Toelichting programma Berlijnreis 2010 Secties Historische Musea & Culturen Deutsches Historisches Museum Het DHM geeft over twee verdiepingen Vaste Opstelling een beeld van 2000 jaar Duitse geschiedenis van de eerste eeuw tot heden, met aandacht voor de Europese context. Bij de presentaties van verschillende tijdperken speelden o.a. de volgende vragen een rol: Waar geloofden de mensen in, hoe zagen zij de wereld, en hoe zien de Duitsers zichzelf? Het museum stelt zich ten doel om alle inwoners van het land een idee te geven van wie ze zijn als Duitsers en als Europeaan, als bewoners van een bepaalde regio en als leden van een wereldwijde beschaving. Prof. dr. Hans Ottomeyer, algemeen directeur, zal het concept over de Vaste Opstelling tijdens een rondleiding toelichten. Website: www.dhm.de
Museum für Islamische Kunst Het Museum voor Islamitische Kunst is onder de nieuwe directeur (sinds 2009) een discussie gestart over de plek van het museum in het grotere geheel. Het ziet zichzelf niet puur als een kunstmuseum, maar zoekt ook een plaats in de verbeelding van cultuurgeschiedenis. Het museum maakt plannen voor een uitbreiding en zal in 2019 de gehele noordvleugel van het Pergamonmuseum in gebruik nemen. Het museum wil dan meer context bij de kunstobjecten leveren. Verder zoekt het museum contact met de islamitische bevolking van Berlijn, bijv. met onderwijsprogramma’s. Tijdens een rondleiding door de opstelling wordt het nieuwe beleid toegelicht. Website: www.smb.spk-berlin.de/smb/sammlungen/details.php?objectId=12
Neues Museum Sinds 17 oktober 2009 is het Neues Museum weer voor bezoekers open. Het gebouw, dat in de Tweede Wereldoorlog zwaar beschadigd raakte, is onder leiding van de Britse sterarchitect David Chipperfield gerestaureerd en hersteld. Hij liet de originele antikiserende wandschilderingen zichtbaar blijven die de verschillende collecties inkaderen. In het gebouw hebben nu het Ägyptische Museum und Papyrussammlung en het Museum für Vorund Frühgeschichte samen met objecten uit de Antikensammlung een nieuw thuis gevonden. Daarbij is gekozen voor spectaculaire solo-opstellingen van topstukken als de portretbuste van Nefertiti en de Keltische gouden hoed. De opening ging gepaard met veel tamtam, die ook de Nederlandse pers haalde. We worden in het museum rondgeleid.
Foto: A. Willemsen
Website: www.neues-museum.de
Stasi Museum In het voormalige Ministerium für Staatssicherheit, waar Stasichef Erich Mielke zijn kantoor had is een tentoonstelling ingericht over de werkmethoden van de Stasi. Omdat het merendeel van de inrichting en details nog intact zijn (met o.a. het bureau van Mielke), geeft een bezoek een getrouw beeld van de omstandigheden in de DDR-tijd; zelfs de kantine is nog in originele staat. We worden hier rondgeleid door Hans Jürgen Czerwon, een voormalig DDR-activist en ervaringsgetuige. Website: www.stasimuseum.de
Topographie des Terrors/Mauerdenkmal Sinds mei 2010 is het nieuwe, megalomane gebouw bij de 'Topographie des Terrors' geopend, waar een vaste tentoonstelling over de vervolgingen van het NAZI-regime is ingericht. De kelders van de Gestapo-gebouwen, die hier stonden, zijn daarbij ontdaan van hun teksten en beelden en 'aangeharkt'. Recht achter de kelders staat een origineel stuk van de Berlijnse muur, weliswaar zonder de graffiti, maar in ieder geval op de originele plek. Met die combinatie van muurmonument en NAZI-monument is de Topographie des Terrors hard op weg dé te bezoeken plek in Berlijn voor scholen te worden. Het is een plek om zelf te bekijken, en dan kritisch over na te praten.
Foto: A. Willemsen
Website: www.topographie.de
Archeologisch Berlijn: Cölln en Schloßplatz De stadsarcheologen van Berlijn hebben sinds 2007 gegraven op de Petriplatz, in Cölln, één van de twee oude stadsharten van Berlijn, waar het middeleeuwse stadhuis, de Petrikirche, een enorm kerkhof en de Latijnse school zijn opgegraven. De komende jaren wordt over de in situ bewaarde resten van de school, met daarin latere kalkovens, een nieuw bezoekerscentrum voor de archeologie van Berlijn wordt ingericht. Onder leiding van dr. Claudia Melisch en dr. Jamie Ewell, stadsarcheologen van Berlijn, bekijken we de resten op de Petriplatz en wandelen daarna naar de (dan nog) lopende opgravingen op het Berliner Schlossplatz aan de voet van de Berliner Dom. Daar is het Barokslot opgegraven met daaronder het Renaissanceslot en middeleeuwse randzones van de stad, pluse de resten van een Dominicanerklooster. Hier zal in de komende jaren de nieuwbouw van een Museum der Weltkulturen verrijzen; of de archeologische resten daarin een plaats kunnen krijgen is nog een punt van discussie. Tenslotte hebben we de unieke kans om in de lege zalen van Schloss Charlottenburg, in de oude zaal Prähistorie, de tienduizenden vondsten van de recente opgravingen te bekijken.
Latijnse school (in tent) en opgraving Schloßplatz, foto's: A. Willemsen
Websites: http://petriplatz.corbida.de/index.php5?title=Projektseite_Petriplatz http://www.zeit.de/2008/06/A-Berlin (interview met Claudia Melisch) http://youtube.com/watch?v=-FrnQ50Wp20 (film over opgravingen Sclossplatz)
Jüdisches Museum Berlin Het Jüdisches Museum Berlin is deels gevestigd in het spraakmakende gebouw van architect Daniel Libeskind. Het museum, geopend in 2001, is van onderdeel van het stedelijke Berlin Museum uitgegroeid tot een autonome nationale instelling. Het museum heeft een permanente historische tentoonstelling met als titel "twee milennia Duits-Joodse geschiedenis", waardoor afdelingshoofd Maren Krüger een rondleiding zal geven. Daarnaast worden tijdelijke tentoonstellingen georganiseerd over het Duits-Joodse leven en aanverwante onderwerpen. Tijdens de studiereis zijn de tentoonstellingen "Zwangsarbeit. Die Deutschen, ihre Zwangsarbeiter und der Krieg", " »Du bist bei Parfümören angekommen« – Die Kosmetikfirmen Scherk und Albersheim" en " Die Architektur der Sukka" te zien. Website: www.jmberlin.de
Kreuzberg Museum Het Kreuzberg Museum is een stadsdeelmuseum voor stadsontwikkeling en sociale geschiedenis. Het vormt een onderdeel van het Ministerie van Onderwijs en Cultuur van het stadsdeel FriedrichshainKreuzberg. Het museum ziet zichzelf als een herinnering aan het stadsdeel en werkt nauw samen met de bewoners. Het museum onderhoudt een archief en bibliotheek over de wijken Friedrichshain en Kreuzberg. Er zijn wisselende tentoonstellingen over regionale en stadsdeelgeschiedenis, meestal met actuele kwesties, vooral over immigratie, industrie, commerciële en stedelijke ontwikkeling. Ook is er een historische zetterij en drukkerij, alsmede een permanente tentoonstelling met als thema's stedelijke ontwikkeling en migratiegeschiedenis. Directeur Martin Düspohl leidt ons rond door het museum en daarna is er gelegenheid voor discussie. Website: www.kreuzbergmuseum.de
Museum Neukölln Museum Neukölln wil op een innovatieve manier de geschiedenis en de cultuur van het dagelijks leven in de wijk Neukölln onder de aandacht van de bewoners brengen. In het pas verhuisde en strak ingerichte museum vormen 99 voorwerpen de ingang tot de sociale en culturele geschiedenis van het stadsdeel. Via een geavanceerd computerprogramma kunnen bezoekers op een associatieve manier steeds dieper en ruimer in het gigantische archief met foto’s, films en verhalen zoeken. Ook kunnen bezoekers hun eigen verhalen achterlaten, die aan het archief worden toegevoegd. Het museum wil zo een levendige plaats zijn, waar een uitwisseling tussen de generaties en tussen
verschillende culturen mogelijk is. Na een korte inleiding door directeur en voorzitter van ICOM Europa Udo Gösswald kunnen we de tentoonstelling uitproberen, waarna er gelegenheid tot discussie is.
99x Neukölln (foto: Sandra van den Broek)
Website: www.museum-neukoelln.de
Museum Europäischer Kulturen Het Museum Europäischer Kulturen ontstaat in 1999 door de samenvoeging van het 110 jaar oude Museum für Volkskunde en de Europese collectie van het Ethnologisches Museum. Het museum heeft met 27.000 objecten één van de grootste collecties ter wereld van etnografische en cultureelhistorische belangwekkende objecten uit Europa. Het museum is vanwege verbouwing tot 2011 gesloten. Het museum organiseert echter wel diverse activiteiten, waaronder de cultuurdagen. Deze worden in samenwerking met lokale gemeenschappen en met museumpartners uit de herkomstregio’s georganiseerd. Hier zal dr. Elisabeth Tietmeyer tijdens het bezoek aan het museuminstituut op ingaan. Daarnaast zal directeur prof.dr. Konrad Vanja toelichting geven op de plannen van het nieuwe museum met als voornaamste thema’s: de wereld in beweging, lokale identiteit en globalisering. Website: www.smb.museum/smb/sammlungen/details.php?lang=de&objID=10&n=9
Ethnologisches Museum Opgericht in 1873, huisvest het Ethnologisches Museum met 500.000 objecten een van de grootste – en indrukwekkendste - collecties oude niet-westerse kunst, etnografica en archeologische objecten uit Afrika, Oost- en Zuidoost-Azie, Australië, Oceanië en Amerika. Het museum werkt in de presentaties met verschillende uitgangspunten en perspectieven. Conservator dr. Peter Junge zal dit aan de hand van de Afrika-opstelling toelichten. Hij zal daarbij o.a. ingaan op de samenwerking met niet-westerse musea en met de Afrikaanse gemeenschap in Berlijn. Ook zal hij een toelichting geven op de plannen voor de verhuizing van het museum naar het Humboldt-Forum aan de Schlossplatz.
Foto‘s: Sandra van den Broek
Website: www.smb.museum/smb/sammlungen/details.php?lang=de&objectId=56&n=1&r=4
Museum für Asiatische Kunst Sinds begin dit jaar staat prof. dr. Klaas Ruitenbeek aan het roer van het Museum für Asiatische Kunst. Hij ziet het toekomstige Humboldt Forum als een eenmalige kans om de kunst- en etnologische verzamelingen niet te presenteren als gescheiden werelden maar als elkaar aanvullende delen in een zinvolle samenhang. In de opstelling zal hij zijn plannen toelichten. Website: www.smb.spk-berlin.de/smb/sammlungen/details.php?lang=de&objID=12904
Haus der Wannsee-Konferenz In een buitenwijk van Berlijn ligt aan de Wannsee deze villa, waar in 1942 onder voorzitterschap van SS-Obergruppenführer Reinhard Heydrich werd vergaderd over de organisatorische uitvoering van de 'Endlösung'. Ter gelegenheid van de vijftigste verjaardag van de conferentie werd hier in 1992 een herdenkingscentrum geopend. In de ruimtes op de begane grond biedt de tentoonstelling 'De Wannseeconferentie en de volkerenmoord op de Europese joden' in het Engels en in het Duits informatie over de uitsluiting van en de moord op de Europese joden binnen de Duitse invloedssfeer tijdens de Tweede Wereldoorlog. De naar deze locatie genoemde conferentie, die op 20 januari 1942 in de voormalige eetkamer van de villa plaatsvond, staat centraal. We worden hier ontvangen door dr. Wolf Kaiser, hoofd Museumspädagogik. Daarna kan de omvangrijke tentoonstelling in de villa bekeken worden. Website: www.ghwk.de Museumsdorf Düppel 'Freiluftsmuseums' zijn een typerende museale vorm in met name Scandinavië en Duitsland. In één van de buitenwijken van Berlijn ligt een voorbeeld, Museumsdorf Düppel. Dit openluchtmuseum toont een middeleeuws dorp met de bijbehorende landerijen zoals het er 800 jaar geleden uitgezien kan hebben. De gebouwen zijn, in tegenstelling tot bij andere openluchtmusea, gebaseerd op opgravingen ter plekke en het dorp is een gerenommeerd centrum voor experimenteel archeologisch onderzoek. Op een terrein van 8 ha probeert men hier het middeleeuwse boerenbedrijf (met authentieke, 'teruggefokte' dieren- en plantenrassen) en handwerk te reconstrueren. De bewoners maken dat de 'Hoge Middeleeuwen' hier daadwerkelijk beleefd worden. We worden rondgeleid door Dieter Todtenhaupt, gezicht van het museumdorp. Website: www.dueppel.de
