Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis Een pleidooi voor kortdurende interventies met duurzaam effect
Willem Fonteijn
Medische Psychologie Catharina Ziekenhuis, Eindhoven
Een vorm van cognitieve gedragstherapie
◦ ◦
Contra-conditioneren Cognitieve zelfcontrole
Deelnemers bewuster maken van gedachten, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen Deelnemers helpen om disfunctionele denkpatronen los te laten Deelnemers helpen om een optimale reactie te kiezen op onaangename gedachten, gevoelens en situaties waarmee ze geconfronteerd worden
2
Nieuwe met het oude gedrag incompatibele gedragsneigingen koppelen aan bestaande emotionele netwerk met als gevolg verandering van de emotionele betekenis van het netwerk Wijziging in motorische reacties, lichaamshouding en gelaatsuitdrukking zijn de belangrijkste corrigerende elementen in contraconditionering
3
Emotionele netwerken informatie over betekenisvolle gebeurtenissen opgeslagen in LTG stimulus representaties respons representaties betekenis representaties
Representaties vormen cognitieve netwerken die fungeren als mallen voor herkenning van betekenisvolle situaties Emotie is een responsprogramma wat gedrag organiseert met betrekking tot betekenisvolle situaties
4
Emotionele netwerken emotie maakt de gedragsmogelijkheden flexibel gedrag wordt aangestuurd op basis van directe ervaring en op basis van zelfgegenereerde taal
Emotionele geheugen als een abstract informatieverwekend systeem waarin het herinnerde steeds opnieuw wordt geconstrueerd
5
Theorie van Lang over emotionele netwerken, therapeutische uitwerking koppelen van nieuwe respons- en betekenisrepresentaties aan stimulusrepresentaties incompatibele responsen koppelen aan emotie opwekkende stimulusrepresentaties negatieve gedachten en somber voelen vervangen door glimlachen
6
observeer alles wat zich aandient ervaar je lichamelijke reacties en observeer en observeer en accepteer ………… …………..
7
Toename van executieve controle Afname van emotionele reactiviteit
8
Richard J. Davidson, Jon Kabat-Zinn, cs, 2003
Amygdala reageert op negatieve zelfevaluaties
Amygdala respons pre mindfulnesstraining bij sociale fobici 1 0,8 0,6 0,4
pre mindfulness training
0,2 0 1, 5
3
4, 5
6
7, 5
9
10, 5
12
13, 5
15
16, 5
18
19, 5
21
22, 5
24
25, 5
27
-0,2 -0,4 -0,6
Negative beliefs
Attention shift
Phillippe Goldin Attention, mindfulness and brainsystems, 2008
Na mindfulness training nemen deze reactiviteit af
Amygdala respons pre en post mindfulness bij sociale fobici 1 0,8 0,6 0,4
pre mindfulness training
0,2
post mindfulness training
0 1, 5
3
4, 5
6
7, 5
9
10, 5
12
13, 5
15
16, 5
18
19, 5
21
22, 5
24
25, 5
27
-0,2 -0,4 -0,6
Negative beliefs
Attention shift
Phillippe Goldin Attention, mindfulness and brainsystems, 2008
Experiential vs Narrative focus conditions following 8 weeks of MBCT
Narrative SF
Experiential SF
Experiential SF
Experiential SF
Farb, N. A. S. et al. Soc Cogn Affect Neurosci 2007 0:nsm030v1-10; doi:10.1093/scan/nsm030 Copyright restrictions may apply.
Effecten mindfulness training
Executive control
Attention regulation
Narrative self
Linguistic processing
Threat stimulus
Emotional reactivity Limbic system
Phillippe Goldin Attention, mindfulness and brainsystems, 2008
IVF patiënten Cardiologie patiënten Seksuologie patiënten
15
Mindfulness training voor cardiologie patiënten die een dotterprocedure (PCI) ondergaan Schatting: 2500 tot 3000 PCI’s per jaar. Stress volle gebeurtenis Angst voor een nieuw infarct Toekomst onzeker Na PCI Angst, depressie en stress Kwaliteit van leven verbetert 3 maanden na PCI Pedersen et al., 2007; Pedersen et al., 2006; Fernandez et al., 2006.
Hyperalert naar allerlei lichamelijke gewaarwordingen Existentiële angsten over leven en dood Sterke emoties, sterke hechting Catastroferende verhalen in het hoofd
17
Groepstraining mindfulness 3 sessies van 1,5 u
1. Lichamelijke gewaarwordingen Uitleg (soorten aandacht, rust in jezelf vinden) Ademhalingsoefening, concentratie oefening 2. Emoties Uitleg (emoties als reactie van het lichaam) Welkom ‘irritatie’ 3. Gedachten Uitleg (effect van gedachte op lichaam)
Inclusie: 18 - 70 jaar & PCI Exclusie: - Behandeling voor psychische klachten - het gebruik van anti-inflammatoire medicatie (behalve aspirine) -Co-morbiditeit, bv. Diabetes. Ongeveer 200 aanmeldingen Uiteindelijk N= 81 (42 trainingsgroep, 39 zelfhulpgroep). In totaal 3 ge-excludeerd, 13 gestopt met interventie. Voormeting – interventie periode (4/5 weken) - nameting
o o
Trainingsgroep vs. zelfhulpboek Ontwikkelen van een neutrale houding tegenover lichamelijke gewaarwordingen, gevoelens en gedachten. Trainingsgroep: gezamenlijk oefenen, thuis 30 minuten per dag oefenen, uitleg. Zelfhulpboek: alleen oefenen, 30 minuten per dag, geen uitleg.
Verandering van mindfulness door interventie: training vs. zelfhulp (gecorrigeerd)
Interactie effect. P = 0.011
Mindfulness (FMI)
Power = medium 41,000 40,500 40,000 39,500 39,000 38,500 38,000 37,500 37,000 36,500
Controle covariaat: Trainingsgroep Zelfhulpgroep
1
2 Tijd
P = 0.044 Power = medium
Verandering van 'ervaren stress' door interventie: training vs. zelfhulp (gecorrigeerd)
Interactie effect. P = 0.040
Ervaren stress (PSS)
Power = medium 9,000 8,000 7,000 6,000 5,000 4,000 3,000 2,000 1,000 0,000
Controle covariaat: Trainingsgroep Zelfhulpgroep
P = 0.1 Hoofdeffect (tijd)
Met en zonder covariaat: 1
2 Tijd
P < 0.001 Power = Large
Symptomen van Angst en Depressie (SAD)
Verandering van 'Symptomen van Angst en Depressie' door interventie: training vs. zelfhulp (gecorrigeerd)
Interactie effect. P = 0,034 Power = medium Controle covariaat:
4,500 4,000 3,500 3,000 2,500 2,000 1,500 1,000 0,500 0,000
P = 0,046 Trainingsgroep Zelfhulpgroep
Power = medium
Hoofdeffect (tijd)
1
2 Tijd
Met en zonder covariaat: P = 0.001 Power = Large
Verandering van 'Kwaliteit van Leven' door interventie: training vs. zelfhulp (gecorrigeerd)
Interactie effect. P = 0,091
Kwaliteit van Leven (WHOQOL_Bref)
Met covariaat: 92,000 91,500 91,000 90,500 90,000 89,500 89,000 88,500 88,000 87,500 87,000
P = 0,058 Power = medium Trainingsgroep Zelfhulpgroep
1
2 Tijd
Discussie (1) Beide groepen significante afname na de interventie op - Ervaren stress - Vitale uitputting - Symptomen van angst en depressie - Negatief affect significante toename na de interventie op - Positief affect
De trainingsgroep is effectiever in het verhogen van: Mindfulness kwaliteit van leven (trend) effectiever in het verlagen van: Symptomen van angst en depressie Ervaren Stress (trend)
-
-
Resultaten komen overeen met literatuur. Resultaten komen overeen met ‘onderzoek bij IVF patiënten’. Trainingsgroep: minimale interventie geeft al verschil
http://www.cognitieveleertherapie.nl/
www.cognitieveleertherapie.nl
