voorziening

Kans Kansen op het uitbreiden van bestaande voorzieningen Bedreiging Wanneer de beoogde hoeveelheid water moet worden benut zal dit leiden tot het overstromen van wegen etc. De recreatieve voorzieningen komen hier bij in het gedrang.

Scenario

waterrecreatie

landgebonden

Vasthouden in beekdalen

----

----


Verbinding realiseren --

Beleving versterken --


6


Concrete projecten Ontwikkeling van Uffelte-Ruinen als toeristisch verbindingsgebied tussen de dorpen en natuurgebieden, versterkt de bundeling van het aanbod in de hele regio. Hiervoor dient juist gebruik gemaakt te worden van het eigen karakter van Uffelte-Ruinen en de landbouwgeschiedenis van het typische slagenlandschap en esdorpenlandschap. In onderstaande opsomming staan diverse concrete maatregelen genoemd die voortvloeien uit lopende (toeristische) projecten en/of visies. Het gaat om maatregelen die als wenselijk vastgesteld zijn, maar waarvoor nog geen concreet uitvoeringsplan ligt. Relatie met de wateropgave Het hangt van het gekozen scenario af hoe een bepaald project in de wateropgave kan worden ingepast.

6.1

Projecten in het zoekgebied 1.

Aanleg wandelknooppuntensysteem in Uffelte-Ruinen, dat kan worden aangesloten op de bestaande gemarkeerde routes in de natuurgebieden en dorpen (in Uffelte-Ruinen zijn geen gemarkeerde routes). Het wandelknooppuntsysteem kan worden aangesloten op de gemarkeerde landschapswandelroute die binnenkort ten zuiden van Koekange-Echten wordt aangelegd en wordt aangesloten op het systeem van Overijssel. In de rest van Drenthe zijn (nog) geen wandelknooppunten. Net als rond Ruinen, leent het gebied bij de Oude Vaart, richting Uffelte en het Holtingerveld zich erg goed voor een (aanzet tot) wandelknooppuntensysteem. Zeker in combinatie met de wandelroutes (dorpsommetjes en themaroutes) die vanuit Uffelte over het Holtingerveld worden gerealiseerd in het kader van het Uitvoeringsprogramma Holtingerveld.

2.

Regioprofiel Bestemming Zuidwest Drenthe. Communicatie over het unieke van het gebied Uffelte-Ruinen: a. Landbouwgeschiedenis van slagenlandschap en esdorpenlandschap kan in folders en thema fietsen wandelroutes extra worden benadrukt; b. Historische veldnamen in hekwerken vastleggen; c. Aandacht voor markante gebouwen.

3.

Blotevoetenpad realiseren op de grens van zand en veen. Een blotevoetenpad is een wandelroute die op blote voeten wordt afgelegd. De wandelaar loopt over een smal wandelpaadje dat over verschillende ondergronden voert, bestaande uit zand, modder, water, houtsnippers, grind, knuppelbruggen en andere natuurlijke materialen. Daarbij ontstaat een zintuiglijke ervaring die een rustgevende uitwerking heeft op lichaam en geest. Een wandeling over het blotevoetenpad trakteert de wandelaars op diverse thema's om de landschaps- en natuurbeleving te verdiepen, o.a. ook om mensen weer meer bewust te maken van de natuur en de cultuurhistorische waarden.

4.

Gemarkeerde ruiter- en menroute om de bestaande ruiter- en menpaden in de natuurgebieden NP Dwingelderveld, NP Drents Friese Wold, Holtingerveld en Boswachterij op elkaar aan te sluiten. Hippische ondernemers in het gebied willen meerdaagse trektochten aanbieden, waarbij bijv. het Dwingelderveld en Drents Friese Wold




gecombineerd worden in één meerdaagse tocht. Gebleken is dat het hiervoor zeer wenselijk is dat er een meer veilige en bij voorkeur gemarkeerde route is tussen de natuurgebieden (zoveel mogelijk over openbare zandpaden i.p.v. doorgaande verharde wegen).

6.2

5.

Oplossen knelpunten bestaande ruiter- en menroutes in Zuidwest Drenthe, en dus ook in het gebied direct rondom Uffelte-Ruinen. Gemarkeerde ruiter- en menroutes op elkaar aan laten sluiten. Dit vormt een versterking van het gebied. In het kader van 'bestemming ZW Drenthe' zijn de knelpunten uit de huidige structuur geïnventariseerd. Ook voor initiatieven als de Drenthe trail zou het goed zijn wanneer de basisinfrastructuur voor ruiters en menners in het gebied op orde is. Op 21 juli as wordt een rapport gepresenteerd met een inventarisatie van knelpunten in de bestaande routes. Het gaat daarbij om een lijst: a. knelpunten en kansen voor verbetering van het padennetwerk tussen natuurgebieden, hoe kom je van het ene gebied in het andere zonder drukke wegen te gebruiken; b. knelpunten en kansen voor verbetering van de verbinding vanuit maneges, pensionstallen en (grotere) paardenhouderijen met de routestructuren in omliggende natuurgebieden; c. fysieke knelpunten in natuurgebieden. Het gaat hierbij om bijvoorbeeld wildroosters, hekken, omheiningen of andere (gevaarlijke) obstakels. Voor het oplossen van knelpunten en andere maatregelen moet (nog) budget worden gevonden.

6.

Veilige toeristische oversteek Drentse Hoofdvaart en N371 (voor wandelaars, fietsers en ruiters).

7.

Een uitkijktoren om het gehele gebied te kunnen overzien.

8.

Bijdrage leveren aan vervanging TIL Borden (TIL: Toeristische Informatie Landelijk gebied) in Uffelte, Koekange en Ansen. In 1994 zijn in Drenthe in de gebieden met knapzakroutes 60 borden met toeristische informatie geplaatst door het Recreatieschap Drenthe in samenwerking met BOKD. Veel borden verkeren in slechte staat. Nu wil de BOKD samen met Recreatieschap Drenthe de borden vervangen, waarbij de tekst meer van deze tijd gemaakt wordt en dit gekoppeld wordt aan o.a. het fietsknooppuntensysteem en toeristische App’s.

Projecten in de Gemeente De Wolden 1.

Plan Ruinen. a. Binnenkort wordt gestart met een SWOT analyse ten behoeve van verbetering van de verbinding tussen het bezoekerscentrum Dwingelderveld en het centrum Ruinen. Het ligt in de lijn der verwachting dat er thematische fietsen wandelroutes, die zijn gekoppeld aan de historie van het gebied (Brinkdorp en heide), worden gemaakt. Dit om de bezoekers van het Dwingelderveld te verleiden niet alleen naar het Bezoekerscentrum te gaan maar ook naar Ruinen. Voor realisatie van die themaroutes en andere maatregelen moet (nog) budget worden gevonden.



b.

2.


Bij de Poort van het Dwingelderveld meer educatiemateriaal realiseren rondom het thema water in het gebied (vernatting Dwingelderveld, hetgeen gemakkelijk te verbinden is met de beoogde waterberging Ufelte-Ruinen).

Watereducatie en beleving wordt mogelijk ook bij de camping Ruinen gerealiseerd. Dit in aansluiting op verkenning van de mogelijkheid om het zwembad op termijn te vervangen door spartelvijver/zwemplas met bijv. een waterspeelplaats. Deze verkenning wordt momenteel uitgevoerd.

Dorpsvisies: de actiepunten liggen voornamelijk bij de dorpen zelf. Er is wel behoefte aan een bijdrage in het uitvoeringsbudget aangevuld met enige coördinatie/begeleiding.

6.3

1.

Dorpsvisies Echten, actiepunten recreatie en toerisme Aanleg fietspad Koekange; Aanleg fietspad Ruinen; Aanleg nieuwe recreatieve fietspaden, als eerste door het Kraaienbos.; Wandel-, en ruiterpaden beter aanduiden en begaanbaar maken; Kipstukkenweg opknappen als dorpsommetje, met fiets-, en wandelstrook; Een aantal zwerfvuilbakken of vangnetten en afvalbakken voor hondenpoepplaatsen en ook vaker met dorpsbewoners vuil ruimen; Op een speelse manier gedragsregels voor toeristen opstellen.

2.

Dorpsvisie Koekange, actiepunten recreatie en toerisme Dorpsommetjes realiseren; Folder maken met het toeristisch aanbod van Koekange.

3.

Dorpsvisie Oosteinde actiepunten recreatie en toerisme Oosteinde is een snijpunt van belangrijke oost-west en noord-zuid coördinaten. Dit onder de aandacht brengen bij toeristen om Oosteinde te profileren; Fietspad Koekangerweg.

4.

Dorpsvisie Ruinerwold Meer overnachtingsmogelijkheden, bijv. een camping met 200 plaatsen en een zwembad; Wandel- en fietsmogelijkheden uitbreiden.

Projecten in de Gemeente Westerveld Voor de gemeente Westerveld kunnen nog een aantal specifieke projecten worden benoemd: 1.

Ontwikkelen van een 'belevingsroute' door het gebied. Dit kan in het thema 'water' (bijvoorbeeld door het eerder genoemde blotenvoetenpad), maar ook in de vorm van een belevingsarrangement a la de Ruige Route Hogeland (deelnemers gaan met verschillende vervoermiddelen door het gebied en overnachten op unieke locaties). Zie http://www.ruigeroutehogeland.nl/

2.

Als 1, maar dan bijvoorbeeld in het thema 'landbouw'. Door gebruik te maken van bestaande ruilverkavelingswegen en informatie over de landbouw te verstrekken, krijgen toeristen een beter beeld bij hoe het gebied is gevormd.




3.

Doelgroepsegmentatie bij de recreatiebedrijven uit het gebied stimuleren. Dit gebeurt al in het kader van 'Bestemming ZW Drenthe', maar kan verder gespecificeerd worden naar de bedrijven uit dit gebeid. Het is aan te bevelen dat de bedrijven uit het gebied UffelteRuinen zich specifiek profileren op grond van het gebiedsprofiel en daarbij de beoogde waterberging benutten. Een adviestraject voor deze bedrijven waarin specifiek wordt ingegaan op hoe zij de gebiedsontwikkeling kunnen gebruiken om hun bedrijfsprofiel te versterken is een goede optie.

4.

Versterken van de land- en waterknooppunten bij Dieverbrug en de Uffeltersluis. Bij beide plekken zijn nu al aanlegplaatsen voor boten. Deze kunnen worden verbeterd door modernere voorzieningen (vuilwater afvoer, stroomkastjes, betaalde camperplekken, fietsenrekken incl. oplaadplekken voor elektrische fietsen, wifi hotspots) en betere gebiedsinformatie (borden, maar ook routes en/of informatie die bijvoorbeeld te downloaden zijn d.m.v. QR codes). Dit sluit aan bij het onderzoek dat is gedaan door de Grontmij naar het versterken van de vaarrecreatie in Drenthe. Uitvoering van de aanbevolen maatregelen uit dit onderzoek is nog PM.



7

Visualisatie

7.1

Toelichting op de kaart


Op de bijgevoegde kaart zijn bestaande recreatieve elementen opgenomen welke zijn gecategoriseerd. Er is aansluiting gezocht bij grootschalige toeristische plaatsen. Opvallend hierbij is dat het zoekgebied middenin allerlei toeristisch recreatieve plaatsen en elementen ligt.



8

Conclusies en aanbevelingen

8.1

Conclusies


Kijkend naar het beleid kan worden gesteld dat de wateropgave kan worden verankerd in het toeristisch recreatieve beleid van Rijk, Provincie, waterschap en gemeenten. Opvallend veel rapporten zijn geschreven over de mogelijkheden van met name Zuidwest Drenthe. Niet uit het oog moet worden verloren dat het in deze rapportage gaat om een visie op de recreatieve en toeristische kant van de wateropgave. Ofwel: de Stuurgroep moet met deze visie in handen rekening kunnen houden met toerisme en recreatie bij het verder uitwerken van de plannen. Visie Als je een totale visie op het gebied loslaat Zijn er diverse mogelijkheden voor toeristische en recreatieve elementen bij de ontwikkeling van de wateropgave Uffelte-Ruinen; Biedt de ligging van het gebied kansen om, met versterking van de omliggende gebieden een sfeer van beleving te creëren; Vormt het gebied de verbinding tussen diverse recreatieve knooppunten. Juist deze unieke ligging schept kansen op de realisatie van diverse routes en voorzieningen door het gebied; Geniet een thematische benadering van het gebied de voorkeur waarbij gedacht kan worden aan het thema “Cultuurhistorie” of “Water” met watergerelateerde ontwikkelingen zoals een water speel- en ontdekpark. De beleving van het gebied moet hierbij centraal staan. De uitgangspunten van het “Interpretation” rapport kunnen hierbij dienen als een inspiratiebron; Zijn er mogelijkheden om bij de inrichting van het gebied ruimte te maken voor zwemmen, kanoën en vissen. Overleg met de LTO, gemeenten en recreatieondernemers is hierbij vanzelfsprekend; Bij een herinrichting van het gebied zijn kansen voor verblijfsrecreatie gekoppeld aan belevingsfactoren en/of herbestemming van vrijkomende agrarische bebouwing. Echter de mate waarin de genoemde punten kunnen worden gerealiseerd wordt bepaald door het scenario van de wateropgave waarvoor wordt gekozen In onderstaande tabel zijn de verschillende beschouwingen op de scenario’s en bijbehorende SWOT analyses samengevat. Hierbij kun je de scenario’s benaderen vanuit een 4-tal perspectieven 1. 2. 3. 4.

Is er ruimte voor watergebonden recreatie en toerisme. Kan de landgebonden recreatie worden uitgebreid of versterkt. Kan het scenario ervoor zorgen dat er een versterking optreedt van de verbinding tussen de bestaande recreatiegebieden. Kan het scenario ervoor zorgen dat de beleving van het gebied wordt versterkt en/of uitgebreid.



Blad 25 van 46


22 juli 2011


Versie 00

Middels plussen en minnen wordt een waardeoordeel gegeven aan de verschillende scenario’s in relatie tot bovengenoemde onderdelen ++++ ----

8.2

hele goede score op dit onderdeel hele slechte score op dit onderdeel

Scenario

Waterrecreatie

Landgebonden ++ ++

Verbinding realiseren ++ ++

Beleving versterken ++ +++

Nietsdoen Bergen in natuur en landbouw Water vasthouden langs Oude Vaart/Wold Aa Inlaten in natuurgebieden Vasthouden in beekdalen

---++ ++++

++++

++++

++++

++++ ----

+++ ----

++ --

+++ --

Aanbevelingen De afgelopen maanden hebben we ons kunnen verdiepen in het zoekgebied voor de wateropgave Uffelte-Ruinen en kunnen kijken naar de mogelijkheden die deze wateropgave biedt in de richting van recreatie en toerisme. Hoewel de focus moet liggen op de wateropgave en de daaraan gekoppelde mogelijkheden, ontkomt men er niet aan ook te kijken naar de relatie tot bestaande recreatieve voorzieningen in het gebied, de nationale parken en de bestaande recreatieve infrastructuur. In onze visie biedt de realisatie van de wateropgave kansen op versterking van toerisme en recreatie in het zoekgebied. Neemt niet weg dat het succes van de toename van de ontwikkelingen een directe relatie heeft met de wijze waarop de wateropgave wordt vorm gegeven. Wij zijn van mening dat je, om het maximale eruit te kunnen halen, samen zult moeten optrekken met de bedrijven, agrariërs en natuurinstellingen in het gebied. Om succes te hebben moet je de kennis met elkaar delen. Inzicht in elkaars gedachten en visies is daarbij een absolute noodzaak. Het voorliggende rapport geeft een (beperkte) opsomming van mogelijkheden. Zolang niet duidelijk is hoe de wateropgave eruit gaat zien is het vrijwel onmogelijk specifieke projecten te benoemen gekoppeld aan plaatsen. Zouden we dit wel doen, dan zou dit onbedoelde emoties kunnen opwekken. Wij zijn van mening dat bij de realisatie van waterberging langs de Oude Vaart/Wold Aa het maximale op recreatief en toeristisch uit het gebied kan worden gehaald. Immers de watergebonden recreatie kan prima worden gerealiseerd zonder de landbouw en natuur geweld aan te doen, overige landgebonden activiteiten ondervinden geen hinder van het creëren van waterberging. Het realiseren en versterken van verbindingen tussen de recreatieve plaatsen rondom het zoekgebied kan prima worden gerealiseerd. Tot slot kan het geheel worden “ingepakt” in een beleving zoals het “Interpretation” rapport beschreven .



8.3


Advies We geven de opdrachtgever tot slot de volgende adviezen mee: Zorg voor een integrale aanpak van de uitwerking van de wateropgave in het gebied; Integraliteit is een absolute noodzaak Zorg voor gelijkwaardigheid van alle betrokken partijen; Gelijkwaardigheid is de sleutel tot het succes Definieer duidelijke randvoorwaarden en doelstellingen; De overheden zijn voorwaarden scheppend, de sector moet zichzelf doelstellingen opleggen en met ideeën en voorstellen komen om het gebied verder in te vullen. Dit document kan hierbij als handvat worden gebruikt. Benut de concrete projecten als input voor de realisatie van de wateropgave. Hiermee kan het gebied Uffelte-Ruinen versterkt worden als verbindingsgebied tussen recreatieve knooppunten en natuurgebieden.



8.4


Tot Slot Het opstellen van dit Toeristisch Recreatieve Ontwikkel Visie op de wateropgave heeft beoogd ingrediënten te geven ten behoeve van het vervolg traject. Het mag duidelijk zijn dat de wijze waarop de wateropgave wordt ingericht bepalend is voor de verdere uitvoering. Samenwerking met de andere partijen is belangrijk om te komen tot een verantwoorde inrichting die uiteindelijk de recreatieve sector nog meer mogelijkheden biedt en aantrekkelijk wordt voor nieuwe (economische) impulsen. De concreet aangegeven projecten zijn stappen die op korte termijn ertoe kunnen bijdragen dat de wateropgave in het gebied een belangrijke impuls kan geven voor de versterking van de recreatieve en toeristische ontwikkeling.



Colofon Projectgegevens Project Toeristisch Recreatief Ontwikkelperspectief Uffelte Ruinen Projectnummer 20.061 Revisie 00 Datum juli 2011

Opdrachtgever Recreatieschap Drenthe

ProCensus Janssenlaan 120-3 Drachten ing. F.J.M. Latjes




9

Bijlage Beleid

9.1

Rijksbeleid


Nota Ruimte ‘Ruimte voor ontwikkeling’ Planperiode: tot 2020 (doorkijk naar 2020-2030) Doel: Visie en richtlijnen geven

In de Nota Ruimte zet het kabinet de visie uiteen voor de ruimtelijke ontwikkeling in Nederland. Onderwerpen in de Nota Ruimte zijn een sterke economie, een veilige en leefbare samenleving en een aantrekkelijk land. Het motto dat hiermee gepaard gaat is ‘decentraal wat kan, centraal wat moet’. Gezien het feit dat het economisch draagvlak en de vitaliteit onder druk staan in het meer landelijk gebied wil de overheid hier ondersteuning in bieden. Zo wil het kabinet meer mogelijkheden voor hergebruik en nieuwbouw in het buitengebied. Eventuele vrijkomende bebouwing kan worden ingezet als woonbestemming of vestigingsruimte voor kleinschalige bedrijvigheid. Het huidige aanbod van toeristisch-recreatieve voorzieningen voldoet onvoldoende aan de recreatiewensen van onze samenleving. Gezien de samenstelling van de bevolking en de toenemende belangen van vrijetijdsbesteding zijn nieuwe vormen van openlucht- en verblijfrecreatie en een aanpassing van het huidige aanbod van belang. Hierbij moet de recreatiesector ruimte krijgen om te anticiperen op deze veranderende ontwikkeling in de behoefte van de samenleving en op die manier economische drager te worden van het platteland. Ook de vitaliteit van de landelijke gebieden in Nederland zijn hierbij gebaat. De provincies dienen in hun beleid ruimte en faciliteiten te creëren voor de toeristischrecreatieve voorzieningen. Dit houdt in dat er ruimte moet zijn voor nieuwe vormen van recreatie en toerisme en een uitbreiding en aanpassing van de huidige voorzieningen.




Meerjaren Vitaal Platteland Planperiode: 2007-2013 Doel: Vertaling van Nota Ruimte en Agenda van Vitaal Platteland in doelstelling Groen in Nederland dient toegankelijk en bereikbaar te zijn in de wens naar een recreatief aantrekkelijk Nederland. De rijksdoelen voor recreatie en toerisme moeten daarom breder getrokken worden en vervlecht met andere rijksdoelen. Hiermee wil het rijk de knelpunten op een alternatieve wijze aanpakken zodat nieuwe kansen worden benut. Het gaat dan om de onderwerpen als gezondheid, sport, welzijn, vestigingsklimaat, mobiliteit, milieu en fijnstof. Het rijk wil tot een gezamenlijke uitvoeringsagenda komen in samenwerking met andere overheden, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Niet alleen op toegankelijkheid van recreatie en toerisme maar ook op duurzaamheid dient ingezet te worden.

Conclusie: het Rijk hecht waarde aan een stabiele toeristisch-recreatieve sector in met name het landelijk gebied. Er moet ruimte zijn voor ontwikkeling van de sector. Doorwerking naar het plangebied: het gehele plangebied is als landelijk gebied te omschrijven. Als er behoefte is aan nieuwe vormen van recreatie kan dat op een positieve grondhouding rekenen vanuit het Rijksbeleid bezien.

9.2

Provinciaal beleid

Omgevingsvisie Drenthe Status: Vastgesteld 2 juni 2010 Planperiode: 2010-2020 (deels na 2020) Doel: Uitwerking van ‘bovenliggend’ beleid houvast voor Provincie De provinciale Omgevingsvisie is het beleidskader voor het totale omgevingsbeleid van de provincie Drenthe. Toerisme en recreatie worden steeds belangrijker in de Drentse economie; niet alleen de inkomsten die hieruit voorkomen, maar ook als werkgever voor inwoners uit Drenthe en de bijdrage aan een vitaal platteland. In het beleid worden de bestaande




voorzieningen gecontinueerd en wordt recreatief medegebruik in het landelijk gebied bevorderd, met als doel samenhang tussen kwaliteit en kwantiteit van het landelijk gebied met de kernstructuur en recreatie en toerisme. Om recreatie concurrerend te houden zijn kwaliteitsverbetering, schaalvergroting en kostenbeheersing nodig. Hierdoor ontstaat extra ruimtevraag. Gezien de kernkwaliteiten die de provincie omschrijft moet de basiskwaliteit van Drenthe gehandhaafd blijven, en zullen de uitbreidingen gepaard moeten gaan met een zorgvuldige landschappelijke inpassing. Indien recreatieve mogelijkheden zich voordoen, die passen in de kernkwaliteiten, werkt de provincie mee aan realisering zodat deze activiteit een vergroting is van de toeristische betekenis van de kern. Het provinciaal toeristisch beleid richt zich op selectieve groei van toerisme, waarbij kwaliteitsverbetering, productvernieuwing en promotie een belangrijke plaats hebben. Het beleid richt zich op stimuleren van het bedrijfsleven, het ontwikkelen van ‘nieuwe thema’s en promotie en marketing’. Eén speerpunt dat wordt aangehaald is de Vermaatschappelijking van zorg. Dit houdt in dat ouderen, mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke handicap en mensen met psychiatrische en/of verslavingsproblemen, zelfstandig wonen en thuis de noodzakelijke zorg en welzijnsdiensten ontvangen.

Provinciaal Meerjarenprogramma Drenthe Planperiode: 2007-2013 Doel: Vertaling van Nota Ruimte en Agenda van Vitaal Platteland in doelstelling Beleidsopgave Het kwalitatief en kwantitatief op peil houden – en waar mogelijk verbeteren - van de recreatiemogelijkheden en het zodanig versterken van de positie van Drenthe op de Nederlandse vakantiemarkt dat het aantal overnachtingen toeneemt en het bestedingsniveau stijgt. Kenmerken Omdat toerisme in Drenthe zich voor een groot deel afspeelt in het landelijk gebied, draagt het in belangrijke mate bij aan de werkgelegenheid en het voorzieningenniveau op het platteland. In een aantal plattelandsgemeenten is 1 op de 5 banen verbonden met de toeristische sector. De keuzemogelijkheden voor de consument zijn echter groot en om de toerist of recreant ook in de toekomst te verleiden om naar Drenthe te komen, is het nodig om herkenbare, unieke en sterke producten te blijven ontwikkelen. Met name korte vakanties in voor- en naseizoen en bezoek vanuit het buitenland zijn daarbij potentiële bronnen van groei. Het beleid is erop gericht om met duurzame maatregelen de concurrentiekracht van de sector te versterken, zodat de inkomenspositie verbetert en de werkgelegenheid toeneemt. Dat gebeurt mede door het kennisniveau (bijvoorbeeld op het gebied van informatie- en communicatietechnologie) en het ondernemerschap te verbeteren. Stand van zaken Er is een Uitvoeringskader Toeristische en Recreatieve Projectontwikkeling opgesteld. Hierin wordt nader ingegaan op de thema's: - marketing en promotie; - vervolmaken van de toeristische infrastructuur; - kwaliteit van de toeristische bedrijfsomgeving en ondernemerschap; - benutten kernkwaliteiten van Drenthe; - toepassing van nieuwe mogelijkheden van informatie en communicatietechnologie. Fysiek wordt er in de komende periode vooral ingezet op een betere benutting en vervolmaking van de huidige recreatieve en toeristische infrastructuur.




Fietsrecreatie is één van de belangrijkste trekkers binnen het provinciaal recreatief aanbod en zal dat ook blijven. Er wordt gestreefd naar het verbeteren van de verbindingen vanuit steden naar het toeristisch fietspadennetwerk en naar een goede aansluiting van verschillende fietsroutes op elkaar. Er zullen geen nieuwe fietspaden worden aangelegd, maar er worden wel verbeteringen aangebracht die het routenetwerk uniformer en herkenbaarder maken. Ook wordt geprobeerd om meer samenhang te creëren door arrangementen en dergelijke te ontwikkelen. De provincie ziet mogelijkheden voor een soortgelijke aanpak voor de wandelpaden. Om het recreatieve toervaartnet, dat onderdeel is van het landelijk routenetwerk, te vervolmaken moeten nog enkele essentiële verbindingen worden aangelegd, waaronder die tussen Erica en Ter Apel. Bij de ontwikkeling van het routenetwerk zal ook aandacht zijn voor cultuur in Drenthe. Daarnaast is er aandacht voor de uitbreiding van recreatiebedrijven en de inpassing daarvan in de natuurlijke landschappelijke omgeving. Conclusie: de provincie erkent het belang van recreatie en toerisme binnen Drenthe. Mits er sprake is van een zorgvuldige inpassing in het landschap wordt er ruimte geboden aan uitbreiding en kwaliteitsverbetering. Kansen voor doorwerking in het plangebied: mits er voldoende zorg is voor een gedegen inpassing zijn er voldoende mogelijkheden voor ontwikkelingen in de toeristisch – recreatieve sector. Dit geldt voor zowel de bestaande ondernemers als ook voor ondernemers die iets nieuws willen beginnen. Binnen het plangebied kan het goed zijn om bij nieuwe ontwikkelingen vooral in te spelen op ‘Promotie’ en ‘Beleving’, het gebied is vooral agrarisch ingericht. Laat de recreant meer nog dan nu het agrarische beleven en (laten) gaan waarderen, verkoop van agrarische producten aan huis, kamperen bij de boer, educatie over het boerenbedrijf. Dit vormt dan ook geen aantasting van de kernkwaliteit van het gebied.



9.3

Gemeentelijk beleid

9.3.1

Gemeente Westerveld


Nota van Uitgangspunten Door de gemeenteraad van de gemeente Westerveld is op 8 mei 2008 de zogeheten ‘Nota van Uitgangspunten’ vastgesteld. Deze Nota is met name bedoeld als tussenstap tussen de reeds vigerende Kadernota Buitengebied Westerveld 2006 en het in ontwikkeling zijnde bestemmingsplan Buitengebied Westerveld. In de Nota van Uitgangspunten is beleid vastgelegd en zijn uitgangspunten geformuleerd die uiteindelijk worden opgenomen in het eerder genoemde bestemmingsplan Buitengebied. Analyse huidige situatie Ten aanzien van recreatie en toerisme is het volgende gesteld in de Nota van Uitgangspunten. De bijdrage van het toerisme in de werkgelegenheid is in geen enkele gemeente in Drenthe zo groot als in Westerveld. Binnen de gemeente is 1 op de 5 banen namelijk direct gerelateerd aan toeristische bestedingen. Voor heel Drenthe is dat 1 op de 11 en voor heel Nederland ligt deze factor nog hoger. Daarnaast wijkt Westerveld af van het algemene beeld in Drenthe in die zin dat in Westerveld de verblijfsrecreatie een grotere bijdrage levert aan werkgelegenheid dan de dagtochten. In de overige gemeenten in Drenthe is dit beeld omgekeerd. Kortom: de recreatie is van groot economisch belang voor de gemeente. De toeristisch-recreatieve voorzieningen in de gemeente Westerveld bieden een gevarieerd beeld. De gemeente beschikt over een uitgebreid wandel- en fietsnetwerk. Toeristische trekpleisters zijn onder andere de schaapskooien, hunebedden, grafheuvels en natuurgebieden. Ook heeft de gemeente een gevarieerd aanbod aan sport en ontspanning. Het aanbod van verblijfsaccommodaties is eveneens gevarieerd. In vergelijking met de andere gemeenten in Drenthe behoort Westerveld wat betreft overnachtingscapaciteit tot de top drie. Op het gebied van aanbod van groepsaccommodaties en hotels/pensions voert Westerveld de lijst aan.

Toekomstverwachting Er is in algemene zin sprake van een aantal maatschappelijke ontwikkelingen die van invloed zijn op de ontwikkelingen en tendensen in de sector recreatie en toerisme. Gedacht kan worden aan de toenemende vrije tijd, een hoger besteedbaar inkomen, sterkere individualisering en een actiever leefpatroon. Ook de toenemende vergrijzing, de nadruk op




‘emotie, beleving en fascinatie’, de toenemende belangstelling voor authenticiteit (cultuurtoerisme, belangstelling voor streekproducten en regionale identiteiten) en de toenemende veeleisendheid van de recreant is van invloed op toekomstige ontwikkelingen. De geschetste ontwikkelingen leiden tot een steeds sterkere behoefte aan recreatievoorzieningen. Dit betekent dat er een groter beroep zal worden gedaan op de beschikbare ruimte. De bewoners van het buitengebied spelen hierop in, gezien de gerichte belangstelling voor het uitbreiden of ontwikkelen van recreatieve activiteiten, variërend van het verhuren van paarden tot het opstarten van een camping. Het recreatief gebruik van het landelijk gebied in Westerveld zal zich verder gaan ontwikkelen. Deze ontwikkelingen brengen zowel voor- als nadelen met zich mee. De nieuwe ontwikkelingen zullen onder andere zorgen voor extra werkgelegenheid. Nadelen van de ontwikkelingen kunnen betrekking hebben op een mogelijke toename van verkeer en mogelijke effecten op de omgeving. Ook kunnen de ontwikkelingen een toenemende recreatieve druk op de natuur- en bosgebieden in en aangrenzend aan het plangebied tot gevolg hebben. Beleidsnota Lokale Economie De gemeente Westerveld wil een aantrekkelijke, vitale plattelandsgemeente zijn en blijven. Hiervoor is een 'Beleidsnota lokale economie' opgesteld. De beleidsnota geeft het strategisch beleidskader op het gebied van economie in Westerveld weer. Tegelijkertijd heeft de beleidsnota een duidelijk praktisch en stimulerend karakter. De nota bevat algemeen economisch beleid en beleid dat specifiek ingaat op 3 ‘pijlers’, namelijk recreatie & toerisme, zorg & wonen en grondgebonden economie. Ten aanzien van recreatie en toerisme is het volgende gesteld. Deze van oudsher belangrijke economische pijler kampt met een teruglopend aantal overnachtingen, weinig attracties en matige horecafaciliteiten. De fietsen wandelmogelijkheden staan hoog aangeschreven. Naar de toekomst toe is een versterking in deze sector noodzakelijk, als basis voor een vitale lokale economie. Belangrijke doelstellingen op dit vlak zijn: een toename van de toeristisch recreatieve bestedingen, zowel door een toename van de bestedingen per persoon als door een groter aantal personen naar de gemeente te trekken; Het verhogen van het kwaliteitsniveau van het aanbod in de gemeente Westerveld om zo duidelijker doelgroepen aan de gemeente te binden die passen bij het hoge kwaliteitsniveau van de omgeving. Hoe gaat Westerveld dit bereiken: RICHTING 1: VERGROTEN KWALITATIEF AANBOD VOORZIENINGEN Belang: Het aanbod en de kwaliteit van voorzieningen moet omhoog om bezoekers langer aan de gemeente te binden, het bestedingsniveau te verhogen en de uitstraling en doelgroep in lijn te laten zijn met de kwaliteiten van het gebied. Mogelijkheden vanuit de gemeente zijn: Versterken marketing beleid (regio marketing): wat wil je uitstralen, wie wil je bereiken, welke kanalen benut je hiervoor en betrek ook bewoners en ondernemers




als ambassadeurs. Een en ander in lijn met de reeds bestaande campagnes van bijvoorbeeld Marketing Drenthe. Aanvullend onderzoek naar specifieke doelgroepen en de mogelijkheden voor Westerveld is hier onderdeel van; Gerichte acquisitie van bepaalde activiteiten en/of ondernemers, zoals dagattracties, een wellnesscentrum, bezinningscentrum en hoogwaardige restaurants. De ontwikkelingen rond de Havelterberg, een belangrijk project vanuit de gemeente voor de komende jaren, vormen een goed aanknopingspunt hiervoor; Faciliteren van nieuwe initiatieven of samenwerkingsverbanden: de opstartfase hiervan is vaak riskant en lastig te organiseren vanuit één onderneming; Het instellen van een soort innovatiefonds of garantiefonds (bijv. vanuit de inkomsten toeristenbelasting) werkt drempelverlagend door risico’s te verlagen; De aanstelling van een “aanjager” helpt om initiatieven van de grond te krijgen die zelfstandig niet snel lukken. Tegenover deze inzet vanuit de gemeente wordt van ondernemers verwacht maximaal in te zetten op het verhogen van het kwaliteitsniveau van hun accommodaties, activiteiten en onderlinge samenwerking. RICHTING 2: VERBINDEN DORPEN, LANDSCHAP, NATUUR EN REGIO Belang: Door meer samenhang te brengen in het aanbod van routes en arrangementen, tussen de twee nationale parken (een unicum!), dorpskernen, het buitengebied en zeker ook omliggende gemeenten (m.n. Steenwijkerland), blijven bezoekers langer in het gebied, gaan bestedingen omhoog, komen ook bezoekers vanuit de Kop van Overijssel naar Westerveld en verspreidt de toeristische druk zich over een ruimer gebied. Mogelijkheden vanuit de gemeente zijn: Het (in samenwerking met partners) uitbreiden van fietsen wandelroutes. Daarbij gaat het maar in beperkte mate om fysieke voorzieningen, maar vooral om themaroutes (bijv. met behulp van abelsysteem, of andere informatiemogelijkheden) en slimme combinaties van start/eindpunten en knooppunten. Op dit soort punten worden (horeca)voorzieningen gestimuleerd. Dit beperkt de druk in kwetsbare gebieden en komt de vitaliteit van dorpskernen ten goede; Regionale samenwerking versterken: deze is tot op heden met name gericht op Drenthe. Qua ligging en complementariteit is echter ook de Kop van Overijssel zeer interessant. Ook daar is de toeristische sector van groot belang, maar met name gericht op het waterlandschap. Door zowel waar nodig fysieke verbindingen te realiseren als routes en arrangementen te organiseren/stimuleren, wordt als regio een completer en afwisselender aanbod gerealiseerd; Het initiëren en faciliteren van verbindingen/samenwerking tussen lokale ondernemers en initiatiefnemers (onderdeel van de aanjaagfunctie, zoals bij de eerste richting genoemd). Ook tijdens de ondernemersbijeenkomsten werd duidelijk dat er weinig onderlinge samenwerking is en dat meer uitwisseling tal van kansen biedt op nieuwe initiatieven. Bestaande ondernemersverenigingen zijn met name gericht op detailhandel. In de toeristische sector bestaan weinig actieve overlegvormen. De gemeente zal het voortouw nemen om ondernemers in deze sector goed te verbinden en overlegvormen/een platform opzetten. Door te starten met een aantal bijeenkomsten wordt duidelijk wat het gewenste vervolg moet zijn (een gezamenlijk platform, vereniging of het aanstellen van een “aanjager”). Het initiatief voor de ondernemersbijeenkomsten in het kader van deze visie lokale




economie werd bijzonder gewaardeerd en leverde direct al vervolgstappen op. Ook hier geldt dat ondernemers hun eigen verantwoordelijkheid hebben en houden. Voorwaarde voor de inzet van de gemeente is dat ook de ondernemers zich actief inzetten en nieuwe initiatieven ontplooien, zoals het aanbieden van arrangementen en andere toeristische producten. RICHTING 3: EVENEMENTEN Belang: Evenementen zijn van belang omdat zij grote(re) aantallen bezoekers naar de gemeente trekken maar ook omdat zij in brede kring publiciteit genereren en daarmee mede het imago van de gemeente bepalen. Daarmee zijn evenementen een belangrijk vehikel in het economisch beleid. Gemeentelijke betrokkenheid is van belang om een veelheid van kleine initiatieven te stroomlijnen en zo nodig te faciliteren, zodat uitstraling en mate van succes verbeteren. Zo kunnen ondernemersbelangen en gemeentebelangen gezamenlijk gediend worden. Mogelijkheden vanuit de gemeente zijn: Het organiseren en faciliteren van een “werkgroep evenementen”, waarin ideeën, etc. worden ingebracht en op elkaar afgestemd. Belangrijk in zo’n werkgroep is de keuze voor thema’s en speerpunten maar ook zaken als organisatie, logistiek en communicatie. De Shakespeare-spelen zijn bijvoorbeeld al decennialang een begrip en vormen een basis voor extra activiteiten. Evenementen moeten mede gezien worden in de mogelijkheden voor spin-off (wat voegen zij toe in de waardeketen). Het invulling geven van het begrip “ambassadeurschap”. Ondernemers en anderen die iets organiseren zijn een belangrijk visitekaartje van de gemeente. De gemeente zet in op het (onderling) bekend zijn van activiteiten, ondersteuning en informatievoorziening waar nodig. Dat kan vertaald worden naar actieve inzet op bepaalde thema’s die passen bij de identiteit van de gemeente. Specifieke aandacht voor mogelijkheden en eisen om grootschalige of meerdaagse evenementen te organiseren en dit bijvoorbeeld meenemen in de ontwikkeling van Havelterberg. Van ondernemers wordt verwacht actief te communiceren over evenementen en grotere externe bijeenkomsten. Ook moeten zij het initiatief nemen voor het opzetten van aanvullende arrangementen, etc. Rond “Westerveld culturele gemeente” hadden meer activiteiten ontplooid kunnen worden. Dit valt niet geheel aan de ondernemers te wijten, maar thema’s als deze bieden wel kansen en reden om in de toekomst actiever op in te spelen en samenwerking met de gemeente te zoeken. Conclusie beleid gemeente Westerveld: de sector Toerisme en Recreatie is een zeer belangrijke economische peiler binnen de gemeente. De gemeente biedt de recreant een zeer breed pallet van mogelijkheden om het vertier te zoeken. Voor elk is er wat wils. Naar verwachting gaat het recreatiepatroon als gevolg van meerdere maatschappelijke ontwikkelingen verschuiven naar cultuurtoerisme, beleving en beweging en een nog gevarieerder aanbod. Mogelijke doorwerking naar het plangebied: binnen het plangebied zijn veel agrariërs gevestigd. Hier liggen in onze beleving nog veel kansen om de recreant te voorzien van het aanvullende aanbod. Nog meer verkoop van streekproducten, educatie over het agrarisch gebied, kamperen bij de boer, maar wellicht ook activiteiten als paardrijden, boerengolf,



Blad 37 van 46



maïsdoolhoven kunnen hierin een bijdrage leveren. Het voordeel van het plangebied is dat er nog voldoende ruimte is om te ontwikkelen. Ook bijvoorbeeld een recreatieplas met daarbij diverse outdoor-recreatiemogelijkheden kan hier ontwikkeld worden als een agrariër bereid zou zijn om enkele hectares akkerbouwland op te offeren. 9.3.2

Gemeente De Wolden

Structuurvisie De Wolden 2010-2030 De gemeenteraad stelde op 10 maart 2011 de Structuurvisie De Wolden 2010-2030 vast. Met deze structuurvisie legt De Wolden een basis voor de ruimtelijk-economische ontwikkeling voor de komende 20 jaar. De structuurvisie is een nadere uitwerking van de strategische toekomstvisie “De Wolden actief en betrokken”, die in 2004 is vastgesteld. De structuurvisie bestaat uit een visie, een uitvoeringsprogramma en een plankaart. Bijgaand is het gedeelte van de plankaart opgenomen die relevant is voor het TROP.




Beleidskeuze De sector recreatie en toerisme is belangrijk voor de plattelandsgemeente vanwege: de functie als banenmotor voor overwegend laag en middelbaar geschoolde arbeid; bestedingen van recreanten en toeristen in de gemeente waardoor o.a. voorzieningen in stand gehouden kunnen worden. Bovendien zorgt toerisme voor dynamiek in het buitengebied. Om beide genoemde aspecten goed uit de verf te laten komen, is een zekere (grotere) schaalgrootte van de activiteiten nodig. Kwaliteit van het recreatieve product ligt grotendeels in de handen van de ondernemer zelf, maar wordt mede bepaald door de randvoorwaarden die de gemeente stelt voor ontwikkelingen en door de kwaliteit van recreatieve infrastructuur zoals fiets-, wandel- en ruiterpaden. In het huidige beleid zet de gemeente in op een samenhangende en kwalitatief hoogstaande ontwikkeling van het toeristisch recreatieve product. Het landschap is daarbij een belangrijke pijler voor de recreatieve aantrekkelijkheid. Het beleid richt zich verder op promotie, meer arrangementen, betere en ruimere overnachtingaccommodaties en seizoensverlenging. Voor de komende jaren blijft de gemeente inzetten op ontwikkeling van de sector en verdere verbetering van de toeristisch-recreatieve infrastructuur. Ruimte voor ontwikkeling van toeristische bedrijven is er onder andere in en bij vrijkomende agrarische bedrijven in het buitengebied. Het aantal overnachtingen, de bestedingen en de banen in toerisme lopen vanaf 2004 terug. Gezien het economisch belang van de toeristische sector wil de gemeente dit tij keren. De gemeente staat daarom open voor initiatieven gericht op de aanleg en uitbreiding van verblijfsrecreatie en dagattracties en ontwikkeling van nieuwe recreatieve voorzieningen. Hierbij geldt als voorwaarde dat de accommodatie of attractie passend moet zijn bij de aard en ambitie van gemeente De Wolden en toegevoegde waarde creëert ten opzichte van het bestaande toeristische product. Een goede landschappelijke inpassing is een vereiste. Er wordt op voorhand geen gebied aangegeven voor deze ontwikkelingen maar de landschappelijke randvoorwaarden zijn bepalend. Het gaat niet zozeer om de omvang van een initiatief, maar om de te verwachten effecten op de omgevingskwaliteit. Als er grote effecten op de omgevingskwaliteit worden verwacht is een milieu effect rapportage (MER) verplicht, in lijn met de bestaande wetgeving op dit gebied. Naast het belang van dag- en verblijfsrecreatie worden verder ontwikkelingskansen gezien in levendige dorpen en regio-overstijgende evenementen. Paardensector Gebieden in De Wolden zijn van oudsher bekend om de paardenfokkerijen. De hippische sector is goed vertegenwoordigd in de gemeente. Daarnaast versterkt het internationale Concours Hippique De Wolden in Veeningen de naam van de gemeente als paardengebied. Paarden vormen een belangrijke bron van ontspanning, voor zowel de eigen inwoners (sport, hobby) als voor toeristen. Ook is de paardensector een economische motor met potentie voor de gemeente. Daarom wil de gemeente De Wolden de hippische sector verder versterken aan de hand van vier pijlers: Paard en Economie, Paard en Sport, Paard en Recreatie, en Paard en Landschap. Dit betekent dat in de regelgeving meer ruimte moet worden gegeven aan de paardenhouderij. Een goede landschappelijk inpassing is hierbij belangrijk, evenals voldoende mogelijkheden voor ruitertoerisme. Daarnaast neemt De Wolden een stimulerende rol in die gericht is op samenwerking en afstemming tussen de hippische bedrijven, voorzieningen, evenementen en activiteiten.




Zorgtoerisme Zorgtoerisme is een specifieke sector waar de recreatie zich op richt. Van belang voor deze sector is een goede toegankelijkheid die hiermee gemoeid is. Het betreft zowel de toegankelijkheid van voorzieningen als de toeganglelijkheid van het buitengebied in z’n algemeenheid. Uitwerking Als uitwerking van de beleidskeuzes ten aanzien van recreatie kunnen de volgende beoogde ontwikkelingen worden genoemd: waar mogelijk nieuwe fiets- wandel en ruiterpaden realiseren; het uitbreiden van de wandelstructuren in het Reestdal: het riviertje De Reest moet meer zichtbaar worden langs deze paden; verbindingen aanleggen tussen recreatieve paden aan weerszijden van de autoweg N48 met bijvoorbeeld tunnels en een combiduct; het uitvoeren van het gemeentelijke fietsplan; het realiseren van dorpsommetjes bij zowel de kerndorpen als de kleine kernen, mogelijkheden voor uitbreiding en nieuwvestiging van verblijfsaccommodaties, dagattracties en horeca die qua schaal aansluiten bij de schaal van het landschap; De Wolden paardengemeente! Mogelijkheden voor voorzieningen voor paardensporten hippische (verblijfs) recreatie; Ruinen: versterking van de recreatiekern als poort naar het Dwingelderveld; het ontwikkelen van waterrecreatie door aan de Hoogeveense Vaart een klein aanleghaventje te realiseren op een locatie die overstapmogelijkheden biedt voor recreatie aan vaste wal; na afloop van de zandwinning het ontwikkelen van recreatief medegebruik van de zandwinplassen; Versterking van de toeristische profielen van de regio en de dorpen via thema’s en specifieke elementen. Aansluitend hierbij: een stimulerend evenementenbeleid opstellen; afstemmen met buurgemeenten in Zuidwest Drenthe en Overijssel. De gemeente ziet kansen voor recreatie in en nabij de natuurgebieden. Bij natuurontwikkeling en -bescherming moet ook rekening gehouden worden met de belangen van recreatie binnen een duurzaam evenwicht. Deze belangen hebben onder andere betrekking op toegankelijkheid van natuurgebieden voor recreanten; De gemeente vindt het van belang om natuur ook toegankelijk en beleefbaar te maken. Daarom wil zij op een aantal plekken de toegankelijkheid van het Reestdal voor wandelaars vergroten om de Reest meer zichtbaar te maken. Toekomstvisie “De Wolden: actief en betrokken” 2005-2020. De Wolden profileert zich met bedrijvigheid met het accent op toerisme en uitstekende mogelijkheden om recreatie en zorg te combineren. Hiermee wordt actief ingespeeld op wensen die samenhangen met vergrijzing. Door innovatieve samenwerking tussen de commerciële dienstverleners (o.a. banken, detailhandel, recreatieve sector) en maatschappelijke organisaties (o.a. dorpshuizen, scholen, zorgaanbieders, woningbouwcorporaties en verenigingen), worden voorzieningen ontwikkeld




die toegankelijk zijn voor zowel inwoners als toeristen. Door effectieve samenwerking, ook in het benutten van gebouwen en andere faciliteiten, kan De Wolden ook in 2020 een vitale plattelandsgemeente zijn. Recreatie en toerisme vormen een belangrijke inkomstenbron voor De Wolden. Ruim 12 % van de werkgelegenheid bestaat uit banen in de toeristische sector. Evenals in de omringende gemeenten is het waardevolle en gevarieerde landschap en de kleinschaligheid aantrekkelijk voor met name korte verblijven. De Wolden is een echte fietsen wandelgemeente. Er zijn geen grootschalige attracties, wel veel kleine. Vergeleken bij andere Drentse gemeenten blijft de ontwikkeling van het toerisme wat achter. Er zijn tal van ideeën voor verbetering, deels ook al in gang gezet. Deze verbeteringen hebben vooral betrekking op het aantrekkelijker maken van de omgeving, bijv. dorpskernen en fietspaden, kwaliteitsverbetering van verblijfsaccommodaties, het bevorderen van samenwerking voor nieuwe attracties en arrangementen en imagoverbetering. Beleidsplan Recreatie en Toerisme De Wolden 2008-2012 In de Toekomstvisie De Wolden 2020 is aangegeven dat het gemeentebestuur zich de komende jaren sterker wil profileren met recreatie en toerisme in De Wolden. In de vorige beleidsperiode (2002-2007) is veel aandacht geweest voor kwaliteitsverbetering van deze sector. Zo werd een Toeristisch Platform opgericht, de permanente bewoning in recreatiewoningen aangepakt, fietsen wandelpaden aangelegd, het Rondje De Wolden opgezet en verblijfsaccommodaties opgeknapt. De economische betekenis van de sector is groot. Een op de 8 banen in De Wolden zijn gerelateerd aan toerisme. Voor de komende jaren ligt de uitdaging in de uitbreiding van de recreatief-toeristische sector. Het doel is 10% meer overnachtingen (400.000 per jaar) te halen. Dit kan bereikt worden door betere promotie, meer arrangementen, meer overnachtingaccommodaties, betere en ruimere accommodaties, seizoensverlenging en uitbreiding van het aantal kampeerplaatsen. Het aantal dagtochten naar deze gemeente loopt nog steeds achter vergeleken bij andere Drentse gemeenten. In de afgelopen 4 jaar zijn er wel een aantal dagattracties bijgekomen. Voor deze planperiode wordt ingezet op een verhoging van 5% van het aantal dagtochten. Instrumenten om dit te bereiken zijn o.a. gezamenlijke promotie van het Woldense toeristische werkveld en samenwerking met de culturele sector. Om toeristen en recreanten te kunnen laten genieten van het natuurschoon in De Wolden is een goede infrastructuur van groot belang. Aanleg van nieuwe paden kan echter alleen met behulp van cofinanciering en op projectbasis. De ruilverkavelingplannen, de herinrichting van het Dwingelderveld, het Samen over de Reestproject en samenwerking met het Recreatieschap moeten hiervoor benut worden. Voor wat betreft waterrecreatie wordt aangesloten bij de actiepunten uit het Waterplan De Wolden. Het onderhoud van de bestaande paden en de bewegwijzering zijn in dit kader ook actiepunten. De invoering van het Fietsknooppuntensysteem zal het fietstoerisme een impuls moeten geven. Conclusie beleid gemeente De Wolden: Samenvattend geldt dat een grotere schaalgrootte van activiteiten nodig is om recreatie als volwaardige ‘banenmotor’ te behouden en om de reguliere voorzieningen in de dorpen in stand te kunnen houden. Het beleid richt zich op meer




dagattracties, betere en meer overnachtingaccommodaties, seizoensverlenging en promotie. Zorgtoerisme en paardensport zijn de specifieke sectoren waar de recreatie zich op richt. Mogelijke doorwerking naar het plan: de gemeente De Wolden wil extra mogelijkheden bieden voor het recreatief medegebruik van actieve agrarische bedrijven als ook meer mogelijkheden bieden voor hergebruik van vrijkomende agrarische bedrijven. Hier kunnen dan meer overnachtingsmogelijkheden gecreëerd worden. Ook het realiseren van voorzieningen die zich richten op de paardenbranche worden omarmd. De kansen voor het plangebied kunnen met name tot uiting komen door ondernemers die kansen zien in de (vrijkomende) agrarische bebouwing om die te voorzien van nieuwe, op de recreatie gerichte, voorzieningen.

9.4

Waterschap Op het gebied van water verandert er veel. Het klimaat verandert: de zeespiegel stijgt, het gaat steeds meer en harder regenen, maar ook extreem droge periodes komen steeds vaker voor. In ons waterrijke land heeft dit aanzienlijke gevolgen voor het waterbeheer. Daar komt bij dat ons land onderhevig is aan bodemdaling. Mede om deze redenen moeten we anticiperen op de veiligheid tegen overstromingen, op het tegengaan van wateroverlast en extreme droogte en hoe we water een plek geven in de inrichting van ons land. Water is in verschillende vormen en functies in het zoekgebied van de wateropgave aanwezig. Langs de grens van de gemeente De Wolden kronkelt de Reest, dwars door de gemeente lopen de Hoogeveense Vaart, de Wold Aa, Ruiner Aa en Koekanger Aa en verspreid liggen diverse plassen en meren, zoals het Sultansmeer, de Suikeveen en de plassen van de Gijsselterkoelen. Naast het water dat duidelijk zichtbaar is binnen de gemeente, is in de gemeente ook veel ‘onzichtbaar’ water aanwezig. Zoals hemelwater dat op de daken valt en via de regenpijp op veel plaatsen nog in het riool verdwijnt en het water van huishoudens dat naar de zuivering wordt vervoerd. Ook het grondwater kan gezien worden als ‘onzichtbaar’ water. Hoe het ‘zichtbare’ en het ‘onzichtbare’ watersysteem op elkaar zijn afgestemd en waar daarin de knelpunten zitten, wordt in het waterplan behandeld. Het waterplan is een parapluplan, wat inhoudt dat in dit plan al het relevante waterbeleid van andere plannen is opgenomen. Ook kijkt het waterplan vooruit naar de toekomst. Hoe moet het watersysteem er uit (gaan) zien, en wat moet er gebeuren. Het is van belang dat niet alleen de waterbeheerders maar ook de mensen die dagelijks met het water te maken hebben zich bewust zijn van water. De mensen die wonen aan of recreëren in of langs het water worden betrokken bij het waterplan. Zo zorgt de gemeente voor een breed gedragen plan. Om deze reden is bij het opstellen van het waterplan een klankbordgroep samengesteld van instanties, organisaties en burgers die zo betrokken zijn bij (water in) de gemeente. Het waterplan is een integraal plan. De uitdrukking ‘integraal’ heeft hierbij twee betekenissen. Als eerste: een samenhangend beleid op het gebied van oppervlaktewater, grondwater en riolering, zowel wat betreft waterkwantiteit als -kwaliteit. En ten tweede: afgestemd op de andere bij het water betrokken beleidsvelden en/of functies, zoals (natte) natuur, ruimtelijke ordening, recreatie en leefomgeving. Het waterplan is opgebouwd rondom zeven thema’s. Voor elk thema is in het waterplan een beschrijving gegeven van de huidige situatie, de kansen en de knelpunten. Daaruit is per thema een visie opgesteld en hier is vervolgens een uitvoeringsprogramma aan gekoppeld. De Gemeenteraad en het Dagelijks Bestuur van het waterschap hebben de visie en het uitvoeringsprogramma doorgenomen en een uitwerkingsrichting bepaald. Voor het thema



Blad 42 van 46



“Recreëren en beleven van water” geldt dat dit thema is ingevuld met het benadrukken van de leuke kanten van water. De gemeente en het waterschap faciliteren en enthousiasmeren recreatie op en langs het water. Recreatiemogelijkheden worden benut bij bijvoorbeeld herinrichtingprojecten van waterlopen. Water als attractie Het Rijk vraagt aan waterbeheerders om een goede gastheer te zijn door recreatief medegebruik mogelijk te maken en te ondersteunen. Voor de waterbeheerders is dit nieuw en onwennig. Daarom experimenteert Rijkswaterstaat binnen het programma Waterinnovatie (WINN) met het kennisinstituut Deltares en het bedrijfsleven onder het motto ‘Méér met water’ met meervoudige functies op en aan het water. Om aan te tonen dat meer met water mogelijk is, zochten WINN, Deltares en het Kenniscentrum Recreatie samen naar innovatieve ontwikkelingen op en rond het water en spraken met waterbeheerders over hun visie. Het bleek dat nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen veel kansen bieden voor het combineren van bijvoorbeeld waterberging, natuur, recreatie en wonen. Verschillende partijen werken aan deze functies en daarom is samenwerken het sleutelbegrip. Wateropgave Uffelte-Ruinen Voor de wateropgave in het genoemde gebied heeft het waterschap een aantal waterscenario’s ontwikkeld te weten: 5. 6.

7. 8. 9.

Wat als we niets doen? Eigen regenwater vasthouden in natuur 30%, restopgaaf in landbouwomgeving a. 20 mm vasthouden in landbouw b. 70 mm vasthouden in landbouw c. 170 mm vasthouden in landbouw Regionale berging direct langs Oude Vaart/Wold Aa Water vasthouden en inlaten vanuit Oude Vaart in bestaande natuurgebieden. Meer vasthouden in de beekdalen dan huidige verwachting

De scenario’s zullen betrokken worden bij het ontwikkeling van de visie. Het Waterschap ziet het thema “Recreëren en beleven van water” als middel om invulling te geven aan het benadrukken van de leuke kanten van water. De gemeenten en het waterschap faciliteren en enthousiasmeren recreatie op en langs het water. Recreatiemogelijkheden worden benut bij bijvoorbeeld herinrichtingprojecten van waterlopen.



9.5

Overige relevante visies en beleidsuitgangspunten

9.5.1

Interpretation Zuidwest Drenthe en de Drentse Hooglanden


In opdracht van het recreatieschap namens de gemeenten in Zuidwest Drenthe (Westerveld, De Wolden, Meppel en Hoogeveen) is een rapport opgesteld met de titel “Interpretation Zuidwest Drenthe en de Drentse Hooglanden”. De filosofie achter “Interpretation” is: Als je het gebied begrijpt, ga je het waarderen Als je het gebied waardeert, besteed je er meer tijd aan en geef je meer uit Met behulp van “Interpretation” kan helder worden gemaakt wat het bijzondere is van het gebied en hoe dit door de gasten kan worden beleefd. De aanpak voor het ontwerpen en plannen van toeristisch recreatieve activiteiten kan worden gebaseerd op de principes van “Interpretation”. Zuidwest Drenthe is een overgangsgebied waar laag Nederland tegen het Drents Plateau omhoog loopt. Op het plateau hebben kleine boeren duizenden jaren geleden de hoge, drogere gronden bewerkt, is er recht gesproken en zijn er landgoederen op de rand gesticht. Later werd vanaf het plateau het laagveen tot rijke graslanden ontgonnen, die nu worden beweidt vanuit de fraaie monumentale boerderijen in de wegdorpen. De handel vanuit Meppel en later ook Hoogeveen, en de ligging ten opzichte van de Randstad heeft er voor gezorgd dat “westerse” invloeden hier voelbaar zijn en zich langzaam mengen met het oude Drenthe. Net zoals dat de overlappende milieuomstandigheden hebben geleid tot een verrijking aan landschappen en natuurwaarden.

De overgang van laag Nederland naar het Drents Plateau, biedt steeds andere mogelijkheden voor natuur en mensen. Ofwel: de overgang van laag naar hoog verrijkt cultuur en natuur. Elke poort naar een gebied moet een boodschap hebben. Voor Zuidwest Drenthe is dit: “waar natuur en cultuur elkaar raken”.




Het rapport geeft middels sleutelervaringen, imago en beleving een visie op de belevingswereld van de huidige en toekomstige gasten. Het gebied wordt gekenmerkt als rijk aan landschappen, overgangen, cultuurhistorie en invloed vanuit het westen, maar ook rijk aan rust en onthaasting. Om aan de behoeften van (toekomstige) gasten te voldoen is een mix van middelen, voorzieningen, producten, arrangementen en communicatie nodig. Er is dus een hele kist met gespecialiseerde gereedschappen nodig. Deze gereedschappen moeten voldoen aan minstens één maar liefst aan meerdere van de volgende eigenschappen: Ze hebben betrekking op de essentie, maken die duidelijk; Passen binnen het imago en de uitstraling van het gebied; Voorzien in een behoefte van een bepaalde bezoekfase; Ze vertolken één of meer van de boodschappen uit de interpretatie matrix; Ze maken het mogelijk een sleutelervaring te beleven met het hoofd, hart en/of handen.

De resultaten van het “Interpretation” rapport kunnen worden gebruikt als ‘inspiratiebron’ voor de ideeën welke in het gebied van de wateropgave worden bedacht. 9.5.2

Visiedocument “Project Ruinen” Uit ondermeer het rapport “Ruimtelijk-economische visie detailhandel De Wolden 2003” en de ”Rapportage inventarisatie onder ondernemers te Ruinen”, in 2009 uitgebracht door Mkb Reva, blijkt dat er op korte termijn een kwaliteitslag gemaakt moet worden om het winkel- en horecabestand en het aanzien van het centrumgebied in Ruinen op een hoger peil te brengen voor zowel de eigen inwoners als voor de toeristen. Recente cijfers met betrekking tot de verblijfsrecreatie vertonen een daling van de positie van Ruinen op de toeristische kaart. Een betere uitstraling van het centrumgebied en van het voorzieningenniveau draagt ongetwijfeld bij aan een herpositionering. Ruinen heeft een goede naamsbekendheid in ons land en dat biedt kansen om in te spelen op de extra bestedingen van dagjesmensen en verblijfstoeristen. Een en ander vraagt om een samenhangende visie voor de ontwikkeling van het voorzieningenniveau. Deze is nodig om bestaande knelpunten op te lossen, verbeteringen door te voeren en om kansen te benutten. De samenhang kan worden gevonden door middel van de aanpak van elkaar versterkende thema’s: 1. Concentratie van winkels en horeca in het centrumgebied 2. Aantrekkelijk maken van het centrumgebied a. vaststellen van een beeldambitieplan b. multifunctioneel maken van de brink c. aantrekkelijk winkel- en wandelgebied 3. het ontwikkelen van de Poort van het Dwingelderveld a. het verder ontwikkelen van de Poort van het Dwingelderveld b. het ontwikkelen van een aantrekkelijk gebied tussen de Poort van het Dwingelderveld en het centrum van Ruinen Voor wat betreft het zoekgebied van de wateropgave is onder andere de ontwikkeling van de Poort van het Dwingelerveld van belang. De rapportage schrijft daarover:




Met betrekking tot de ontwikkeling van de “Poort van het Dwingelderveld”: Nabij het bezoekerscentrum aan de Benderse zal een omgeving worden ontwikkeld en gerealiseerd, waarbinnen Natuurmonumenten de gelegenheid krijgt om de educatieve activiteiten binnen en buiten beter te ontwikkelen en de schaapskooi zich eveneens kan vestigen. De locatie dient aanvullend te beschikken over parkeervoorzieningen, educatieve wandelpaden en eigentijdse primaire voorzieningen voor bezoekers, zoals sanitair en beperkte horecafaciliteiten. Het gebied tussen de Poort van het Dwingelderveld en het centrum van Ruinen wordt met aanvullende toeristische en recreatieve voorzieningen versterkt, teneinde het bezoek aan beide locaties optimaal te bevorderen. Het visiedocument Ruinen voorziet in een aanpak van het centrumgebied en de Poort van het Dwingelerveld. De visie geeft ingrediënten die gebruikt kunnen worden bij het koppelen van recreatieve en toeristische voorzieningen in het zoekgebied aan ontwikkelingen in de directe nabijheid.



10

Bijlage kaartbeeld



Toeristisch Recreatief Ontwikkelperspectief Wateropgave Uffelte - Ruinen. Definitief

Recommend Documents