Toepassen van woonpatronen om het werkelijke energiegebruik te bepalen. Onderbouwing en validatie

Toepassen van woonpatronen om het werkelijke energiegebruik te bepalen. Onderbouwing en validatie.

In opdracht van

Uitgevoerd door: Eric Willems, Arie Kalkman, Mariëlle Nuchelmans, Anika Haak. Frans de Haas en Guus de Haas Linda van Leeuwen en Pieter Hameetman

1

Inleiding

Het werkelijke energiegebruik dat bewoners realiseren in een nieuwe, te renoveren of bestaande woning, is tot op heden onvoldoende nauwkeurig te voorspellen. In de praktijk kunnen energiegebruiken en navenante kosten bij identieke woningen een factor 6 of meer verschillen zonder afdoende onderbouwende verklaring. Om energielasten beter te kunnen voorspellen is het nodig de invloed van de gebruikers op het energiegebruik goed te leren kennen. Deze ontbrekende kennis leidt tot de volgende patstelling bij partijen: • Bewoners zijn terughoudend voor een (extra) investering in energiebesparende maatregelen. Terugverdien-mogelijkheden voor de individuele situaties zijn onzeker (wat krijg ik en vooral: wat levert het me op?). • Banken die investeringen willen financieren, vragen meer zekerheden omtrent de geplande besparingen en de daaruit volgende woonlastenreductie. • Partijen die besparingen willen ‘garanderen’ verlangen dezelfde zekerheden en betrouwbaardere voorspellingen. De invloed op het energiegebruik van de bewoner moet dan ook vooraf voorspeld kunnen worden om deze ontwikkelingen in klantbenadering en financiering een grote duw voorwaarts te geven. Om deze patstelling te doorbreken zijn er woonpatronen ontwikkeld waarmee bewoners met hun bijbehorende energiegebruiksgedrag zijn te beschrijven. Er zijn vier onderdelen – zogenaamde profielen - waaruit het woonpatroon is opgebouwd: woningprofiel, bewonersprofiel, sociaaleconomisch profiel en een gebruiksprofiel. In figuur 1 staat dit verband schematisch weergegeven.

Woningprofiel

Bewonersprofiel Woonpatroon Gebruiksprofiel

Sociaaleconomisch profiel

Figuur 1: Schematisch verband tussen woonpatroon en bijbehorende profielen.

Deze profielen kennen de volgende definitie en eigenschappen: Een woningprofiel is een genormaliseerde beschrijving van de woning. Het woningprofiel is op te bouwen uit gestandaardiseerde bouwkundige en bouwfysische woningkenmerken zoals gehanteerd in de EPG voor nieuwbouw en EPA-methodiek voor bestaande bouw.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 2

Het bewonersprofiel is een opsomming van de kenmerken van de bewoners. Een bewonersprofiel wordt samengesteld door het aantal, leeftijd en geslacht van de bewoners. Dit uit zich in een profiel en heeft invloed op zowel het gebouwgebonden als het huishoudelijke energiegebruik. Tot het bewonersprofiel behoort: • Gezinsopbouw (aantal, leeftijd, geslacht). • De fysiologische kenmerken van de bewoners. o Deze gegevens zijn nog niet beschikbaar. Een sociaaleconomisch profiel is een profiel opgebouwd uit sociaaleconomische factoren, dit zijn factoren die bepalen hoe mensen handelen en wie we zijn. Het sociaaleconomisch profiel is essentieel voor het volledig begrijpen van de klant. Hieruit wordt het handelingsperspectief en het aanbod bepaald. Dit profiel heeft eveneens invloed op het gebouwgebonden en huishoudelijke energiegebruik. Tot het sociaaleconomische profiel behoort: • De sociale status. • Mate van affiniteit met milieu en duurzaamheid. • Financiële situatie. Het gebruiksprofiel vertegenwoordigt de mate waarin de apparaten en de woning door de bewoners wordt gebruikt (verwarmd). Het gebruiksprofiel heeft ook invloed op het gebouwgebonden en huishoudelijke energiegebruik. Tot het gebruiksprofiel behoort: • De in de woning aanwezige apparatuur. • Welke vertrekken, wanneer en op welke temperatuur verwarmd of gekoeld en/of verlicht. • Welke apparaten, wanneer en hoe lang gebruikt. • Op welke momenten hoeveel warm water gebruikt. Het woonpatroon van een individuele woning kan achterhaald worden door de goede vragen te stellen over de woning, de bewoners, het gebruik en de sociaaleconomische factoren. Een krachtig middel in de communicatie met bewoners en voor aanbiedende bouwpartijen is om woonpatronen te groeperen en te aggregeren naar grotere deelverzamelingen. In deze notitie is een opzet gegeven voor een aggregatie van woonpatronen op basis van de methode van Mosaic. De woonpatronen zijn geïnspireerd door de wijze waarop Mosaic Huishoudens groepen en typen onderscheidt. Daaraan gekoppeld is er literatuur over het gebruikersgedrag over energie verwerkt wat per woonpatroon tot een relevante set van invoerwaarden leidt om energieberekeningen mee uit te voeren. Het resultaat is dat elk woonpatroon een deel van de Nederlandse huishoudens vertegenwoordigt met dezelfde voor het energiegebruik typerende kenmerken.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 3

1.1

Ezie®: Van woonpatroon naar energiegebruik

Ezie® is ontwikkeld door Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs BV om het energiegebruik van individuele huishoudens nauwkeurig te voorspellen. Ezie® is een programma dat aan de hand van invoer over de woning en het gezin een voorspelling maakt van het energiegebruik maakt. In onderstaande figuur staat dit aangegeven.

Figuur 2: Schematische weergave werking Ezie®.

Ezie® start met een gemiddelde woning en een gemiddelde gezinssamenstelling en gebruiksprofiel. Ezie® bepaalt deze woning en gezin aan de hand van zes vragen. Hierbij gaan we uit van het type woning en het bouwjaar voor het woningprofiel en voor het gebruiksprofiel is de gezinssamenstelling erg belangrijk. Na het invullen van deze 6 vragen kan worden gestart met het nauwkeuriger maken van de energievoorspelling. Een ruim aantal parameters kunnen worden aangepast waardoor het energieverbruik steeds nauwkeuriger voorspeld kan worden. Iedere invoer resulteert in een correctiefactor op het gemiddelde gebouwgebonden en gemiddelde huishoudelijke energiegebruik. Zowel de eigenschappen van de woning als het gebruikspatroon kunnen aangepast worden, waardoor het berekende energiegebruik steeds nauwkeuriger past bij de realiteit van de woning en het gezin. In onderstaande figuur is dit duidelijk gemaakt.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 4

Figuur 3: Woonpatroon in Ezie®.

Er zijn twee mogelijkheden om tot een nauwkeurige invoer van Ezie® te komen. Deze mogelijkheden hangen samen met de doelgroep en de beschikbare tijd waarmee met de bewoners kan worden gecommuniceerd. Optie 1 is het meest tijdrovend en optie 2 is een optimalisatie om met weinig tijd toch een voldoende betrouwbare voorspelling te kunnen doen. 1. Een uitgebreide enquête waarbij de bewoners gedetailleerde informatie geven over de woning (eventueel aangevuld met een woningopname) en gedetailleerde informatie over het gezin. 2. Een beperkt aantal vragen waaruit het bijbehorende woonpatroon bepaald kan worden. Een compleet profiel achterhalen en invoeren is voor een aanbiedende partij in de markt een tijdrovende bezigheid. Met de woonpatronen kan op een snelle manier een vrij nauwkeurige inschatting van het energiegebruik gemaakt worden. Een woonpatroon is dus een volledig profiel op basis van beperkte informatie. Het gaat uit van de veronderstelling dat tot op zekere hoogte gezinnen en hun gebruik in groepen kunnen worden ingedeeld. 1.2

Inspiratie woonpatronen

De 10 woonpatronen zijn geïnspireerd door de classificatie van Mosaic Huishoudens van Experian. Experian is wereldwijd leider in het verstrekken van informatie en analyse- en marketingservices aan bedrijven en consumenten. Experian heeft Mosaic Huishoudens ontworpen om alle ruim zeven miljoen huishoudens in Nederland te identificeren en te classificeren, in het bijzonder voor marketing doeleinden. Het resultaat is een classificatie die een duidelijk beeld schetst van de Nederlandse consumenten wat betreft hun sociodemografie, levensstijl, cultuur en (koop)gedrag. Er is geen specifieke analyse beschikbaar die samenhangt met het energiegebruik. In onderstaande figuur staan de veertien hoofdgroepen uitgezet tegen de meest onderscheidende aspecten, leeftijd en welstand.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 5

Figuur 4: Weergave van alle groepen en typen van Mosaic [www.experian.nl].

Binnen de consumentenbestedingen is het gebruik en de inkoop van energie een commodity dat onderdeel uitmaakt van een (noodzakelijke) behoefte aan verwarming, warmtapwater en elektriciteit. Daarom kan worden gesteld dat het besteden van geld aan energie in dezelfde aanpak en emotie kan worden meegenomen dan andere uitgaven met een vergelijkbare behoeftepatroon waarop dit onderzoek is gestoeld. 1.3

Analyse Mosaic Profielen

Als eerste zijn de gegevens van Mosaic bestudeerd en geanalyseerd op energiegebruik. Er zijn een aantal Mosaic Huishoudens waar op energiegebruik geen onderscheid in te maken is. Ook zijn er Mosaic Groepen waar een onderverdeling is gemaakt die wel invloed heeft op het energiegebruik. In de onderbouwing van de standaard woonpatronen in Ezie® zijn uiteindelijk 10 profielen gekozen en aangenomen die gebaseerd zijn op de Mosaic Huishoudens. In onderstaande tabel staan de 10 Mosaic Profielen beschreven. Aangegeven is welk Mosaic Huishouden(s) de inspiratie is. Om inzicht te geven is voor de Mosaic Huishoudens aangegeven met welk percentage deze anno 2010 voorkomen in de Nederlandse bevolking.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 6

Tabel 1. Standaard huishoudens. Beschrijving Ezie Mosaic

Jong, werkend

D: Goed stadsleven

A: Jonge digitalen Thuis

B: Stedelijke balanceerders G: Sociale huurders

Alleenstaande ouder, thuis

C: Samen starten

Alleenstaande ouder, werkend

E: Modale koopgezinnen

Traditioneel gezin

E: Modale koopgezinnen

Tweeverdiener gezin

F: Kind en carriere

Ouder stel, thuis

H: Rijpe middenklasse

Ouder stel, werkend

H: Rijpe middenklasse

Kenmerken

Percentage bevolking

Alleenstaand of samenwonend, parttime / fulltime werken, hoog of wetenschappelijk opgeleid, appartement in stad 18 ‐ 65 jaar ,studenten, starters, werklozen, wonen alleen, geen kinderen, geen fulltime baan, wonen < 90 m2, simpele woning

7,8%

9,3% 3,4% 7,9%

25 ‐ 45 jaar, wonen samen of alleen, soms al kinderen, laag inkomen, werkt parttime of niet, laag opleidingsniveau, woning 90 ‐ 135 m2

7,1%

30 ‐ 50 jaar, thuiswonende kinderen < 12 jaar, kostwinnaar werkt fulltime, modaal inkomen, woning 90 ‐ 135 m2

6,2%

30 ‐ 55 jaar, samenwonend, meerdere kinderen, goed inkomen, middelbaar tot hoog opgeleid, weinig thuis, woning: minimaal 90 m2

7,3%

50 ‐ 75 jaar, getrouwd en wonen samen, geen kinderen of kind van minimaal 13 jaar oud, werken nog fulltime of parttime, inkomen is laag tot 1,5 keer modaal, middelbaar opgeleid, woning 90 ‐ 135 m2

7,6%

8,7%

5,5% 4,3% 6,8% 8,9%

Senioren, thuis

N: Vergrijsde eenvoud

65+, gepensioneerd, geen kinderen in huis, pensioen, inkomen is beneden modaal, lage opleiding en laagopgeleide banen

Senioren, redelijk vaak thuis

J: Gouden rand K: Elitaire topklasse L: Landelijk leven M: Welverdiend genieten

55+, gepensioneerd, getrouwd, geen kinderen meer thuis wonen, goed pensioen, hoge opleiding, redelijk vaak thuis

* Groep I is geen aparte groep (8,8%), de huishoudens zijn verspreid over de aangrenzende groepen.

In Ezie® worden aan woningtypen de diverse profielen gekoppeld. De combinatie van woningtype en bewonersprofiel wordt aangevuld met het gebruiksprofiel. Per woningtype zal het aantal gebruiksprofielen verschillen. Immers niet ieder bewonersprofiel komt voor in elk woningtype. Tezamen vormt dit het woonpatroon. 1.4

Onderbouwing gebruiksprofiel

Er is al veel onderzoek gedaan naar het energiegebruik in woningen. Het energiegebruik in woningen is onderverdeeld in een aantal hoofdgroepen, zogenaamde posten in het energiegebruik. In deze energieposten is een onderverdeling gemaakt naar parameters die een goede waarde moeten krijgen om het energiegebruik betrouwbaar te kunnen berekenen. In de gebruiksprofielen zijn de waarden van deze parameters vastgelegd en bepaald. In de onderstaande tabel is aangegeven welke literatuur bronnen er zijn gebruikt om een onderbouwde keuze te maken voor de waarde van de betreffende paramaters. Zie de literatuurlijst voor de volledige verwijzingen. Toepassen van woonpatronen om het werkelijke energiegebruik te bepalen. Onderbouwing en validatie.

20112307-04 28-06-2013 Pagina 7

In bijlage I zijn enkele afdrukken uit de literatuur overgenomen waaruit invoerparameter zijn bepaald per gebruikspatroon.

Tabel 2. Hoofdgroepen berekenen energiegebruik en bronverwijzing.

Post energiegebruik Aanwezigheid

Verwarming

Ventilatie Verlichting Hygiene Afwassen Maaltijden Apparatuur

Omschrijving Gemiddeld aantal uur iemand aanwezig Instelling thermostaat Gebruik rolluiken/gordijnen Gebruik binnendeuren

Gebruik ventilatiesysteem Spuigedrag Aanwezige verlichting Gebruik verlichting Aanwezigheid bad Gebruik sanitaire voorzieningen Gebruik vaatwasser Gebruik kooktoestel Aanwezigheid apparatuur Gebruik apparatuur

Bron Leefstijl en energie Leefstijl en energie Wonen en energie Energiegedrag in de woning Energielastenbeschouwing Evaluatie EPC‐aanscherpt in woningen Energiegedrag in de woning Wonen en energie Leefstijl en energie Energieverbruik in energiezuinige woningen Leefstijl en energie Energiegedrag in de woning Leefstijl en energie Leefstijl en energie Leefstijl en energie Energiegedrag in de woning Energielastenbeschouwing Energieverbruik in energiezuinige woningen

Uit de gezinsprofiel van de Mosaic-Huishoudens is een afleiding gemaakt voor de verschillende invoergroepen in Ezie® zoals aanwezigheid, verlichting, hygiëne en apparatuur. Op basis van de beschrijving van Mosaic zijn deze parameters vastgesteld. Er is niet voor gekozen om een bandbreedte aan te houden omdat er dan geen eenduidige waarde kan worden berekend. Er is onderkend dat in deze aannames op basis van huishoudenbeschrijvingen de nodige onzekerheden blijven bestaan, met name over de aanwezige apparatuur en de intensiteit van het gebruik er van. We kunnen hier spreken van een best educated guess. Bij de validatie van de woonpatronen wordt hier nader op ingegaan hoe het mogelijk kan zijn om huishoudens en bijbehorend energiegedrag te categoriseren. Naast deze ontwikkeling van woonpatronen kijken we ook naar andere productgroepen in de consumentenmarkt. Ook bij productgroepen als TV en HiFi, witgoed en kleding kunnen bepaalde gebruikspatronen worden onderscheiden. In deze constatering leiden we ook de rechtvaardiging af om het energie-gerelateerd gedrag in patronen te gaan beschrijven. De hier gedane aannames zullen in de praktijk moeten worden gevalideerd, en kan ook aan de hand van praktijkcases worden verbeterd. Een methode hiervoor kan zijn om met enquêtes te werken. Hier wordt aan het einde van deze notitie nader op ingegaan. In de volgende figuur zijn voor verschillende bewonersprofielen de invoerparameters van Ezie bepaald. De onderstaande figuur geeft voor elke parameter de uiterste waarden van de in te voeren bandbreedte. In de daaropvolgende tabel staan de 10 gebruiksprofielen gegeven met de vastgestelde invoerparameter. Voor elk woonpatroon kan het energiegebruik berekend worden.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 8

Tabel 3. Bandbreedte van de parameters bij voorspellen energiegebruik (bewonersprofiel + gebruiksprofiel) Spreiding Aanw ezigheid aantal ouderen

-

Het aantal senioren (<65 ) in het huishouden

uren aanw oud

uur/dg

Het gemiddeld aantal uren dat de ouderen thuis zijn per dag (incl w eekend)

aant_volw

-

Het aantal volw assenen (>18 jaar <65 jaar) in het huishouden

uren aanw volw assen

uur/dg

Het gemiddeld aantal uren dat de volw assenen thuis zijn per dag (incl w eekend)

aantal jongeren

-

Het aantal jongeren (>12 en <18 jaar) in het huishouden

uren aanw jongeren

uur/dg

Het gemiddeld aantal uren dat de jongeren thuis zijn per dag (incl w eekend)

aantal kinderen

-

Het aantal kinderen (<12 ) in het huishouden

uren aanw kn

uur/dg

Het gemiddeld aantal uren dat de kinderen thuis zijn per dag (incl w eekend)

0

2

1

3

≥4

17 - 20

0 - 16 0

20 - 24

2

1 0 - 16

3

≥4

17 - 20

0

20 - 24

2

1 0 - 16

3

≥4

17 - 20

0

20 - 24

2

1 0 - 16

3

≥4

17 - 20

20 - 24

Verw arm ing van de binnenlucht T therm,verw armen

°C

Instelling thermostaat in de ruimte w aar de primaire temperatuurregeling plaatsvindt

18

19

20

21

22

%-onverw armd

%

Deel van de w oning dat niet w ordt verw armd uitgedrukt in % van het vloeroppervlakte

80 - 100

60 - 80

40 - 60

20 - 40

0 - 20

16 - 24

12 - 16

8 - 12

4-8

0-4

uren nachtverw arming verw

uur/dg

Het aantal uren per dag verlaging van de thermostaat

dagen afw ezig dagverlaging verw

dg/w eek

Gem aantal dagen per w eek afw ezigheid w aarbij de thermostaatstand w ordt verlaagd

0

Koeling van de binnenlucht T therm,koel

°C

instelling thermostaat in de ruimte w aar de primaire temperatuurregeling plaatsvindt

0

%-ongekoeld

%

Deel van de w oning dat niet w ordt gekoeld uitgedrukt in % van het vloeroppervlakte

0

vermogen koel

W

Vemogen heeft deze (bij w and- enof vloerkoeling: gebruik 50 W/m2)

0

uren gebruik

uur/dg

Het aantal uren per dag dat de koeling gem aanstaat als het buiten w arm is (> 24 °C)

0

Beïnvloeding w oningisolatie % gordijnen/luiken open

%

% van de ramen blijven gordijnen/rolluiken 's nachts open als het buiten koud is (< 15 °C)

50

% binnendeuren open

%

procent van de binnendeuren doorgaans geopend als het buiten koud is (< 15 °C)

50

% jalouzie/screens open

%

hoeveel % van de ramen blijft de zonw ering geopend als de zon erop schijnt

50

scheidingsoppervlak met buren

m²

Oppervlakte w aarmee de w oning grenst aan buren met een afw ijkend stookpatroon

0

isolatie naar de buren

-

Indien w armtevelies, geef dan op of de w anden geïsoleerd zijn of niet geïsoleerd (2)

0

stookgedrag buren

-

Stoken de buren veel minder -, minder (1 à 2 °), hetzelfde, meer (1 à 2 °) of veel meer

0

koelgedrag buren

-

De buren koelen hun w oning niet (1), koelen hun w oning w el (2)

0

Warm teverlies naar buurw oningen

Gebruik m echanische ventilatie uren mv hoog

uur/dg

Aantal uren per dag dat het ventilatiesysteem in de hoogste stand w ordt gezet

2

uren mv midden

uur/dg

Aantal uren per dag dat het ventilatiesysteem in de middenstand w ordt gezet

2

Gebruik van -te openen- ram en % open raam

%

Hoeveel procent van de ramen is doorgaans geopend als het buiten koud is (< 15 °C)

uren raam open

uur/dg

Aantal uren per dag dat de ramen w orden geopend als het buiten koud is (< 15 °C)

uren verl w oonkamer/keuken

uur/dg

Aantal uren per dag dat de verlichting in de w oonkamer en keuken brandt (gem van zomer en w inter)

aant lamp w oonkamer/keuken

stks

Aantal lampen in de w oonkamer en keuken dat gem aanstaat (gem zomer en w inter)

verm lamp w oonkamer/keuken

W

Het gemiddeld vermogen van de lampen in w oonkamer en keuken )

aant overige ruimten verl

stks

Hoeveel andere ruimten in de w oning w orden doorgaans (> 1 uur per dag) verlicht

1

2

3

4

>5

aant lamp overige ruimten

stks

Gem. aantal lampen per overige ruimte dat aanstaat (gem van zomer en w inter)

1

2

3

4

>5

vermogen lamp overige ruimten

W

Het gemiddeld vermogen van de lampen in overige ruimten

0 - 20

20 - 40

40 - 60

60 - 80

80 - 100

1

2

3

4

>5

Gebruik elektrische verlichting 1

2

3

4

>5

1-2

3-4

5-6

7-8

9 - 10

LED 1 - 5 W

Spaarlam p 5 - 15 W

LED 1 - 5 W

Gloeilam p 25 - 75 W

Spaarlam p 5 - 15 W

Gloeilam p 25 - 75 W

Bereiden van m aaltijden aant w arme maaltijden

/w k

Aantal w arme maaltijden dat gemiddeld per w eek w ordt bereid op het fornuis

typ fornuis

-

Type fornuis: gasfornuis, elektrisch ( gietijzer, keramisch, halogeen) of inductiekkookplaten

uren kook

uur/dg

Hoeveel uren per dag w ordt besteed aan het koken (kort: < 0,5 uur, gem: 0,5-1 uur, lang: >1 uur)

aant oven

/w k

Aantal keren dat gemiddeld per w eek w ordt de oven w ordt gebruikt (> 15 minuten)

typ oven

-

Wordt hoofdzakelijk gebruik gemaakt van een gasoven (1) of elektrische oven (2)

1-2

5-6

3-4 Gas = 1

7 -8

Elektrisch = 2

< 0,5 uur

0,5 - 1 uur

1

> 1 uur

3

2

9 - 10

Inductie = 3

4

Gas = 1

>5

Elektrisch = 2

Hygiène aant douchebeurten

/w k

Aantal keren dat gemiddeld per w eek de douche w ordt gebruikt (gem 0,80 douches pp per dag)

duur douchebeurt

min/kr

Gemiddelde duur van de douches in minuten per keer (kort:< 4 min, gem: 4-12 min, lang: > 12 min)

typ douche

-

Is de douche: spaarkoppen , traditioneel of luxe (comfortdouche, meedere koppen)

aantal badbeurten

/w k

het aantal keren dat gemiddeld per w eek een ligbad w ordt gebruikt

typ toilet

-

Aantal toiletten met begrenzer spoelvolume: allen, de helft van de toiletten of geen toilet

aantal natte reinigingen

/w k

Aantal keren dat gemiddeld per w eek de w oning nat w ordt gereinigd

aantal vaatw asbeurten

/w k

Aantal keren dat gemiddeld per w eek de vaatw asser w ordt gebruikt

typ vaatw asser

-

Type vaatw asser: geen, traditioneel (ouder dan 10 jr), zuinig (label A), extra E-zuinig (hot fill of label A++)

Afhankelijk gezinsgrootte 0 - 5 m inuten

6 - 10 m inuten

Standaard = 1

> 10 m inuten

Com fort / Stort douche = 2

0 (In doucheverbruik verw erkt) Alle toiletten = 1

Helft toiletten = 2

Geen toiletten = 3

1

Afw assen

gebruik vaatw asser

0-2

3-4

Extra zuinig = 3 Energiebew ust = 1

Gebruikt u de vaatw asser energiebew ust, (lage temperatuur of kort w assen) of zonder deze voorzieningen Aantal keren dat gemiddeld per w eek de vaat met de hand w ordt afgew assen

1-2

3-4

/w k

Aantal keren dat gemiddeld per w eek de w asmachine w ordt gebruikt

1-2

3-4

-

Type: traditioneel (ouder dan 10 jr), zuinig (label A), extra zuinige w asmachine(hot fill of label A+++)

aant handafw as

/w k

aant w asmachinebeurten type w asmachine

5-6

7 -8

Zuinig = 2

9 - 10

Traditioneel = 1 Niet energiebew ust = 2

5-6

7 -8

9 - 10

5-6

7 -8

9 - 10

Wassen

gebruik w asmachine

Extra zuinig = 3

/w k

Aantal keren dat gemiddeld per w eek de w asdroger w ordt gebruikt

tyep droger

-

Type droger: traditioneel (ouder dan 10 jr ), zuinig (label C), extra zuinig (label A)

1-2

aantal handw as

/w k

Aantal keren dat gemiddeld per w eek een handw as w ordt gedaan

aantal tv

-

Aantal tv's in huis dat dagelijks w ordt gebruikt

type tv

-

Type tv: plasma, buis tv of LCD, een extra E-zuinige tv, LED

gebruik tv

uur/dg

Gemiddeld aantal uren per dag dat de tv's aan staan

standby tv

uur/dg

Gemiddeld aantal uren per dag dat de tv's in standby stand staan (niet uit of met sluipverbruik killer)

aantal computers

-

Aantal computers in huis dat dagelijks w ordt gebruikt

type computer

-

Type: traditioneel (beeldbuis/ouder dan 5 jr/server), gemiddeld (LCD), extra E-zuinig (LED scherm of laptop)

gebruik computer

uur/dg

Gemiddeld aantal uren per dag dat de PC's w orden gebruikt

standby computer

uur/dg

Gemiddeld aantal uren per dag dat de PC's uit staan zonder sluipverbruik killer

aantal koelkasten

-

Aantal koelkasten en/of vriezers (of combi's) in huis dat w ordt gebruikt

type koelkast

-

Type: traditionele koelkast/vriezer (ouder dan 10 jr), zuinig (label A), extra E-zuinig (label A++)

3-4

Extra zuinig = 3

Gebruikt u de w asdroger energiebew ust (lage temperatuur of kort drogen) of niet

gebruik droger

Traditioneel = 1

Energiebew ust

Gebruikt u de w asmachine energiebew ust(lage temperatuur of kort w assen) of niet

aant drog

Zuinig = 2

Niet energiebew ust 7 -8

5-6 Zuinig = 2

Energiebew ust = 1

9 - 10

Traditioneel = 1 Niet energiebew ust = 2

1

Apparatuur 0

1 LED = 3

1-2

3

2 Tradiotioneel/lcd = 2

3-4

5-6

≥4 plasm a = 1

7 -8

9 - 10

3

≥4

0 0

1

Zuinige PC = 3 1-2

3-4

2 Gem iddelde PC = 2 5-6

Traditionele PC = 1 7 -8

9 - 10

1

2

3

Extra zuinig = 3

Zuinig = 2

Traditioneel = 1

gebruik keukenapparatuur

-

Gebruikt u veel/intensief elektrische apparaten in de keuken (1), gemiddeld (2) of spaarzaam (3)

Weinig = 3

Gem iddeld = 2

Veel = 1

gebruik overige apparatuur

-

Gebruik elektrische apparaten in de rest van de w oning veel(1), gemiddeld (2) of spaarzaam (3)

Weinig = 3

Gem iddeld = 2

Veel = 1

aantal elektrische kachels

-

Indien van toepassing geef het aantal elektrische kacheltjes op dat w ordt gebruikt voor bijverw arming

1

2

vermogen elektrische kachel

W

Wat is het gemiddelde vermogen van deze kachteltjes in Watt?

Bijzondere voorzieningen 0

1500

gebruik elektrische kachel

uur/dg

Hoeveel uur per dag w orden de kacheltjes gemiddeld gebruikt als het buiten koud is ?

0-2

2-4

4-6

gebruik bijverw arming

dg/jr

Hoeveel dagen per jaar w orden de kacheltjes gebruikt?

0 - 10

10 - 20

20 - 40

aantal w aterbed

-

Aantal éénpersoons w aterbedden in het huishouden

type w aterbed

-

Type: hardside -800 l , softside -600 l of lichtgew icht -200 l of een mix/type onbekend

aantal aquaria

-

verlichting-

gebuik buitenverlichting

-

Heeft u regelmatig buitenverlichting aan met een vermogen > 10 W (1) of is dit nvt (0)

0

1

2

Lichtgew icht 200 L = 3

Softside 600 L = 2

Hardside 800 L = 1

Geen aquarium

Wel aquarium = 1

Geen buitenverlichting

Wel buitenverlichting = 1 Wel zw em bad = 1

aantal zw embaden

-

Beschikt u over een klein buitenzw embad/w hirlpool (1) of is dit nvt (0)

Geen zw em bad

aantal sauna

-

Beschikt u over een binnensauna/infraroodcabine od (1) of is dit nvt (0)

Geen sauna

Wel sauna = 1

aantal zonnebank

-

Beschikt u over een zonnebank (1) of is dit nvt (0)

Geen zonnebank

Wel zonnebank =1

vermogen overige apparatuur

W

w at is het gem. opgenomen vermogen van andere substantiële stroomverbruikers in uw huishouden


uur/jr

Hoeveel uren per jaar w orden deze voorzieningen gebruikt

uur/dg

-

uur/dg

-

uur/dg

-

uur/dg

uren aanw oud

aant_volw

uren aanw volwassen

aantal jongeren

uren aanw jongeren

aantal kinderen

uren aanw kn

%

uur/dg

dg/week

%-onverwarmd

uren nachtverwarming verw

dagen afwezig dagverlaging verw

%

W

uur/dg

%-ongekoeld

vermogen koel

uren gebruik

%

0

-

-

koelgedrag buren

uur/dg

uren mv midden

uur/dg

uren raam open

stks

W

stks stks

W

aantal lamp woonkamer/keuken

verm lamp woonkamer/keuken

aantal overige ruimten verl aantal lamp overige ruimten


-

/wk

aantal handwas

/wk

aant drog

-

-

gebruik wasmachine

gebruik droger

-

type wasmachine

type droger

/wk

/wk

aant handafwas

aant wasmachinebeurten

-

gebruik vaatwasser

/wk


-

-

type toilet

/wk

/wk

aantal badbeurten

typ vaatwasser

-

typ douche

aantal vaatwasbeurten

min/kr

-

type oven

duur douchebeurt

/wk

aantal oven

/wk

uur/dg

uren kook

aant douchebeurten

-

type fornuis

uur/dg

uur/dg

stuks

gebruik computer

standby computer

aantal koelkasten

-

W

uur/dg

dg/jr

-

-

-

-

-

-

-

W

uur/jr




gebruik bijverwarming

aantal waterbed

type waterbed

aantal aquaria

gebruik buitenverlichting

aantal zwembaden

aantal sauna

aantal zonnebank



Bijzondere voorzieningen

-

-

type computer


stuks

aantal computers

-

uur/dg

standby tv

-

uur/dg

gebruik tv


-

type tv

type koelkast

stuks

aantal tv

Apparatuur

Wassen

Afwassen

Hygiène

/wk

aantal warme maaltijden

Bereiden van maaltijden

uur/dg

uren verl woonkamer/keuken

Gebruik elektrische verlichting

%

% open raam

Gebruik van -te openen- ramen

uur/dg

uren mv hoog

Gebruik mechanische ventilatie

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

veel

gemiddeld

zuinig

1

0

2

zuinige pc

1

0

LED 2

1

1

niet energiebewust

zuinig

1

niet energiebewust

zuinig

2

1

niet energiebewust

zuinig

3

1

50% spoelbegrenzer

0

12 standaard

6

gas

1

0,75

gasfornuis

3

2 0 25

25

5

3

1

10

2

2

0

-


stookgedrag buren

0

m²


Warmteverlies naar buurwoningen

0

50

%

% binnendeuren open


50

%

50

0

0

0

0

0

20

80

20

0

0

10

1

0

Jong (18-40) werkend

% gordijnen/luiken open

Beïnvloeding woningisolatie

°C

T therm,koel

Koeling van de binnenlucht

°C

T therm,verwarmen

Verwarming van de binnenlucht

-

aantal ouderen

Aanwezigheid

Tabel 4: Ingevulde gebruiksprofielen

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

weinig

weinig

traditioneel

1

2 0

gemiddelde pc

1

0

5

plasma

1

1

nvt nvt

0

traditioneel energiebewust

2

5

nvt

geen

0

1

50% spoelbegrenzer

0

8 standaard

6

gas

2

0,75

gasfornuis

5

2 0 25

25

5

5

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

8

70

19

0

0

20

1

0

Jong thuis

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

weinig

weinig

traditioneel

1

2 0

traditionele pc

1

0

6

Traditioneel/lcd

1

1

nvt nvt

0


5

7

nvt

geen

0

1

50% spoelbegrenzer

0

standaard

12 4

gas

3

gasfornuis 0,75

7

4 0 25

25

4

5

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

8

70

18

2

0

22

1

0

Bijstandouder

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

gemiddeld

gemiddeld

zuinig

1

2 0

gemiddelde pc

1

0

4

plasma

3

1

zuinig energiebewust

3


5

7


5

1

50% spoelbegrenzer

0

8 standaard

15

gas

3

0,75

gasfornuis

7

6 0 25

25

6

4

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

12

70

21

0

2

10

1

0

Éénoudergezin werkend

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

veel

gemiddeld

zuinig

1

2 0

gemiddelde pc

1

0

5

plasma

1

1


4


7

3


7

1

50% spoelbegrenzer

0

8 standaard

18

gas

4

0,75

gasfornuis

9

6 0 25

25

6

5

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

4

30

20

2

0

22

2

0

Traditioneel gezin

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

veel

veel

extra zuinig

2

2 0

zuinige pc

3

0

3

LED

3

1

niet energiebewust

4 extra zuinig

niet energiebewust

7 extra zuinig

3

energiebewust

traditioneel

7

1

50% spoelbegrenzer

0

10 standaard

21

gas

4

0,75

gasfornuis

9

5 0 25

25

8

4

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

4

30

21

0

2

10

2

0

Tweeverdienend gezin

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

veel

gemiddeld

zuinig

1

2 0

zuinige pc

1

0

LED 2

1

1

niet energiebewust

zuinig

2

niet energiebewust

zuinig

4

1


4

1

50% spoelbegrenzer

0

12 standaard

11

gas

2

0,75

gasfornuis

4

2 0 25

25

8

3

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

12

80

21

0

0

10

2

0

Kinderloos(40-65) werkend

In onderstaande tabel staan de ingevulde profielen. In combinatie met het woningtype levert dit het energiegebruik per woonpatroon.

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

weinig

weinig

traditioneel

1

2 0

traditionele pc

1

0

5

traditioneel/lcd

1

1


2


4

5

nvt

geen

0

1

50% spoelbegrenzer

0

8 standaard

11

gas

2

0,75

gasfornuis

5

2 0 25

25

5

5

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

8

70

19

0

0

20

2

0

Kinderloos (40-65) thuis

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

weinig

weinig

traditioneel

1

2 0

traditionele pc

1

0

5

traditioneel/lcd

1

1

nvt nvt

0


4

7

nvt

geen

0

1

50% spoelbegrenzer

0

standaard

11 5

gas

3

0,75

gasfornuis

7

3 0 25

25

7

5

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

8

50

22

0

0

0

22

2

Senioren veel thuis

0

0

0

0

0

geen

0

nvt

0

nvt

nvt

nvt

0

weinig

gemiddeld

zuinig

1

2 0

traditionele pc

1

0

traditioneel/lcd 2

1

1


2


4

6

nvt

geen

0

1

50% spoelbegrenzer

0

8 standaard

11

gas

3

0,75

gasfornuis

6

3 0 25

25

7

4

1

10

2

2

0

0

0

0

50

50

50

0

0

0

0

0

12

50

22

0

0

0

8

2

Senioren weinig thuis

uur/jr

W

-

-

-

-

-

-

-

dg/jr

uur/dg

W

-

-

-

-

stuks

uur/dg

uur/dg

-

stuks

uur/dg

uur/dg

-

stuks

/wk

-

-

/wk

-

-

/wk

/wk

-

-

/wk

/wk

-

/wk

-

min/kr

/wk

-

/wk

uur/dg

-

/wk

W

stks stks

W

stks

uur/dg

uur/dg

%

uur/dg

uur/dg

-

-

-

m²

%

%

%

uur/dg

W

%

°C

dg/week

uur/dg

%

°C

uur/dg

-

uur/dg

-

uur/dg

-

uur/dg

-

aantal ouderen

Beïnvloeding woningisolatie

Gebruik van -te openen- ramen

gebruik bijverwarming






aantal zonnebank

aantal sauna

aantal zwembaden

gebruik buitenverlichting

aantal aquaria

type waterbed

aantal waterbed

Apparatuur

Wassen

Afwassen

Hygiène

Bijzondere voorzieningen



type koelkast

aantal koelkasten

standby computer

gebruik computer

type computer

aantal computers

standby tv

gebruik tv

type tv

aantal tv

aantal handwas

gebruik droger

type droger

aant drog

gebruik wasmachine

type wasmachine

aant wasmachinebeurten

aant handafwas

gebruik vaatwasser

typ vaatwasser

aantal vaatwasbeurten


type toilet

aantal badbeurten

typ douche

duur douchebeurt

aant douchebeurten

type oven

aantal oven

uren kook

type fornuis

aantal warme maaltijden

Bereiden van maaltijden


aantal overige ruimten verl aantal lamp overige ruimten

verm lamp woonkamer/keuken

aantal lamp woonkamer/keuken

uren verl woonkamer/keuken

Gebruik elektrische verlichting

uren raam open

% open raam

uren mv midden

uren mv hoog

Gebruik mechanische ventilatie

koelgedrag buren

stookgedrag buren



Warmteverlies naar buurwoningen


% binnendeuren open

% gordijnen/luiken open

uren gebruik

vermogen koel

%-ongekoeld

Koeling van de binnenlucht

dagen afwezig dagverlaging verw

uren nachtverwarming verw

%-onverwarmd

T therm,verwarmen

T therm,koel

Aanwezigheid

Verwarming van de binnenlucht

uren aanw kn

aantal kinderen

uren aanw jongeren

aantal jongeren

uren aanw volwassen

aant_volw

uren aanw oud

1.5

Werkwijze energiegebruiksberekening

De gebruiksprofielen beïnvloeden zowel het gebouwgebonden energiegebruik als het huishoudelijke energiegebruik. De Ezie® rekenkern neemt hiervoor de invoerparameters vanuit het gebruiksprofiel uit tabel 4, en neemt deze parameters als uitgangspunt voor de berekening van het energiegebruik voor verwarming, warmtapwaterbereiding, en huishoudelijke elektra. Een gebruiksprofiel kan dus tot een hogere behoefte voor bijvoorbeeld ruimteverwarming leiden, en een lagere behoefte voor tapwater, of andersom. Het uiteindelijke effect op het energiegebruik aan de meter is afhankelijk van de woning en de installaties die in de energiebehoefte voorzien. Hierdoor zal bijvoorbeeld een gebruiksprofiel met een hoge tapwaterbehoefte in een woning met een zonneboiler tot een kleinere energiekostenstijging leiden dan in een woning zonder zonneboiler. Het gebruiksprofiel op zichzelf is dus nog niet voldoende om een energiegebruik te kunnen bepalen, hiervoor is altijd een combinatie van een gebruiksprofiel met een specifieke woning nodig. 1.6

Validatie woonpatronen

Het beoogd resultaat is om met weinig informatie van bewoners toch een goed patroon op te stellen om het energiegebruik te voorspellen. Om de op basis van theorie vastgestelde woonpatronen in de praktijk ook waarde te geven is het zaak om de woonpatronen vanuit de praktijk te valideren. 1.6.1

Generieke validatie

Er is door het uitvoeren van een enquête een eerste validatie uitgevoerd bij een project bestaande uit ca. 100 woningen in vier woningtypen die alleen beperkte variatie in afmeting kennen. In onderstaande figuren is van de woningtypen het energiegebruik volgens Ezie® (ingevuld met de woonpatronen) en het werkelijk energiegebruik afgelezen uit de meterstanden. Uitgangspunt van de vergelijking is een gelijkelijk voorkomen van de tien gebruiksprofielen.

Type F (77 m2)

Type E (93 m2)


20112307-04 28-06-2013 Pagina 2

Type D (98 m2)

Type C (142 m2)

Alle woningen uit de vergelijking worden gekarakteriseerd met dezelfde EPC. Uit de vergelijking is te zien dat door toepassing van de woonpatronen een doorslaggevende stap is gemaakt vanaf het karakteriseren van een woningbouwproject doormiddel van een ééngetalswaarde naar het voorspellen van het daadwerkelijke energiegebruik zoals dat afhangt van hoe de woningen gebruikt worden. Wat meespeelt is dat de spreiding van de woonpatronen onder de woningen onbekend is. Desondanks zijn de waarden van het energiegebruik goed overeenkomend. Dit betekent dat het kennen van de gezinssamenstelling het resultaat verder zal moeten kunnen verbeteren. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat één woonpatroon onder de woningen vaker voorkomt dan een ander. Om te bepalen hoe de spreiding van de woonpatronen in werkelijkheid is, is het verzamelen en analyseren van een groter aantal enquêtes noodzakelijk. Opvallend is dat de resultaten van de kleinere woning (type F) minder goed overeenkomen. Ook voor deze kleinere woning zijn alle woonpatronen ingevuld, terwijl het juist bij dit kleine woningtype niet waarschijnlijk is dat al deze patronen bij dit woningtype passen. Hierin wordt een aanleiding gezien de werkelijke patronen beter te moeten kennen. Vastgesteld kan worden dat met de woonpatronen de goede weg is ingeslagen om het energiegebruik te kunnen voorspellen voor grotere groepen bewoners. Het is nu zaak om te achterhalen hoe door middel van zo min mogelijk vragen iemand in het juiste woonpatroon geplaatst kan worden.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 3

1.6.2

Validatie op basis beperkte enquête

Bij een recent project bestaande uit 21 woningen uit is een enquête afgenomen bestaande uit drie vragen. 1. Aantal personen waaruit het huishouden bestaat. 2. Leeftijd van de personen waaruit het huishouden bestaat. 3. Aantal banen (voltijd of deeltijd). Op basis van de antwoorden is voor elke woning een woonprofiel opgesteld. Deze is nauwkeuriger dan de generieke patronen. Onderstaand de opbouw van de woonpatronen. 1. Woningprofiel: De woning uitgewerkt in de EPG methodiek. 2. Bewonersprofiel: De gezinsopbouw en aantal banen. Het aantal personen met onderverdeling in senioren (ouder dan 65+, volwassenen (tussen de 18 en 65 jaar), jongeren (tussen de 12 en 18 jaar oud) en kinderen (jonger dan 12 jaar). 3. Gebruiksprofiel: Op basis van het bewonersprofiel wordt het generieke gebruiksprofiel bepaald, op basis van de 10 profielen benoemd in paragraaf 1.4. Een aantal invoerparameters zijn afhankelijk van de exacte gezinsopbouw. Dit zijn de parameters: aantal keer douchen per week, aantal wasmachinebeurten per week, aantal droogbeurten per week, aantal tv’s en aantal computers. Op basis van de antwoorden op de drie vragen zijn in dit project vijf generieke gebruiksprofielen geselecteerd. Op basis van deze profielen is het energiegebruik berekend, en vergeleken met gemeten waarden. Het resultaat is gegeven in onderstaande figuur. 1800

1600

1400

Gasverbruik (m3)

1200

1000 Voorspelling Werkelijk verbruik

800

gemiddelde voorspeld gemiddelde werkelijk

600

400

200

0 0

5

10

15

20

25

N

Figuur: Resultaten validatieonderzoek.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 4

Geconcludeerd wordt dat in twee gevallen duidelijk meer wordt gebruikt dan berekend. In beide gevallen betreft dit hetzelfde gebruikersprofiel (een-ouder gezin, profiel E1), wat een aanwijzing is dat dit profiel wellicht nog herijkt dient te worden. Gemiddeld ligt het gebruik ca. 10% lager dan berekend, dit wordt met name veroorzaakt door de profielen met twee senioren (profielen H t/m M), die structureel ca. 15% zuiniger leven dan nu op basis van hun profiel verwacht wordt. Wanneer uit meerdere validatieonderzoeken dezelfde trends volgen, kunnen op basis van voldoende statistiek de profielen op termijn verder worden aangescherpt, dan wel uitgebreid. Op dit moment is de indruk dat het aantal en type profielen voldoende is om alle voorkomende situaties te beschrijven. 1.7

Potentieel in bestaande bouw

De validatie in de bestaand bouw is complexer dan in de nieuwbouw, omdat in de bestaande bouw de woningkwaliteit minder homogeen en ook minder goed bekend is dan in een recent nieuwbouwproject. Om een indruk te krijgen van de bruikbaarheid in de bestaande bouw is een validatieonderzoek uitgevoerd voor 11 particuliere woningen met bouwjaar 1963. De woningen zijn alle vanaf de bouw in particulier bezit, waardoor er geen twee woningen meer aan elkaar gelijk zijn. Er zijn een aantal uitbouwen aan de woning toegevoegd, en in veel gevallen is spouw-, dak-, of vloerisolatie toegepast, is de beglazing vervangen, of is een combinatie van een aantal maatregelen toegepast. Voor deze woningen is aan de eigenaar gevraagd welke isolatiemaatregelen zijn toegepast, en op basis hiervan is de originele woning aangepast. Vervolgens is de energiebehoefte berekend, op basis van zowel de woninggegevens als het gebruikersprofiel. Hierbij is de luchtdichtheid van de woning een onzekere parameter: bij oplevering kan deze tot ca. 4,0 l/sm2 geweest zijn, maar over het algemeen is deze in de loop der jaren door allerlei maatregelen verbeterd (kierenjacht, maar ook bijvoorbeeld isolatiemaatregelen). Op basis van landelijk onderzoek is een distributie voor luchtdichtheid van bestaande woningen bekend, met een mediaan van 1,4 l/sm2. Er is daarom gerekend met een q v,10waarde van 1,4 l/sm2. In werkelijkheid zal deze van woning tot woning verschillen. De berekeningsresultaten staan in onderstaande tabel. Tabel: Validatie gasgebruik in bestaande bouw.

Woning nr.

Gasgebruik 3

[m ]

Berekend

Verschil

gasgebruik [m3]

1

1992

2386

9%

2

1962

2255

15%

3

2987

2496

-16%

4

2123

2989

41%

5

3000

2901

-3%

6

2100

2203

5%

7

2517

2692

7%

8

2070

2479

20%

9

1588

1649

4%

10

2551

2512

-1,5%

11

2171

2189

1%


20112307-04 28-06-2013 Pagina 5

Uit de tabel is te zien dat in 7 van de 11 gevallen het verschil tussen berekening en praktijk erg klein is, in twee gevallen (woning 2 en 3) nog net acceptabel, en in 2 gevallen (woning 4 en 8) groter is dan wenselijk. In deze validatie kunnen afwijkingen zowel door de woninginvoer als door het gebruikersprofiel worden veroorzaakt. De trend is opnieuw dat de berekening gemiddeld iets hoger uitvalt dan de praktijk (7%). 1.7

Besparingsadvies bewoner

Een goed advies over energiebesparingsmaatregelen kan alleen als een woonpatroon van een bewoner bekend is. Hiermee kan het advies zich specifiek richten op juist die grote besparingspotentielen zoals die door zijn gebruikersgedrag zijn ingegeven. Als voor een bewoner de invloed van besparende maatregelen en besparend gedrag inzichtelijk moet worden gemaakt dan zullen de woonpatronen in de praktijk op hoofdlijnen gevalideerd moeten worden. Inzicht kan ontstaan door monitoring van grotere aantallen woningen, het verder in vullen van Ezie®, energie coaching of zelf een analyse te maken van zijn energiegebruik door gebruik te maken van eenvoudige systemen hiervoor, waarvan een aantal leveranciers op de markt zijn. Het sociaaleconomisch profiel is van grote invloed op het besparingsadvies. Het zijn de factoren die bepalen hoe mensen handelen en wie we zijn. Hieruit wordt het handelingsperspectief en het aanbod bepaald zoals commerciële partijen daar de bewoners het meest ontvankelijk voor verwachten. 1.8

Toepassing bij Energienotaloze woningen

Recent heeft het concept ‘Energienotaloze woningen’ in de markt de aandacht gekregen. Zo is op 20 juni de innovatiedeal de Stroomversnelling ondertekend, deze deal moet uiteindelijk resulteren in een renovatie van 111.000 huurwoningen waarbij de woningen ‘energienotaloos’ worden. De deal is ondertekend door een aantal woningcorporaties, bouwbedrijven en minister Blok. Uit de in dit rapport genoemde validatieonderzoeken is te zien dat de energienota van een woning sterk afhankelijk is van het type huishouden dat in de woning aanwezig is. Tussen het zuinigste en onzuinigste huishouden in een zelfde woningtype kan het energiegebruik tot een factor 10 verschillen. Het concept ‘Energienotaloos’ heeft dus niet alleen een technische component maar vooral ook een gebruikerscomponent. Om een Energienotaloze woning te kunnen ontwerpen moet de ontwerper dus een specifiek huishouden als uitgangspunt nemen. Omgekeerd kan voor een specifieke doelgroep een energienotaloze woning worden ontwikkeld door het huishoudenprofiel van die doelgroep als uitgangspunt te nemen en de woning zodanig te ontwerpen dat de energienota voor die doelgroep gelijk aan nul wordt. De ontwerper kan hiervoor op basis van een gekozen gebruiksprofiel uit tabel 4 een berekening uitvoeren van de energienota bij de voorgenomen woningontwikkeling, en eventueel de woningtechniek aanpassen tot het doel bereikt is. Een woning die voor een specifieke doelgroep precies energienotaloos is, kan bij gebruik door een andere doelgroep zowel in positieve als in negatieve zin afwijken van energienotaloos.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 6

1.9

Doorontwikkeling profielen en woonpatronen

Het specifieke doel van de woonpatronen is om met minimale gegevens van de bewoners er een woonpatroon aan toe te kennen die een realistisch beeld geeft van het energiegebruik. Indien bewoners de enquête gedetailleerd invullen zal de voorspelling nauwkeuriger zijn. In de praktijk is het zoeken naar een optimum tussen voorlichting van de bewoners, de uitgebreidheid van de enquête en het stellen van de goede vragen bij de interviews. De betrouwbaarheid van de woonpatronen wordt bepaald door de nauwkeurigheid van opnemen, maar wordt betrouwbaarder naar mate verificatie plaats vindt door monitoring en eventuele bijsturing. Met enquêtes in de bestaande bouw is het de bedoeling om meer te weten te komen over hoe bewoners met enquêtes omgaan, en even belangrijk, hoe deze informatie verwerkt moet worden om de voorspelling te valideren. Met deze terugkoppeling willen we de enquêtes en de invoer in Ezie® fine-tunen. Op deze wijze willen we de woonpatronen door ontwikkelen naar ervaringspatronen waarbij de visie van de Mosaic-Huishoudens steeds beter en verfijnder kan worden toegepast. De uitdaging om de nauwkeurigheid op te voeren zit onder andere in de nog optredende spreiding binnen het woonpatroon. Uit de praktijk blijkt dat bij huishoudens met dezelfde samenstelling toch nog een enigszins verschillend energiegebruik optreed. Gedeeltelijk is dit in de profielen opgepakt door het verschil in aanwezigheid (veel thuis, weinig thuis). Maar voor een gedeelte liggen deze verschillen in gedragsfactoren en leefstijl die nog onvoldoende worden begrepen. Sociaaleconomisch profiel Het energieverbruik in woningen is sterk afhankelijk van de manier waarop bewoners omgaan met hun apparaten, het klimatiseringssysteem en de beweegbare bouwkundige voorzieningen (bijv. te openen ramen, luiken en zonwering). Het gedrag van de bewoners hangt af van drie gedragselementen; attituden, sociale norm (invloed van anderen) en de waargenomen gedragscontrole op de systemen. Ook de leefstijl van mensen heeft grote invloed op het gebruik. Uit onderzoek is gebleken dat de ieder mens waarden heeft waar hij zijn leven op inricht. [Schwartz (1992) p21]. Uit verder onderzoek [Clayton H5 (2012), van der Werff(2012)] is gebleken dat er met betrekking tot energiegebruik vier waarden zijn te onderscheiden, te weten: • • •

Hedonistisch : Egoïstisch: Altruïstisch:

•

Biospherisch:

Gericht op eigen genot, plezier. Gericht op eigen gewin. Een bezorgdheid voor de kwaliteit van de natuur en het milieu, gelet op de gevolgen voor de mensheid. Een bezorgdheid voor de kwaliteit van de natuur en het milieu, gelet op de gevolgen voor de natuur en het milieu zelf (en dus niet gelet op de mensheid).

Gebleken is dat mensen niet goed van zichzelf kunnen vaststellen in welk sociaaleconomisch profiel ze passen. Dit kan daarom alleen afgeleid worden uit een vraagstelling met een enquête over waardebepalingen. Tevens kunnen andere indicatoren worden aangewend zoals kleding, autogebruik e.d.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 7

2 •

•

•

•

Conclusie Het is goed mogelijk om met uitgebreide informatie over woning en gebruikersgedrag het energiegebruik van woningen te voorspellen. Ezie® is hiervoor een geëigend en gevalideerd hulpmiddel. Woonpatronen zijn een geschikte methode om het energiegebruik van woningen te voorspellen. Om de bewonersinformatie te verminderen is getracht om aan bewoners bepaalde woonpatronen toe te kennen. Hiervoor zijn 10 woonpatronen ontwikkeld aan de hand van de methode van Mosaic. Met Ezie® zijn deze woonpatronen doorgerekend voor een pilot. Door de goede overeenkomst ondanks beperkte enquête-informatie geeft dit veel vertrouwen de inzet met woonpatronen voort te zetten. De aanpak biedt aanknopingspunten om de methode verder te verfijnen waarbij de aanpak met enquêtes in de bestaande bouw een goed validatie-podium is. Met de ontwikkeling van deze woonpatronen is een eerste stap gezet waarbij een validatie met Ezie® heeft plaatsgevonden. Een verdere validatie is noodzakelijk met een vooraf goed opgezette enquête. Dit proces is in Kerschoten in Apeldoorn opgepakt en zal binnenkort worden uitgewerkt. Omdat het hier om een beperkt aantal woningtypen gaat is een nadere validatie in andere woningtypen ook gewenst. Deze projecten zullen in de komende periode worden gezocht.

Globaal is de huidige set woonpatronen dekkend voor een groot deel van de Nederlandse huishoudens. Niet ieder Nederlands huishouden kan echter op deze wijze worden beschreven. Hierbij valt te denken aan uitzonderlijk grote woningen (> 200 m2), niet-zelfstandige woningen, woongroepen, personen die voor langere periode niet in de eigen woning verblijven, personen die bijzondere eisen stellen aan binnentemperaturen, verlichting, hygiëne etc. 3

Toepassing van de methodiek in de praktijk

Door voor een concrete te ontwikkelen of te renoveren woning de woninggegevens te combineren met een gebruiksprofiel worden twee belangrijke voordelen bereikt: - Er wordt een berekening met een hogere nauwkeurigheid bereikt. - Er kan individueel maatwerk worden geleverd. Hierdoor ontstaan nieuwe kansen voor energiezuinige woningen. - Ontwikkeling van energiezuinige, energieneutrale of energienotaloze woningen voor een specifieke doelgroep.


20112307-04 28-06-2013 Pagina 8

Literatuurlijst Arkel, W.G., Jeeninga, H, Menkveld, M, Ruig, G.J. (1999); Energieverbruik van gebouwgebonden energiefuncties in woningen en utiliteitsgebouwen, ECN, ECN-C—99-084 Clayton, S. (2012); The Oxford Handbook of Environmental and Conservation Psychology; New York: Oxford University Press; ISBN 978-0199733026. Jeeninga,H.,Uijterlinde, M., Uitzinger, J. (2001); Energieverbruik van energiezuinige woningen, ECN, ECN-C—01-072 Gram-Hanssen, K; Understanding everyday routines of energy consumption, Proceedings: Referred Sessions I-II. Sustainable Consumption and Production: Framework for Action : 2nd Conference of the Sustainable Consumption Research Exchange (SCORE!) Network, 2008 Ministerie van VROM (2009). Energiegedrag in de woning, Aanknopingspunten voor de vermindering van het energiegebruik in de woningvoorraad, VROM9246. Leidelmeijer, K., van Grieken, P., (2005), Wonen en Energie, stook- en ventilatiegedrag van huishoudens, RIGO Research en Advies BV, rapportnummer 86430 Perrels, A.H. et al, (1997), Leefstijl en energie, Waar moet dat heen, hoe zal dat gaan… Een interdisciplinaire kruisbestuiving, beleidsreeds nr 5 Schwartz, S.H. (1992); Universal in the content and structures of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries; In Clayton(2012). Website: www.E-calculator.nl, AM & Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs B.V. Website: www.bespaartest.nl, Milieu Centraal & Nationaal Instituut voor Budgetinlichting Werff, van der, E. (2012). The psychology of occupants, Presentation at Annex53 forum “Total energy Use in Buildings”(April 25,2012).


20112307-04 28-06-2013 Pagina 9

Toepassen van woonpatronen om het werkelijke energiegebruik te bepalen. Onderbouwing en validatie

Recommend Documents