Toepassen van Sociale Marketing op ontwikkeling van alcoholmatigingsinterventies Vraag Vanuit de GGD Hart voor Brabant en de Academische Werkplaats Publieke Gezondheid Brabant bij Tranzo wordt gewerkt aan een onderzoek naar alcoholpreventie voor jongeren van 12 – 18 jaar en sociale marketing en doelgroep segmentatie. In een vooronderzoek is gekeken of het mogelijk is om jongeren van 12 - 18 jaar in te delen in (meer) homogene groepen, gebaseerd op hun kijk op alcohol (houding t.a.v. alcohol). Dit bleek mogelijk en er zijn 5 segmenten jongeren gedefinieerd: de socialen, de uitbundigen, de bewust frissen, de nuchteren en de genieters. Voor de jongeren van 2 segmenten worden interventies op maat ontwikkeld. In een expertmeeting met regionale en landelijke professionals hebben we gekozen voor de socialen en nuchteren. Om meer zicht te krijgen op de socialen en nuchteren, en op wat zij leuk vinden om te doen en wat alcohol voor hen betekent, zijn focusgroepen gehouden. De vraag is om advies over de sociale marketing-methode om daarmee bestaande aanbevolen interventies aan te passen voor de socialen en nuchteren. Vanuit het RIVM Centrum Gezond Leven is expert Julie Huibregtsen gevraagd advies te geven. Concreet zijn er twee vragen: 1. Bij de interventie-aanpassing voor de twee groepen socialen en nuchteren wordt uitgegaan van bestaande aanbevolen interventies. Deze zijn echter opgezet vanuit de bril van de GB’er. De te ontwikkelen aanpassing moet worden ontwikkeld vanuit de bril van de jongeren, dus volgens de sociale marketing manier. Graag advies bij deze stap. 2. In later stadium, als de concept-interventies klaar zijn graag mee denken en feedback geven op de opzet / conceptinterventies zodat de inzichten vanuit de sociale marketing goed vertaald worden in de interventies.
Aanpak Een brainstormteam (projectleider, expert, marketingbureau, GGD collega’ en ikzelf) heeft in een aantal bijeenkomsten informatie uit de focusgroepen met jongeren vertaald naar aansprekende interventie ideeën. Het was de kunst om uit veel informatie die informatie te halen die nodig/ bruikbaar is voor de ontwikkeling van de interventies. Deze interventies moeten passen binnen de bestaande PAS (Preventie Alcoholgebruik Scholieren) interventie van het Trimbos Instituut. Daarnaast is tijdens de interventie ontwikkeling met Julie gebrainstormd over interventie- en gedragsdoelstellingen. Wat 1
A. van Leeuwenhoeklaan 9 3721 MA Bilthoven Postbus 1 3720 BA Bilthoven www.rivm.nl KvK Utrecht 30276683 T 030 274 91 11 F 030 274 29 71
[email protected]
willen we bereiken met de interventies, welk doelgedrag bij de jongeren hebben we voor ogen.
Resultaat 1.
2.
Er zijn twee aansprekende interventies ontwikkeld die passen binnen de PAS interventie namelijk de: Smartquiz alcohol en de Cool Choice Day (zie bijlage voor meer informatie). De twee interventies komen beschikbaar voor andere GGD-en en instellingen voor verslavingszorg. Er is ervaring opgedaan met het vertalen van informatie van de doelgroep (uit bijvoorbeeld focusgroepen) naar een interventie. Het formuleren van interventie doelen en gedragsdoelen bleek een lastig en belangrijke stap te zijn. Met verschillende disciplines hierover brainstormen is van grote meerwaarde gebleken.
Tips Een multi-disciplinair team helpt bij het vertalen van beschikbare informatie over de doelgroep naar interventie ideeën. Dit geldt ook voor het formuleren van interventie- en gedragsdoelen.
Borging Beide interventies zijn gepilot op een school. Met de GGD collega’s die werken aan alcoholpreventie is een bijeenkomst geweest om de interventie Smartquiz alcohol uit te testen en toe te lichten. Een aantal interne collega’s en gezondheidsbevorderaars / preventiewerkers van andere GGD’en of instellingen voor verslavingszorg gaat de training voor de interventie Cool Choice Day volgen. Op het intranet van de GGD Hart voor Brabant zal informatie komen over het traject en de interventies. Alle GGD-en zijn op de hoogte van de interventie Cool Choice Day en de daarbij behorende training. De training zit inmiddels vol, en er is genoeg animo voor een tweede training. De sociale marketing werkwijze is geborgd door de training aan collega’s van GGD Hart voor Brabant en GGD West-Brabant. Daarnaast is er aandacht voor op de agenda van GGD Hart voor Brabant en GGD West Brabant. Het zal altijd een uitdaging zijn om sociale marketing in het dagelijks werk ook echt consequent toe te passen. Meer informatie Contactpersoon: Meriam Janssen, GGD Hart voor Brabant (
[email protected])
Bijlage Informatie over de Smartquiz alcohol en de Cool Choice Day
Twee nieuwe interventies die passen binnen Preventie Alcoholgebruik Scholieren van het Trimbos-instituut Momenteel is het zo dat alle leerlingen, meestal in de 2e klas van het voortgezet onderwijs, voorlichting krijgen over alcohol. Alle leerlingen krijgen dezelfde voorlichtingsboodschap, ongeacht of ze nog helemaal niet bezig zijn met alcohol of dat ze al elke week alcohol drinken, of iets daar tussenin. Wij, vanuit de GGD Hart voor Brabant, dachten dat het goed zou zijn om onderscheid te maken in de houding van jongeren over alcohol. We hebben daarom gekeken of we jongeren van 12 – 18 jaar in kunnen delen in subgroepen (segmenten) op basis van hun houding over alcohol. Dit bleek mogelijk en we hebben vijf segmenten jongeren gevonden: de socialen, de uitbundigen, de bewust frissen, de nuchteren en de genieters. Elk segment heeft dus zijn eigen kijk op alcohol. We hadden de mogelijkheid om ons te verdiepen in twee segmenten en om interventies te ontwikkelen gebaseerd op de houding van deze twee segmenten. Wij hebben ons verdiept in de socialen en de nuchteren. Op basis van de inzichten in de socialen en nuchteren hebben we twee nieuwe interventies ontwikkeld: de Smartquiz alcohol en de Cool Choice Day. Beide interventies zijn ontwikkeld op de inzichten van de socialen en de nuchteren, maar worden uitgevoerd voor de jongeren van alle vijf de segmenten. Smartquiz alcohol: een frisse quiz over keuzes
Het doel van de Smartquiz alcohol is om op een interactieve manier met leerlingen in klassenverband te discussiëren over hun houding over alcohol(gebruik), eigen keuzes te maken en jongeren vaardigheden aan te leren om hun eigen grenzen te bepalen en aan te geven. Het doel van deze Smartquiz alcohol is om bij alle leerlingen het respect voor elkaar, weerbaarheid en zelfvertrouwen te vergroten; een leeftijdsgenoot moet lachend een glas alcohol kunnen afslaan en lekker fris kunnen drinken, zonder zich hierbij een buitenbeentje te voelen. De Smartquiz alcohol is ontwikkeld voor leerlingen van het 1e of 2e leerjaar voortgezet onderwijs en wordt uitgevoerd door een medewerker van GGD of instelling voor verslavingszorg. De Smartquiz alcohol wordt uitgevoerd met een online quizapplicatie; op het smartboard in de klas komt een vraag te staan. Deelnemers geven met hun smartphone hun eigen antwoord op de vragen van de quiz, via internet. De resultaten komen via internet binnen bij de quizleider en worden weergegeven op het scherm in de klas. Alle leerlingen zien hoeveel leerlingen welk antwoord hebben gegeven. De quizleider speelt een cruciale rol in de interventie. Hij of zij gaat met de deelnemers in gesprek over de gegeven antwoorden en probeert daarmee de mening van de deelnemers te beïnvloeden richting bij voorkeur geen (en als alternatief gezond) alcoholgebruik. De quizleider doet dit vraag-voor-
vraag; na het geven van antwoorden op een quizvraag worden die resultaten en de meningen in de klas eerst uitgebreid besproken alvorens met de volgende vraag wordt begonnen. Zo wordt het een interactief geheel. Cool Choice Day – be a hero, go zero
De interventie Cool Choice Day – be a hero, go zero is gebaseerd op de methodiek van het Amerikaanse Challenge Day. Aan een Cool Choice Day doen twee of drie klassen (2e of 3e klas voortgezet onderwijs) tegelijk mee. Cool Choice Day – be a hero, go zero is een interventie die zich richt op weerbaarheid, je eigen keuzes maken en je echte ik laten zien (je waterlijn laten zakken), in relatie tot alcohol en roken. De Cool Choice Day bestaat uit een combinatie van energieke spelletjes, die bedoeld zijn om een ontspannen sfeer te creëren, om leerlingen letterlijk in beweging te brengen en om leerlingen elkaar beter te leren kennen. Deze spelletjes worden afgewisseld met meer serieuze onderdelen die gaan over weerbaar zijn, je eigen keuzes maken en je echte ik laten zien. Leerlingen schrijven een intentieverklaring met afspraken die ze met zichzelf maken en leerlingen kunnen elkaar complimenten maken. Medewerkers van GGD of instelling voor verslavingszorg kunnen deze Cool Choice Day uitvoeren nadat ze een training hebben gevolgd van vijf dagdelen. Plaats van Smartquiz alcohol en Cool Choice Day binnen alcoholpreventie Om effect te krijgen bij alcoholpreventie is het belangrijk dat een interventie wordt ingebed in een structurele aanpak van alcoholpreventie. Dit is ook het geval bij de Smartquiz alcohol en de Cool Choice Day. Beide interventies zijn geen losse interventie die eenmalig uitgevoerd kunnen worden; deze dienen ingebed te worden in een structurele aanpak van alcoholpreventie. We hebben ervoor gekozen om de Smartquiz alcohol en de Cool Choice Day een onderdeel te laten zijn van een bestaande en effectieve interventie, namelijk de PAS (Preventie Alcoholgebruik Scholieren) interventie van het Trimbos instituut. Het doel van de PAS-interventie is het alcoholgebruik onder jongeren uit te stellen middels het motiveren van het stellen van regels door ouders en het ontwikkelen van zelf-controle en gezonde attitude over alcoholgebruik bij jongeren. De PAS-interventie is gericht op ouders en leerlingen. Ouders krijgen op de 1e ouderavond van het schooljaar, in klas 1,2 en 3, informatie over school en de doelen van school voor dat leerjaar. Daarnaast krijgen ze kort informatie over alcohol en hersenschade en het belang van het maken van afspraken met je kind en deze regels consequent toepassen. Een stukje opvoedingsondersteuning dus. Leerlingen krijgen in een Elektronische LeerOmgeving (ELO) 4 digitale lessen over alcohol. Aan deze bestaande PAS-interventie voegen wij dus bovenstaande twee nieuwe interventies toe. Meer informatie over de PAS-interventie kun je hier vinden: http://www.dgsg.nl/scholen/dgsg-vo/pas. Bij voorkeur worden de Smartquiz alcohol en de Cool Choice Day daarom uitgevoerd samen met de andere onderdelen van de PAS-interventie. Mocht een school wel een structurele aanpak alcoholpreventie hebben maar niet werken met de PAS-
interventie, dan kunnen beide interventies ook in deze structurele aanpak ingebed worden. Voor vragen of informatie over de Smartquiz alcohol en/of de Cool Choice Day kun je contact opnemen met Meriam Janssen van GGD Hart voor Brabant via
[email protected].
