Toeristisch-recreatief aanbod voor blinden en slechtzienden in Vlaanderen : Analyse en aanbevelingen

Toeristisch-recreatief aanbod voor blinden en slechtzienden in Vlaanderen : Analyse en aanbevelingen Studiegebied Handelswetenschappen en Bedrijfskunde Opleiding Bachelor in het Toerisme en recreatiemanagement Academiejaar 2009-2010 Promotor Griet Laenen Student Lynn Steyaert

WOORD VOORAF

5

DEEL 1 : TOEGANKELIJKHEID IN HET TOERISTISCH-RECREATIEVE BELEID

6

HOOFDSTUK 1 : WAT BETEKENT BLIND EN SLECHTZIEND ZIJN? 1.1 BLINDEN EN SLECHTZIENDEN 1.1.1 SOORTEN SLECHTZIENDHEID 1.1.2 MOGELIJKE OORZAKEN 1.2 FACTS AND FIGURES 1.3 CONCLUSIE

7 7 7 8 9 10

HOOFDSTUK 2 : BEHOEFTEN VAN BLINDEN EN SLECHTZIENDEN

11

2.1 FYSIEKE TOEGANKELIJKHEID 2.1.1 OPENBARE WEG 2.1.2 OPENBAAR VERVOER 2.1.3 INFRASTRUCTUUR VAN OPENBARE GEBOUWEN 2.2 SCHRIFTELIJKE COMMUNICATIE 2.2.1. WEBSITE 2.2.3. AANGEPASTE BROCHURES 2.3 MONDELINGE COMMUNICATIE 2.4 CONCLUSIE

11 11 13 14 15 16 18 19 19

HOOFDSTUK 3 : MARKTONDERZOEK

20

3.1 CONCLUSIE RESULTATEN 3.1.1 VERBLIJFSTOERISME IN EIGEN LAND 3.1.2 INFORMATIE OM EEN VAKANTIE TE REGELEN 3.1.3. REISGEDRAG IN HET BINNENLAND 3.1.4 RECREATIE IN HET BINNENLAND 3.1.5 KWALITEITSZORG VAN DE TOERISTISCH-RECREATIEVE SECTOR 3.1.6 BLINDGELEIDE HONDEN 3.1.7 ALGEMEEN

26 26 26 26 26 27 27 27

HOOFDSTUK 4: HET BELEID VAN TOEGANKELIJKHEID IN DE TOERISTISCH-RECREATIEVE SECTOR

28

4.1 HET BELEID 4.1.1 TOERISME VLAANDEREN 4.1.2 INFOPUNT TOEGANKELIJK REIZEN (ITR) 4.1.3 ADVIESBUREAU TOEGANKELIJKE OMGEVING 4.1.4 OOST-VLAANDEREN IN DE PRAKTIJK 4.2 IMPLEMENTATIE VAN DIT BELEID 4.2.1 TOEGANKELIJK VLAANDEREN 4.2.2 CIJFERGEGEVENS : 4.3 COMMUNICATIE VAN DIT BELEID 4.3.1 INTERNE COMMUNICATIE 4.3.2 COMMUNICATIE NAAR EXTERNEN 4.4 CONCLUSIE

28 28 29 31 32 33 33 33 35 36 36 37

HOOFDSTUK 5 : BENCHMARK UNITED KINGDOM.

39

5.1 HET BELEID IN DE UK 5.2 CONCLUSIE

39 41

HOOFDSTUK 6 : SWOT-ANALYSE

42

DEEL 2 : HET TOERISTISCHE AANBOD VOOR BLINDEN EN SLECHTZIENDEN IN OOST-VLAANDEREN 43 HOOFDSTUK 1 : TRENDS IN TOERISME EN RECREATIE

44

1.1 TRENDS 1.2 BESLUIT

44 45

HOOFDSTUK 2: HUIDIGE AANBOD VANUIT NIET-TOERISTISCHE ORGANISATIES

46

2.1 BLINDENZORG LICHT EN LIEFDE 2.2 BRAILLELIGA 2.3 VEBES 2.4 CONCLUSIE

46 47 48 48

HOOFDSTUK 3 : HUIDIGE AANBOD VAN TOERISTISCHE ORGANISATIES

49

3.1 ATTRACTIES EN BEZIENSWAARDIGHEDEN 3.2 FIETSROUTES 3.3 WANDELROUTES 3.4 ACCOMMODATIE 3.5 CONCLUSIE

49 52 52 53 54

HOOFDSTUK 4 : BENCHMARKING NEDERLAND

55

4.1 GOOD PRACTICES IN NEDERLAND 4.2 CONCLUSIE

55 56

HOOFDSTUK 5 : SWOT-ANALYSE OVER HET TOERISTISCH-RECREATIEVE AANBOD

57

ALGEMEEN BESLUIT

58

LITERATUURLIJST

59

LIJST VAN FIGUREN

60

BIJLAGEN

61

Woord Vooraf Beste lezer, Zoals de titel zegt, zal ik proberen om de wereld van slechtzienden en blinden te kaderen binnen het werkgebied van mijn opleiding : toerisme en recreatie. Voor dit werk werd ik geïnspireerd door de reeks ‘Voorbij de Grens’, een verhaal over tien mensen met een beperking die samen op een avontuurlijke reis gaan in Nicaragua. De persoon die mij het meeste boeide tijdens de reeks was Sven. Iemand die door een aantasting van de oogzenuw langzaamaan blind werd. Hoe hij bepaalde dingen veel intenser kon beleven door te vertrouwen op andere zintuigen vond ik bewonderenswaardig! Zo wou ik testen in hoeverre de toeristisch-recreatieve sector staat op gebied van toegankelijkheid voor mensen met een visuele beperking. Dit zou dan ook meteen mijn onderwerp voor mijn bachelorproef worden: Toegankelijkheid in reizen en recreatie aftoetsen voor mensen met een visuele beperking. Te beginnen in eigen land, meer specifiek : Vlaanderen. Mijn bachelorproef bestaat uit 2 delen. Het eerste deel gaat over hoe toegankelijkheid geïntegreerd is in het toeristisch-recreatieve beleid. In deel 2 bespreek ik het aanbod van toegankelijkheid in de toeristisch-recreatieve sector. U zal zien dat ik in de eerste plaats Vlaanderen als toeristische bestemming analyseer. De voorbeelden in de praktijk haal ik uit de toeristische regio OostVlaanderen daar ik mijn stage heb gedaan bij Toerisme Oost-Vlaanderen. Met deze bachelorproef wil ik beschrijven en analyseren wat er bestaat aan toegankelijkheid in onze sector. Daarnaast zal dit werk ook aanbevelingen geven over hoe toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden kan verbeterd worden. Dit zal gebeuren aan de hand van goede voorbeelden uit andere landen. Ik had graag nog iedereen bedankt die heeft meegeholpen aan mijn onderzoek. Ik nodig u uit om mee de wereld van deze toch wel heel speciale doelgroep te ontdekken. Veel leesplezier, Lynn Steyaert.

6

Deel 1 : Toegankelijkheid in het toeristisch-recreatieve beleid In deel 1 bespreek ik het toeristisch-recreatieve beleid op gebied van toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden in Vlaanderen. Eerst geef ik een inleiding op blinden en slechtzienden. Ik zal u eerst wat meer uitleg geven over wat dit precies inhoudt. Cijfers geven een overzicht van hoe groot de doelgroep is. Dan onderzoek ik wat de behoeften zijn voor mensen met een visuele beperking wat betreft toerisme en recreatie. Aan de hand van die behoeften zal ik kijken hoever het toeristischrecreatieve beleid hierop inspeelt. Verder zal ik ook onderzoeken hoe de toeristisch-recreatieve sector dit beleid wordt geïmplementeerd en hoe de communicatie intern en extern gebeurt. Wanneer ik het Vlaamse beleid heb geanalyseerd, zal ik u ook nog voorbeelden geven van hoe het beleid in de UK wordt gevoerd. Hierbij wil ik nog duidelijk meegeven dat ik Vlaanderen in het geheel zal bekijken wanneer ik het beleid bespreek. Wanneer ik zal verwijzen naar de praktijk zullen dit voorbeelden zijn uit de regio Oost-Vlaanderen daar ik stage gelopen heb bij Toerisme Oost-Vlaanderen en dus een beter overzicht heb over die regio ten opzichte van andere regiowerkingen. Als slot zal ik in aan de hand van een SWOT-analyse nog eens alles samenvatten.

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

7

Hoofdstuk 1 : Wat betekent blind en slechtziend zijn? In het eerste hoofdstuk laat ik u kennis maken met de begrippen ‘blind’ en ‘slechtziend’. Wanneer ben je blind of wanneer ben je slechtziend. U zal ook zien dat er binnen één groep nog heel wat verschillen kunnen zijn. Zo is blind maar een heel breed begrip voor verschillende gradaties in de afwijkingen. Daarnaast heb ik ook wat cijfergegevens voor u verzameld. Ik vind het belangrijk om eerst goed geïnformeerd te zijn over de verschillen in visuele beperkingen om zo beter te kunnen begrijpen wat de behoeften en eventuele problemen zijn. Daarom eerst een klein woordje uitleg over wat blind of slechtziend zijn nu eigenlijk is. 1.1.

Blinden en slechtzienden

Er is een verschil tussen blinden en slechtzienden. Iemand wordt als blind beschouwd als de gezichtsscherpte minder dan of juist 1/10 bedraagt met beide ogen of als zijn gezichtsveld kleiner is dan of gelijk aan 20 graden. 1 op 1000 mensen is blind waarvan 65 % ouder is dan 60 jaar. Slechtziend is hij/zij die met bril of een andere optische correctie een gezichtsscherpte heeft van 1/10 tot 3/10 of een gezichtsveld van 20 tot 40 graden. Alle vormen van slechtziendheid hebben met elkaar gemeen dat ze niet of niet volledig bijgestuurd kunnen worden door een bril of andere hulpmiddelen. Allen zijn te herkennen aan hun witte stok of hun blindgeleide hond. Daarnaast bestaan er ook badges met de vermelding ‘slechtziend’. Er zijn ook mensen die ervoor kiezen geen herkenningsmiddelen te gebruiken. Hierbij is het belangrijk om te vermelden dat er nog een aparte groep te onderscheiden valt : doofblinden. Dit zijn mensen die zowel een auditieve als visuele beperking hebben. 1.1.1 Soorten slechtziendheid Wazig zien: de persoon in kwestie ziet niet scherp, dit kan bijvoorbeeld zo zijn bij de aandoening van Cataract (vertroebeling van de ooglens). Uitval van het perifere gezichtsveld of tunnelzicht, kokerzicht: hierbij is het centrale gezichtsveld vaak nog intact. De persoon slaagt er bijvoorbeeld nog in de krant te lezen. Oriëntatie is heel moeilijk daar zij geen overzicht hebben. Deze mensen maken veel hoofdbewegingen om toch een zicht te krijgen op het geheel. Een opstapje neemt de persoon niet altijd waar, terwijl hij wel de deur aan de overkant van de gang zal kunnen zien. Storing in het centrale gezichtsveld: De persoon heeft problemen met detailwaarneming zoals lezen en herkennen van iets of iemand. Je krijgt het gevoel dat de persoon als het ware langs je heen kijkt (excentrische fixatie). Vlekkenzicht:Het zicht wordt verstoord door verschillende vlekken op het beeld dat wordt gestuurd naar de hersenen.

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

8 Halfzijdig zien: dit kan een gevolg zijn van een tumor. Kleurenstoornis: de persoon zal moeite hebben met het onderscheiden van kleuren bij : onzuivere kleuren, kleine oppervlakken of zwakke belichting. ( bijvoorbeeld : rood-groen blindheid, achromasie) Gestoorde licht- en/of donkeradaptie: deze personen zijn overgevoelig aan licht of duisternis. Zij zijn heel rap verblind en hebben problemen bij overgang van licht naar donker. Sommige zijn nachtblind : zij ervaren dan voornamelijk problemen in het schemerduister of bij de overgang van een klare naar een donkere ruimte. Cerebrale visuele beperkingen: hierbij worden visuele prikkels niet of niet goed verwerkt. 1 1.1.2 Mogelijke oorzaken Blind geboren: door ziekte van de moeder, of het gebruik van bepaalde medicijnen door de moeder tijdens de zwangerschap kan dit tot gevolg hebben dat het kindje blind geboren wordt. Erfelijke afwijking: soms wordt een oogziekte doorgegeven van generatie op generatie, dan wordt men blind door erfelijke afwijking. Ziektes: bepaalde ziektes op volwassen leeftijd kunnen blindheid veroorzaken vb. diabetes en hypertensie ( te hoge bloeddruk ) Ouderdom: oudere mensen krijgen vaak meer problemen met het gezichtsveld door hun leeftijd. Ongeval: door een auto-ongeluk, iets zwaar dat op het hoofd valt, of een scherp voorwerp dat in de ogen terechtkomt kan tot ook blindheid leiden. Tijdelijke blindheid: soms kan iemand tijdelijk blind worden door shocktoestanden, hysterie of ziekte. De zon: te lang in de zon kijken kan blindheid veroorzaken. 2

1

Deze tekst is gebaseerd op N, N. 2009. Tips voor een goede omgang met mensen met een visuele beperking. ‘ Omgaan met mensen met een beperking’. 2009, pg 7-9. Een educatieve bundel uit de opleiding Ergotherapie. 2 http://www.kimbols.be/ogen/zien/blind_slechtziend.php

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

9

1.2.

Facts and figures

Om de omvang te kunnen inschatten van de doelgroep mogen cijfergegevens niet ontbreken. Ik ben op zoek gegaan naar cijfers over blinden en slechtzienden in België. De praktijk leert dat hieromtrent heel weinig te vinden is. Ik nam contact op met de twee belangrijkste organisaties voor blinden en slechtzienden in Vlaanderen en zij bevestigen dat er geen statistieken beschikbaar zijn. Via mail kreeg ik onderstaande antwoorden : ‘Er bestaan, spijtig genoeg, geen statistieken over blinden in België. Wij hebben alleen maar de cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) voor West Europa : 1,4 blinden voor 1000 personen. '’ ‘In België zijn er weinig statistische gegevens over blinde en slechtziende personen. Op basis van Nederlandse cijfergegevens (we gaan ervan uit dat de levensstandaard in Nederland vergelijkbaar is met België en deze cijfers in rechte lijn kunnen worden doorgetrokken), wordt geschat dat er in Vlaanderen ongeveer 180.000 slechtzienden (3% van de bevolking) en 6.000 blinden (0,1%) zijn. Aangezien een aantal oogaandoeningen ‘ouderdomskwalen’ zijn en de bevolking sterk vergrijst, is er vooral een flinke toename van het aantal mensen met een visuele handicap vanaf de leeftijd van 50 jaar. Binnen onze organisatie hebben we in februari 2006 de aantallen per leeftijdsgroep bekeken. In die periode kwamen we tot volgende verhouding: 16,52% van onze cliënten waren jonger dan 50 jaar, 20,63% waren van 50 tot 65 jaar en 62,85% waren 65 jaar en ouder. Dit komt neer op een aandeel van bijna 84% 50-plussers bij de blinden- en slechtziendenpopulatie!’3 Op basis van de verzamelde gegevens heb ik deze nog eens verwerkt in een tabel voor u een duidelijker overzicht te geven.

3

Leeftijd

In %

< 50 jaar

16,52

50-65 jaar

20,63

> 65 jaar

62,85

Karin Vaesen – Blindenzorg Licht en Liefde

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

10 Bij de mail kreeg ik nog een document over de groei van de wereldbevolking en het aandeel van blinden en slechtzienden in de groei. De eerste schatting over de omvang van mensen met een visuele beperking werd geschat op 38 miljoen blinden, gebaseerd op de gegevens van de wereldbevolking in 1990. De volgende schatting die werd gemaakt in 1996 werd een aantal van 45 miljoen blinden geschat. In 2020 zullen we een verdubbeling zien van die cijfers, het aantal zou dan 76 miljoen blinden en slechtzienden tellen in de wereld. 4

1.3 Conclusie Onder de term ‘blind’ of ‘slechtziend’, hebben we duidelijk nog variaties in de aard en gradaties van de handicap. Het is dus zeer belangrijk om de noden van deze groep te respecteren dar deze onderling al zo uiteenlopend kunnen zijn. Blinden en slechtzienden lijkt mij een groep waar aparte aandacht voor nodig is. Zoals het er nu uitziet zal de wereldbevolking steeds meer aangroeien in de toekomst. Uit de vorige cijfers kunnen we opmaken dat 80% van blinden en slechtzienden ouder is dan 50 jaar. Dit wil zeggen dat zeker in de toekomst deze doelgroep ook stevig zal aangroeien en dus niet te verwaarlozen zal zijn. Hier moet wel worden gezegd dat 93 % van de totale blinde en slechtziende wereldbevolking zullen afkomstig zijn uit de ontwikkelingslanden. Voor de toeristische sector betekent dit dat blinden en slechtzienden in de toekomst een groter deel van de markt zullen bespelen.

4

Bijlage : Karin Vaesen. WHO, Magnitude and causes of visual impairment 2004.

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

11

Hoofdstuk 2 : behoeften van blinden en slechtzienden In dit hoofdstuk ben ik op zoek gegaan naar wat de behoeften zijn op het vlak van diensten voor blinden en slechtzienden. Onder deze doelgroep beschouw ik mensen die enkel een visuele handicap hebben, zonder andere lichamelijke of mentale beperking. Om te weten of het aanbod van de toeristisch-recreatieve sector voldoende is aangepast aan mensen met een visuele handicap is het belangrijk eerst te analyseren wat er juist aanwezig moet zijn opdat een sector en zijn producten toegankelijk kunnen worden genoemd. In de eerste plaats heb ik gekeken naar wat de behoeften zijn in het dagelijkse leven om deze daarna toe te passen in de toeristische sector. De behoeften strekken zich uit op verschillende gebieden. Ik onderzocht hun behoeftes op volgende vlakken: fysische behoeften en schriftelijk en mondelinge communicatie.

2.1 Fysieke toegankelijkheid Blinden en slechtzienden zijn fysisch beperkt. Hiermee bedoel ik dat door hun visuele beperking het niet altijd even gemakkelijk is om overal zelfstandig naartoe te gaan. Daarom zijn er aanpassingen nodig opdat ook blinden en slechtzienden zich comfortabel en vooral zelfstandig kunnen verplaatsen. De laatste jaren wordt toegankelijkheid ook meer en meer gepromoot door de overheid. Zo werd in 2006 de nieuwe conventie voor gelijke rechten voor personen met een handicap aangenomen door de VN. Begin juli 2009 keurt België deze nieuwe wet goed en neemt hem op in haar eigen beleid. De nieuwe maatregel moet leiden tot een totale aanvaarding van mensen met een handicap in de maatschappij ondermeer door hen de toegang te verzekeren tot transport, informatie en publieke faciliteiten en diensten. 2.1.1 Openbare weg Om aan toerisme en recreatie te kunnen doen moet je je in vele gevallen verplaatsen. Daarom is het belangrijk dat het eerst en vooral mogelijk is om je van punt a naar punt b te verplaatsen. De openbare weg moet dus toegankelijk zijn. Toegankelijkheid is dan ook één van de belangrijkste doelstellingen van het mobiliteitsplan Vlaanderen. De Vlaamse overheid werkte een volledig vademecum uit met tips en aanbevelingen voor de wegbeheerder. Op die manier kunnen de ontwerpers meteen rekening houden met de aanpassingen om een integrale toegankelijkheid op de openbare weg mogelijk te maken. Zelf zal ik kort de bekendste voorbeelden aanhalen om aan te tonen welke investeringen er vanuit de overheid reeds worden gedaan om de openbare weg toegankelijk te maken.1

1

http://wegen.vlaanderen.be/documenten/publicaties/download/toegankelijkdomein_2009.pdf

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

12 Routegeleiding : -

Natuurlijke gidslijnen

Een hekje als afsluiting kan perfect dienen als natuurlijke gidslijn.

Figuur 1

Wanneer de looproute en de obstakelzone in verschillende materialen zijn uitgevoerd kunnen deze een ideale natuurlijke gidslijn zijn voor de blinden of slechtzienden.

Figuur 2

-

Onnatuurlijke gidslijnen :

Blindgeleide lijnen : Dit zijn lijnen aangebracht in het straatoppervlak. Deze lijnen kunnen worden aangebracht op verschillende manieren. Het oppervlak kan met verschillende soorten ondergrond worden aangelegd. Er kan worden gekozen voor het aanbrengen van noppen op het trottoir. Of er kan een ander soort betegeling worden gelegd. Hieronder ziet u de verschillende mogelijkheden om de openbare weg gebruiksvriendelijk te maken voor mensen met een visuele handicap. Één van de meest voorkomende gidslijnen zijn de tegels met reliëf zodat de blinde met zijn stok kan voelen in welke richting er wordt gelopen.

Figuur 3

Ook de omgeving moet worden aangepast. Zo is er een geluidssignaal voor blinden wanneer je kan oversteken aan verkeerslichten. Rateltikkers geven aan wanneer men kan oversteken. wanneer het licht voor de voetganger op groen springt gaat de rateltikker sneller tikken. Wanneer deze opnieuw traag tikt wil dit zeggen dat het licht voor de voetganger rood is, en deze dus niet kan oversteken. Figuur 4

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

13 2.1.2 Openbaar vervoer Het openbaar vervoer is een onmisbare schakel in de toeristische sector. Vaak zijn steden heel makkelijk te bereiken met het openbaar vervoer en kan men zich in de stad ook verplaatsen met het openbaar vervoer. Onderstaand vindt u een aantal goede voorbeelden uit de praktijk : Dit is een goed voorbeeld van een aangepaste bushalte. Zoals u kan zien geven al deze aanpassingen een comfortabele toegang tot het openbaar vervoer.

Figuur 5

Een voorbeeld van de tram : Bij een verhoogd perron (h>30cm) dient een veiligheidsstrook van minimum 1m te worden voorzien bestaande uit een waarschuwingsstrook van 60cm op een afstand van 40-60cm van de perronboord. Achter de waarschuwingsstrook is er nog een voldoende brede circulatiezone (minimaal 1m50) en plaats voor wachtende mensen en meubilair.

Figuur 6

Een voorbeeld uit een treinstation : Wanneer het perron wordt verlaten met een trap moet dit worden aangegeven met blindegeleide lijnen. Hiervoor worden in de praktijk de onnatuurlijke gidslijnen gebruikt.

In het openbaar vervoer wordt er ook gebruik gemaakt van hoorbare signalen. Zo wordt in de tram in Gent hoorbaar aangegeven wat de volgende halte is. Het sluiten van de deuren wordt ook met een hoorbaar signaal Figuur 7

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

14 aangegeven. Dit is ook het geval voor de bussen en treinen. Wanneer de deuren sluiten wordt dit aangeduid met een hoorbaar signaal. In het station worden de dienstregelingen omgeroepen. Er wordt ook gemeld wanneer een trein in aantocht is naar het perron. Maar het openbaar vervoer is niet overal in Vlaanderen evengoed aangepast. Zo zijn lang niet alle bushaltes aangepast naar het voorbeeld hierboven. Ook worden bijvoorbeeld in Gent niet altijd de haltes van de tram omgeroepen. Het is soms gokken waar men zich bevindt, of men moet hulp vragen aan andere reizigers. Ook de uren waarop wordt gereden zijn enkel schriftelijk aangeduid ter plaatse. Men moet zich dus iedere keer op voorhand goed informeren over de uren van het openbaar vervoer. 2.1.3 Infrastructuur van openbare gebouwen Vanaf 1 maart 2010 wordt een nieuwe regelgeving in verband met toegankelijkheid in publieke gebouwen van kracht. Het is zo dat er bij de aanvraag tot de stedenbouwkundige vergunning aandacht moet worden gegeven aan toegankelijkheid. Onder toegankelijkheid wordt verstaan : een goede bereikbaarheid en bruikbaarheid van die gebouwen en hun omgeving. Specifiek voor toerisme geldt dit ook voor de logiessector. Voor blinden en slechtzienden is deze regelgeving heel belangrijk: in de toekomst zullen toeristische diensten en infokantoren bereikbaar zijn voor hen. Een wetgeving die eindelijk tegemoet komt aan de noden van mensen met een visuele handicap en ook andere beperkingen. Tot nog toe was het niet verplicht hiermee rekening te houden. De inrichting van het gebouw is gebaseerd op ‘ontwerpen voor iedereen’ ook gekend onder de naam Universal Design, een organisatie die staat voor het ontwerpen van gebruiksvriendelijke producten en diensten. Universal design promoot een grotere toegankelijkheid. Het ontwerp moet tegemoet komen aan de noden van iedereen. Want de toegang tot een product of dienst wordt voor iedereen vlotter: mensen die niet goed meer te been zijn, die door ouderdom een verminderd zicht hebben, vrouwen met kinderwagens, …

Figuur 8

Iedereen profiteert mee van een product of dienst die rekening houdt met toegankelijkheid. 2 Specifiek voor blinden kunnen blindgeleide lijnen worden aangebracht in het gebouw. Contrastkleuren helpen slechtzienden om makkelijker zich te kunnen oriënteren in een gebouw. Markeringen in braille denk aan de knoppen in de lift en geluidssignaal bij het bereiken van en verdieping, verlichting,... .

2

http://www.ato-vzw.be/overtoegankelijkheid.html

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

15

2.2 Schriftelijke Communicatie Gebouwen en openbaar vervoer zijn belangrijk, maar zij maken slechts deel uit van de keten van toegankelijkheid. En die keten kan maar zo sterk zijn als zijn zwakste schakel. Schriftelijke communicatie is minstens even belangrijk. Blinden en slechtzienden zijn bijna evengoed bereikbaar als andere mensen. Zo hebben zij vergrotingsprogramma’s waarbij de informatie vergroot wordt weergegeven op het beeldscherm. Deze beeldschermen zijn aangepast: ze zijn groter dan standaardschermen en hebben een heel hoge beeldkwaliteit. Een spraaksynthesizer is een programma dat informatie van het beeldscherm omzet naar gesproken taal. De spraaksynthesizer moet wel gekoppeld worden aan een schermuitleesprogramma, anders kan je er niets mee aanvangen. Het schermuitleesprogramma draait continu op de achtergrond van je computer en speelt de informatie door die je te zien krijgt op het Windows schermbeeld. Het programma helpt ook om vlot te navigeren in andere programma’s en om gemakkelijk je weg te vinden op websites. Voor mensen die vertrouwd zijn met het braille-alfabet bestaan er ook brailleleesregels. Een brailleleesregel is een toestel waarbij de tekst wordt weergegeven door plastieken pinnetjes die op de regel verschijnen. Zo kunnen blinden de zinnen voelen. Ook dit toestel kan pas worden gebruikt in combinatie met een schermuitleesprogramma. Om een optimaal informatiekanaal te hebben wordt de spraakweergave gecombineerd met de brailleleesregel en het schermuitleesprogramma. Voor de niet- of slechtziende die toch nog moeite zou hebben met het toetsenbord bestaan er ook aangepaste toetsenborden met bijvoorbeeld letters in braille. Let wel, niet alle mensen zijn vertrouwd met brailleschrift. Vooral de jongere doelgroep is hiermee vertrouwd. Mensen die pas op latere leeftijd problemen krijgen met hun zicht neigen sneller naar spraaktechnologie. En aangezien 82% ouder is dan 50 jaar is deze groep heel klein. Door de digitalisering valt braille voor een groot stuk weg. Kranten worden niet meer in braille gedrukt, alles wordt ingelezen of is digitaal beschikbaar. Ook boeken worden meer en meer ingelezen.3

3

http://www.blindenzorglichtenliefde.be/bdm/hmdb/PC/Vergrot.html

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

16 2.2.1. Website Zoals u ziet, bestaan er al veel aanpassingen om het leven van de blinde of slechtziende persoon te vergemakkelijken en ook de informatiestroom zo breed mogelijk te houden. Bedrijven kunnen hierop inspelen. Nu het verschaffen van de informatie makkelijker geworden is door de digitalisering kunnen bedrijven hiervan optimaal gebruik maken. Het is wel belangrijk om de website dan aan te passen naar de normen van Anysurfer. Op die manier is de website gebruiksvriendelijk in de eerste plaats voor onze doelgroep maar zeker en vast ook voor anderen ! Meer informatie vindt u in het volgende deel. Informatie delen op het web met blinden is zeker mogelijk. Blindenzorg Licht en Liefde zorgde samen met Rudi Canters voor een initiatief op technologisch vlak. Zij ontwikkelden een label vroeger gekend onder de naam Blindsurfer. Nu is het gelanceerd onder de naam AnySurfer. AnySurfer is een Belgisch kwaliteitslabel dat staat voor toegankelijkheid op het web. Websites met het label zijn voor iedereen bruikbaar: slechtzienden, (kleuren)blinden, ouderen en personen met een auditieve of motorische handicap. Meer concreet wil dit zeggen dat je dit label enkel kan verkrijgen als je site voldoet aan bepaalde normen. De criteria om het label te verwerven vind je terug op de site van AnySurfer. Naast de technische ondersteuning op de website bieden zij ook opleidingen aan voor webmasters om hun site zo gebruiksvriendelijk mogelijk te maken. De criteria kan je terugvinden op

Figuur 9

hun website. Het label heeft twee varianten : het basislabel (AnySurfer) en het meer uitgebreide label (AnySurfer Plus). Het basislabel garandeert een vlotte toegankelijkheid voor iedereen. Het AnySurfer Plus is aangevuld met extra criteria die de toegankelijkheid nog groter maken. Eens een website het label heeft verkregen mag het ook het label publiceren op zijn website. Vooral op overheidswebsites vind je het AnySurferlabel terug. Enkele voorbeelden zie je op de volgende pagina. Figuur 10

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

17 Stad Oostende :

Figuur 11

Stad Gent :

Figuur 12

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

18 Wat is er zo anders aan een site eens die is aangepast? Bezoekers met alle soorten beperkingen (doven, fysisch gehandicapten,...) kunnen werken zonder toetsenbord, muis, scherm, zonder luidsprekers, ... Toegepast op blinden en slechtzienden wil dit dus zeggen dat zij de volledige website kunnen verkennen aan de hand van navigatie op het toetsenbord. Zo zijn bepaalde functies of teksten soms ook ingesproken en kunnen zij deze gewoon beluisteren. Ook voor het bedrijf in kwestie gaan er heel wat voordelen hand in hand met een toegankelijke website. Als je website gelinkt wordt aan het Anysurferlabel dan krijgt deze ondermeer voorrang op andere zoekresultaten in zoekrobots. In dit geval bereikt u ook alle doelgroepen. Met andere woorden: meer publiek staat gelijk met meer aandacht voor uw product en dus meer inkomsten. Het geeft versterkt het imago van het bedrijf zelf, want via het label toont het bedrijf interesse in toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Daarnaast is een site die voldoet aan de voorwaarden van het label veel makkelijker en sneller te onderhouden. De Vlaamse Regering heeft dit goed begrepen. Zij zijn in 2004 gestart met een project om alle overheidswebsites te laten screenen op toegankelijkheid. In 2007 werd een evaluatie gemaakt. Zo zijn 12 % van de overheidswebsites reeds toegankelijk gemaakt en is 13% op de goede weg. In totaal hebben 56 websites het label verkregen. Verder promoot zij ook toegankelijkheid voor websites. In 2008 werd er 320 000 euro budget voorzien om meer toegankelijke websites te realiseren. Onder het toepassingsgebied van het project Toegankelijk Web vallen alle webtoepassingen (internet, intranet en extranet) van alle Vlaamse instellingen en ook websites die met middelen van de Vlaamse overheid worden gemaakt. Ook toeristische websites zoals Toerisme Vlaanderen en Toerisme OostVlaanderen komen in aanmerking voor financiële ondersteuning. Vandaag zijn er 170 websites die het Anysurferlabel dragen waarvan 112 Nederlandstalige websites. 4 2.2.3. Aangepaste brochures Voor mensen met een visuele handicap is het belangrijk dat zij net als anderen toegang krijgen tot informatie. Zo kunnen ook de brochures worden aangepast aan de noden van deze doelgroep. Tekst kan worden weergegeven in braille, of voor degene die nog deels zicht hebben (denk aan mensen met kokerzicht of wazig zicht) kan het al helpen om rekening te houden met het juiste contrast van bepaalde kleurencombinaties. Zo kan u testen of een brochure al dan niet voldoet aan een goed contrast aan de hand van een blueprint. Dit is een gewone scan zoals we die thuis hebben, maar als je een zwart-wit kopie neemt geeft het blauwe scanlicht de contrasten heel goed weer. Een duidelijk lettertype en lettergrootte vergroten ook de leesbaarheid van een tekst. Eventuele kaartjes in de brochure (denk aan fietsroutes of wandelroutes) kunnen in reliëf gedrukt worden zodat de visueel gehandicapte aan de hand van de legende ook het parcours kan visualiseren. Verder kan een brochure ook worden ingelezen en digitaal ter beschikking worden gesteld. Zo zou er een mp3 versie kunnen aangeboden worden van een brochure waarbij de blinden en slechtzienden deze makkelijk kunnen downloaden en beluisteren op hun GSM, mp3, Iphone, ... .

4

http://www2.vlaanderen.be/toegankelijkweb/

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

19

2.3. Mondelinge communicatie Ook het onthaal is een heel belangrijk aandachtspunt. Zo moet het personeel de mentaliteit meekrijgen dat mensen met een beperking niet anders zijn dan een ‘normaal’ iemand. Wanneer iemand telefonisch contact opneemt en een specifieke vraag stelt over producten of diensten voor mensen met een bepaalde beperking, is het van belang dat het personeel hierop een gepaste reactie geeft. Als mensen met een beperking zich in de eerste plaats welkom voelen is dit voor hen een grote geruststelling. Dit werd mij verteld tijdens het contact dat ik heb gelegd met verschillende organisaties en hun ervaringsdeskundigen. Om in te spelen op dit soort situaties kunnen er trainingen aangeboden worden door het bedrijf. Personeelsleden leren in een cursus hoe ze best omgaan wanneer iemand met een beperking om informatie of hulpverlening vraagt aan het onthaal.

2.4. Conclusie Onderstaand heb ik een checklist gemaakt van wat belangrijk is om de toegankelijkheid te vergroten tijdens het reizen. Op die manier kan ik aftoetsen of de toeristisch-recreatieve sector tegemoet komt aan de noden van de doelgroep. Deze zal de rode draad vormen doorheen de rest van het eindwerk. -

Openbare weg + openbaar vervoer : Routegeleiding d.m.v. natuurlijke gidslijnen of onnatuurlijke gidslijnen Aangepaste perrons en haltes volgens gegeven voorbeelden Geluidsindicatie bij de verschillende haltes en bij het openen en sluiten van deuren Verkeerslichten worden voorzien van een rateltikker

Daar dit een federale bevoegdheid is en geen bevoegdheid van de toeristisch-recreatieve sector bespreek ik hier al de sterke en minder sterke punten van de openbare weg en het openbaar vervoer. De laatste jaren wordt er meer aandacht besteed aan mensen met een handicap. Er worden investeringen gedaan aan de openbare weg. Sommige verkeerslichten zijn reeds voorzien van rateltikkers, trottoirs zijn voorzien van noppen of andere materialen. Ook het openbaar vervoer doet inspanningen voor mensen met beperkingen : geluidssignalen bij het openen en sluiten van de deuren, markeringen op de perrons, begeleiding van de NMBS op de trein,... . Maar helaas zijn die aanpassingen nog niet overal doorgevoerd. Er zal nog veel werk zijn om alles aangepast te krijgen. En wat moet worden aangepast, daar is geld voor nodig. - Infrastructuur van gebouwen : Inrichting van het gebouw gebaseerd op Universal Design. -

Schriftelijke communicatie : Toegankelijke website volgens de normen van Anysurfer Aangepaste brochures

-

Mondelinge communicatie : Goed opgeleid personeel

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

20

Hoofdstuk 3 : Marktonderzoek Om na te gaan hoe mensen met een visuele beperking toerisme en recreatie te ervaren, besloot ik om een aantal mensen te bevragen. 17 Deelnemers stemden toe om mee te werken aan mijn onderzoek. De deelnemers kon ik contacteren door een oproep te plaatsen op de website van Kim Bols, een heel invloedrijk figuur bij blinden en slechtzienden. Kim Bols is journaliste en is zelf volledig blind. Haar website wordt door honderden mensen gelezen. Ook contacteerde ik de belangrijkste organisaties in Vlaanderen voor blinden en slechtzienden : Blindenzorg Licht en Liefde en Brailleliga. Ook daar waren een aantal ervaringsdeskundigen bereid om deel te nemen aan mijn bevraging. Mijn doel was om te weten te komen hoe het toeristisch-recreatief aanbod wordt ervaren door mensen met een visuele handicap. Zo wou ik nagaan of er volgens mensen met een visuele beperking wel degelijk tekort wordt gedaan op gebied van toegankelijkheid in de toeristische sector. Met 17 deelnemers kan ik de bevraging spijtig genoeg niet representatief noemen, maar zo heb ik wel geprobeerd om te weten een beeld te krijgen van wat er leeft bij deze doelgroep en hoe hun reisgedrag is. De bevraging kon online worden ingevuld. Maar dit was niet zo evident. De enquête moest zo worden gemaakt dat deze door blinden en slechtzienden gemakkelijk kon gebruikt worden aan de hand van aangepaste apparatuur op hun computers. Om dit te realiseren heb ik hulp ingeroepen van een student Grafische en Digitale Media. Hij zorgde voor de programmatie van de bevraging. Samen met hem ontwikkelde ik een online vragenlijst die gebruiksvriendelijk is voor blinden en slechtzienden. Ik zorgde voor de inhoud van de vragen. De vragen heb ik ook ingelezen zodat deze zouden kunnen worden afgespeeld. Op de volgende pagina’s kan u lezen hoe de toegankelijkheid in de toeristische sector voor mensen met een visusbeperking werd beoordeeld.

Lynn Steyaert

Toerisme en recreatiemanagement

2009-2010

21

Indien nee, wat is de hoofdreden? (U kan hiervoor antwoorden aanduiden)

22

23

Met welke organisaties reisde u mee? (U kan hiervoor meerdere antwoorden aanduiden)

24

25

26

3.1Conclusie resultaten Zoals u heeft kunnen merken heb ik in de bevraging verschillende thema’s proberen aan bod laten komen die ik belangrijk vond voor dit eindwerk. Onderstaand kunt u de bevindingen per thema vinden. 3.1.1 Verblijfstoerisme in eigen land In het eerste deel van de bevraging werd onderzocht hoe vaak er aan verblijfstoerisme wordt gedaan in eigen land en wat de gemiddelde verblijfsduur hiervan is. Zoals de trends reeds aantoonden is het reisgedrag niet anders dan mensen zonder een beperking. In vraag 1 zien we dat 88% van de ondervraagden op vakantie gaat in eigen land. De andere 12% geeft aan dat zij niet reizen in eigen land wegens gebrek aan interesse en omdat het reizen onvoldoende aangepast is aan hun noden. 40 % van de ondervraagden neemt ook hun hoofdvakantie in eigen land, met als gemiddelde verblijfsduur 1 à 2 weken. De meerderheid van de deelnemers nemen ook een tussenvakantie in eigen land, met een gemiddelde verblijfsduur van 3 overnachtingen. 3.1.2 Informatie om een vakantie te regelen In het tweede deel van de enquête werd onderzocht of er moeilijkheden worden ondervonden om hun reis zelfstandig te boeken in het binnenland met de beschikbare kanalen die er zijn. Uit de resultaten blijkt dat 53 % moeite heeft om een reis volledig zelfstandig te boeken, de overige 47 procent kan wel zelfstandig zijn reis boeken. Het tekort aan degelijke middelen om een reis te boeken heeft bij het merendeel echter geen invloed op hun reisgedrag. De belangrijkste bronnen waar informatie wordt verzameld is bij familie en vrienden (35%) en toeristische websites (19%). 3.1.3. Reisgedrag in het binnenland Het volgende deel onderzocht hoe blinden en slechtzienden reizen. Zo werd gevraagd naar de organisaties waarmee reeds werd gereisd en wie het belangrijkste gezelschap was op de reizen. Bijna alle blinden en slechtzienden reizen in het gezelschap van familie of vrienden. Iets minder dan de helft heeft ook al meegereisd met organisaties specifiek voor blinden en slechtzienden. Uit de enquête blijkt dat VeBeS een gekende organisatie is om mee te reizen. Hieruit kunnen we stellen dat een belangrijk deel van de markt wordt bespeeld door organisaties specifiek voor blinden en slechtzienden. Slechts de helft van de deelnemers doet beroep op een toeristische organisatie om te reizen. Terwijl reizen organiseren voor de toeristische organisatie de hoofdtaak is, en voor de vrijwillige organisaties slechts bijkomend. 3.1.4 Recreatie in het binnenland Het volgende stuk peilt naar de deelname aan recreatie in België. 94% van de deelnemers doet aan recreatie in het binnenland. 56 % doet dit maandelijks, de rest doet dit zelf meer dan 1 keer per maand. Wandelen en fietsen zijn heel populair, maar ook het bezoeken van attracties zoals musea en parken is heel geliefd. Wanneer er een uitstapje wordt gedaan vraagt slechts 37% informatie aan bij een toeristische dienst. De rest maakt geen gebruik van de diensten.

27 3.1.5 Kwaliteitszorg van de toeristisch-recreatieve sector Dit deeltje onderzocht hoe de kwaliteitszorg in de sector wordt ervaren. Meer dan de helft van de blinden en slechtzienden vinden dat er te weinig rekening wordt gehouden met hen in de toeristische sector in het algemeen. Specifiek voor de ReCa (restaurants en cafés)krijgt maar de helft een positieve evaluatie. De logiessector krijgt nog minder positieve feedback. 59 % vindt dat er te weinig rekening wordt gehouden met blinden en slechtzienden. En dit terwijl de toegankelijkheidslabels al een tijdje worden toegepast in de logiessector. 3.1.6 Blindgeleide honden Een opmerking die ik vaak las tijdens mijn research was dat blindgeleide honden niet overal werden toegelaten ondanks de regelgeving dat de honden in elk openbaar gebouw de toegang niet kunnen worden geweigerd toegelaten. Ik nam de proef op de som in de bevraging en dit is het resultaat : de helft van blinden en slechtzienden heeft thuis een blindgeleide hond, en bij het overgrote deel werden de honden altijd toegestaan in openbare gebouwen. 3.1.7 Algemeen Voor de bevraging heb ik geprobeerd om zoveel mogelijk deelnemers van verschillende leeftijdscategorieën te laten deelnemen. De deelnemers zijn zich tussen de 18 tot 80 jaar. In totaal waren 17 mensen, waaronder 11 mannen en 6 vrouwen, bereid om deel te nemen aan mijn bevraging. De verwerking van de laatste vraag was specifiek bedoeld voor de programmeur waarmee ik heb samengewerkt. Maar ook de toeristische sector kan hieruit zijn conclusies trekken. Uit de laatste vraag blijkt dat 47% van de deelnemers de bevraging redelijk werkbaar vond. 29% vond de bevraging goed werkbaar en de overige 24 % vond deze zelf heel goed werkbaar. Een instrument die dus zou kunnen verder uitgewerkt worden om in de toekomst een grootschaliger marktonderzoek te doen.

28

Hoofdstuk 4: Het beleid van toegankelijkheid in de toeristischrecreatieve sector In het vorige hoofdstuk kon u reeds de bevindingen zien van de ondervraagden over toerisme en recreatie in eigen land. Uit die bevindingen bleek dat het aanbod niet voldeed aan de noden van de doelgroep. Daarom nemen we in dit hoofdstuk het beleid onder de loep. In dit hoofdstuk zal ik u de instanties beschrijven die zich inzetten voor toegankelijkheid in de sector : Toerisme Vlaanderen, Infopunt Toegankelijk Reizen en Adviesbureau Toegankelijke Omgeving. Verder zal ik ook enkele initiatieven bespreken die ondernomen zijn. Hoe is de hiërarchie in het beleid en op welke manier wordt dit beleid geïmplementeerd. Ik bespreek ook hoe de communicatie juist verloopt intern en extern. Opnieuw zal ik voorbeelden aanhalen uit Oost-Vlaanderen.

4.1 Het beleid

Hierboven ziet u de structuur van het beleid. Ik licht dit wat meer toe : Toerisme Vlaanderen geeft richtlijnen naar alle provinciale toeristische instellingen in Vlaanderen. Dit zijn : Westtoer, Toerisme Oost-Vlaanderen, Toerisme Antwerpen en Toerisme Limburg. Infopunt Toegankelijk Reizen is een dienst binnen Toerisme Vlaanderen die zich inzet voor toegankelijkheid in de sector. Zij staan dus op hetzelfde niveau als Toerisme Vlaanderen. Infopunt Toegankelijk Reizen geeft informatie over toegankelijkheid op hun website. Zij hebben zelf ook normen uitgeschreven om zo de toeristische sector te kunnen aftoetsen op gebied van toegankelijkheid (zie verder). Om te waken over die kwaliteitsnormen wordt beroep gedaan op toegankelijkheidsbureaus. Elke provincie heeft zijn eigen toegankelijkheidsbureau. Voor Oost-Vlaanderen is dit ato : Adviesbureau Toegankelijke Omgeving. 4.1.1 Toerisme Vlaanderen Toerisme Vlaanderen heeft een coördinerende functie. Zij heeft de leiding over toeristisch-recreatief Vlaanderen. Toerisme Vlaanderen heeft 2 functies : promoten van Vlaanderen als toeristischrecreatieve bestemming en informeren en ondersteunen van de partners in de toeristische sector. Op de promotionele website www.vlaanderen-vakantieland.be vind je onder ‘uitgebreid zoeken’ de mogelijkheid om te zoeken op informatie over toegankelijkheid voor mensen met een handicap. Wanneer je deze bewerking uitvoert krijg je het aantal zoekresultaten van toegankelijke

29 logiesuitbatingen in Vlaanderen, namelijk 473 verblijven verspreid over heel Vlaanderen. Dit is de enige verwijzing op de website naar toegankelijkheid. Verder vind ik er niets over terug. Op de website www.toerismevlaanderen.be staat alle informatie voor de Vlaamse vakantiemakers en dus toeristische partners in Vlaanderen. Onder het tabblad ‘werken aan’ vinden we een rubriek over werken aan toegankelijkheid in de toeristische sector en een link naar de website van Infopunt Toegankelijk Reizen. Daar Toerisme Vlaanderen heel wat taken heeft, heeft zij een aparte dienst verantwoordelijk gesteld voor het uitwerken van een toegankelijk toeristisch-recreatief beleid. Wanneer we de websites aftoetsen aan de behoeftes die we reeds hebben besproken in de voorbije hoofdstukken merken we dat hier heel zuinig wordt omgegaan met het aanbieden van informatie op de promotionele website. Er wordt ook weinig informatie gegeven over de dienst Infopunt Toegankelijk Reizen. Met andere woorden, de klant wordt niet geïnformeerd over het bestaan van de dienst. De partners vinden die informatie wel. Verder zien we ook dat in het aanbod zelf geen aparte rubriek is gemaakt voor reizen met een beperking. Er wordt geen informatie gegeven over transport en dergelijke. De communicatie over het toegankelijkheidsbeleid is hier ver te zoeken. Er moet van op Vlaams niveau worden gestuurd. Maar het beleid moet worden overgenomen door de toeristische provincies binnen Vlaanderen. En ook daar loopt de communicatie fout. Op geen enkele website van de Vlaamse toeristische provincies lees ik over toegankelijkheid. Er wordt naar het publiek niets gecommuniceerd over de mogelijkheden van een toegankelijk verblijf of toegankelijke attractie, ook al bestaat dit wel. Wanneer je op de website zoekt naar accommodatie zie je wel of de uitbating al dan niet een label heeft verkregen. Ook naar de uitbaters toe : er wordt geen vermelding gegeven over het toegankelijkheidslabel waar zij kunnen naar streven. Een verwijzing naar de link van Infopunt Toegankelijk Reizen is maar een kleine bijdrage op de website. Door een link op de website te plaatsen zouden weer meer uitbaters goed geïnformeerd worden en op de hoogte worden gebracht van het bestaan van het toegankelijkheidslabel en de subsidies die je ervoor kan krijgen. Toerisme Vlaanderen steunt initiatieven rond toegankelijkheid en inclusie en bepaalt naar gelang de omvang en procedure van het initiatief welke premie er wordt gegeven. 4.1.2 Infopunt Toegankelijk Reizen (ITR) Infopunt Toegankelijk Reizen is onderdeel van Toerisme Vlaanderen en is gevestigd in dezelfde gebouwen als Toerisme Vlaanderen. Voor alle duidelijkheid is ITR geen zelfstandige onderneming, maar een dienst binnen Toerisme Vlaanderen. Deze dienst heeft een tweedelige functie enerzijds zorgen zij voor de informatie over reizen met een handicap naar de consument toe, anderzijds verschaffen zij ook informatie over toegankelijkheid aan de toeristische sector in Vlaanderen. We toetsen de dienst direct aan de checklist : Openbaar vervoer : Op de website van ITR www.toegankelijkreizen.be vinden we onder het tabblad reisinfo en links informatie over transport in België. Er worden nuttige links gepubliceerd om extra informatie over het openbaar vervoer of privé transportbedrijven in te winnen. Hier word je ondermeer doorverwezen naar de website van Overleg Diensten Aangepast vervoer. Zij hebben per provincie een aantal diensten die je helpen om het juiste vervoer op de juiste plaats te regelen. Voor Oost-Vlaanderen bevinden deze diensten zich in Eeklo, Lokeren en Wetteren.

30 Infrastructuur van gebouwen : ITR heeft een nieuw label ontwikkeld, het toegankelijkheidslabel. Het toegankelijkheidslabel is een label dat garant staat voor de toegankelijkheid in accommodatievormen. Sinds kort kunnen ook toeristische diensten hun gebouw laten beoordelen op toegankelijkheid. Het label bestaat uit 2 niveaus het A en A+ label. Wanneer een logiesuitbating of toeristische dienst het A-label heeft gekregen wil dit zeggen dat zij een basistoegankelijkheid bieden aan mensen met een beperkte mobiliteit zoals rolstoelgebruikers. Dit betekent dat alle belangrijke ruimtes (ingang, onthaal, slaapkamer, eetzaal,...) bruikbaar en bereikbaar zijn. Enige assistentie kan wel nodig zijn. Wanneer een uitbating het A+ label heeft gekregen wil dit zeggen dat het gebouw comfortabel toegankelijk is. Mensen met een beperkte mobiliteit kunnen de belangrijke ruimtes volledig zelfstandig gebruiken. Bij deze wil ik alvast zeggen dat het label inderdaad garant staat voor toegankelijkheid, maar deze toegankelijkheid is helaas beperkt tot rolstoelgebruikers. Blinden en slechtzienden zijn niet zeker van de toegankelijkheid van een dienst of gebouw wanneer dit voorzien is van het A of A+ label. Het is zo dat de normen die vooropgesteld worden zijn uitgewerkt in samenwerking met toegankelijkheidsbureaus over heel Vlaanderen. Zij doen ook de controle van de uitbatingen of diensten. 1 Het label is uiteraard een heel mooi initiatief, maar wat mij wel opviel was dat de criteria voor het verkrijgen van het label vooral gebaseerd zijn op ruimtelijke kenmerken. Meerbepaald criteria van aanpassingen aan de infrastructuur die worden gedaan opdat rolstoelgebruikers makkelijker binnen kunnen in het bedrijf, of openbare ruimte. En hierbij ligt de klemtoon van toegankelijkheid vooral op rolstoelgebruikers. Wanneer ik informeerde bij ITR kreeg ik te horen dat er inderdaad nog niet zo veel aandacht is voor mensen met een visuele handicap en met een auditieve handicap. Deze doelgroepen vallen uit de boot omdat de criteria minder makkelijk meetbaar zijn. Voor rolstoelgebruikers zijn dit vooral praktische zaken om de toegankelijkheid tot een bepaald product of bedrijf groter te maken. Hieronder kan u de aanbevelingen vinden om een gebouw toegankelijk te maken voor blinden. De criteria waaraan een gebouw moet voldoen om het label te verkrijgen vindt u terug op de website van ITR. Voor alle duidelijkheid : de aanbevelingen voor toegankelijkheid voor mensen met een visuele beperking zijn niet noodzakelijk om het label te verkrijgen. Deze dienen slechts als raadgeving bij het rekening houden met toegankelijkheid. Schriftelijke communicatie (naar de consument): In de eerste plaats heb ik gekeken naar de website. De website van ITR is volledig aangepast volgens het Anysurferlabel en heeft het label ook verkregen. De website is dus volledig toegankelijk voor mensen met een visuele beperking. Daarnaast heb ik ook nagegaan of er ook speciale brochures voorzien zijn voor blinden en slechtzienden. Alle brochures zijn te downloaden op de website en daar deze is aangepast kunnen de brochures makkelijk worden gelezen door mensen met een visuele handicap. Mondelinge communicatie : Er worden cursussen aangeboden die tips en informatie geven over hoe personeel kan omgaan met mensen met een beperking. Er worden trainingen gegeven aan erkende reisleiders en gidsen bij Toerisme Vlaanderen. Verder zijn volgende cursussen nog digitaal beschikbaar : tips voor een klantvriendelijk onthaal specifiek gericht op klanten met een beperking.

1

http://www.toegankelijkreizen.be/Label.713.0.html?&L=0

31 Extra : Op de site is er een soort forum gecreëerd waar mensen met een beperking hun ervaringen met een bepaalde verblijfplaats, attractie, activiteit en zo verder kunnen delen met anderen. Zo wordt hier de kans geboden om ook onderling elkaar tips te geven over hoe reizen makkelijker kan worden. Het invoeren van de Gulliver-nominatie : deze prijs kan je winnen wanneer je een initiatief hebt die een goed voorbeeld is op gebied van toegankelijkheid en actief is op het gebied van inclusie. 4.1.3 Adviesbureau Toegankelijke Omgeving ATO is één van de toegankelijkheidsbureaus die samenwerkt met Toerisme Vlaanderen. Zij hebben 2 belangrijke taken te vervullen. Enerzijds geven zij informatie aan elke instantie die zich wil inzetten voor toegankelijkheid en zorgen zij voor de kwaliteitsbewaking van de toegepaste maatregels in verband met toegankelijkheid. Anderzijds verrichten zij ook onderzoek naar toegankelijkheid. Hun studies publiceren zij op hun website. Hun eerste taak vervullen zij samen met de afdeling Infopunt Toegankelijk Reizen. ATO kent de labels toe voor toegankelijke openbare gebouwen. ATO is in de eerste plaats verantwoordelijk voor de provincie Oost-Vlaanderen. De andere toegankelijkheidsbureaus zijn : VZW Enter, Westkans, Centrum voor Toegankelijkheid Provincie Antwerpen. De adviesbureaus doen het veldwerk. Zij toetsen de toegankelijkheid af op basis van criteria die Infopunt Toegankelijk Reizen heeft voorop gesteld. Naast de algemene coördinatie van ITR is er per provincie ook een organisatie die zich inzet samen met toerisme voor toegankelijkheid. Het adviesbureau toegankelijke omgeving werkt samen met Oost-Vlaanderen. ATO maken dan een analyse van de toegankelijkheid en op basis daarvan wordt al dan niet beslist of een bepaald bedrijf, gebouw het label kan verkrijgen. Misschien vraagt u zich af wie hier tot nu toe allemaal voor in aanmerking komt. Met andere woorden, wie kan een aanvraag doen om dit label te verkrijgen? Wel tot nu toe is het vooral de logiessector die zich hiervoor kon opgeven. Alle soorten accommodatievormen konden zich laten doorlichten op hun toegankelijkheid. De verschillende accommodatievormen zijn :

-

Hotels

- Verblijfparken

Gastenkamers

- Vakantieparken

Vakantiewoningen

- Vakantielogies

Campings

- Trekkershutten

Minicampings

- Vakantiecentra

Kampeerautoterreinen - Hostels Ter verduidelijking : De hierboven genoemde accommodatie zijn reeds aangegeven met hun nieuwe naamgeving volgens het logiesdecreet dat in werking is getreden op 1 januari 2010. Zo krijgen de vroegere jeugdherbergen nu de naam ‘Hostel’. Verder kunnen ook nog attracties worden doorgelicht op toegankelijkheid. Hun tweede taak is studie en onderzoek naar toegankelijkheid. Om te weten hoe het beleid best kan inspelen op problemen moet er eerst geweten zijn wat voor soort problemen er worden

32 ondervonden en hoe hierop het best kan worden geanticipeerd. Adviesbureau Toegankelijke omgeving (ATO) is een toegankelijkheidsbureau die waakt over de kwaliteit van de toegankelijkheid in Oost-Vlaanderen. Zij voeren studie en onderzoek uit voor doelgroepen met een beperking. Daaruit halen zij richtlijnen om openbare plaatsen of gebouwen toegankelijk te kunnen maken. Zij publiceren de studies en hun resultaten op hun website www.ato-vzw.be. In bijlage kan u een voorbeeld van een recente studie lezen. Aan de hand van studie en onderzoek heeft ATO ondermeer richtlijnen ontwikkeld om gebouwen, openbare ruimtes, fietsroutes, wandelroutes,… te beoordelen naar toegankelijkheid. ATO controleerde in de provincie Oost-Vlaanderen reeds verschillende musea en bibliotheken. Het adviesbureau toegankelijke omgeving werkt nauw samen met Toerisme Vlaanderen om ook de toeristische sector te beoordelen op toegankelijkheid. De kennis die werd vergaard door studie en onderzoek werd ondermeer gebruikt om deze informatie mee te delen met Toerisme Vlaanderen. Toerisme Vlaanderen implementeerde deze informatie in hun labels om criteria op te stellen om aan te duiden of een gebouw, accommodatie of museum al dan niet toegankelijk is en in welke mate. 4.1.4 Oost-Vlaanderen in de praktijk Openbaar vervoer : Lang niet al het openbaar vervoer is aangepast voor blinden en slechtzienden. Vooral de bushaltes zijn een groot probleem. Zelf in Gent, is het openbaar vervoer niet altijd aangepast. De stations zijn vrij goed ingericht. En de tram is voorzien van auditieve signalisatie bij de haltes. Alleen merk ik op dat in de praktijk niet altijd de haltes worden omgeroepen, terwijl de voorzieningen er wel zijn. Dit moet zeker nog verbeteren ! Infrastructuur van gebouwen : Oost-Vlaanderen is op de voorlaatste plaats geëindigd in de lijst van gecontroleerde accommodaties in de databank van Toegankelijk Vlaanderen (zie verder). Dit wil zeggen dat Toerisme Oost-Vlaanderen nog veel heeft in te halen ten opzichte van de andere regio’s. Er wordt geen aanzet gegeven naar de Oost-Vlaamse regio’s vanuit Toerisme Oost-Vlaanderen om te werken naar toegankelijkheid. De lijst van logies is wel beschikbaar op de website van TOV. De uitbatingen die een label hebben verkregen worden wel vermeld op de website. Maar dit is omdat deze rechtstreeks gelinkt is aan de databank van Toerisme Vlaanderen. Op de website van Toerisme Oost-Vlaanderen krijg je maar weinig uitleg over de labeling in de logiessector. Schriftelijke communicatie : De website is niet toegankelijk voor blinden en slechtzienden. Er zijn geen brochures of andere informatie beschikbaar in braille of verwerkt in een auditieve versie. Er wordt ook nergens een link naar de website van ITR gegeven. Mondelinge communicatie : Toerisme Oost-Vlaanderen heeft als enige een eigen provinciaal infokantoor. In dit infokantoor kan alle informatie verkregen worden over recreatie (fietsen en wandelen) in de provincie Oost-Vlaanderen, accommodatie, attracties,… . Alleen is het infokantoor zelf niet toegankelijk voor mensen met een beperking. Er is niets van voorziening voor gelijk welke doelgroep met een beperking. Dit komt doordat het infokantoor gelegen is in een beschermd gebouw, en hieraan niets mocht worden veranderd. Toch kunnen binnenin wel aanpassingen worden gedaan. Zo kan je wel blindgeleide lijnen aanbrengen op het vloeroppervlak, kan de verlichting ook worden aangepast, kan informatie worden aangeboden in een groter lettertype of auditief,… .

33

4.2 implementatie van dit beleid 4.2.1 Toegankelijk Vlaanderen Toegankelijk Vlaanderen heeft een website, www.toevla.be die informatie verschaft over toegankelijkheid. De criteria van toegankelijkheid worden toegepast op de verschillende accommodatievormen, publieke gebouwen, toeristische voorzieningen en fiets- en wandelpaden door ATO. Het label wordt toegekend door Toerisme Vlaanderen en Infopunt toegankelijk reizen speelt die informatie door naar de databank van Toegankelijk Vlaanderen. Deze website is tot stand gekomen vanuit het Interregproject Libretto in 2002, hetzelfde project als datgene waarmee het label van toegankelijkheid deels mee werd gefinancierd. Dit was oorspronkelijk grensoverschrijdend, Nederlandse en Vlaamse organisaties die samenwerkten om de toegankelijkheid te vergroten. Nu is het zo dat de website volledig is uitgebreid over Vlaanderen. Toegankelijk Vlaanderen voorziet op haar website in een databank met alle informatie over de onderzochte infrastructuren. Wanneer iets onderzocht is kan je in de databank opvragen aan welke normen iets voldoet en voor welke doelgroep de aangepaste infrastructuur al dan niet geschikt is. Je kan een zoekopdracht invoeren en zelf kiezen welke informatie een record moet bevatten of je kan specifiek zoeken op naam van een bedrijf. In bijlage ziet u een voorbeeld van een zoekopdracht uitgeschreven. 4.2.2 cijfergegevens : De Databank Toegankelijk Vlaanderen bevatte in januari 2008 +/- 1584 accommodaties die werden gescreend. Per provincie betekent dit : West-Vlaanderen zet zich tot nu toe het meeste in voor toegankelijkheid en dat blijkt uit de cijfers van de databank. In West-Vlaanderen werden reeds 515 accommodaties gecheckt. Onder accommodaties wordt hier verstaan : toeristische verblijven handelszaken, gemeentehuizen, openbare gebouwen, musea sportaccommodatie, culturele centra, OCMW’s, cafés, restaurants, bioscopen, maneges, openbare toiletten en wandelpaden). De provincie Limburg is tweede met 387 accommodaties die reeds zijn beoordeeld. Vlaams-Brabant eindigt in de middenmoot met 343 accommodaties. Oost-Vlaanderen is voorlaatste met slechts 237 accommodaties die zijn gecontroleerd. En last but not least, de provincie Antwerpen met in het totaal 102 accommodaties die zijn gecontroleerd. 2 Hierbij geef ik wel mee dat niet alle regio’s gelijk zijn uitgerust qua accommodatie. Zo heeft Westtoer veel meer accommodaties door onder andere de kust. Daar zijn veel logiesuitbatingen gevestigd. Per provincie kan je de gegevens van de gecontroleerde uitbatingen opvragen. Een voorbeeld van een bevraging heb ik in bijlage bijgevoegd. Om een zoekbewerking te starten klikt u op zoeken op type accommodatie. Daarna kan u kiezen in welke categorie u wilt gaan zoeken. Ik kies voor de categorie toerisme. Daarna kan ik een type accommodatie kiezen, ik duid de accommodatievorm ‘hotel’ aan. Ik kies ervoor om in de provincie Oost-Vlaanderen de gegevens op te vragen, meer specifiek in de regio Vlaamse Ardennen. De gemeente heb ik niet bepaald. Als laatste zoekcriterium 2

http://www.toevla.be/frameset.aspx

34 kan ik kiezen over welk toegankelijkheidslabel de uitbatingen moeten beschikken. Ik kan kiezen tussen het A of A+ label. Ik duid het A-label aan. Bij elk record staat er wat is onderzocht en welke quotering is gegeven. In bovenstaand voorbeeld kan je zien dat De Ceder in Deinze toegankelijk is voor mensen met een visuele beperking en ook voor mensen met allergieën of astma. Er wordt ook vermeld dat De Ceder het A-label reeds verkregen heeft. Meteen ernaast zie je wat er precies allemaal gecontroleerd is en hoe het is geëvalueerd. Hierbij wordt dan per onderdeel nagekeken in welke mate het toegankelijk is. De legende vindt je hieronder. Extra voorzieningen voor personen met een visuele beperking Extra voorzieningen voor personen met een auditieve beperking Extra voorzieningen voor personen met ademhalingsproblemen en allergie

De 3 toegankelijkheidsniveaus zijn: • + : dit onderdeel van de accommodatie is zelfstandig toegankelijk •+/- : dit onderdeel van de accommodatie is toegankelijk met hulp • - : dit onderdeel van de accommodatie is niet toegankelijk voor iedereen 3 Je kan enkel zoeken op basis van toegankelijkheidslabel (onderzocht, A of A+). Je kan niet zoeken op voorzieningen voor visuele en/of auditieve beperkingen of astma en allergieën. Dit zie je gewoon altijd erbij staan wanneer je de lijst van de records krijgt. Hierover wou ik ook wat meer weten, dus belde ik naar ATO. Ik vroeg hen aan welke criteria er dan moest voldaan worden om de vermelding te krijgen of je al dan niet voorzieningen hebt voor visuele beperkingen, auditieve beperkingen of astma en allergie. Het is zo dat wanneer je ook maar iets van investering hebt gedaan voor deze doelgroep dat je deze vermelding er al bij krijgt. Hierbij vraag ik mij af hoe relevant deze vermeldingen zijn. Want wanneer er slechts 1 bepaald onderdeel, bijvoorbeeld enkel het onthaal van een uitbating is aangepast, dan is lang nog niet de hele uitbating toegankelijk. De medewerker van ATO bevestigde mij dat dit inderdaad soms zo wordt ervaren in de praktijk. De medewerker van ATO kon mij wel erbij vertellen dat ondanks dat je niet aan bepaalde normen moet voldoen, de meeste mensen wel zorgen dat het voor die bepaalde doelgroep heel goed is aangepast. Dit wil zeggen, dat de hele uitbating dan meteen wordt aangepast aan een bepaalde beperking en niet slechts één onderdeel. Dan nog blijft het geen garantie als het toch vermeld staat dat alles volledig is aan gepast aan de noden van iemand met een visuele en/of auditieve handicap. Idem voor astma en allergiepatiënten. Om zeker te zijn wat de van welke infrastructuur de uitbating is voorzien kan je klikken op de opgevraagde uitbating en hierover een meer gedetailleerd verslag lezen.

3

http://www.toevla.be/frameset.aspx

35 Verder is Toegankelijk Vlaanderen wel een heel betrouwbare bron. De doorlichtingen die gebeuren zijn heel afgelijnd en de regels worden strikt gerespecteerd. De informatie wordt ook heel regelmatig up-to-date gehouden, zodra er nieuwe locatie is doorgelicht en al dan niet het label A of A+ heeft gekregen, komt dit meteen in de databank voor toegankelijkheid terecht.

4.3 Communicatie van dit beleid

36 4.3.1 Interne communicatie Tijdens mijn stage kreeg ik de kans om logiesuitbatingen te bezoeken. Ik kon mee op ronde door Oost-Vlaanderen om een enquête over plattelandstoerisme uit te delen bij een aantal plattelandslogies gekozen uit een steekproef. Tijdens die bezoeken polste ik naar de toegankelijkheid van de logiesuitbating. Het viel op dat velen reeds hadden gehoord van het toegankelijkheidslabel maar eigenlijk niet precies wisten wat het inhield. Als er uitbatingen waren die het label hadden verkregen vroeg ik naar de inrichtingen voor blinden en slechtzienden. Het resultaat was ontgoochelend : 1 op 26 uitbatingen had bij de aanpassingen rekening gehouden met mensen met een visuele beperking. Één van de logiesuitbatingen was momenteel druk in de weer om te werken aan toegankelijkheid. Zij hadden de hele uitbating aangepast voor rolstoelpatiënten. Wanneer ik vroeg naar de aanpassingen voor blinden en slechtzienden vielen zij uit de lucht. Niemand had hen geadviseerd om ook voor deze doelgroep aanpassingen te doen. Blijkbaar wordt er vanuit de adviesbureaus en Infopunt Toegankelijk Reizen nadruk gelegd op rolstoelers waardoor de aandacht voor mensen met auditieve en/of visuele handicap dikwijls wordt vergeten. 4.3.2 Communicatie naar externen Om onderzoek te doen naar de bevindingen van de doelgroep heb ik een vragenlijst opgemaakt om de mensen te bevragen (zie hoofdstuk 2). De vragenlijst had drie specifieke thema’s : reizen, recreatie en kwaliteitszorg. In die kwaliteitszorg had ik oorspronkelijk de vraag gesteld of het label van toegankelijkheid al dan niet gekend was door de doelgroep. En ook of er al dan niet een apart label zou moeten worden voorzien voor een specifieke handicap. Hierbij had ik gedacht aan een label specifiek voor doven, blinden, rolstoelers,... Maar toen ik mijn vragenlijst toonde aan Infopunt Toegankelijk Reizen werd het snel duidelijk dat ik de vraag over de bekendheid van het label niet zou mogen stellen. Het was niet relevant voor mijn eindwerk en het was niet aan mij om dit te onderzoeken. Nu heb ik er spijt van dat ik de vraag toch niet heb gesteld, maar ik had al veel hulp gekregen van infopunt toegankelijk reizen, en wou hen ook niet tegenwerken. Ik kreeg het gevoel dat ze bang waren om negatieve feedback en resultaten te krijgen. Want zelf beseffen ze wel dat op dat gebied er nog veel werk aan de winkel is. Dit is mij ook bevestigd geweest door Pieter Ghijsels.

37

4.4 Conclusie Toerisme Vlaanderen toont een grote inzet voor toegankelijkheid. Zij zetten zich al een aantal jaar in voor inclusie binnen de toeristische sector. Een initiatief dat streeft naar toerisme en recreatie voor iedereen. Tot dusver heeft Toerisme Vlaanderen zijn inzet getoond door het creëren van een nieuwe dienst : Infopunt Toegankelijk Reizen. Zij zijn het boegbeeld voor toegankelijkheid in toerisme en recreatie binnen Vlaanderen. En zij hebben reeds wat initiatieven ondernomen. Zo heeft ITR een doorlichting van de accommodaties en attracties in Vlaanderen op toegankelijkheid gedaan en publiceren de informatie hiervan op de website van toegankelijk Vlaanderen. Op die manier wordt de consument geïnformeerd over het toegankelijke aanbod. Zij informeert de deelnemende leden in de sector over hoe zij toegankelijkheid kunnen implementeren in hun producten of diensten die zij aanbieden. Dit gebeurt via hun website : www.toegankelijkreizen.be. Los daarvan motiveren zij de sector om een toegankelijk beleid te voeren door het invoeren van de Gulliver-nominatie. Ook hebben zij zoals hierboven al besproken een label ontwikkeld die aantoont welke producten of diensten toegankelijk zijn en in welke mate. Een heel mooi initiatief maar er is ook een keerzijde aan de medaille. Het is zo dat het label geen duidelijkheid schept over voor wie het label juist toegankelijkheid garandeert. Tijdens mijn studie heb ik gemerkt dat het A en A+ toegankelijkheidslabel vooral zijn gebaseerd op mensen met een rolstoel. De producten en diensten worden doorgelicht op criteria die in de eerste plaats van toepassing zijn op rolstoelpatiënten. Dit wil zeggen dat een uitbating die het toegankelijkheidslabel heeft verkregen niet noodzakelijk toegankelijk is voor een blinde of slechtziende persoon. En dit vind ik misleidend, want in de fiches staat er wel degelijk waarop kan worden gelet wanneer een product of dienst wordt aangepast voor rolstoelers, blinden en doven. Maar wanneer er wordt opgemeten of het label al dan niet van toepassing mag zijn op een uitbating, tellen de aanpassingen voor blinden of doven niet meer mee. Dan is er de vraag hoeveel uitbatingen een investering willen doen voor een doelgroep wanneer zij hier geen bijzondere erkenning voor krijgen vanuit de sector zelf. Zo zien we in de accommodatielijst in Oost-Vlaanderen vooral investeringen op gebied van rolstoelers en niet zozeer investeringen die ook rekening houden met mensen met een andere handicap. Het is wel zo dat als er inspanningen zijn gedaan voor een mensen met een auditieve of visuele beperking er wel een vermelding wordt gegeven op de toerisme databank van toegankelijk Vlaanderen. (zie hierboven) Maar het label zelf geeft geen uitsluitsel over of er al dan niet voorzieningen zijn voor blinden en slechtzienden. Ook kunnen we ons vragen stellen bij de communicatie van het beleid. Infopunt toegankelijk reizen heeft alle informatie ter beschikking en publiceert deze ook voor het grote publiek op zijn website. Maar in hoeverre wordt dit gelezen? In mijn onderzoek op het werkveld tijdens mijn bezoeken aan de logiesuitbatingen in Oost-Vlaanderen bleek dat vele uitbaters niet op de hoogte waren voor de mogelijke aanpassingen voor blinden en doven. Zij rekenen dus vooral op de adviezen van de toegankelijkheidsbureaus. En wanneer zij dit niet meegeven in de communicatie worden de andere doelgroepen vaak vergeten. Tijdens mijn stage heb ik toegankelijkheid proberen te integreren in Toerisme Oost-Vlaanderen. Dit jaar werd een bestek gemaakt van onze website, en was er de mogelijkheid om nieuwe dingen in te brengen. Zo heb ik voorgesteld om een verwijzing te maken naar de website van Infopunt Toegankelijk Reizen en meer informatie te publiceren over het werken naar een grotere

38 toegankelijkheid. Op die manier wordt het beleid doorgetrokken tot op provinciaal beleid. De informatie moet zowel gericht zijn naar de klant als naar de ondernemers in de sector. Wanneer we brainstormden over hoe we dit precies konden aanpakken, kwam het idee om een aparte kleinere website volledig te richten op toegankelijkheid. Dit zou een site zijn waarop de attracties, accommodaties enz. die aangepast zijn, voorgeselecteerd worden. Op die manier wordt de zoektocht makkelijker voor mensen met een beperking. Zij zien direct welke producten en diensten voor hen toegankelijk zijn. Om nog meer te weten te komen over het beleid rond toegankelijkheid heb ik in de provincie OostVlaanderen contact opgenomen met Petra Van Poucke. Zij is medewerkster bij de provincie en werkt mee aan een grotere toegankelijkheid. Ook zij bracht een punt van kritiek aan op het beleid van Toerisme Vlaanderen. Zij stelde zich de vraag of labelling wel een goed idee is. Labelling is gebaseerd op een aantal normen die bepaald zijn door externen. Maar hoe weten we zeker dat de normen die vooropgesteld zijn ook door iedereen even geapprecieerd worden? De één heeft meer aanpassingen nodig dan de ander. Toegankelijkheid is met andere woorden iets wat voor velen op maat moet gebeuren. En wanneer er met labels wordt gewerkt, wordt toegankelijkheid gestandaardiseerd. Iets wat eigenlijk niet klopt met de werkelijkheid, want er zijn enorm veel verschillende soorten beperkingen. Met het label te verfijnen en dit op te splitsen naar labels voor verschillende doelgroepen zou al meer zekerheid geven over de mate waarin een dienst of product toegankelijk is.

39

Hoofdstuk 5 : Benchmark United Kingdom. In hoofdstuk 4 laat ik u kennis maken met het toeristisch-recreatief beleid in Engeland. Zij hebben op nationaal niveau ook een beleid uitgewerkt rond toegankelijkheid. Zij werken goed samen met hun toeristische regio’s en het beleid is op alle niveaus evengoed geïntegreerd. Het beleid in de UK had ik dan ook graag meegegeven als good practice in mijn eindwerk daar zij al een pak verder staan dan in Vlaanderen. Het Britse beleid leek mij een voorbeeld voor het toeristisch-recreatief beleid in Vlaanderen.

5.1 Het beleid in de UK In Engeland voert Visit Britain een toegankelijkheidsbeleid in de toeristische sector. Op hun promotionele website www.visitbritain.co.uk hebben zij een aparte pagina over toegankelijkheid. Wanneer je gaat naar het tabblad See & Do, kan je doorklikken naar de pagina ‘things to do for people like me’. Daar kan je kiezen tussen verschillende doelgroepen : reizen voor families, voor zakenmensen, voor homoseksuelen en voor mensen met een fysieke en zintuiglijke handicap. Wanneer ik klik op de doelgroep van mensen met een fysieke en zintuiglijke handicap krijg ik een volledige pagina over toegankelijkheid voor mensen met fysische en zintuiglijke beperkingen. (zie bijlage) Op deze pagina vindt iemand met een beperking direct informatie die heel goed gestructureerd en geordend zit. Zo vind je bij ‘travel to britain’ informatie over de verschillende mogelijkheden van transport (luchthaven, eurostar, eurotunnel en ferries) naar de bestemming en hoe zij zijn aangepast aan mensen met een beperking. Het volgende thema is Travel around Britain,daar krijg je informatie over de transportmogelijkheden op de bestemming zelf. Hier kan je ondermeer doorklikken naar het openbaar vervoer in Engeland, taxi’s, London Transport,... Zo is het dat in Engeland de zwarte taxi’s mensen met een rolstoel zonder problemen kunnen vervoeren. London Transport zet op een rijtje welke stations reeds toegankelijk zijn gemaakt en van welke faciliteiten er kan worden gebruik gemaakt. Het volgende item waar wordt naar verwezen is het national accesible scheme. Het is een nationale erkende kwaliteitsmarkering voor accommodatie. Het label staat garant voor accommodatie die tegemoet komt aan de noden van mensen met een fysische of zintuiglijke beperking. Het label is opgesplitst in 3 categorieën : -

Mensen met een fysieke handicap Slechtzienden en blinden Slechthorenden en doven

Om aan te duiden welke classificatie een uitbating gekregen heeft zijn er pictogrammen ontworpen. Elke categorie wordt nog eens uitgesplitst in 2 niveaus : een basistoegankelijkheid en een extra grote toegankelijkheid, vergelijkbaar met het A en A+ label in Vlaanderen. Zo hebben blinden een eigen label namelijk dat voor slechtzienden en blinden en wordt hier nog eens een onderscheid gemaakt

40 tussen basistoegankelijkheid voor blinden en slechtzienden en grote toegankelijkheid voor blinden en slechtzienden. Hieronder ziet u de pictogrammen en hun betekenis. 1 Visual 1 : Wanneer u moeilijkheden heeft met het lezen van kleine letters, erkend bent als blind of slechtziend of een andere visuele beperking hebt is deze accommodatie aangepast aan uw noden. Figuur 13

Visual 2 : Een uitzonderlijk niveau aan faciliteiten en diensten die aangepast zijn voor iedereen met een visuele beperking van licht gezichtsverlies tot totaal gezichtsverlies. Figuur 14

Ook situeert het beleid zich niet alleen op nationaal niveau maar is het ook vertakt in de verschillende toeristische regio’s. Een goed voorbeeld van een regio die het beleid volledig heeft opgenomen in hun toeristisch regiobestuur is Tourism South East. Hun website is net als de nationale website aangepast voor blinden en slechtzienden. Er is een lijst beschikbaar van toegankelijke logiesuitbatingen en om te weten welke het meest geschikt is voor jou kan je je beperking aanvinken, gelijklopend met de categorieën van de labels. 2 Engeland heeft net zoals Toerisme Vlaanderen ook nog een aparte website voor partners in de toeristische sector : www.enjoyengland.com En ook op deze website wordt uitleg gegeven over toegankelijkheid. Partners krijgen een hele pagina te zien over waarom ze moeten deelnemen aan het vergroten van de toegankelijkheid van de individuele toerist of recreant met een beperking. Op diezelfde pagina vinden we ook de criteria waaraan moet worden voldaan om een logo te kunnen verkrijgen. Per accommodatievorm kan je kijken welke normen vereist zijn om het V1 of V2 label e behalen. Zij hebben heel wat hogere eisen om een label te halen voor visueel gehandicapten. Zij stellen ondermeer de eis om menukaarten te voorzien in een groter lettertype, blindgeleide honden moeten worden toegelaten in de uitbating. De belangrijkste plaatsen moeten worden aangeduid op een plan, alsook de nooduitgangen. Je kan alle criteria nalezen op de website van enjoyengland.com. Ik kan ze hier niet allemaal opsommen daar er per accommodatievorm nog eens een onderscheid wordt gemaakt in wat aanwezig moet zijn om het V1 of V2 label te kunnen krijgen.

1

http://www.visitbritain.co.uk/things-to-see-and-do/things-to-do-for-people-like-me/physical-sensoryneeds/index.aspx?url=/access 2

http://www.visitsoutheastengland.com/site/accommodation/accessible-accommodation

41

5.2 Conclusie Ik zal het beleid in de UK aftoetsen aan de checklist die ik eerder gebruikte om ook het Vlaamse beleid te evalueren. Openbaar vervoer: Op de website kan je een hele lijst vinden van informatie over het openbaar vervoer in Engeland. Het is zeer overzichtelijk en alles staat netjes opgelijst. In tegenstelling tot de informatie in Vlaanderen, op onze websites moet je veel langer zoeken naar dezelfde informatie. In Engeland is alles mooi gegroepeerd per thema. Alle mogelijkheden (vliegtuig, eurostar,…) om naar Engeland te reizen worden opgesomd en overlopen. Infrastructuur van gebouwen: Net zoals in Vlaanderen wordt de toegankelijkheid van producten en diensten afgetoetst aan de criteria van de labels die worden toegekend. Ik vind het goed dat er een onderscheid wordt gemaakt in beperking en alsook in de toekenning van de labels. Wanneer je zoekt naar een geschikte accommodatievorm kan je dit op de promotionele website doen. Je hoeft niet naar een aparte website te surfen zoals in Vlaanderen. In Vlaanderen kijk je voor de algemene reisinformatie over toegankelijkheid op de website van ITR. Wanneer je dan een geschikte logiesuitbating zoekt moet je hiervoor gaan zoeken op de databank van Toegankelijk Vlaanderen. Schriftelijke communicatie: Hierbij wil ik nog eens herhalen dat de website heel duidelijk is opgemaakt voor mensen met een beperking die willen reizen in Engeland. Het is leuk dat er geen aparte website is voor mensen met een beperking. Iedereen komt op dezelfde website terecht om informatie te vinden om een reis te boeken. Alle informatie is beschikbaar op de website en de website zelf is volledig leesbaar door mensen met een visuele handicap. Mondelinge communicatie: Hier heb ik niets over gevonden in Engeland.

42

Hoofdstuk 6 : SWOT-analyse

-

Sterktes Financiële steun van de overheid voor initiatieven rond toegankelijkheid.

-

Zwaktes Indien iets gelanceerd wordt voor deze doelgroep en het werkt niet honderd procent is het vertrouwen in de toeristische sector weg en zal het lang duren eer dit opnieuw hersteld zal worden.

-

Nieuwe wetgeving : Regelgeving op de openbare gebouwen sinds maart 2010.

-

Good practices in andere landen waarop Vlaanderen zich kan baseren.

-

Uitgeschreven richtlijnen voor de infrastructuur van de gebouwen.

1 Label die ‘garant’ staat voor alle mindervaliden

-

Aparte websites voor informatie te vergaren.

-

Nog geen schriftelijke communicatie die is aangepast voor blinden en slechtzienden. Te weinig toeristische websites zijn voorzien van het anysurferlabel waardoor zij moeilijk leesbaar zijn.

-

-

Kansen Toegankelijkheidslabel nog verder uitwerken. Een uitbreiding naar een label voor blinden realiseren.

-

“Trend” voor toegankelijkheid krijgt steeds meer aanhangers. De mensen worden zich bewust van het probleem.

-

Samenwerken met organisaties die zich inzetten voor mensen met een visuele beperking (VeBeS, Brailleliga,...)

-

Het beleid verder uitwerken naar het voorbeeld van Engeland.

-

Openbaar vervoer overal aanpassen.

-

Bijscholen van het personeel over toegankelijkheid.

-

-

Bedreigingen Organisaties die zich inzetten voor blinden en slechtzienden los van de toeristische sector. Wanneer zij zich evengoed blijven inzetten, zal het lang duren eer de toeristische sector een deel van het publiek heeft kunnen overnemen. Dure kosten bij het aanpassen naar toegankelijkheid

43

Deel 2 : Het toeristische aanbod voor blinden en slechtzienden in Oost-Vlaanderen In deel 2 zal ik het toeristische aanbod voor blinden en slechtzienden in Oost-Vlaanderen analyseren. In het eerste hoofdstuk zal ik de trends aanhalen die momenteel zich laten gelden in toerisme en recreatie. In hoofdstuk 2 zal ik bespreken welke organisaties zich los van de toeristisch-recreatieve sector inzetten voor blinden en slechtzienden. In het derde hoofdstuk bespreek ik voor Oost-Vlaanderen wat er nu is aan huidig aanbod. Ik overloop de mogelijkheden van recreatie. Daarna toets ik het Oost-Vlaams aanbod af aan het Nederlandse aanbod. Ik kijk wat er beter of slechter is aan hun aanbod en pas dit toe op het Oost-Vlaamse aanbod. In het laatste hoofdstuk zet ik nog even alles op een rijtje door middel van een SWOTanalyse.

44

Hoofdstuk 1 : Trends in toerisme en recreatie Om te weten hoe belangrijk deze groep is met betrekking tot hun marktwaarde heb ik gezocht naar trends in toerisme. Volgens Infopunt Toegankelijk Reizen besteden mensen met een beperking minstens evenveel als mensen zonder beperking. Ook uit marktonderzoek (zie deel 1 hoofdstuk 2) blijkt dat mensen met een visuele beperking evenveel aan toerisme en recreatie doen als mensen zonder een beperking. Met andere woorden, hun reisgedrag verschilt nauwelijks van de ‘normale’ toerist of recreant. De trends gelden dan ook gewoon voor blinden en slechtzienden. In bijlage V vindt u een aantal resultaten van trendwatching.

1.1 Trends In de toeristisch-recreatieve sector worden er 4 verschillende doelgroepen onderscheiden: Kids, Be4, Again en Again². Kids : Deze doelgroep is jonger dan 20jaar. De Kids zijn voortdurend op zoek naar nieuwe uitdagingen. In deze levensfase staat vooral gemak, plezier en gezond leven voorop. Be4 : Deze doelgroep bevindt zich in de leeftijdscategorie 20 tot en met 35 jaar. Be4 staat open voor verschillende dingen en willen nog niet volwassen worden. Deze mensen leven gehaast en ongezond. Ze staan open voor comfort. Deze leeftijdscategorie is volop bezig met hun eigen leven op te bouwen samen met een partner en een eigen stekje aan het zoeken. Again : is tussen de 36 en 50 jaar oud. Deze doelgroep voelt zich nog lang niet oud en zijn liever lui dan moe. Ze hebben graag dat alles voor hen wordt gedaan. Zij hebben nood aan ontstressen en feel good time. Zij zijn volop gesetteld in hun huwelijk, sommige zijn reeds gescheiden. De kinderen wonen nog thuis. Again² : De leeftijdsgroep van 51 tot 65 jaar. Again² heeft als sleutelwoorden welzijn en luxe. Ze willen zich vooral amuseren en kwaliteit brengen in hun leven. Zij willen optimaal leven. Zij hechten ook nog belang aan hun gezondheid. De kinderen zijn het huis uit en ze hebben meer tijd voor zichzelf. Zij zijn vaak toe aan hun pensioen en gebruiken deze tijd voor hun hobby’s en reizen. Hier wil ik u vooral wijzen op de doelgroep van Again² . Uit de voorgaande cijfergegevens blijkt dat dit de leeftijdscategorie is die het meest aantal blinden en slechtzienden telt. Ondermeer omdat ouder worden vaak gepaard gaat met een verminderd zicht. De volgende begrippen komen bij deze groep sterk naar voor : genieten, kwaliteit, reizen en tijd voor hobby’s. Dit zijn waarden en normen waar de toeristische sector kan op inspelen. Op de volgende pagina kan u lezen dat deze leeftijdscategorie financieel sterker staat dan jongere groepen.

45

Figuur 15 1

Toerisme Vlaanderen heeft de verschillende doelgroepen ook ingedeeld naar budget. Naargelang de leeftijd zou ook het consumptiegedrag wijzigen. Hieronder ziet u het consumptiegedrag per doelgroep. Kids : De Kids reizen heel prijsbewust. Daar zij vaak nog geen inkomen hebben reizen zij heel goedkoop. Zij geven bijna geen geld uit aan accommodatie en vervoer. Zij proberen dit op te lossen op meer alternatieve manieren. Zij gaan trekken en slapen in jeugdherbergen. Be4 : Zij consumeren nog steeds heel prijsbewust en proberen zoveel mogelijk te doen met een beperkt budget. Ze zijn nieuwsgierig en willen alles beleven. Zij zoeken ook nog een avontuurlijke, budgetvriendelijke reis. Again : Zij hebben al heel wat ervaring en kunnen vergelijken. Goedkoop is voor deze doelgroep niet altijd beter. Maar het budget blijft beperkt, zij betalen nog steeds hypotheek en de kinderen zijn nog niet het huis uit. Zij hebben wel al meer kapitaal om te reizen en geven er ook al meer geld aan uit. Accommodatie mag al wat meer kosten en ook het bezoeken van attracties geven zij graag geld aan. Again² : Again² wil vooral zichzelf verwennen en investeert graag in zichzelf. Ze geven makkelijk geld uit aan concepten die ze waardevol vinden. Ze weten goed wat ze willen en zijn ook bereid om daar een prijs voor te betalen. Zij eisen vooral veel luxe op hun reizen.

1.2 Besluit De trends spreken voor zich. Zoals reeds gebleken uit de cijfergegevens in deel 1, kunnen we het merendeel van de blinden en slechtzienden categoriseren onder Again en Again². We zien in de trendwatcherstabellen dat zij degene zijn die het meest tijd hebben om te reizen en om aan recreatie te doen. Zij zijn ook de doelgroep die gelinkt wordt aan de mensen met de grootste financiële capaciteiten. Met andere woorden, zij zijn de doelgroep die wanneer ze aan recreatie doen ook het meeste geld spenderen. Daar de bevolking zal verdubbeld zijn tegen 2020 wordt de omvang van deze groep veel groter. In de toekomst investeren in blinden en slechtzienden is dus alleen maar aan te raden. Want deze doelgroep zal blijven groter worden en ze brengen geld in het laatje.

1

http://www.oeitfl.org/UserFiles/File/Conf%20vegetable/MsBekx.pdf

46

Hoofdstuk 2: Huidige aanbod vanuit niet-toeristische organisaties Zoals reeds werd aangegeven in de bevraging koos de helft van de deelnemers voor een reis met een organisatie die zich specifiek inzet voor mensen met een visuele beperking. In dit hoofdstuk vindt u een opsomming van de belangrijkste organisaties die zich inzetten voor blinden en slechtzienden. Al deze organiseren ook activiteiten gelinkt aan reizen of recreatie. De organisaties zijn hoofdzakelijk actief in Vlaanderen. U zal merken dat kleinere spelers niet zijn opgenomen in deze lijst. Dit is omdat ze niet zo zwaar doorwegen in de sector.

2.1

Blindenzorg Licht en Liefde

Deze organisatie is al gesticht in 1923 in Brugge. De vereniging is uitgegroeid van een kleine braillebibliotheek tot een netwerk van diensten en instellingen verspreid over heel Vlaanderen en Brussel. Op hun website bieden zij zoveel mogelijk informatie over basisaanpassingen die kunnen worden gedaan aan de computer. Hierbij geven ze een zo uitgebreid mogelijk overzicht over welke toepassingen er reeds bestaan om het gebruik van een pc toegankelijker te maken. Online informeren zij ook over welke activiteiten er doorgaan voor zowel blinden en slechtzienden als voor hun begeleiders en geïnteresseerden. Maar je hoeft niet noodzakelijk hulpbehoevend te zijn om iets bij te leren. Zo kunnen webmasters uitleg vinden op de site over het Anysurferlabel, een label dat kan worden toegekend als je site voldoende ondersteund is zodat deze gebruiksvriendelijk is voor visueel gehandicapten en andere beperkingen. Zie deel 1. Maar Blindenzorg Licht en Liefde is veel meer dan een informatiekanaal. Ze hebben een dienst Thuisbegeleiding waarin ze hulp bieden aan blinden of slechtzienden die zelfstandig willen wonen. Ze helpen de mobiliteit te vergroten door oriëntatieoefeningen. Hierbij wordt de blinde of slechtziende vertrouwd met het gebruiken van de witte of gele stok. Ze leren hen het hanteren van sprekende wekkers, zodat ook de blinde de tijd kan weten. Je kan bij hen terecht om cursussen braillelezen te volgen, dactylolessen, ... 1 Blindenzorg Licht en Liefde organiseert ook vakanties voor blinden en slechtzienden. Zij bieden volwaardige reizen aan. De vakantiegids bevat voor het jaar 2010 volgende buitenlandse bestemmingen : Italië, Kroatië, Zwitserland en Oostenrijk. Zij bieden ook pakketreizen in eigen land aan, dit jaar zijn de mogelijkheden een zeevakantie in Oostende, een jeugdkamp in Maarkedal Oost-Vlaanderen , zomervakantie te Retie in de Antwerpse Kempen en een jacht- en wildfestijn in de Ardennen. Alle vakanties zijn compleet uitgewerkt : accommodatie, maaltijden berekend op volpension, activiteiten, verzekering lichamelijke ongevallen en burgerlijke aansprakelijkheid. Zij maken heel sterke arrangementen op Vlaanderen. Dit maakt van Blindenzorg Licht en Liefde een grote concurrent van Toerisme Vlaanderen. In bijlage V kan u meer informatie vinden over de vakanties in 2010.

1

http://users.skynet.be/tekstinfo/presentatie/organisaties/1.html

47

2.2

Brailleliga

Deze vereniging is ontstaan in 1922 en heeft haar hoofdzetel te Brussel.2 Zij is een beetje de tegenhanger van Blindenzorg Licht en Liefde. Brailleliga en Blindenzorg Licht en Liefde hebben dezelfde doelstellingen voor ogen. Net als BLL streeft Brailleliga naar een verbetering van het sociaal, cultureel en professioneel leven van blinden en slechtzienden. Een van hun grote streefdoelen is het taboe verbreken door ondermeer de bevolking voldoende te informeren over leven met een visuele handicap. Met behulp van een nieuw pedagogisch instrument geven zij onderricht in de lagere school. Met hun mobiele Braille Box introduceren zij een stukje van de donkere wereld in de leefwereld van de kinderen. Op die manier leren ze reeds aan jonge kinderen wat blind zijn is en hoe de wereld vanuit het standpunt van blinden wordt ervaren. Brailleliga doet ook aan preventie. Door de oudere laag van de bevolking te informeren over de verschillende oogziektes willen ze in de eerste plaats bewustwording creëren bij deze risicogroep. Door oudere mensen te wijzen op het belang van een goede opvolging van hun ogen kunnen bepaalde oogziektes verholpen worden of op tijd worden behandeld. En dan zetten ze zich natuurlijk ook in voor de blinden en slechtzienden zelf. De nieuwste ontwikkelingen op technologisch vlak worden gepubliceerd op de website. Zo is de informatie die wordt verspreid op de website heel actueel en up-to-date. Zij bieden ook nog informatie over blind zijn en bieden verscheidene gratis diensten aan. Deze worden hieronder uitgelegd. Sociale dienst: zij bieden ondersteuning en geven informatie over voordelen of tegemoetkomingen waarvan visueel gehandicapten kunnen gebruik maken. Dienst Begeleiding en Informatiedienst Technische Aanpassingen: Deze diensten hebben als voornaamste doel de blinden te informeren over hoe hun autonomie zo goed mogelijk te bewaren aan de hand van de nieuwste technologieën. Dit kan bijvoorbeeld apparatuur zijn die kan worden geïnstalleerd op de computer. Brailleliga voorziet niet alleen in een databank over alles wat reeds bestaat, de werking wordt ook nog eens toegelicht en gedemonstreerd. Beroepsintegratie: de naam spreekt voor zich, Brailleliga streeft naar een zo groot mogelijke maatschappelijke integratie van mensen met een visuele handicap. Dienst vrije tijdsbesteding : In deze laatste dienst zet Brailleliga zich in om ook voor mensen met een visuele handicap activiteiten te voorzien rond cultuur en recreatie. Deze dienst geeft zo de kans aan blinden en slechtzienden om het hele jaar door concerten te kunnen bijwonen, musea te bezoeken en deel te nemen aan excursies. Hier vullen zij aan wat momenteel nog ontbreekt in de toeristische sector.

2

http://www.braille.be/

48

2.3

VeBeS

Vereniging van Blinden en Slechtzienden Licht en Liefde. Deze organisatie werkt heel nauw samen met Blindenzorg Licht en Liefde en maakt ook deel uit van het netwerk Licht en Liefde. VeBeS wil voornamelijk de leden informatie en ontspanning bieden. De organisatie zelf wordt geleid door ervaringsdeskundigen, met andere woorden mensen die zelf leven met een visuele beperking. Op die manier kan beter worden ingeschat wat al dan niet belangrijk is voor de doelgroep. VeBeS zet zich in voor de sensibilisering en belangenverdediging van de doelgroep. Concreet houdt dit in dat ervaringsdeskundigen vormingen geven voor blinden en slechtzienden. Zij geven daarnaast ook advies over toegankelijkheid. In Vlaanderen en Brussel telt de vereniging voor en door blinden het grootst aantal leden. In 2008 stond de teller nog op 3865 leden. Het verenigingsleven is vooral zeer actief op regionaal gebied. Ook voor Oost-Vlaanderen is er een regionale werking die regelmatig activiteiten verzorgt. Op die activiteiten kan er onderlinge informatie worden uitgewisseld, kunnen nieuwe contacten worden gelegd en banden worden gesmeed. Een aantal voorbeelden van activiteiten die nu worden verzorgd door VeBeS : museumbezoek met gelegenheid om voorwerpen aan te raken, (natuur)wandelingen (met of zonder (natuur)gids), kaasen wijnproeverij of andere eetfestijnen, tandemtocht, zwemmen, theaterbezoek, dag- en weekenduitstappen. Zoals u kan zien is dit aanbod erg overlappend met wat een gewone toeristische dienst aanbiedt. Zij organiseren voornamelijk de activiteiten volledig zelf. Op de site staat wel te lezen dat zij openstaan om samenwerkingsverbanden aan te gaan met andere verenigingen of organisaties. 3

2.4 Conclusie Zoals u heeft kunnen lezen vormen de niet-toeristische organisaties wel degelijk een bedreiging voor de toeristische organisaties. De niet-toeristische organisaties bieden een minstens evenwaardig aanbod aan. Ik denk dat zij op toeristisch vlak sterker staan dan de toeristische organisaties zelf. Met de kennis en ervaring die de niet-toeristische organisaties reeds verworven hebben, zijn zij een ideale partner voor de toeristische organisaties. Ik denk dat een samenwerking tussen beide zowel voor beide partijen voordeel heeft. Enerzijds krijgen de vrijwillige organisaties meer belangstelling en promotie voor hun diensten die zij aanbieden. Zij kunnen hun kennis delen met de toeristische sector en de producten nog sterker uitbouwen. Anderzijds leert de toeristische sector hoe ze moeten inspelen op de vraag van mensen met een visuele handicap. Zij kunnen hun promotie en producten hierop afstemmen en breiden zo hun doelpubliek uit.

3

http://www.vebes.be/

49

Hoofdstuk 3 : Huidige aanbod van toeristische organisaties Nadat we het aanbod hebben bekeken van de niet-toeristische organisaties die zich inzetten voor blinden en slechtzienden kunnen we dit vergelijken met het aanbod van de toeristische organisaties. In dit hoofdstuk zal ik voornamelijk voorbeelden aanhalen uit de praktijk. Alle voorbeelden zijn te situeren in de regio Oost-Vlaanderen. Ik zal de verschillende attracties bespreken die mee worden gepromoot in het toeristisch-recreatieve beleid. Ik zal bespreken hoe de belangrijkste vormen van recreatie worden ingevuld voor mensen met een visuele handicap in Oost-Vlaanderen. Verder kijk ik ook of er arrangementen worden aangeboden gelijkaardig als degene die in het vorige hoofdstuk besproken zijn.

3.1 Attracties en bezienswaardigheden Er bestaan wel degelijk initiatieven om toerisme en recreatie aantrekkelijker te maken voor mensen met een visuele beperking. Als voorbeeld voor deze analyse heb ik de provincie Oost-Vlaanderen genomen. Hieronder kan u de volledige lijst van attracties en bezienswaardigheden vinden voor Oost-Vlaanderen. Aangezien ik nergens een opsomming vond op toeristische websites van attracties en bezienswaardigheden heb ik mij gebaseerd op het boek ‘ Toerisme in België voor personen met een handicap’ en op de databank van Toegankelijk Vlaanderen. 1 Canada War Museum (Maldegem)

Onze-Lieve-Vrouwekerk in Dendermonde

Blinden en slechtzienden krijgen een speciale ontvangst daar de eigenaar zelf hen een rondleiding geeft in het museum. Hij vertelt uitgebreid wat er in het museum tentoon staat. Geleidehonden zijn hier toegelaten.

Bij de rondleidingen voor mensen met een visuele beperking is het mogelijk bepaalde voorwerpen aan te raken. Zo mogen zij ondermeer de doopvont en andere beelden betasten.

Sint-Hermescrypte (Ronse)

Textielmuseum (Ronse)

In de crypte kunnen aangepaste rondleidingen worden gegeven voor groepen met blinden en slechtzienden. Dit moet echter wel op voorhand worden aangevraagd.

Opnieuw een initiatief in Ronse. Idem als voor de vorige twee attracties kan ook bij dit museum een speciale rondleiding worden gereserveerd voor blinden en slechtzienden.

1

: www.toevla.be

50 Scheepswerf ‘Van Praet-Dansaert’ en het scheepvaartmuseum (Dendermonde)

Museum voor Folklore en Regionale Geschiedenis (Ronse)

Dit museum is uniek door het feit dat de eigenaar zelf blind is. Hij heeft zijn museum dan ook zo aangepast dat dit volledig te bezoeken is door blinden en slechtzienden. Voorwerpen uit de scheepvaart en ook maquetteboten kunnen betast worden en zijn voorzien van brailleopschrift.

Net als bij de Sint-Hermescrypte kunnen in het museum voor Folklore en regionale geschiedenis, rondleidingen worden op maat van de doelgroep. Dit is ook op voorhand aan te vragen.

Provinciaal Archeologisch Museum Ename

Provinciaal Archeologisch Musem van ZuidoostVlaanderen ( Zottegem)

Er kan een rondleiding worden gedaan met een audiogids die een meer uitgebreide uitleg doet dan bij andere rondleidingen. Er is ook de mogelijkheid om voorwerpen te betasten. Op de vloer zijn ook blindgeleide lijnen aangebracht. Dit museum is sinds 1 jaar en half toegankelijk voor blinden. Zoals in het boek vermeld stond, waren er al in 2002 plannen om het museum aan te passen voor mensen met een visuele handicap. Het is mogelijk om een individueel bezoek te doen als blinde of slechtziende. Er hoeft geen aanvraag op voorhand te worden gedaan.

Voor blinden en slechtzienden is er een aangepast project onder leiding van een gids. Het museum beschikt over acht boxen in de tentoonstellingsruimte met replica’s (schelpen, sieraden,...) die kunnen betast worden. 2

2

Guido Elias, Danielle Mallinus, Elvio Rigutto, Mireille Stevens en Miet Waes, 2002. ‘Toerisme in België voor personen met een handicap’ pg 39, 46, 47, 83 en 85. Drukkerij Lannoo,: Tielt.

51 De lijst die ik net heb opgesomd is alles wat ik gevonden aan attracties en bezienswaardigheden heb dat wordt gepromoot door de toeristische sector in Oost-Vlaanderen. In totaal zijn er in OostVlaanderen 137 musea. 38 van de 137 zijn toegankelijk voor rolstoelgebruikers, op de website wordt dit aangeduid met een icoontje van een rolstoel. Er is ook aangeduid of het museum kindvriendelijk is. Of een museum toegankelijk is voor blinden en slechtzienden hebben we het raden naar. Maar 8 musea van de 137 doen een inspanning voor mensen met een visuele beperking. Dit is heel weinig. Maar toch staan dit nergens vermeld. Bij de musea die wel toegankelijk zijn voor blinden (zie de lijst hierboven) staat er zelf geen enkel vermelding van toegankelijkheid. Zo heb ik het Scheepvaartmuseum opgezocht en daar staat geen enkel icoontje bij. Idem voor het Canada War Museum in Maldegem. Het is jammer dat de informatie geweten is bij Toerisme Vlaanderen en dat hier toch geen aparte vermelding voor wordt gemaakt.

52

3.2

Fietsroutes

Voor fietsroutes hoeven er geen speciale aanpassingen te worden gedaan aan de route zelf. Blinden en slechtzienden kunnen een fietsroute fietsen door samen met een begeleider op een tandem te fietsen. Voor het fietsknooppuntennetwerk hoeven er dus geen speciale aanpassingen te worden gedaan. Voor een thematocht of lusvormige route met bordjes met uitleg over bezienswaardigheden of uitzichtpunten onderweg, zou het aangenaam zijn als de uitleg ook in braille-opschrift werd geschreven. Zeker bij startborden zou dit moeten dit aanwezig zijn. (zie infopaaltjes bij de wandelroutes) Toerisme Oost-Vlaanderen heeft een boekje uitgegeven vol met informatie over fietsvriendelijke horecazaken en fietsverhuurcentra die vergund zijn door Toerisme Vlaanderen. Voor blinden zou het handig zijn als de fietsverhuurcentra die ook tandems verhuren apart worden vermeld in het boekje. In totaal zijn er 44 erkende fietsverhuurcentra in Oost-Vlaanderen. Slechts 15 verhuren tandems. In het Scheldeland zijn er 6 fietsverhuurcentra die tandems verhuren. De Vlaamse Ardennen telt 3 fietsverhuurcentra met tandems. De Leiestreek en het Waasland hebben elk 2 fietsverhuurcentra met tandems. Gent en Meetjesland sluiten het rijtje af met elk 1 fietsverhuurcentrum die tandems verhuurt.

3.3 Wandelroutes Voor wandelroutes zijn er meer aanpassingen nodig. Zo is het moeilijk voor mensen met een visuele handicap om de route te volgen wanneer er geen natuurlijke of kunstmatige geleiding voorzien is. Natuurlijke geleiding kan bijvoorbeeld een afbakening zijn aan het pad, of een andere ondergrond zoals een verharde weg om op te wandelen. Kunstmatige geleiding kunnen markeringen zijn aangebracht in het wandelpad. Denk daarbij aan noppen of blindgeleide lijnen die voelbaar zijn aan het oppervlak. In Vlaanderen zijn er helaas tot op heden weinig voorbeelden van wandelpaden die zijn aangepast voor blinden en slechtzienden. Voor rolstoelers zijn er wel al wat meer initiatieven ondernomen. Op de website van ATO vond ik een wandelroute in Oost-Vlaanderen die toegankelijk is gemaakt : Toegankelijk wandelpad Bourgoyen Gent In samenwerking met VeBeS heeft de stad Gent de handen in elkaar geslagen om een toegankelijk wandelpad te maken. Bij de herinrichting van het natuurreservaat Bourgoyen-Ossemeersen in Mariakerke werd het 4,4 km lange Meerskantpad toegankelijk gemaakt voor rolstoelgebruikers en voor blinden en slechtzienden. De aanpassingen voor blinden en slechtzienden zijn infozuiltjes met gewoon opschrift en braille-opschrift en gids- en geleidelijnen. Het pad werd officieel ingehuldigd op 21 juni 2009. 16 : http://www.atovzw.be/nieuws/98-toegankelijkwandelpad-bourgoyen-gent-officieelingelopen-en-ingerold.html

53

3.4 Accommodatie Voor de toegankelijke uitbatingen ben ik op zoek gegaan in de databank van Toegankelijk Vlaanderen. In totaal zijn er 31 uitbatingen reeds gecontroleerd op toegankelijkheid in OostVlaanderen waarvan slechts 2 logiesuitbatingen de vermelding krijgen dat zij voorzieningen hebben voor blinden en slechtzienden : Vakantiecentrum De Ceder in Deinze en het hotel Monasterium PoortAckere. Aangezien er maar 2 uitbatingen de vermelding hadden gekregen besloot ik ze op te bellen voor meer informatie. Bij De Ceder vertelden ze mij dat inderdaad een aantal aanpassingen hadden gedaan voor hun uitbating comfortabel toegankelijk te maken voor mensen met een visuele beperking. Zo hebben zij de kamersnummers in Braille aangebracht en extra groot op de deur gezet. De kleuren in het zwembad zijn zo gekozen dat zij goed contrasteren. Zij hebben verschillende tegels gebruikt op de bodem van het zwembad om de verschillende dieptes aan te geven. Glazen deuren zijn voorzien van een strip en blindgeleide honden zijn welkom. Daarna nam ik contact op met het Monasterium PoortAckere. Wanneer ik vroeg welke inspanningen zij hadden gedaan om hun hotel toegankelijk te maken voor blinden vielen zij compleet uit de lucht. Er waren geen voorzieningen aanwezig, wel voor mensen met een allergie. Het hotel kreeg op de databank zowel de vermelding voor aangepast voor personen met een allergie als aangepast voor mensen met een visuele beperking. Het stelde mij teleur dat er in de eerste plaats extreem weinig uitbatingen moeite doen voor blinden en slechtzienden. En dat de informatie van Toegankelijk Vlaanderen naar de consument foutief is. Ik kan er wel bij vermelden dat er nog uitbatingen zijn die wel hebben inspanningen hebben gedaan voor blinden en slechtzienden maar nog geen doorlichting hebben gekregen van ATO, waardoor zij nog niet vermeld zijn op de databank. Dit kon ik ondervinden wanneer ik tijdens mijn stage verschillende logiesuitbatingen bezocht. Zo is Hakuna Matata in Geraardsbergen in de Vlaamse Ardennen een Bed & Breakfast die al heel wat inspanningen heeft gedaan voor mensen met een beperking. Zijn Bed & Breakfast is aangepast aan de noden van mensen met een fysieke beperking alsook mensen met een visuele beperking.

54

3.5 Conclusie De conclusie over het toeristisch-recreatief aanbod voor mensen met een visuele handicap is opnieuw gebaseerd op de checklist. Openbaar vervoer : Op de website van Toerisme Oost-Vlaanderen vind ik geen informatie over het openbaar vervoer. Reizigers moeten hiervoor surfen naar de site van ITR, maar er staat geen link naar hun website. Accommodatie : Ondanks de inspanningen van Infopunt Toegankelijk Reizen zien we dat nog maar weinig uitbatingen in Oost-Vlaanderen gescreend zijn op toegankelijkheid. Degene die wel gecontroleerd zijn hebben spijtig genoeg bijna geen initiatieven ondernomen voor blinden en slechtzienden. Schriftelijke communicatie : De website is niet aangepast, dus voor mensen met een visuele beperking is het niet altijd even makkelijk om toegang te krijgen tot alle informatie. Ook wordt er op de website niets vermeld van het toegankelijkheidslabel. Partners in de toeristisch-recreatieve sector in Oost-Vlaanderen kunnen hiervoor dus niet bij Oost-Vlaanderen zelf terecht. Zoals eerder gezegd is er geen link naar de website van ITR, noch naar de databank van Toegankelijk Vlaanderen. Mondelinge communicatie : De werknemers bij Toerisme Oost-Vlaanderen zijn weinig of niet geïnformeerd over het toegankelijkheidslabel. Wanneer er een vraag komt van partners of recreanten kunnen zij hier niet zelf op antwoorden. Zij zullen altijd moeten doorverwijzen naar Infopunt Toegankelijk Reizen of naar de databank van Toegankelijk Vlaanderen. Maar hierover moeten zij natuurlijk eerst zelf informatie krijgen vanuit Toerisme Vlaanderen.

55

Hoofdstuk 4 : Benchmarking Nederland Ik heb in hoofdstuk 4 gekozen om benchmarking te doen in Nederland. In Nederland lopen een paar heel goede projecten rond toegankelijkheid ondermeer ook voor blinden en slechtzienden. Onderstaande voorbeelden vond ik het vermelden waard. Zij kunnen dienen als rolmodel voor wandelroutes in Vlaanderen.

4.1 Good practices in Nederland Een heel goed voorbeeld van een wandelpad met een toegankelijkheid voor iedereen is ‘De Koninklijke Weg’ in Nederland. Dit is een route van ongeveer 170 kilometer lang die start in Loo en eindigt in Noordeinde. De route is reeds uitgeprobeerd door rolstoelers en handbikers en is heel goed ontvangen geweest door het publiek. Om de route ook populair te maken bij blinden en slechtzienden hebben ze een nieuw initiatief gestart. Ze zijn op zoek naar buddy’s die blinden en slechtzienden begeleiden op hun wandeltocht. De buddy’s krijgen één dag opleiding waarin aandacht wordt geschonken aan begeleiding tijdens het wandelen, de communicatie en informatieoverdracht, veiligheid en EHBO. 1

Figuur 17

Het voorbeeld hieronder is het eerste aangelegde wandelpad met aanpassingen voor slechtzienden. Het pad bestaat al sinds 2005. In Nationaal Park Drents-Friese Wold is een wandelpad van 2,6 km lang speciaal aangelegd voor ouderen en mensen die slecht - of niet - kunnen zien. Dit zogenoemde familiepad is het eerste in zijn soort in Nederland. Op het pad is een geleidelijn aangebracht om zo slechtzienden aan te duiden waar geur- en voelobjecten aangebracht zijn. Om de vijftig meter zijn bankjes geplaatst zodat oudere mensen voldoende kunnen uitrusten tijdens de wandeling. De ontwikkeling en aanleg van het pad heeft

1

www.koninklijkeweg.nl

56 Staatsbosbeheer een jaar gekost. 300.000 Euro is de totale kostprijs van het pad. De kosten van het pad zijn aangebracht door Staatsbosbeheer, particulieren en subsidies. 2

4.2 Conclusie Nederland staat veel verder in de ontwikkeling van hun toeristisch-recreatief aanbod. Aan de producten die zijn gemaakt, merk je dat zij hier al heel wat meer ervaring mee hebben. Nederland is ook al een aantal jaar langer bezig met toegankelijkheid dan Vlaanderen. Wanneer ik bezig was met vergelijken merkte ik dat de noodzaak van toegankelijkheid voor iedereen, al veel meer is doorgedrongen bij het Nederlandse publiek. Wanneer ik zocht naar voorbeelden van toegankelijkheid had ik ze echt uit te kiezen in Nederland. In Vlaanderen daarentegen moest ik zoeken naar goede voorbeelden. Je voelt ook de evolutie in het toepassen van toegankelijkheid. In het begin werkte Nederland aan een wandelpad speciaal ingericht voor blinden en doven. Nu werkt het aan wandelpaden waar iedereen kan genieten. Wandelpaden waar elke doelgroep zijn gading vindt, 1 wandelpad waar verschillende doelgroepen kunnen wandelen zonder hinder te ondervinden. In Vlaanderen wordt toegankelijkheid soms nog teveel gedistancieerd van het ‘normale’. Als producten worden aangepast, worden die nog teveel los van de andere producten gepromoot. Een product hoeft niet voor één bepaalde doelgroep te zijn aangepast, een product moet zelf voor iedereen toegankelijk zijn. In dat opzicht denk ik dat Vlaanderen nog veel kan leren uit de voorbeelden van Nederland.

2

http://www.tweevoeter.nl/nieuws/speciaal_wandelpad_voor_doven_en_blinden.php

57

Hoofdstuk 5 : SWOT-Analyse over het toeristisch-recreatieve aanbod Sterktes -

-

Zwaktes

Duidelijke communicatie op federaal niveau naar de partners op de website van toerisme Vlaanderen.

-

Te weinig wandelroutes.

-

Te weinig aangepaste accommodatie.

Werken naar goede voorbeelden uit andere landen

-

Te weinig attracties en bezienswaardigheden.

-

Transport is nog niet voldoende aangepast.

Kansen -

Aanbod is nog lang niet verzadigd: meer wandelroutes, meer accommodatie, meer attracties, beter transport,...

-

Communicatie naar de partners moet duidelijker op regionaal niveau.

-

Communicatie moet beter naar de consument op federaal en regionaal niveau.

Bedreigingen -

Beleid wordt niet goed gecommuniceerd. Indien de communicatie niet verbeterd tussen federaal en regionaal niveau zal het moeilijk zijn om een compleet toegankelijk aanbod te krijgen.

-

Om het aanbod aan te passen moet er budget worden vrijgemaakt. De hoge kosten kunnen een bedreiging vormen.

58

Algemeen Besluit Uit de SWOT analyses van deel 1 en 2 kunnen we besluiten dat in toeristisch-recreatief Vlaanderen toegankelijkheid voor iedereen nog te weinig aanwezig is. Het beleid moet sterker worden doorgevoerd op alle niveaus. Op die manier zal toegankelijkheid ook meer ingang vinden in het aanbod. Mensen zijn vaak bang voor het onbekende. Wanneer zij te weinig worden geïnformeerd over een onderwerp, haken zij vaak af uit onwetendheid. En dit maakt voor mij, mijn onderwerp van mijn bachelorproef zo speciaal. Ik wou over iets schrijven waar weinig mensen zouden over durven schrijven. Net omdat ze er zo weinig van weten. Ik wist evenveel of beter even weinig over blinden en slechtzienden als andere mensen uit mijn richting. Maar ik was gemotiveerd om er zoveel mogelijk over te weten te komen. Het duurde een tijdje eer ik het vertrouwen gewonnen had van deze doelgroep. Organisaties maken het zo vaak mee dat iemand zich wil inzetten voor een doelgroep, maar uiteindelijk afhaakt omdat er zo weinig over te vinden is. Daardoor is het vertrouwen geschonden. Tijdens mijn zoektocht naar informatie vond ik het ook niet altijd even makkelijk om binnen te geraken in hun wereld. Maar eens je binnen bent geraakt is het echt de moeite. Ik heb heel veel geleerd van deze mensen. Zij hebben mij ondermeer ondersteund in mijn bevraging en gaven eerlijk hun mening over mijn vragen of manier van werken. Ik heb ook geleerd dat niets onmogelijk is. Als ik zie hoever andere landen al staan in toegankelijkheid voor iedereen, twijfel ik er niet aan dat dit ook voor Vlaanderen een haalbare kaart moet zijn. Ik kan alleen maar hopen dat mijn document een ander inzicht geeft over toegankelijkheid en kan worden gebruikt voor nieuwe initiatieven in de toekomst.

59

Literatuurlijst Boeken : - N, N. 2009. Tips voor een goede omgang met mensen met een visuele beperking. ‘Omgaan met mensen met een beperking’. 2009, pg 7-9. - Guido Elias, Danielle Mallinus, Elvio Rigutto, Mireille Stevens en Miet Waes, 2002. ‘Toerisme in België voor personen met een handicap’ pg 39, 46, 47, 83 en 85. Drukkerij Lannoo. Tielt. Websites : http://www.kimbols.be/ogen/zien/blind_slechtziend.php http://wegen.vlaanderen.be/documenten/publicaties/download/toegankelijkdomein_2009.pdf http://www.ato-vzw.be/overtoegankelijkheid.html http://www.blindenzorglichtenliefde.be/bdm/hmdb/PC/Vergrot.html http://www2.vlaanderen.be/toegankelijkweb/ http://www.anysurfer.com http://www.vlaanderen-vakantieland.be http://www.toerismevlaanderen.be http://www.toegankelijkreizen.be/Label.713.0.html?&L=0 http://www.toevla.be/frameset.aspx http://www.visitbritain.co.uk/accommodation/national-accessibility-scheme/nas- symbols/visuallyimpaired-logos.aspx http://www.visitbritain.co.uk/things-to-see-and-do/things-to-do-for-people-like-me/physicalsensory-needs/index.aspx?url=/access http://www.visitsoutheastengland.com/site/accommodation/accessible-accommodation http://www.oeitfl.org/UserFiles/File/Conf%20vegetable/MsBekx.pdf http://users.skynet.be/tekstinfo/presentatie/organisaties/1.html http://www.braille.be/ http://www.vebes.be/ www.koninklijkeweg.nl http://www.tweevoeter.nl/nieuws/speciaal_wandelpad_voor_doven_en_blinden.php http://www.koninklijkeweg.nl/pagina/eigenaar-en-idee http://www.ato-vzw.be/nieuws/98-toegankelijk-wandelpad-bourgoyen-gent-officieel-ingelopen-eningerold.html

Contactpersonen : Karin Vaesen – Blindenzorg Licht en Liefde. Roel Van Gils – Anysurfer Pieter Ghijsels – Infopunt Toegankelijk Reizen

60

Lijst van figuren Figuur 1 .................................................................................................................................................. 10 Figuur 2 .................................................................................................................................................. 10 Figuur 3 .................................................................................................................................................. 10 Figuur 4 .................................................................................................................................................. 10 Figuur 5 .................................................................................................................................................. 11 Figuur 6 .................................................................................................................................................. 11 Figuur 7 .................................................................................................................................................. 11 Figuur 8 .................................................................................................................................................. 12 Figuur 9 .................................................................................................................................................. 14 Figuur 10 ................................................................................................................................................ 14 Figuur 11 ................................................................................................................................................ 15 Figuur 12 ................................................................................................................................................ 15 Figuur 13 ................................................................................................................................................ 39 Figuur 14 ................................................................................................................................................ 39 Figuur 15 ................................................................................................................................................ 44 Figuur 16 ................................................................................................................................................ 55

61

Bijlagen Bijlage

Onderzoek en proefproject geleidelijnen Beschrijving Het adviesbureau toegankelijke omgeving heeft onder het promotorschap van IPW vzw en met steun van de Vlaamse Gemeenschap, Gelijke kansen in Vlaanderen, in 1999 de waarneembaarheid van een grote variatie aan ribbel- en noppentegels onderzocht op Europese schaal en uitgetest in een proefproject.

Vaststellingen (...) eind jaren ‘90 een wildgroei was van verschillende soorten geleidelijnen en waarschuwingsstroken. Enerzijds doordat de bestaande materialen niet voldeden op het vlak van duurzaamheid. Anderzijds was er een behoefte aan materialen die binnen de architectuur passen. In sommige landen werden maar liefst veertig verschillende tegels gebruikt als geleidelijn of waarschuwingstegel. (...)

Onderzoek Vanuit deze wetenschap heeft ato een grootschalig onderzoek gestart naar de bestaande materialen en de richtlijnen die gebruikt werden in Europa. Het opzet van dit onderzoek was te komen tot een algemene richtlijn die technische gegevens beschrijft waaraan een geleidesysteem moet voldoen, zodat men kan komen tot standaard principes van aanleg. Dit verhoogt de herkenbaarheid voor de persoon met een visuele handicap.

Proefproject (...) heeft ato een onderzoek uitgevoerd naar de waarneembaarheid van enkele ribbel- en noppentegels. Met een gebruikersgroep van blinden en slechtzienden zijn een aantal materialen beoordeeld gebruikmakend van een aantal criteria. Rondom de Grote Markt te Sint-Niklaas werden 6 verschillende materialen aan oversteekplaatsen in de gewone bestrating geïntegreerd. Deze werden uitgeprobeerd door gebruikers, blinden en slechtzienden, uit verschillende leeftijdscategorieën en met een zeer uiteenlopende graad van mobiliteit. De resultaten werden bekomen door een enquête af te nemen op iedere locatie. Nadat één persoon het volledige parcours had afgelegd, werd hem/haar gevraagd welk materiaal voor hem/haar het best voldeed, welk materiaal op de tweede plaats kwam, enzovoort. De resultaten werden in cijfers uitgedrukt en verwerkt. (...) Conclusies Het resultaat van ons onderzoek was een concept voor een waarschuwingstegel. Wij hebben aan de hand van de testgegevens specificaties voor een ideale vorm van de nop en van het noppenpatroon samengesteld. Bron : http://www.ato-vzw.be/component/projecten/?view=item&id=6 Visieteksten, beleidsteksten

62 Bijlage

Indien je wenst te zoeken op type accommodatie kan je zoeken per provincie en per regio. Dit is wat ik ook heb gedaan voor de provincie Oost-Vlaanderen (komt later nog aan bod) 3

Wanneer je zo een zoekbewerking hebt uitgevoerd krijg je dan alle records van de streek.

3

63 Bijlage

64 Bijlage V

65

Bijlage V

Toerisme Vlaanderen: behoeften van toeristen (…) Voor de binnenlandse markt werden op het assenkruis drie motivaties onderscheiden. In het linkerbenedenkwadrant bleek de binnenlandse markt zo goed als onbestaande. Deze drie motivaties worden anders ingevuld naargelang de levensfase waarin men zich bevindt. Er worden drie levensfasen onderscheiden: - Be4 (20-35 jaar / pre-familie): Zij consumeren zeer prijsbewust om zo veel mogelijk te kunnen doen met hun nog beperkt budget. Zelfontplooiing staat voorop. Ze zijn nieuwsgierig, willen alles beleven en staan open om heel veel uit te proberen. Reizen is voor hen ‘a way of life’. - Again (36-50 jaar / familie): Zij hebben al heel wat ervaring en kunnen vergelijken. Ze beseffen dat goedkoop niet altijd beterkoop is, maar de druk op het budget is nog groot (hypotheek, kinderen, …). Deze groep zit in het spitsuur van het leven, ze hebben een chronisch gebrek aan tijd, …. Vakantie is voor hen vooral ‘catching up’. - Again² (51-65 jaar / post-familie): Zij willen zichzelf verwennen en in zichzelf investeren. Ze geven relatief gemakkelijk geld uit aan concepten die ze waardevol vinden. Ze weten erg goed wat ze wel / niet (meer) willen en verwachten de rode loper.

66 Bijlage V VakantieGIDS 2010 Dit is een uitneembaar overzicht van alle vakanties die Blindenzorg Licht en Liefde in 2010 organiseert. Zo heb je alle praktische gegevens altijd bij de hand. Ons team van organisatoren heeft opnieuw een mooi programma met veel variatie samengesteld. Als je meer info wenst of aan een vakantie wilt deelnemen, kun je terecht bij de verantwoordelijke die bij elke vakantie vermeld staat. In 2009 waren alle vakanties volgeboekt. Wacht dus niet te lang om te beslissen! We wensen je een deugddoende, ontspannen vakantie toe.

13/02 - 20/02: 26/02 - 06/03: 22/05 - 31/05: 05/06 - 14/06: 25/06 - 04/07: 12/07 - 22/07: 21/07 - 31/07: 22/07 - 31/07: 20/08 - 27/08: 04/09 - 13/09: September: 22/10 - 25/10:

winter- en skivakantie Astfeld winter- en wandelvakantie Stanzach toeristische reis 1 Kroatië toeristische reis 2 Kroatië vakantie Oostende alpenkamp Stanzach periode 1 alpenkamp Stanzach periode 2 jeugdkamp Maarkedal zomervakantie Retie vakantie Sankt Moritz Oberammergau jacht- en wildfestijn in Houffalize

Achteraan deze katern: oproep Canada 2011 Winter- en skivakantie te Astfeld Periode: vrijdag 13/02/2010 tot zaterdag 20/02/2010 Plaats: Astfeld – Italië Contactpersoon: Marleen Mollet, 09-372 82 04 We gaan terug naar onze vaste stek ‘Alpenblick’ in Astfeld, een gezellig klein dorpje in Sarntal (Italië), 1.021 m hoog, op 20 km van Bolzano. In het pension hebben alle kamers douche en wc, er is een zwembad, sauna en solarium. Elke deelnemer kan op zijn ritme genieten van de vakantiemogelijkheden: het skigebied Reinswald voor alpineskiërs, de Penserloipe voor langlaufers, wandelpaadjes en terrasjes voor wie niet op latten staat. Deze vakantie is er voornamelijk voor ‘echte’ sportievelingen. Voor meer info over de betaling van skipassen, skimateriaal en skiles contacteer je de verantwoordelijke Marleen Mollet op 09-372 82 04. Prijs: skiërs: 440,00 euro; niet-skiërs: 435,00 euro; kinderen tot 12 jaar: 380,00 euro. Toeslag eenpersoonskamer: 80,00 euro. Vrijblijvende annulatieverzekering: 12,50 euro. Bij de basisprijs zijn een verzekering lichamelijke ongevallen en de fooi voor de chauffeur inbegrepen. De prijs is op basis van halfpension. Voor meer info of om in te schrijven neem je contact op met Marleen Mollet op 09-372 82 04.

67 Winter- en wandelvakantie te Stanzach Periode: vrijdag 26/02/2010 tot zaterdag 06/03/2010 Plaats: Stanzach – Oostenrijk Contactpersoon: Jos Van Ranst, 052-55 07 53 of [email protected] Ter plaatse en in de omgeving maken we dagelijks wandelingen. In de namiddag verkennen we de omgeving met de autocar, ongeveer 250 km in totaal. Bij voldoende sneeuw kun je langlaufen, met een parcours vanaf het hotel. Het skimateriaal kun je voordelig huren in het hotel. We tafelen gezellig en ‘s avonds is er tijd om te kaarten of te genieten van de open haard. We organiseren een aantal avonden met animatie en plezier. Prijs: 530,00 euro per persoon vanaf 40 deelnemers. Toeslag eenpersoonskamer: 60,00 euro. Hierin zitten heen- en terugreis, uitstappen, verblijf in volpension, verzekering burgerlijke aansprakelijkheid en lichamelijke ongevallen, fooien chauffeur, personeels- en administratiekosten. Niet inbegrepen: vrije annulatieverzekering van 15,00 euro per persoon Voor deze reis is de inschrijvingsperiode reeds afgelopen. Indien je toch interesse hebt, kun je bellen om te horen of er nog plaats is. Toeristische reis naar Kroatië (vliegtuigreis) Periode 1: zaterdag 22/05 tot maandag 31/05/2010 Periode 2: zaterdag 05/06 tot maandag 14/06/2010 Plaats: Kroatië Contactpersoon: Jos Lauryssen, 03-313 94 52, [email protected] Tiendaagse reizen naar de parel aan de Adriatische Zee. Kennismaken met de ongerepte natuur in de parken van Plitvice en Krka, de prachtige oude steden zoals Split, Zadar, Sibernic, Trogir en natuurlijk Dubrovnik. Een eilandenboottocht met vispicknick en een dag op de boerenbuiten, met streekgerechtenlunch, staan ook op het programma. Genieten van typische muziek en kleine marktjes, het kan allemaal. Prijs: 1.186 euro. Inbegrepen: vluchten, autocar, gidsen, fooien, viersterrenhotels (2) in halfpension, annulatieverzekering, inkomgelden, voorziene uitstappen en bezoeken. Max. aantal personen per reis: 40. Deze reizen zijn voorbehouden voor mensen die nog flink kunnen meestappen met de groep. Heb je belangstelling? Vraag dan het volledige programma aan bij Jos Lauryssen: tel. 03-313 94 52 of [email protected]. Dan verneem je ook meer over de inschrijvingsvoorwaarden. Charmevakantie te Sankt Moritz Periode: zaterdag 04/09/2010 tot woensdag 13/09/2010 Plaats: Sankt Moritz – Zwitserland Contactpersoon: Yvette Vervoort, 050-34 08 10 (18.30-20.00 uur) of

[email protected] Tiendaags verblijf (9 nachten) in volpension in Hotel Stahlbad. Smaakvol tafelen, relaxen bij een aperitiefje in de bar, zwemmen, gezellig rondkuieren of een beetje shoppen, wandelen met of zonder gids, fitnessen, sauna,... En enkele boeiende excursies maken, zo goed mogelijk aangepast aan mensen met een ernstige visusbeperking. Niets hoeft, veel kan! Richtprijs: ca. 860 euro per persoon.

68 Inbegrepen: autocarreis h/t, logies in tweepersoonskamers met douche en toilet, gratis singlekamers met gemeenschappelijk sanitair ter beschikking (beperkt), ontbijtbuffet, ’s middags keuzemenu in het hotel of lunchpakket, ’s avonds keuzemenu incl. wijn en koffie, minstens 4 begeleide halvedaguitstappen, BLL- en Intersoc-service, administratiekosten enz. Er zijn ook, mits je een toeslag betaalt, individuele eenpersoonskamers ter beschikking. Zeevakantie te Oostende Periode: vrijdag 25/06/2010 tot vrijdag 02/07/2010 Plaats: ‘De Kinkhoorn’ te Oostende – Vlaamse kust Contactpersoon: Miet Haeck, 050-31 91 67 Vakantiecentrum ‘De Kinkhoorn’ staat garant voor een waaier van mogelijkheden: het strand voor de deur, een tramhalte vlakbij voor een uitstapje naar Oostende of een andere badplaats en een gezellige cafetaria. Je kunt er terug je batterijen opladen dankzij al het moois wat zee en strand te bieden hebben. Voor wie het wil: er staan terug tandems en gewone fietsen ter beschikking. De luxe-appartementen hebben een gezellige zithoek met tv, één of twee afzonderlijke slaapkamers en een badkamer (wc, douche). Prijs: - luxe-appartement voor 3 personen: 305,00 euro per persoon luxe-appartement voor 2 personen: 375,00 euro per persoon Het verblijf in De Kinkhoorn is berekend op basis van volpension (drank aan tafel inbegrepen). Inbegrepen bij de prijs: gebruik van strandzetels, 1 zwembeurt per persoon, deelname aan het animatie- en ontspanningsprogramma, verzekering lichamelijke ongevallen en burgerlijke aansprakelijkheid. Voor meer info of om in te schrijven neem je contact op met Miet Haeck op 050-31 91 67. Alpenkamp

Periode 1: Periode 2:

maandag 12/07/2010 tot donderdag 22/07/2010 woensdag 21/07/2010 tot zaterdag 31/07/2010

Plaats: Stanzach – Oostenrijk Contactpersoon: Dorethe Swinnen, 016-50 08 26 Frisse lucht, zonnestralen, bulderend gelach of soms een stilte waarin je alleen de woorden “opstapje, opgepast boomwortel, steen over” hoort. Dat vind je allemaal terug in een alpenkamp. Zo’n kamp bestaat uit tien dagen wandelen in de Oostenrijkse bergen. Prijs: die was bij het ter perse gaan nog niet bekend. Voor meer info neem je het best contact op met Dorethe Swinnen op 016-50 08 26. Jeugdkamp Periode: donderdag 22/07/2010 tot zaterdag 31/07/2010 Plaats: Maarkedal – provincie Oost-Vlaanderen Contactpersonen: An De Cock, 0478-42 36 40 en Janne Deraedt, 0477-71 31 82, of via

[email protected] Dit is een uniek zomerkamp voor blinde, slechtziende en ziende jongeren van 12 tot en met 18 jaar. De ziende leeftijdgenoten staan in voor de begeleiding. De leiding zorgt voor fantastische activiteiten en uitstapjes. Tien dagen plezier gegarandeerd! Prijs: 170,00 euro per persoon. Meer info en inschrijven bij An De Cock of Janne Deraedt op 0478-42 36 40 of 0477-71 31 82.

69

Zomervakantie te Retie – Antwerpse Kempen Vrijdag 20/08/2009 tot vrijdag 27/08/2010 Plaats: De Linde, Kasteelstraat 67, 2470 Retie, www.delinde.be Contactpersoon : Jan Nijs, 014-67 85 52, [email protected] Retie is een vakantie voor wie van rust wil genieten, maar beweging en uitstappen behoren ook tot de mogelijkheden. De voormiddag voorziet een geleide wandeling in en om het park en de onmiddellijke omgeving van De Linde in het dorp. De namiddag biedt een uitstap, museum of bezoek aan een bezienswaardigheid. De uitstappen zijn facultatief: vrije deelname na inschrijving. Voor de avonden hebben we een vakantiebar en een zaal ter beschikking, waar we genieten van een drankje en van ontmoeting, gezellig samenzijn en een babbel, bingo, een quiz, vrij podium, dans,… Alles wordt vrijblijvend aangeboden, je volgt steeds je eigen ritme en gevoel. De maaltijden zijn verzorgd en bieden ruime keuze in buffetvorm. In vakantiecentrum De Linde zijn weer verschillende ruime, comfortabele kamers gereserveerd met zit- en slaapgelegenheid, gescheiden badkamer met lavabo/ wc, airco, tv en terras/balkon. De prijzen zijn op basis van volpension: eenpersoonskamer: 550 euro per persoon tweepersoonskamer: 440 euro per persoon driepersoonskamer: 315 euro per persoon Jacht- en wildfestijn in de Ardennen Periode: vrijdag 22/10/2010 tot maandag 25/10/2010 Plaats: Houffalize – Belgische Ardennen Contactpersoon: Jos Lauryssen, 03-313 94 52, [email protected] Vier dagen genieten van de heerlijke herfstsfeer in onze Ardennen. Hotel Ol Fosse d’Outh in Houffalize. Jachthoornblazers, wildmenu’s, uitstappen in de streek: het staat allemaal op het programma. Een feest voor levensgenieters. In Knipoog van maart 2010 vind je alle gegevens. Oberammergau Periode: september 2010 Deze reis draait volledig rond de 10-jaarlijkse Passiespelen in Oostenrijk. Meer info kun je verkrijgen bij Jos Van Ranst op telefoonnummer 052-55 07 53 of via [email protected] OPROEP: Canada 2011 Op vraag van meerdere mensen denken we aan een grote reis naar Canada in de zomer van 2011. Voor we die gaan voorbereiden, willen we even peilen naar de echte belangstelling. Een verzorgde, mooie reis van 16 tot 18 dagen kost al gauw ongeveer 4.500 euro. Bovendien moet je rekening houden met de ‘jetlag’ en het feit dat reizen in Canada betekent dat je grote afstanden aflegt. Het mooie van Canada is de natuur en niet zozeer de cultuur. Heb je echt belangstelling en wil je de investering doen, verwittig dan Jos Lauryssen, tel. 03-313 94 52, of mail naar [email protected]. Wanneer we 25 deelnemers kunnen hebben, starten we de voorbereiding.