Toelichting op de vijfde herhalingsmeting Eindrapport

Enquête 'Kennis van oudersdomspensioen' Toelichting op de vijfde herhalingsmeting Eindrapport Een onderzoek in opdracht van Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid B. Frouws MSc Drs. M.W.H. Engelen Projectnummer: B3667

Zoetermeer, 11 april 2011

De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Research voor Beleid. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Research voor Beleid. Research voor Beleid aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.

2

Voorwoord Eén van de succesfactoren voor pensioenbeleid is een adequaat pensioenbewustzijn van de Nederlandse werknemer. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid laat daarom onderzoek uitvoeren dat informatie geeft over de mate waarin werknemers zicht hebben op de kosten en de hoogte van hun toekomstig pensioen, de wijze waarop zij dat zicht verkrijgen en in hoeverre zij actief op zoek gaan naar een aanvulling op hun oudedagsinkomen. In opdracht van het ministerie heeft Research voor Beleid in het voorjaar van 2006 voor het eerst een enquête uitgevoerd onder werknemers naar de mate waarin werknemers in algemeen – en werknemers van verschillende seksen, leeftijden en opleidingsniveaus in het bijzonder – op de hoogte zijn van hun toekomstige ouderdomspensioen. In 2007, 2008, 2009, 2010 en 2011 is dit onderzoek herhaald. Het onderhavige rapport bevat de resultaten van de meest recente meting van februari 2011. Daar waar interessant en relevant maken we vergelijkingen met de eerdere meting van 2010. Dit onderzoek is uitgevoerd door Bram Frouws en Gerard Volker.

Mirjam Engelen

3

4

Inhoudsopgave

1

2

Achtergrond en onderzoeksopzet

11

1.1

Achtergrond

11

1.2

Onderzoeksdoel en onderzoeksvragen

12

1.3

Onderzoeksopzet

14

1.4

Bewerkingen en betrouwbaarheid

15

Resultaten pensioensbewustzijn

17

2.1

Verwachtingen ten aanzien van pensioen

17

2.2

Belang van en inzicht in pensioen

20

2.3

Opbouw pensioen

23

2.4

Pensioensbewustzijn

25

2.5

Invloed economische crisis

26

2.6

Inzoomen op subgroepen

31

Bijlage 1

Vragenlijst

35

Bijlage 2

Rechte tellingen enquête 2011

65

Bijlage 3

Gegevens beroepsbevolking 2010

81

5

6

Samenvatting In deze samenvatting worden de belangrijkste uitkomsten van de pensioenenquête uit 2011 onder de werkende beroepsbevolking gepresenteerd. De uitkomsten zijn gebaseerd op een internetenquête onder ruim 6.000 werknemers en ex-werknemers. Waar relevant, vergelijken we de resultaten met de resultaten van de enquête uit 2010. Tevens lichten we enkele opvallende uitkomsten omtrent jongeren en vrouwen toe. Tot slot gaan we kort in op de resultaten van vier geënquêteerde subgroepen: 65-plussers die pensioen ontvangen maar nog werkzaam zijn 55-plussers die deeltijdpensioen ontvangen en nog werkzaam zijn 65-plussers, ex-werknemers, die met pensioen zijn 55-plussers, ex-werknemers, die met vroegpensioen zijn Verwachtingen ten aanzien van pensioen 39 procent van de werknemers tot 65 jaar verwacht goed tot uitstekend rond te kunnen komen van hun pensioenuitkering en 37 procent verwacht met het pensioen de huidige levensstandaard goed tot uitstekend voort te kunnen zetten; 46 procent van deze groep denkt redelijk op dezelfde voet door te kunnen leven. Deze eerste twee percentages zijn lager dan in 2010, wat betekent dat werknemers in 2011 iets minder positieve verwachtingen hebben ten aanzien van hun pensioen dan in 2010. In lijn met deze iets minder positieve verwachtingen, is het aantal werknemers dat van plan is eerder dan de AOW-leeftijd te stoppen met werken in 2011 afgenomen ten aanzien van 2010 (21 procent versus 26 procent). Mogelijk speelt hierbij de maatschappelijke en politieke discussie over langer doorwerken en het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd een rol. Het prepensioen of de VUT is de meest genoemde manier om de periode tot het ouderdomspensioen te overbruggen, gevolgd door lijfrente- of koopsompolissen en interen op eigen vermogen. Jongeren hebben vaker dan ouderen geen mening over het al dan niet rond kunnen komen van pensioen. Zij zijn beduidend minder vaak van plan eerder dan de AOW-leeftijd te stoppen met werken dan ouderen, al is op dit punt het verschil tussen jongeren en ouderen in 2011 kleiner geworden. Opvallend is ook dat jongeren vaker dan ouderen zeggen deze tijd te willen overbruggen door bijverdiensten. Vrouwen zijn iets minder positief over het rondkomen van hun pensioen dan mannen. Tevens valt op dat vrouwen de periode tot hun ouderdomsuitkering vaker dan mannen willen overbruggen met inkomsten van hun partner en minder vaak verwachten bij te verdienen. Belang van en inzicht in pensioen en informatiebronnen De meerderheid van de werknemers tot 65 jaar vindt het redelijk tot zeer belangrijk om later een goed ouderdomspensioen te hebben (80 procent). De waarde die men hecht aan een goed ouderdomspensioen stijgt met de leeftijd. Opvallend is dat 42 procent van de jongeren het redelijk tot zeer belangrijk vindt om een goed ouderdomspensioen te hebben, maar dat slechts 27 procent een goed ouderdomspensioen een zeer belangrijke arbeidsvoorwaarde vindt.

7

In 2011 daalt het percentage werknemers tot 65 jaar dat vindt dat de overheid verantwoordelijk is voor het regelen van pensioen licht van 21 in 2010 naar 19 procent in 2011. De overgrote meerderheid van de werknemers tot 65 jaar vindt het redelijk tot zeer belangrijk inzicht te hebben in de wijze waarop het ouderdomspensioen is geregeld en de hoogte en de kosten ervan (rond de 90 procent). Het belang dat men hecht aan dit inzicht stijgt met de leeftijd. Werknemers tot 65 jaar ontvangen informatie over hun pensioen met name via het pensioenfonds en hun verzekeraar. Het jaarlijks pensioenoverzicht is het meest gebruikte medium om informatie over pensioen te verstrekken. Oudere werknemers en 55plussers die met (deeltijd) pensioen zijn, zijn vaker dan jongere werknemers bekend met de nieuwe website mijnpensioenoverzicht.nl en hebben hier vaker gebruik van gemaakt. Opbouw pensioen De meerderheid van de werknemers tot 65 jaar ontvangt bij het bereiken van de AOWleeftijd een volledige AOW-uitkering (84 procent). Hiernaast heeft tweederde een collectieve pensioenregeling via de werkgever. Iets minder dan een kwart (23 procent) heeft buiten de werkgever om zelf een pensioenvoorziening. In 2010 bedroeg dit percentage nog 27 procent. Jongeren zijn hier minder goed van op de hoogte. Een kwart weet niet of zij bij het bereiken van de AOW-leeftijd een volledige AOW-uitkering ontvangen en 40 procent weet niet wat er financieel (naast de AOW aanspraak) is geregeld als ze met pensioen gaan. Bij de oudere werknemers bedragen deze percentages respectievelijk 4 en 7 procent. Slechts een derde van de jongere werknemers geeft aan een collectieve pensioenregeling via de werkgever te hebben. De middelloonregeling is de meest voorkomende type pensioenvoorziening via de werkgever. Voor de subgroepen (ouderen) geldt dat zij in vergelijking met werknemers tot 65 jaar vaker een eindloonregeling hebben. Vooral ouderen hebben een regeling met een nabestaandenpensioen. Jongeren zijn hier veel vaker dan ouderen niet van op de hoogte. Ouderen hechten ook duidelijk meer belang aan een goed nabestaandenpensioen dan jongeren. Relatief veel werknemers tot 65 jaar (39 procent) weten niet wat voor soort aanvullende pensioenregeling zij hebben. Ook dit geldt met name voor jongeren. Vrouwen zijn minder goed op de hoogte van het type pensioenregeling dat zij via hun werkgever hebben dan mannen; bijna de helft van de vrouwen weet dit niet, tegenover 33 procent van de mannen die dit niet weet. Vrouwen hebben daarnaast minder vaak een nabestaandenvoorziening geregeld. Pensioenbewustzijn Ten opzichte van 2010 is de kennis van de werknemers tot 65 jaar over de hoogte (58 procent) en de kosten (53 procent) in 2011 licht gedaald met respectievelijk 1 en 2 procentpunt. De subgroep 55+ ex-werknemers is het meest pensioenbewust; 90 procent is bekend met de hoogte van hun toekomstige pensioenuitkering na 65 jaar. Jongeren zijn minder pensioenbewust dan ouderen. Vrouwen zijn wat minder goed dan mannen bekend met de hoogte en de kosten van hun pensioen.

8

Invloed economische crisis Ongeveer de helft van de werknemers tot 65 jaar zegt naar aanleiding van de crisis geen aanvullende informatie te hebben ontvangen van de pensioenuitvoerder of werkgever. Wel is dit percentage ten opzichte van 2010 gedaald van 56 procent naar 52 procent. De meerderheid heeft naar aanleiding van de economische crisis zelf geen aanvullende informatie over hun pensioen opgezocht. In vergelijking met 2010 zijn de werknemers tot 65 jaar wat negatiever gestemd over de invloed van de crisis op de hoogte van het pensioen; 56 procent verwacht dat hun pensioen lager zal zijn door de economische crisis (49 procent in 2010). Ook de werknemers en ex-werknemers binnen de vier subgroepen verwachten beduidend vaker dat hun pensioen lager zal zijn door de crisis. Opvallend is dat jongere werknemers hier een stuk optimistischer over zijn dan oudere werknemers. De meningen over de verantwoordelijkheid voor het beperken van de negatieve gevolgen van de economische crisis voor pensioen zijn verdeeld. Ten opzichte van 2010 is sprake van een minieme verschuiving van die verantwoordelijkheid van het individu naar de overheid. Het niet indexeren van pensioenen als gevolg van de economische crisis wordt door tweederde van de werknemers tot 65 jaar als onterecht beoordeeld. De helft is van mening dat de opbrengsten van beleggingen de verantwoordelijkheid zijn van het pensioenfonds en niet van de pensioengerechtigden. Ouderen vinden vaker dan jongeren dat het pensioenfonds verantwoordelijk is. Subgroepen De meerderheid van de groep gepensioneerde 65-plussers zou niet opnieuw gaan werken (77 procent). Voor de 21 procent van deze groep die overweegt weer te gaan werken is plezier in het werk de belangrijkst reden, gevolgd door een hoger inkomen. Gepensioneerde 55-plussers overwegen vaker dan 65-plussers om opnieuw te gaan werken. Voor 65-plussers die nog werkzaam zijn, is de belangrijkste reden om te werken dat men nog veel plezier heeft in het werk (55 procent). Wel valt op dat dit percentage – evenals het percentage dat nog werkzaam is uit angst voor verveling (23 procent) – is gedaald ten opzichte van 2010 (deze percentages bedroegen toen respectievelijk 62 procent en 32 procent). Van deze groep geeft 25 procent als reden dat de hoogte van het pensioen onvoldoende is om van rond te kunnen komen. In 2010 bedroeg dit percentage 21 procent. Hoewel het aantal respondenten in deze categorie klein is, lijkt het er op dat financiële motieven een belangrijkere rol spelen in de overweging werkzaam te blijven dan een jaar eerder. Met uitzondering van de nog werkzame 65-plussers, is meer dan de helft van de respondenten binnen de drie andere subgroepen tevreden tot zeer tevreden over de hoogte van het huidige pensioen. Binnen de twee 55-plus subgroepen is een meerderheid tevreden met het toekomstige pensioen. Van de werknemers tot 65 jaar is slechts 40 procent tevreden met het toekomstige pensioen. Jongere werknemers (20-24 jaar) zijn in mindere mate tevreden over de hoogte van het toekomstige pensioen dan oudere werknemers, al hebben jongeren hier veel vaker geen mening over of weten ze het antwoord niet.

9

Van de beide groepen die met voltijd pensioen zijn, kan ongeveer 40 procent redelijk en een vergelijkbaar percentage goed tot uitstekend - rondkomen van het pensioen. Ongeveer 15 procent zegt met het pensioen de levensstandaard nauwelijks te kunnen voortzetten. Voor rond de 60 procent van de groepen die met voltijd pensioen zijn, voldoet de hoogte van het pensioen aan de verwachtingen. Het ‘met pensioen zijn’ voldoet voor 71 procent van de 65-plussers en voor 57 procent van de 55-plussers die met pensioen zijn aan de verwachtingen.

10

1

Achtergrond en onderzoeksopzet

Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) heeft Research voor Beleid opdracht gegeven een onderzoek uit te voeren op basis waarvan het pensioenbewustzijn onder werknemers in Nederland is te beoordelen. Dit hoofdstuk beschrijft de achtergrond van het onderzoek.

1.1

Achtergrond

Pensioensituatie in Nederland Binnen het Nederlandse systeem van ouderdomspensioenen nemen de aanvullende pensioenregelingen, naast het wettelijk recht op een uitkering op basis van de Algemene Ouderdomswet (AOW) een belangrijke plaats in. De aanvullende pensioenen zijn gebaseerd op een toezegging van de werkgever aan de werknemer in het kader van een arbeidsovereenkomst. De aanvullende ouderdomspensioenen vormen daarmee een integraal onderdeel van de arbeidsvoorwaarden. Het merendeel van deze regelingen geldt voor groepen werknemers en heeft zodoende een collectief karakter. Het systeem van pensioenen in Nederland bestaat uit drie pijlers: de overheidsvoorzieningen (AOW), de aanvullende collectieve pensioenen en de voorzieningen die mensen zelf hebben getroffen. Samen bepalen deze pijlers de hoogte van het pensioen dat iemand ontvangt bij het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. De exacte hoogte van het uiteindelijke pensioen is afhankelijk van een aantal factoren. Pensioenaanspraken kunnen bijvoorbeeld al dan niet worden geïndexeerd of er kunnen wijzigingen in het systeem van pensioenopbouw (eindloon, middelloon, uitkeringsovereenkomst, premieovereenkomst) optreden of in het pensioenreglement van de pensioenuitvoerder worden doorgevoerd. De economische crisis heeft de afgelopen jaren bijgedragen aan de onzekerheid omtrent de hoogte van het toekomstige pensioen. Andere factoren die kunnen resulteren in een ouderdomspensioen dat lager is dan verwacht, zijn: 1.

geen volledige AOW

2.

tekort aan dienstjaren als gevolg van werkloosheid, zorg voor kinderen, werkgever zonder pensioenregeling

3.

pensioenregeling met een franchise die hoger is dan de AOW

4.

pensioenbreuk als gevolg van baanwisseling

5.

het pensioen wordt niet geïndexeerd

6.

het met pre-pensioen gaan en daardoor een lager pensioen ontvangen (actuariële herrekening)

7.

een scheiding waardoor een deel van het ouderdomspensioen naar de ex-partner gaat

8.

een tekort als gevolg van het pensioensysteem: gematigd eindloon: vanaf een bepaalde leeftijd tellen salarisverhogingen niet meer mee voor het pensioen middelloon: de salarisstijging is sterker dan de indexatie beschikbare premieregeling: het rendement valt tegen of men moet op de pensioendatum veel betalen voor de inkoop van het ouderdomspensioen (lage rente).

11

Kortom, er zijn veel verschillende factoren die de hoogte en kosten van het pensioen bepalen. Deze zijn persoons- en/of systeemafhankelijk. Daarom zal lang niet iedereen uiteindelijk 70% van het laatstverdiende loon ontvangen. Goede voorlichting over dit risico en het pensioen wordt daarom steeds meer van belang. Pensioenbewustzijn Mensen die zicht hebben op de hoogte, de kosten en de aard van hun pensioen zijn aan te duiden als pensioenbewust. Dit geldt ook voor degenen die hier geen zicht op hebben, maar zich hierover wel laten informeren of actief op zoek gaan naar informatie hierover. Verschillende signalen wijzen er op dat het pensioenbewustzijn in Nederland laag is. Uit onderzoek van CentERdata in 2004 bleek dat slechts 12,5% van de respondenten op de hoogte is van het bedrag waarmee ze het moeten doen op hun oude dag. Een ander groot deel van de respondenten in dit onderzoek is hiervan niet op de hoogte maar heeft het zich in de afgelopen jaren wel eens afgevraagd. Van deze groep gaat echter nog niet de helft ook daadwerkelijk op zoek naar informatie. Diverse organisaties, verenigd in de Stichting Pensioenkijker1, zijn in 2004 een campagne gestart om het pensioenbewustzijn in Nederland te vergroten. Ook het ministerie van SZW heeft zich tot doel gesteld het pensioenbewustzijn in de samenleving te versterken2. Hiervoor is inzicht nodig in de mate van pensioenbewustzijn onder werknemers. Daarom heeft het ministerie in 2006 een onderzoek naar pensioenbewustzijn laten uitvoeren3. In 2007, 2008, 2009 en 2010 is dit onderzoek, uitgevoerd door Research voor Beleid, herhaald. Door middel van voortzetting van dit onderzoek zijn eventuele ontwikkelingen in het pensioenbewustzijn vast te stellen. Het onderhavige rapport bevat de resultaten van de laatste meting in 2011.

1.2

Onderzoeksdoel en onderzoeksvragen

Het ministerie van SZW wil op basis van de onderzoeksresultaten bepalen hoe pensioenbewust werknemers in Nederland zijn. Het ministerie beoogt daarbij antwoord kunnen geven op de volgende vragen welke, enkele kleine wijzigingen voorbehouden4, tevens de onderzoeksvragen vormden in de eerdere edities van de pensioenenquête. A. Algemene onderzoeksvragen over pensioenbewustzijn 1.

Wat zijn de verwachtingen van werknemers ten aanzien van hun pensioen? a.

algemeen (houden zij zich überhaupt met deze vraag bezig?)

b.

specifiek ten aanzien van: hoogte van het toekomstig pensioen in % van loon vervroegd uittreden

1

2 3 4

Initiatiefnemer van de Stichting Pensioenkijker.nl is het Coördinatieorgaan Samenwerkende Ouderenorganisaties (CSO). De overig deelnemers zijn het CNV, de CNV Jongeren, de Consumentenbond, de FNV, de FNV Vrouwenbond, het Nibud, de Ombudsman Pensioenen, de Unie van beroepspensioenfondsen, de Vereniging van Bedrijfstakpensioenfondsen en het Verbond van Verzekeraars. Zie de begrotingen van het Ministerie van SZW van 2006, 2007, 2008, 2009 en 2010. Enquête ‘Kennis van ouderdomspensioen’, Research voor Beleid in opdracht van het ministerie van SZW, 2006. Uitzondering hierop vormen de vragen 1b, waaraan is toegevoegd ‘van het toekomstig pensioen in % van loon’ en vraag 4, waarbij ‘en/of verzekeraar’ is verwijderd.

12

2.

Wat is het belang dat werknemers hechten aan inzicht in hun pensioen? a.

algemeen

b.

specifiek ten aanzien van: hoogte kosten overbrugging vervroegde uittreding

3.

4.

Welke actie ondernemen werknemers om dat inzicht te verkrijgen? a.

via welk kanalen zoeken zij?

b.

welke informatie levert dit op?

c.

welke obstakels ondervinden zij bij het zoeken naar informatie?

Welke informatie krijgen werknemers van hun pensioenuitvoerder en werkgever?

B. Onderzoekvragen over de feitelijke kennis van het pensioen 1.

2.

Op welke wijzen bouwen werknemers pensioen op? a.

typen werknemerspensioen regelingen

b.

typen individuele pensioenproducten

In hoeverre hebben werknemers zicht op de hoogte van hun toekomstige pensioenuitkering?

3.

In hoeverre hebben werknemers zicht op de kosten van hun toekomstige pensioenuitkering?

4.

Op welke wijze hebben werknemers deze informatie verkregen?

Het ministerie wil de vragen beantwoorden voor werknemers in het algemeen en waar mogelijk voor 32 specifieke categorieën werknemers (zie de onderstaande tabel). Werknemers zijn onderscheiden naar geslacht, leeftijd en opleidingsniveau. De leeftijdscategorieën beslaan vrijwel de gehele periode waarin pensioen kan worden opgebouwd. Alleen personen tussen de 15 en 19 zijn niet opgenomen in de enquête omdat zij doorgaans nog niet werkzaam zijn. De opleidingsniveaucategorieën zijn dezelfde die het CBS hanteert. Tabel 1.1

Leeftijd

Opleidingsniveau

32 werknemerscategorieën Mannen

Vrouwen

20-24 jaar

20-24 jaar

25-29 jaar

25-29 jaar

30-34 jaar

30-34 jaar

35-39 jaar

35-39 jaar

40-44 jaar

40-44 jaar

45-49 jaar

45-49 jaar

50-54 jaar

50-54 jaar

55-59 jaar

55-59 jaar

60-64 jaar

60-64 jaar

Basis onderwijs (Bo)

Basis onderwijs (Bo)

Mavo

Mavo

Vbo

Vbo

Havo/VWO

Havo/VWO

MBO

MBO

HBO

HBO

WO

WO

13

1.3

Onderzoeksopzet

Beoogde aantal respondenten Het is de bedoeling op basis van het onderzoek uitspraken te kunnen doen over bovengenoemde 32 verschillende categorieën werknemers. Om met de gangbare marge van 5 procent en een betrouwbaarheidsniveau van 95 procent uitspraken over deze categorieën te kunnen doen, is per categorie een netto respons van 380 nodig. In 2011 zijn, evenals in 2010, naast de reguliere werknemers ook vier specifieke groepen ouderen, werkend en niet werkend, ondervraagd. Hierover volgt later meer informatie. De totale netto respons is, evenals in voorgaande jaren, op 6.840 gesteld. Internetenquête onder Panelclixleden Het onderzoek is uitgevoerd door middel van een internetenquête onder leden van het internetpanel Panelclix. De keuze is op Panelclix gevallen omdat het beschikt over het grootste voor onderzoek beschikbare bestand van werknemers in Nederland. Uit het panel zijn beoogde respondenten te selecteren op basis van leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, wel/niet werkzaam en andere kenmerken. Op basis van de ervaring bepaalt Panelclix voorafgaande aan het onderzoek hoeveel panelleden per categorie uitgenodigd moeten worden om de beoogde netto respons te halen. Als deze aantallen onvoldoende blijken zet Panelclix meer panelleden uit de betreffende categorieën in, voor zover de mogelijkheden van het bestand dit toelaten. Vragenlijst Bij de eerste meting in 2006 heeft Research voor Beleid een conceptvragenlijst opgesteld en voorgelegd aan de begeleidingscommissie. Het commentaar van de commissieleden is toen verwerkt in de definitieve vragenlijst. Sindsdien is de vragenlijst enkele keren licht aangepast. Bijlage 1 geeft de vragenlijst die in 2011 is gebruikt. Bij de vorige meting in 2010 zijn er twee grotere veranderingen ten opzichte van eerdere metingen doorgevoerd. Allereerst is een serie vragen opgenomen over de effecten van de economische crisis op het pensioenbewustzijn. Interessant is immers de vraag of de crisis van invloed is op het pensioenbewustzijn van mensen of voor ander gedrag heeft gezorgd? Daarnaast is in 2010 in tegenstelling tot eerdere jaren een aantal subgroepen onderscheiden in de routing van de vragenlijst. Het betreft naast de reguliere groep (werknemers in de leeftijd vanaf 20 tot en met 64 jaar) de volgende groepen: 65-plussers die pensioen ontvangen maar nog werkzaam zijn 55-plussers die deeltijdpensioen ontvangen en nog werkzaam zijn 65-plussers, ex-werknemers, die met pensioen zijn 55-plussers, ex-werknemers, die met vroegpensioen zijn In 2011 is op één wijziging na dezelfde vragenlijst gebruikt als in 2010. Bij twee van de vijf respondentgroepen (de reguliere groep werknemers van 20 tot en met 64 jaar; en de groep 55-plussers die deeltijdpensioen ontvangen en nog werkzaam zijn) is respondenten gevraagd of zij gebruik hebben gemaakt van mijnpensioenoverzicht.nl

14

De vragenlijst is geplaatst op de website van Research voor Beleid. Panelleden konden inloggen met een persoonlijke code en wachtwoord, die Research voor Beleid via Panelclix aan hen heeft gemaild.

1.4

Bewerkingen en betrouwbaarheid

Bewerkingen De antwoorden van de respondenten zijn bewerkt met behulp van het programma SPSS. Eerst is gecontroleerd of er onjuiste antwoorden waren die hersteld of verwijderd moesten worden. Vervolgens zijn de ‘anders, namelijk’ antwoorden op diverse vragen gepostcodeerd. Dit betekent dat deze open antwoorden op logische wijze zijn ingedeeld in bestaande of nieuwe antwoordcategorieën. Daarna zijn de enquêteresultaten van de reguliere groep respondenten (werkend en tussen de 20 en 65 jaar) gewogen naar de werkende beroepsbevolking. Er is gewogen op basis van de variabelen leeftijd, geslacht en opleiding. Hiervoor is gebruik gemaakt van een CBS tabel waarin de Nederlandse werkende beroepsbevolking in 2010 is uitgesplitst naar geslacht, leeftijd en opleidingsniveau (zie Bijlage 3). Betrouwbaarheid In tabel 1.2 en 1.3 zijn voor de reguliere groep respondenten de respons en de betrouwbaarheidsmarge bij een betrouwbaarheidsniveau van 95 procent weergegeven. Een marge van bijvoorbeeld 5 procent betekent dat onderzoeksresultaten met 95 procent zekerheid niet meer dan 5 procent verschillen met de werkelijkheid. Uit de tabellen blijkt dat van 6 categorieën de marges groter zijn dan 6 procent (zie tabel volgende bladzijde). De betrouwbaarheidsmarge op het totaal bedraagt 1,25 procent. Dit betekent dat uitspraken over alle werknemers samen met 95 procent zekerheid hoogstens 1,25 procent afwijken van de werkelijkheid. Voor de berekeningen is de CBS tabel als uitgangspunt voor de populatie genomen (zie bijlage 3).

15

Tabel 1.2

Respons en betrouwbaarheidsmarges naar leeftijd en geslacht (reguliere groep)

Leeftijd 20-24

Respons Marge

25-29

Respons Marge

30-34

Respons Marge

35-39

Respons Marge

40-44

Respons Marge

45-49

Respons Marge

50-54

Respons Marge

55-59

Respons Marge

60-64

Respons Marge

Totaal

Respons Marge

Tabel 1.3

Man

Vrouw

Totaal

381

380

761

5,02%

5,03%

3,55%

380

380

760

5,03%

5,03%

3,55%

380

380

760

5,03%

5,03%

3,55%

380

380

760

5,03%

5,03%

3,55%

380

382

762

5,03%

5,01%

3,55%

380

383

763

5,03%

5,01%

3,55%

381

380

761

5,02%

5,03%

3,55%

248

246

494

6,22%

6,25%

4,41%

133

161

294

8,50%

7,72%

5,72%

3043

3072

6115

1,78%

1,77%

1,25%

Respons en betrouwbaarheidsmarges naar opleiding en geslacht (reguliere groep)

Opleiding Basisonderwijs (lagere school)

Man Respons Marge

VMBO (MAVO, LBO, LTS, LEAO, VBO, IVBO, MULO-A,

Respons

huishoudschool, praktijkonderwijs etc)

Marge

MBO (MEAO, MTS, etc)

Respons Marge

HAVO/VWO (MULO-B, HBS, MMS, gymnasium)

Respons Marge

HBO (HTS, HEAO, HLS, KMA, etc)

Respons Marge

WO (universiteit)

Respons Marge

Weet niet

Respons Marge

Totaal

Respons Marge

16

Vrouw

Totaal

45

33

78

14,61%

17,06%

11,10%

499

618

1117

4,39%

3,94%

2,93%

1107

999

2106

2,95%

3,10%

2,14%

391

452

843

4,96%

4,61%

3,38%

771

700

1471

3,53%

3,70%

2,56%

221

266

487

6,59%

6,01%

4,44%

9

4

13

3043

3072

6115

1,78%

1,77%

1,25%

45

33

78

2

Resultaten pensioensbewustzijn

In dit hoofdstuk zetten we de belangrijkste uitkomsten uit de enquête van 2011 op een rij. De volgende onderwerpen komen achtereenvolgens aan de orde: 2.1


2.2

Belang van inzicht in pensioen

2.3

Opbouw pensioen

2.4

Pensioensbewustzijn

2.5


Voor elk van deze onderwerpen worden de resultaten van de reguliere groep werknemers tot 65 jaar besproken. De resultaten voor deze groep van de meting uit 2011 worden vergeleken met de resultaten van de meting uit 2010. Omdat de resultaten van de enquête uit 2011 in hoge mate overeenkomen met die van vorig jaar, worden vergelijkingen alleen gemaakt wanneer sprake is van een opvallend verschil. Daarnaast komen, wanneer relevant en interessant, resultaten van de volgende subgroepen aan de orde: 65-plussers die pensioen ontvangen maar nog werkzaam zijn 55-plussers die deeltijdpensioen ontvangen en nog werkzaam zijn 65-plussers, ex-werknemers, die met pensioen zijn 55-plussers, ex-werknemers, die met vroegpensioen zijn Bij het lezen van de resultaten van de subgroepen is het goed in gedachten te houden dat de vragenlijsten per groep steeds een iets andere routing hadden, waardoor het niet altijd mogelijk is voor elke vraag de verschillende groepen met elkaar te vergelijken. Tot slot komen voor de groep werknemers tot 65 jaar, wanneer relevant, uitkomsten en verschillen met betrekking tot leeftijd en geslacht aan de orde. Aan het eind van dit hoofdstuk volgt nog wat extra informatie over de vier subgroepen.

2.1


In de enquête is een aantal vragen gesteld over de verwachtingen ten aanzien van het pensioen, namelijk in hoeverre men verwacht rond te kunnen komen van toekomstig pensioen en de huidige levensstandaard voort te kunnen zetten. Daarnaast is de vraag gesteld of men verwacht vroeger dan de pensioengerechtigde leeftijd uit te treden. In deze paragraaf bespreken we de resultaten op deze vragen. Rondkomen van toekomstig pensioen Het percentage van de groep werknemers tot 65 jaar dat goed tot uitstekend verwacht rond te kunnen komen van hun pensioenuitkering is met 39 procent iets lager dan in 2010 (41 procent) (zie tabel 2.1).

17

Tabel 2.1

In hoeverre verwacht u van uw pensioen rond te kunnen komen (werknemers tot 65 jaar)? 2010 (N=6046)

2011 (N= 6115)

%

%

Ik verwacht uitstekend rond te kunnen komen van mijn pensioen

7%

7%

Ik verwacht goed rond te kunnen komen van mijn pensioen

34%

32%

Ik verwacht redelijk rond te kunnen komen van mijn pensioen

40%

39%

Ik verwacht nauwelijks rond te kunnen komen van mijn pensioen

10%

11%

Ik verwacht totaal niet rond te kunnen komen van mijn pensioen

3%

4%

weet niet/geen mening

6%

6%

100%

100%

Totaal

Opvallend is dat jongeren, met name in de leeftijdscategorieën 20-24 en 25-29, hier veel vaker dan ouderen geen mening over hebben. Het percentage ‘weet niet/geen mening’ bedraagt voor deze groepen jongeren respectievelijk 21 en 11 procent tegen tussen de 2 en 6 procent voor de oudere groepen. Verder zijn vrouwen minder positief gestemd dan mannen. Vrouwen verwachten in vergelijking met mannen minder vaak goed tot uitstekend rond te komen (respectievelijk 34 tegen 44 procent) en denken vaker nauwelijks tot totaal niet rond te kunnen komen (respectievelijk 19 en 12 procent). Vervolgens is gevraagd in hoeverre werknemers verwachten hun huidige levensstandaard te kunnen voortzetten met hun pensioen. Van de werknemers tot 65 jaar verwacht 37 procent met het pensioen de huidige levensstandaard goed tot uitstekend voort te kunnen zetten. Ook hier zien we dat mensen ten opzichte 2010 iets minder positieve verwachtingen hebben over hun pensioen. In 2010 bedroeg dit percentage 40 procent. In 2011 verwacht 46 procent de huidige levensstandaard redelijk voort te kunnen zetten, tegen 45 procent in 2010. Het percentage dat verwacht de huidige levensstandaard nauwelijks of totaal niet te kunnen voortzetten is in 2011 (17 procent) licht gestegen ten opzichte van 2010 (15 procent). Zoals te zien in de tabel hieronder zijn vrouwen ook op dit punt iets minder optimistisch dan mannen. Tabel 2.2

Uitstekend

In hoeverre verwacht u met uw pensioen uw huidige levensstandaard te kunnen voortzetten (werknemers tot 65 jaar in 2011) (N=6115)? Man

Vrouw

Totaal

%

%

%

7%

4%

6%

Goed

34%

27%

31%

Redelijk

44%

48%

46%

Nauwelijks

12%

17%

14%

Totaal niet Totaal

18

3%

4%

4%

100%

100%

100%

Vervroegd uittreden Bij de verwachtingen ten aanzien van het pensioen is ook interessant hoeveel werknemers eerder denken te stoppen met werken en hoe men denkt de periode tot het ouderdomspensioen te overbruggen. Van de werknemers tot 65 jaar is 21 procent van plan eerder dan de AOW-leeftijd te stoppen met werken; 43 procent is dit niet van plan. In 2010 was 26 procent van plan eerder te stoppen en was 39 procent dit niet van plan. Deze daling van het aantal mensen dat van plan is eerder dan de AOW-leeftijd te stoppen met werken is in lijn met de iets minder positieve verwachtingen ten aanzien van het pensioen zoals hierboven beschreven. Mogelijk speelt hierbij ook de maatschappelijke en politieke discussie over langer doorwerken en verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd een rol. Deze discussie zou kunnen leiden tot een veranderende norm of attitude ten aanzien van langer doorwerken. In 2010 stelden we vast dat jongeren beduidend minder vaak van plan zijn eerder dan de AOW-leeftijd te stoppen met werken dan ouderen. Dat is in 2011 nog altijd het geval, maar het verschil tussen jongeren en ouderen is kleiner geworden. In 2010 was 19 procent van de jongeren tussen 20 en 24 jaar van plan eerder te stoppen, tegen 30 procent van de werknemers tussen 60 en 64 jaar. In 2011 is nog maar 16 procent van de jongeren van plan eerder te stoppen (een daling van 3 procentpunt), tegen 23 procent van de werknemers tussen 60 en 64 jaar (een daling van 7 procentpunt). Zoals tabel 2.3 laat zien is het prepensioen of de VUT voor werknemers tot 65 jaar de meest genoemde manier om de periode tot het ouderdomspensioen te overbruggen, gevolgd door lijfrente- of koopsompolissen en interen op eigen vermogen. Deze resultaten zijn nagenoeg gelijk met 2010. Tabel 2.3

Hoe verwacht u nadat u gestopt bent met werken de jaren tot uw ouderdomspensioenuitkering financieel te overbruggen (werknemers tot 65 jaar)? (N=1233) (Meerdere antwoorden mogelijk) 20 - 24 25 - 29 30 - 34 35 - 39 40 - 44 45 - 49 50 - 54 jaar jaar jaar jaar jaar jaar jaar

Pensioen/Prepensioen/VUT

50%

39%

42%

39%

33%

47%

52%

55 - 59 60 - 64 Totaal jaar jaar 58%

78%

47%

Werkloosheidsuitkering of Wachtgeldregeling

7%

3%

3%

6%

8%

4%

2%

7%

2%

5%

Lijfrente- of koopsompolissen

9%

16%

22%

28%

31%

41%

34%

23%

13%

26%

Inkomsten van mijn partner

23%

19%

26%

19%

23%

16%

17%

22%

18%

20%

Opbrengst van beleggingen

18%

17%

15%

15%

21%

17%

19%

10%

2%

15%

Interen op vermogen

26%

31%

26%

27%

33%

26%

27%

22%

3%

26%

WAO-uitkering

10%

4%

5%

3%

1%

2%

2%

5%

4%

4%

Bijverdiensten

21%

18%

19%

16%

19%

14%

25%

10%

7%

17%

ANW/erfenis/pensioen overleden partner Levensloopregeling

--

0%

--

1%

--

1%

1%

--

--

0%

--

2%

1%

4%

--

1%

2%

2%

--

2%

Anders

--

1%

--

1%

1%

1%

1%

3%

2%

1%

7%

12%

7%

7%

3%

5%

1%

3%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Weet niet/geen mening Totaal

Gepercenteerd op totaal aantal respondenten

19

5%

Jongeren verwachten wat minder vaak gebruik te zullen maken van prepensioen of VUT om de dagen tot de ouderdomsuitkering te overbruggen dan ouderen (zie tabel 2.3), al is dit ook voor jongeren de vaakst genoemde optie. In vergelijking met de groep van 60 tot 64 jaar verwachten jongeren daarentegen veel vaker de periode te overbruggen door in te teren op het vermogen of door bijverdiensten. Vrouwen willen veel vaker dan mannen de periode tot hun ouderdomspensioenuitkering overbruggen met inkomsten van hun partner, evenals in 2010 bedragen deze percentages 33 versus 13 procent.

2.2

Belang van en inzicht in pensioen

Respondenten is gevraagd hoe belangrijk zij het vinden een goed ouderdomspensioen te hebben. Daarnaast is gevraagd bij wie volgens hen de verantwoordelijkheid ligt voor het regelen van ouderdomspensioen en hoe belangrijk zij het vinden inzicht te hebben in de hoogte en de kosten van het pensioen en de wijze waarop hun pensioen is geregeld. Belang van goed ouderdomspensioen Net als in 2010, zegt in 2011 een ruime meerderheid van de werknemers tot 65 jaar het redelijk tot zeer belangrijk te vinden om later een goed ouderdomspensioen te hebben (respectievelijk 82 en 80 procent). Eenzelfde percentage vindt een goed ouderdomspensioen dan ook een redelijk tot zeer belangrijke arbeidsvoorwaarde. De waarde die men hecht aan een goed ouderdomspensioen stijgt met de leeftijd. Van de groep 60-64 vindt 62 procent het zeer belangrijk om een goed ouderdomspensioen te hebben, tegen 42 procent van de groep 20-24. Opvallend is dat hoewel 42 procent van deze laatste groep het dus belangrijk vindt een goed ouderdomspensioen te hebben, slechts 27 procent een goed ouderdomspensioen een zeer belangrijk arbeidsvoorwaarde vindt. Bij de oudere groepen (vanaf 40 jaar) lopen deze percentages veel meer gelijk. Dat ouderen een goed ouderdomspensioen over het algemeen belangrijker vinden, wordt bevestigd door de resultaten van de subgroepen die naast de reguliere groep werknemers tot 65 jaar zijn bevraagd. Deze subgroepen bestaan uit ouderen in de leeftijdscategorieën van 55+ en 65+. Zij vinden het belangrijker om een goed pensioen te hebben dan de werknemers tot 65 jaar (zie tabel 2.4). Deze groepen hechten ook meer belang aan pensioen als arbeidsvoorwaarde. De groep gepensioneerden van 65 en ouder hecht de meeste waarde aan een goed pensioen: 75 procent vindt dit zeer belangrijk. Tabel 2.4

Hoe belangrijk vindt u het om een goed ouderdomspensioen te hebben? Werknemers tot 65 (N=6115)

65+ werkzaam (N=60)

55+ (deeltijd)pensioen (N=153)

65+ pensioen (181)

55+ pensioen (N=373)

%

%

%

%

%

Zeer belangrijk

45%

63%

61%

75%

65%

Redelijk belangrijk

36%

13%

33%

21%

26%

Enigszins belangrijk

14%

8%

5%

2%

5%

3%

7%

1%

2%

1%

Totaal niet belangrijk weet niet/geen mening Totaal

20

3%

8%

1%

1%

2%

100%

100%

100%

100%

100%

Verantwoordelijkheid ouderdomspensioen De afgelopen jaren was sprake van een stijgende trend in de mate waarin werknemers tot 65 jaar van mening zijn dat de overheid verantwoordelijk is voor het regelen van het ouderdomspensioen. In 2011 is het percentage respondenten dat vindt dat de overheid hiervoor verantwoordelijk is, echter licht gedaald. Van 21 procent in 2010 naar 19 procent in 2011 (zie tabel 2.5). Werknemers dichten hun werkgever dit jaar iets vaker verantwoordelijkheid toe in het regelen van het ouderdomspensioen. Het percentage werknemers dat vindt dat zij zelf verantwoordelijk zijn voor het regelen van pensioen blijft gelijk. Tabel 2.5

Bij wie vindt u dat de verantwoordelijkheid voor het regelen van uw ouderdomspensioen in de eerste plaats moet liggen (werknemers tot 65 jaar)? 2010 (N=6046)

2011 (N=6115)

%

%

45%

45%

Bij mijzelf Bij mijn partner

1%

1%

Bij mijn werkgever

28%

29%

Bij de overheid

21%

19%

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

2%

2%

Anders

0%

0%


4%

4%

100%

100%

Totaal

Belang van inzicht in het pensioen Het belang dat werknemers tot 65 jaar hechten aan inzicht in het pensioen is dit jaar ten opzichte van 2010 nauwelijks gewijzigd. De overgrote meerderheid van de werknemers tot 65 jaar vindt het redelijk tot zeer belangrijk inzicht te hebben in de wijze waarop het ouderdomspensioen is geregeld (89 procent) (zie tabel 2.6). Eenzelfde percentage (90 procent) hecht redelijk tot zeer veel belang aan inzicht in de hoogte van hun pensioen (zie tabel 2.7). Inzicht in de kosten van het toekomstige pensioen wordt iets minder van belang geacht, maar scoort nog steeds hoog; 84 procent vindt het redelijk tot zeer belangrijk hier inzicht in te hebben. Het belang dat men hecht aan inzicht in het pensioen stijgt naarmate het moment van pensionering dichterbij komt. Hoe ouder de respondenten hoe meer belang men hecht aan inzicht in de wijze waarop het pensioen is geregeld, de kosten en de hoogte. Met name aan het laatste aspect hechten oudere werknemers (55 tot 64 jaar) zeer veel waarde. De samenhang met leeftijd wordt bevestigd door de resultaten van de subgroepen ouderen die zijn bevraagd naast de reguliere groep werknemers tot 65 jaar te leggen. Zoals in tabellen 2.6 en 2.7 is te zien, hechten respondenten in deze groepen allen meer belang aan inzicht in het pensioen dan de werknemers tot 65 jaar.

21

Tabel 2.6

Hoe belangrijk vindt u het inzicht te hebben in de wijze waarop uw pensioen is geregeld? Werknemers tot 65 (N=6115)

65+ werkzaam (N=60)

55+ (deeltijd) pensioen (N=153)



%

%

%

%

%

Zeer belangrijk

43%

57%

68%

68%

66%

Redelijk belangrijk

46%

30%

29%

29%

30%

Niet erg belangrijk

6%

2%

1%

0%

1%

Totaal niet belangrijk

1%

0%

0%

0%

1%

Niet van toepassing

1%

5%

1%

2%

1%


3%

7%

2%

1%

2%

100%

100%

100%

100%

100%

Totaal

Tabel 2.7

Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de hoogte van uw toekomstige ouderdomspensioen? Werknemers tot 65 (N=6115)

65+ werkzaam (N=60)




%

%

%

%

%

Zeer belangrijk

48%

62%

70%

61%

72%

Redelijk belangrijk

42%

22%

27%

31%

24%

Niet erg belangrijk

5%

0%

1%

5%

1%


1%

3%

0%

1%

0%

Niet van toepassing

1%

7%

1%

2%

2%

weet niet/geen mening Totaal

3%

7%

2%

0%

1%

100%

100%

100%

100%

100%

Informatiebronnen Werknemers tot 65 jaar ontvangen informatie over hun pensioen met name via het pensioenfonds en hun verzekeraar. Het jaarlijks pensioenoverzicht is volgens werknemers voor zowel pensioenfondsen als verzekeraars het meest gebruikte medium om informatie over pensioenen te verstrekken, gevolgd door de persoonlijke brief en internet. Evenals in 2010 stelt 24 procent van de werknemers tot 65 jaar dat het pensioenfonds informatie verstrekt via internet. In het kader van het gebruik van internet om inzicht te krijgen in het pensioen is ook interessant in hoeverre mensen gebruik hebben gemaakt van mijnpensioenoverzicht.nl. Deze website - waarop mensen kunnen inzien hoeveel pensioen ze hebben naast hun AOW en bij welke bij welke pensioenuitvoerder (pensioenfonds of –verzekeraar) - is begin 2011 van start gegaan. In de enquête waar dit rapport verslag van doet is hierover aan de werknemers tot 65 jaar en de 55-plussers met (deeltijd)pensioen voor het eerst een vraag gesteld.

22

Tabel 2.8

Heeft u gebruik gemaakt van mijnpensioenoverzicht.nl? Werknemers tot 65

55+ (deeltijd)

(N=6115)

pensioen (N=153)

%

%

Ja

23%

42%

Nee, maar ik ben bekend met mijnpensioenoverzicht.nl

40%

39%

Nee, ik ken mijnpensioenoverzicht.nl niet

37%

18%

100%

100%

Totaal

De vergelijking tussen deze twee groepen laat zien dat ouderen vaker bekend zijn met mijnpensioenoverzicht.nl en hier ook vaker gebruik van hebben gemaakt. Dit wordt bevestigd door de antwoorden van de verschillende leeftijdsgroepen binnen de groep werknemers tot 65 jaar. Van de groep 20-24 jaar heeft slechts 10 procent gebruik gemaakt van mijnpensioenoverzicht.nl en is 65 procent niet bekend met deze website, terwijl van de groep 60-64 jaar 36 procent er gebruik van heeft gemaakt en slechts 22 procent niet bekend is met mijnpensioenoverzicht.nl.

2.3

Opbouw pensioen

De enquête bevatte tevens vragen over de wijze waarop het pensioen wordt opgebouwd. In deze paragraaf komt eerst de AOW aan de orde, daarna de verschillende typen aanvullende pensioenregelingen en tenslotte het nabestaandenpensioen. AOW en aanvullend pensioen De meerderheid (84 procent) van de werknemers tot 65 jaar geeft evenals in 2010 aan bij het bereiken van de AOW-leeftijd een volledige AOW-uitkering te ontvangen. Jongeren tussen de 20 en 34 jaar zijn hier duidelijk minder goed van op de hoogte. Van de jongeren in de categorie 20-24 jaar weet bijvoorbeeld een kwart niet of zij volledige AOW ontvangen, tegenover rond de 4 procent in de categorieën 45-64. Zoals blijkt uit de tabel hieronder, heeft ongeveer tweederde (64 procent) van de werknemers tot 65 jaar, naast de AOW aanspraak, een collectieve pensioenregeling via de werkgever. Iets minder dan een kwart (23 procent) heeft buiten de werkgever om zelf een pensioenvoorziening.1 In 2010 bedroeg dit laatste percentage nog 27 procent.

1

Het betrof een meerkeuzevraag: combinaties van een collectieve en een individuele pensioenregeling zijn ook mogelijk.

23

Tabel 2.9

Wat is er financieel (naast uw AOW aanspraak) geregeld als u met pensioen gaat? (N=6115) (Meerdere antwoorden mogelijk) 20 - 24

25 - 29

30 - 34

35 - 39

40 - 44

45 - 49

50 - 54

55 - 59

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

23%

18%

13%

14%

9%

12%

11%

6%

14%

13%

33%

56%

65%

59%

68%

70%

71%

72%

72%

64%

6%

11%

18%

26%

30%

27%

29%

31%

24%

23%

Niets

60 - 64 jaar Totaal

Ik heb een collectieve pensioenregeling via een werkgever Ik heb zelf (buiten een werkgever om) een pensioenvoorziening getroffen Weet niet/geen mening Totaal

40%

20%

14%

12%

9%

7%

8%

7%

5%

13%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%


Uit de tabel blijkt dat jongeren ook ten aanzien van eventuele aanvullende regelingen minder goed op de hoogte zijn van de opbouw van hun pensioen dan ouderen; 40 procent van de jongeren tussen 20 en 24 weet niet wat er financieel (naast de AOW aanspraak) geregeld is als ze met pensioen gaan, tegenover rond de 7 procent van de ouderen. Typen aanvullende pensioenregelingen Zoals in tabel 2.9 is te zien, is voor de werknemers tot 65 jaar de middelloonregeling de meest voorkomende type pensioenvoorziening via de werkgever, gevolgd door de vastebedragen-regeling. Tabel 2.10

Welk type pensioenregeling heeft u via uw huidige werkgever (werknemers tot 65 jaar)? (N=5270) %

Middelloonregeling Eindloonregeling of gematigde eindloonregeling Vaste-bedragen-regeling

28% 9% 10%

Beschikbare premiestelsel

5%

Combinatieregeling

3%

Ik heb geen pensioenregeling via mijn huidige werkgever

6%

Anders, namelijk:

1%


39% 100%

Relatief veel werknemers (39 procent) weten niet wat voor soort aanvullende pensioenregeling zij hebben en wie voor de werkgever het huidige werknemerspensioen uitvoert. Ook dit geldt weer met name voor jongeren. Van de werknemers van 20-24 jaar weet 59 procent niet welke pensioenregeling ze via hun huidige werkgever hebben en weet 39 procent niet wie het werknemerspensioen uitvoert (een fonds of een verzekeraar). Bij de werknemers van 60-64 bedragen deze percentages respectievelijk 24 procent en 5 procent.

24

Vrouwen zijn minder goed op de hoogte van het type pensioenregeling dat zij via hun werkgever hebben dan mannen; bijna de helft van de vrouwen weet dit niet, tegenover 33 procent van de mannen. Voor de subgroepen met oudere respondenten geldt dat zij in vergelijking met werknemers tot 65 jaar vaker een eindloonregeling hebben. In vergelijking met de andere groepen heeft de groep van 65-plussers die nog werkzaam is minder vaak een regeling via de werkgever; 33 procent geeft aan een dergelijke regeling niet te hebben. Nabestaandenpensioen Evenals in 2010 geeft 58 procent van de werknemers tot 65 jaar aan dat hun ouderdomspensioen een voorziening bevat voor hun partner in geval van overlijden. Met name ouderen van 55-64 antwoorden hier bevestigend op; meer dan 70 procent stelt dat dit het geval is. Dit is een groot verschil met de groep jongeren van 20-24, waarvan slechts 23 procent aangeeft dat hun ouderdomspensioen een voorziening voor hun partner bevat in geval van overlijden. Dit grote verschil wordt verklaard door de grote groep jongeren die hier niet van op de hoogte is; 60 procent tegenover 13 procent in de oudste leeftijdsgroep. Ouderen hechten hier dan ook duidelijk meer belang aan dan jongeren. Van de groep 60-64 vindt 46 procent het zeer belangrijk een nabestaandenpensioen te hebben, tegenover 28 procent van de groep 20-24. Vrouwen hebben minder vaak een nabestaandenvoorziening dan mannen (respectievelijk 54 en 63 procent). Voor mannen is dit percentage nagenoeg gelijk gebleven ten opzichte van 2010, voor vrouwen betekent dit een stijging met 5 procentpunt. Vrouwen hechten wel minder belang aan een nabestaandenpensioen. De percentages mannen en vrouwen die dit zeer belangrijk vinden bedragen respectievelijk 42 en 28 procent. De subgroepen hechten in vergelijking met werknemers tot 65 jaar meer belang aan een nabestaandenpensioen en hebben vaker een nabestaandenpensioenregeling. Dit geldt met name voor de groepen ex-werknemers van 55 en ouder en 65 en ouder waarvan 51 respectievelijk 52 procent het regelen van nabestaandenpensioen zeer belangrijk vindt en ongeveer driekwart een dergelijke voorziening heeft getroffen.

2.4

Pensioensbewustzijn

In 2009 en 2010 was 59 procent van de werknemers tot 65 jaar bekend met de hoogte van hun toekomstige pensioenuitkering. In 2011 is dit percentage niet significant gedaald tot 58 procent. Ook de kennis over de kosten (premies) van het toekomstige ouderdomspensioen is licht gedaald; in 2011 weet iets meer dan de helft wat deze kosten (ongeveer) bedragen (53 procent). In 2010 bedroeg dit percentage 55 procent.

25

Tabel 2.11

Bent u bekend met de hoogte van uw toekomstige ouderdomspensioenuitkering (werknemers tot 65 jaar)? (N=6115) 20 - 24

25 - 29

jaar

jaar

30 - 34 35 - 39 jaar

jaar

40 - 44 45 - 49 jaar

jaar

50 - 54 jaar

55 - 59 60 - 64 jaar

jaar Totaal

Ja, ik weet (ongeveer) hoe hoog deze is

22%

38%

48%

50%

64%

64%

75%

79%

76%

Nee, ik heb geen idee

78%

62%

52%

50%

36%

36%

25%

21%

24%

42%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Totaal

58%

Jongeren zijn minder pensioenbewust dan ouderen; zij weten beduidend minder vaak dan ouderen hoe hoog hun toekomstige uitkering zal zijn (zie tabel 2.11) en hoe hoog de kosten zijn. Evenals in 2010 zijn vrouwen wat minder goed dan mannen bekend met de hoogte (respectievelijk 45 en 40 procent heeft geen idee) en de kosten (respectievelijk 51 en 44 procent) van hun pensioensuitkering. Van de subgroepen is de groep ex-werknemers van 55 en ouder - die reeds met pensioen zijn – het meest pensioenbewust: 90 procent is bekend met de hoogte van hun toekomstige uitkering na 65 jaar.

2.5


In de pensioenenquête van 2010 is een aantal vragen toegevoegd om te bezien in hoeverre de economische crisis het pensioensbewustzijn heeft beïnvloed. In de enquête van 2011 hebben we deze vragen herhaald. In deze paragraaf komt eerst aan de orde in hoeverre men aanvullende informatie heeft gekregen of opgezocht. Vervolgens gaan we in op de verwachtingen die men heeft ten aanzien van de hoogte van het pensioen en de verantwoordelijkheid van het beperken van eventuele negatieve gevolgen van de crisis. Aanvullende informatie Ongeveer de helft van de werknemers tot 65 jaar heeft naar aanleiding van de economische crisis geen aanvullende informatie ontvangen van de pensioenuitvoerder of werkgever. Wel is het percentage dat geen informatie heeft ontvangen ten opzichte van 2010 afgenomen (52 procent versus 56 procent). Over het algemeen hebben respondenten vaker aanvullende informatie over hun pensioen gekregen van pensioenuitvoerders dan van werkgevers. In vergelijking met 2010 hebben iets meer mensen naar aanleiding van de economische crisis informatie ontvangen van hun werkgever (17 procent in 2011 versus 16 procent in 2010) en van hun pensioenuitvoerder (36 versus 33 procent).

26

Tabel 2.12

Heeft u naar aanleiding van de economische crisis aanvullende informatie ontvangen over uw pensioen van uw pensioenuitvoerder of werkgever (werknemers tot 65 jaar)(N=6115)? 20 - 24 25 - 29

30 - 34

35 - 39

40 - 44

45 - 49

50 - 54

55 - 59

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

Totaal

Nee

75%

63%

58%

54%

50%

48%

41%

40%

37%

52%

Ja, van werkgever

11%

14%

14%

18%

19%

18%

18%

16%

18%

17%

Ja, van pensioenuitvoerder

14%

26%

32%

33%

38%

39%

46%

49%

52%

36%

1%

0%

1%

2%

1%

2%

1%

1%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Anders Totaal

60 - 64

1%


Jongeren geven in vergelijking met ouderen beduidend vaker aan dat zij geen aanvullende informatie hebben ontvangen naar aanleiding van de economische crisis; de jongste groep geeft twee keer zo vaak te kennen geen informatie te hebben ontvangen naar aanleiding van de crisis (zie tabel 2.12). De andere groepen die zijn bevraagd hebben vaker wel extra informatie ontvangen naar aanleiding van de crisis dan de werknemers tot 65 jaar. Op basis van de enquête is niet na te gaan in hoeverre jongeren ook daadwerkelijk minder vaak informatie hebben ontvangen of zich dit niet goed weten te herinneren of er geen aandacht aan hebben besteed. Het beduidend lagere pensioenbewustzijn van jongeren zou een indicatie kunnen zijn voor het laatste. Een andere indicatie kan de mate zijn waarin de verschillende leeftijdsgroepen zelf als gevolg van de crisis op zoek zijn gegaan naar informatie over hun pensioen. Meer dan 80 procent van de werknemers van 20 tot 39 is niet zelf op zoek gegaan naar informatie. Dit geldt voor 69 procent van de werknemers van 6064. Binnen deze oudste groep is 22 procent op zoek gegaan naar informatie op internet, 11 procent heeft contact opgenomen met de pensioenuitvoerder en 3 procent met de werkgever. Binnen de jongste groep werknemers van 20-24 bedragen deze percentages achtereenvolgens 8 procent, 3 procent en 5 procent. Vergelijken we de vijf subgroepen met elkaar op deze vraag, ontstaat het volgende beeld.

27

Tabel 2.13

Bent u in de afgelopen maanden als gevolg van de economische crisis op zoek gegaan naar informatie over uw pensioen? 55+ Werknemers

65+

(deeltijd)

65+

55+

tot 65 werkzaam

pensioen

pensioen

pensioen

(N=153)

(N=181)

(N=373)

(N=6115) Nee

(N=60)

%

%

%

%

%

80%

77%

63%

78%

65%

6%

0%

2%

14%

3%

9%

Ja, ik heb hierover contact opgenomen met mijn werkgever

3%

4%

Ja, ik heb hierover contact opgenomen met mijn pensioenuitvoerder

7%

4%

Ja, ik heb hierover informatie gezocht op internet Anders Totaal

13%

13%

21%

19%

27%

1%

0%

1%

0%

0%

100%

100%

100%

100%

100%

Meerdere antwoorden mogelijk, percentering op totaal aantal respondenten

Zoals in tabel 2.13 is te zien, heeft de meerderheid van de werknemers tot 65 jaar naar aanleiding van de economische crisis zelf geen aanvullende informatie over hun pensioen opgezocht. De 55-plussers, zowel de gepensioneerden als de deeltijd-gepensioneerden zijn in vergelijking met de overige groepen wat vaker zelf op zoek gegaan naar informatie. Met name internet is hierbij een veelgebruikt medium. Verwachtingen voor de toekomst Respondenten is zowel in 2010 als 2011 gevraagd of zij verwachten dat de economische crisis van invloed is op de hoogte van hun toekomstige pensioen. Tabel 2.14

Verwacht u dat de economische crisis van invloed is op de hoogte van uw (toekomstige) pensioen? 55+

Nee

Werknemers

65+

(deeltijd)

65+

55+

tot 65

werkzaam

pensioen

pensioen

pensioen

(N=6115)

(N=60)

(N=153)

(N=181)

(N=373)

%

%

%

%

%

25%

28%

18%

28%

31%

56%

57%

66%

65%

58%

Ja, ik verwacht dat mijn pensioen lager zal zijn als gevolg van de crisis Ja, verwacht dat mijn pensioen hoger zal zijn als gevolg van de crisis weet niet/geen mening Totaal

1%

2%

1%

1%

0%

18%

13%

15%

7%

11%

100%

100%

100%

100%

100%

In vergelijking met 2010 zijn werknemers wat negatiever gestemd over de invloed van crisis op de hoogte van hun pensioen. In 2010 verwachtte 32 procent van de werknemers tot 65 dat de crisis niet van invloed zou zijn op de hoogte van hun pensioen en verwachtte 49 procent dat de het pensioen lager zou zijn als gevolg van de crisis. In 2011 is het percentage werknemers dat verwacht dat de crisis niet van invloed is gedaald en is het percentage dat verwacht dat het pensioen lager zal uitvallen gestegen (zie tabel 2.14).

28

Ook de vier subgroepen zijn beduidend minder positief gestemd. In 2010 verwachtte nog tussen de 34 en 40 procent dat de crisis niet van invloed zou zijn op de hoogte van het pensioen. Deze percentages zijn in 2011 fors lager, terwijl meer respondenten binnen deze groepen verwachten dat hun pensioen lager zal zijn als gevolg van de crisis. Kijken we specifiek naar de verschillende leeftijdsgroepen binnen de groep werknemers tot 65 jaar (zie tabel 2.15 hieronder) valt op dat jongere werknemers een stuk optimistischer zijn dan oudere werknemers. Wel geven jongere werknemers vaker aan hier geen mening over te hebben. Tabel 2.15

Verwacht u dat de economische crisis van invloed is op de hoogte van uw (toekomstige) pensioen? (werknemers tot 65 jaar) (N=6115)? 20 - 24 25 - 29

Nee

30 - 34

35 - 39

40 - 44

45 - 49

50 - 54

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

jaar

55 - 59 60 - 64 jaar

jaar

Totaal

30%

26%

23%

28%

23%

21%

23%

24%

24%

25%

38%

50%

52%

55%

57%

61%

61%

64%

58%

56%

Ja, ik verwacht dat mijn pensioen lager zal zijn als gevolg van de crisis Ja, verwacht dat mijn pensioen hoger zal zijn als gevolg van de crisis

4%

2%

2%

1%

1%

1%

1%

0%

2%

1%

Weet niet/geen mening

28%

22%

22%

16%

19%

17%

14%

12%

16%

18%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

Totaal

Verantwoordelijkheid De meningen over de verantwoordelijkheid voor het beperken van de negatieve gevolgen van de economische crisis voor de pensioenen zijn verdeeld. Tabel 2.16

Bij wie vindt u dat de verantwoordelijkheid voor het beperken van eventuele negatieve gevolgen van de economische crisis voor uw pensioen in de eerste plaats moet liggen? 55+

Bij mijzelf

Werknemers

65+

(deeltijd)

65+

55+

tot 65

werkzaam

pensioen

pensioen

pensioen

(N=6115)

(N=60)

(N=153)

(N=181)

(N=373)

%

%

%

%

%

16%

18%

14%

11%

11%

Bij mijn partner

1%

2%

1%

0%

1%

Bij mijn (voormalige) werkgever

8%

7%

7%

3%

5%

Bij mijn pensioenuitvoerder

35%

42%

50%

48%

50%

Bij de overheid

32%

23%

22%

33%

28%

Gedeelde verantwoordelijkheid

1%

0%

0%

0%

0%

Anders

0%

0%

1%

1%

1%


7%

8%

5%

5%

5%

100%

100%

100%

100%

100%

Totaal

29

Van de groep werknemers tot 65 jaar is 35% van mening dat de pensioenuitvoerder hiervoor verantwoordelijk is en 32% de overheid. Van deze groep legt 16% de verantwoordelijkheid bij zichzelf neer. Ten opzichte van 2010 betekent dit een minieme verschuiving van de verantwoordelijkheid van zichzelf naar de overheid. Zoals in tabel 2.16 is te zien, zijn de subgroepen met oudere respondenten vaker van mening dat de pensioenuitvoerder verantwoordelijk dan werknemers tot 65 jaar. Ten slotte kijken we naar de vraag hoe respondenten de situatie beoordelen dat pensioenen als gevolg van de crisis niet (volledig) geïndexeerd worden. Figuur 2.17

Hoe beoordeelt u het feit dat pensioenen niet (volledig) worden geïndexeerd als gevolg van de economische crisis? 55+ Werknemers

65+

(deeltijd)

65+

55+

tot 65

werkzaam

pensioen

pensioen

pensioen

(N=6115)

(N=60)

(N=153)

(N=181)

(N=373)

%

%

%

%

%

11%

8%

9%

9%

9%

5%

13%

9%

6%

5%

51%

57%

61%

66%

61%

17%

13%

12%

15%

18%

2%

0%

1%

2%

1%

13%

8%

8%

3%

5%

100%

100%

100%

100%

100%

Terecht, de lasten crisis moet men samen dragen Terecht, pensioenfondsen hebben geen schuld aan de crisis Niet terecht, opbrengsten beleggingen zijn verantwoordelijkheid van de Pensioenfondsen Niet terecht, de overheid moet steun Verlenen Anders weet niet/geen mening Totaal

Het niet indexeren van de pensioenen als gevolg van de economische crisis wordt door tweederde van de werknemers tot 65 jaar als onterecht beoordeeld (zie tabel 2.17). De helft is van mening dat de opbrengsten van beleggingen de verantwoordelijkheid zijn van het pensioenfonds en niet van de pensioengerechtigden; 17 procent vindt dat de overheid steun zou moeten verlenen. Ook op dit punt leggen de subgroepen met oudere respondenten meer verantwoordelijkheid neer bij de pensioenfondsen dan de werknemers tot 65 jaar. Ditzelfde patroon zien we binnen de groep werknemers tot 65 jaar. Met name de oudere werknemers beoordelen het als onterecht dat de pensioenen niet (volledig) geïndexeerd worden omdat de pensioenfondsen verantwoordelijk zijn voor de opbrengsten van beleggingen; 61 procent van de groep werknemers van 60-64 is deze mening toegedaan, tegenover 30 procent van de groep werknemers van 20-24. Zestien procent van de werknemers tot 65 jaar vindt het wel terecht dat niet wordt geïndexeerd, omdat men de lasten samen moet dragen of omdat de pensioenfondsen geen schuld hebben aan de crisis. In 2010 dacht 18 procent van de werknemers er zo over.

30

2.6

Inzoomen op subgroepen

In deze paragraaf tenslotte zoomen we in op de subgroepen met oudere (ex-) werknemers. Redenen nog werkzaam Een interessante vraag voor de pensioengerechtigden van 65 en ouder die nog werkzaam zijn, is waarom zij nog werken. Tabel 2.18

Wat is de reden dat u naast het ontvangen van een pensioen nog werkzaam bent? (65+ nog werkzaam) 2010 (N=85)

2011 (N=60)

%

%

21%

25%

voort te kunnen zetten

14%

18%

Ik heb veel plezier in mijn werk en wilde nog niet stoppen

62%

55%

Ik zou me gaan vervelen als ik nu stop met werken

32%

23%

Mijn werkgever heeft mij gevraagd te blijven werken

20%

12%

Ik moet nog een aantal werkzaamheden afronden

4%

10%

Anders, namelijk:

8%

3%


0%

3%

100%

100%

De hoogte van het pensioen is onvoldoende om van rond te kunnen komen De hoogte van het pensioen is onvoldoende om mijn levensstandaard

Totaal Meerdere antwoorden mogelijk, gepercenteerd op totaal aantal respondenten

Evenals in 2010 is de belangrijkste reden om nog te werken dat men nog veel plezier heeft in het werk. Wel valt op dat dit percentage – evenals het percentage dat nog werkzaam is uit angst voor verveling – is gedaald ten opzichte van 2010. Het aandeel gepensioneerden dat nog werkzaam is omdat de hoogte van het pensioen onvoldoende is om van rond te kunnen komen of om de levensstandaard voort te kunnen zetten is daarentegen toegenomen. Het lijkt er dus op dat financiële motieven voor gepensioneerden op dit moment een belangrijkere rol spelen in de overweging werkzaam te blijven dan een jaar eerder. Het is belangrijk hierbij in ogenschouw te nemen dat het aantal respondenten binnen deze subcategorie relatief klein is, waardoor grotere verschillen in de scores kunnen ontstaan. Opnieuw werken De twee subgroepen die niet meer werkzaam zijn, is gevraagd of zij ondanks hun pensioen overwegen opnieuw te gaan werken. Een ruime meerderheid van de groep gepensioneerde 65-plussers zou niet opnieuw gaan werken (77 procent). Voor de 21 procent die (misschien) overweegt weer te gaan werken, is de belangrijkste reden het plezier in het werk (51 procent), gevolgd door een hoger inkomen (39 procent). De groep 55-plussers die met vroegpensioen is, is meer bereid om opnieuw te gaan werken; 12 procent geeft aan weer te willen werken en 21 procent misschien. Ook voor hen is de belangrijkste reden plezier in het werk, gevolgd door een hoger inkomen. In 2010 was dit andersom en was voor de 55-plussers een hoger inkomen vaker de belangrijkste reden om eventueel weer te gaan werken.

31

Tevredenheid met het pensioen Tot slot is de subgroepen gevraagd in hoeverre men tevreden is met het huidige en het toekomstige pensioen. Tabel 2.19

Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw huidige pensioen? 55+ (deeltijd) pensioen (N=153)

65+ werkzaam (N=60)

65+, pensioen (N=181)


%

%

%

%

5%

5%

7%

11%

Tevreden

33%

50%

48%

54%

Niet tevreden/niet ontevreden

25%

Zeer tevreden

35%

25%

27%

Ontevreden

7%

9%

15%

6%

Zeer ontevreden

7%

2%

3%

2%

13%

9%

0%

2%

100%

100%

100%

100%


Met uitzondering van de nog werkzame 65-plussers, is meer dan de helft van de respondenten binnen de drie subgroepen zeer tevreden of tevreden over de hoogte van het huidige pensioen (zie tabel 2.19). De groep werkzame 65-plussers is het minst tevreden. Slechts 38 procent is zeer tevreden of tevreden. In 2010 bedroeg dit percentage nog 61 procent. Aan de respondenten die de leeftijd van 65 nog niet bereikt hebben, is gevraagd in hoeverre zij tevreden zijn over de hoogte van hun toekomstige pensioen. Ter vergelijking is aan onderstaande tabel ook de reguliere groep werknemers tot 65 jaar toegevoegd. Tabel 2.20

Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw toekomstige pensioen? Werknemers tot 65 jaar (N=6115)



%

%

%

5%

5%

7%

Tevreden

35%

47%

53%


32%

23%

24%

Ontevreden

9%

14%

10%

Zeer ontevreden

3%

4%

2%

17%

8%

5%

100%

100%

100%

Zeer tevreden


Over de hoogte van het toekomstige pensioen is de groep 55-plussers met vroegpensioen het meest tevreden; 60 procent is tevreden tot zeer tevreden. Deze groep is over de hoogte van het toekomstige pensioen wel iets minder tevreden dan over het huidige (65 procent is daarover tevreden tot zeer tevreden; zie tabel 2.20). De groep voor wie het pensioen nog het meest ver weg in de toekomst ligt – de werknemers tot 65 jaar – zijn het minst tevreden over de hoogte van het toekomstige pensioen. Een uitsplitsing naar leeftijd binnen deze groep laat zien dat met name jongeren binnen deze groep in veel mindere mate tevreden tot zeer tevreden zijn; 26 procent van de 20-24-jarigen is tevreden tot zeer tevreden over de hoogte van het toekomstige pensioen, tegenover 48 procent van de 60-64jarigen. Een belangrijke verklaring is dat men op jongere leeftijd nog geen weet heeft van de hoogte van het toekomstige pensioen. Bijna de helft van de jongeren geeft op deze

32

vraag namelijk als antwoord ‘weet niet/geen mening’ terwijl dit voor slechts 8 procent van de ouderen geldt. Aan de twee subgroepen die reeds volledig met pensioen zijn, is ten slotte gevraagd in hoeverre zij rond kunnen komen van hun pensioen, hun huidige levensstandaard kunnen voortzetten en of de hoogte van hun pensioen en het ‘met pensioen zijn’ aan de verwachtingen voldoet. Van de groep gepensioneerde 65-plussers met pensioen zegt 44 procent redelijk en 39 procent goed tot uitstekend te kunnen rondkomen van het pensioen. Deze percentages zijn iets lager dan in 2010. Elf procent kan nauwelijks en vijf procent kan totaal niet rondkomen van het pensioen. Ten aanzien van de mate waarin men met het pensioen de huidige levensstandaard kan voortzetten geeft de helft aan dat dit redelijk kan, een derde goed tot uitstekend en 15 procent nauwelijks of totaal niet. Voor de groep 55-plussers met vroegpensioen gelden vergelijkbare percentages. Ten slotte kijken we naar de mate waarin het pensioen voldoet aan de verwachtingen. Tabel 2.21

In hoeverre voldoet de hoogte van uw pensioen aan uw verwachtingen (55+ en 65+ met pensioen)? 65+ met pensioen (N=181)

55+ met pensioen (N=373)

%

%

1%

2%

Voldoet aan mijn verwachtingen

61%

58%

Voldoet niet aan mijn verwachtingen

24%

25%

Valt tegen

13%

11%

1%

3%

100%

100%

Overtreft mijn verwachtingen


Voor ongeveer tweederde van de groep gepensioneerde 65-plussers voldoet de hoogte van het pensioen aan de verwachtingen, voor een kwart niet (zie tabel 2.21). Voor de groep 55plussers met vroegpensioen gelden vergelijkbare percentages. In vergelijking met 2010 voldoet de hoogte van het pensioen in mindere mate aan de verwachtingen. Dit geldt met name voor de 55-plussers met vroegpensioen. In 2010 gaf nog 66 procent aan dat de hoogte van het pensioen aan de verwachtingen voldeed en was dit voor 17 procent niet het geval. Het ‘met pensioen zijn’ voldoet voor 71 procent van de 65-plussers aan de verwachtingen. Voor 15 procent overtreft het de verwachtingen in positieve zin en voor 13 procent voldoet het niet aan de verwachtingen of valt het tegen. De 55-plussers zijn iets minder tevreden. Voor 57 procent voldoet het met pensioen zijn aan de verwachtingen, voor 18 procent overtreft het de verwachtingen in positieve zin en voor 19 procent voldoet het niet aan de verwachtingen of valt het tegen.

33

34

Bijlage 1 Vragenlijst

35

36

Persoonskenmerken Eerst vragen wij u enkele vragen over uzelf te beantwoorden. 1.

2.

Wat is uw geslacht? 1

Man

2

Vrouw

Wat is uw geboortejaar? ____

3.

4.

Wat is de hoogste opleiding die u met een diploma heeft afgesloten? 1

Basisonderwijs (lagere school)

2

VMBO (MAVO, LBO, LTS, LEAO, VBO, IVBO, MULO-A, huishoudschool, praktijkonderwijs, etc)

3


4

HAVO/VWO (MULO-B, HBS, MMS, gymnasium)

5

HBO (HTS, HEAO, HLS, KMA, etc)

6

WO (universiteit)

7

Weet niet

Met wie deelt u het huishouden? Meerdere antwoorden mogelijk

5.

1

Met mijn partner

2

Met mijn kind(eren)

3

Met mijn ouder(s)

4

Met anderen dan hierboven genoemd

5

Met niemand

Verricht u op dit moment betaalde arbeid voor een werkgever? 1

Ja

Æ Indien 2: < 1945: ga naar vraag 9 (vragenlijst 1: 65+ en nog werkzaam); Indien 2: 1945-1955: ga naar vraag 6; Indien 2 > 1955: ga naar vraag 114 (5: reguliere vragenlijst)

2

Nee

Æ Indien 2: < 1945: ga naar vraag 7. Indien 2: 1945-1955: ga naar vraag 8. Indien 2: > 1955: Einde vragenlijst1)

6.

7.

8.

Ontvangt u naast uw inkomen uit betaalde arbeid ook inkomen uit pensioen? 1

Ja

Æ Ga naar vraag 32 (2: vragenlijst 55+ en (deeltijd)pensioen)

2

Nee

Æ Ga naar vraag 114 (5: reguliere vragenlijst)

Ontvangt u op dit moment inkomen uit pensioen, bovenop een AOW-uitkering? 1

Nee

Æ Einde vragenlijst

2

Ja

Æ Ga naar vraag 64 (3: vragenlijst ex-werknemers 65+ met pensioen)

Ontvangt u op dit moment inkomen uit (vroeg)pensioen? 1

Nee

Æ Einde vragenlijst

2

Ja

Æ Ga naar vraag 87 (4: vragenlijst ex-werknemers 55+ met vroegpensioen)

1

Omdat personen die dit antwoord hebben ingevuld niet in loondienst werken en nog niet met pensioen zijn, worden ze uit het onderzoeksbestand verwijderd en niet meegeteld als respons. 37

1: Vragenlijst 65+ en nog werkzaam 9.

Heeft u gebruikt gemaakt van een deeltijdpensioen? 1

Ja

2

Nee en ik heb dit ook niet overwogen

3

Nee, maar ik heb dit wel overwogen

10. Wat is de reden dat uw naast het ontvangen van een pensioen nog werkzaam bent? Meerdere antwoorden mogelijk 1 2

De hoogte van het pensioen is onvoldoende om van rond te kunnen komen De hoogte van het pensioen is onvoldoende om mijn levensstandaard voort te kunnen zetten

3


4


5


6


7

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..

8

Weet niet

Houding ten aanzien van ouderdomspensioen Deze vragen gaan over het belang dat u hecht aan uw ouderdomspensioen. 11. Hoe belangrijk vindt u het om een goed ouderdomspensioen te hebben? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

12. In hoeverre vindt u een goed ouderdomspensioen een belangrijke arbeidsvoorwaarde? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

13. Bij wie vindt u dat de verantwoordelijkheid voor het regelen van uw ouderdomspensioen in de eerste plaats moet liggen? 1

Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3

Bij mijn werkgever

4

Bij de overheid

5

Anders, namelijk bij………………………………………………………………………………………………………………

6

Weet niet

38

Belang van inzicht in ouderdomspensioen Deze vragen gaan over hoe belangrijk u het vindt om zelf inzicht te hebben in uw pensioen. 14. In hoeverre vindt u het belangrijk inzicht te hebben in de wijze waarop uw ouderdomspensioen is geregeld? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

15. Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de hoogte van uw ouderdomspensioen? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

16. Wat uw pensioen waard is hangt mede af van de inflatie, beursontwikkelingen, prijsindexatie en andere ontwikkelingen waar u geen invloed op heeft. Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de invloed van dit soort zaken op uw pensioen? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

Verwachtingen ten aanzien van pensioen Deze vragen gaan over de eventuele verwachtingen die u hebt ten aanzien van uw pensioen. 17. In hoeverre verwacht u van uw pensioen rond te kunnen komen wanneer u stopt met werken? 1


2


3


4


5


6

Weet niet

18. In hoeverre verwacht u met uw pensioen wanneer u stopt met werken uw huidige levensstandaard te kunnen voortzetten? Ik verwacht met mijn pensioen mijn huidige levensstandaard 1

Uitstekend voort te kunnen zetten

2

Goed voort te kunnen zetten

3

Redelijk voort te kunnen zetten

4

Nauwelijks voort te kunnen zetten

5

Totaal niet voort te kunnen zetten 39

Feitelijk inzicht in pensioen Deze vragen gaan over uw pensioen. 19. Wanneer u vanaf uw 15e jaar onafgebroken in Nederland heeft gewoond krijgt u een volledige AOW uitkering. Heeft u vanaf uw 15e één of meerdere jaren in het buitenland gewoond, dan krijgt u een gedeeltelijke AOW uitkering. Krijgt u een volledige of gedeeltelijke AOW uitkering? 1

Ik krijg volledige AOW

2

Ik krijg gedeeltelijke AOW

3

Weet ik niet

20. Welk inkomen ontvangt u, naast de AOW en uw inkomen uit betaalde arbeid, nog meer? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Niets

2

Ik heb een collectieve pensioenregeling via een werkgever

3

Ik heb zelf (buiten een werkgever om) een pensioenvoorziening getroffen

4

Weet ik niet

21. Welk type pensioenregeling heeft u via uw huidige werkgever? 1

Middelloonregeling

2

Eindloonregeling of gematigde eindloonregeling

3

Vaste-bedragen-regeling

4


5

Combinatieregeling

6

Ik heb geen pensioenregeling via mijn huidige werkgever Æ ga naar vraag 23

7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8

Weet ik niet

22. Wie voert voor uw werkgever uw huidige werknemerspensioen uit? 1

Een pensioenfonds

2

Een verzekeraar

3

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

4

Weet ik niet

23. Bevat uw ouderdomspensioen een voorziening voor uw eventuele partner als u komt te overlijden? 1

Ja

2

Nee

3

Weet ik niet

24. Hoe belangrijk vind u het om een nabestaandenpensioen voor uw eventuele partner te hebben? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

40

Tevredenheid met ouderdomspensioen Deze vragen gaan over de mate waarin u tevreden bent met uw pensioen. 25. Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw pensioen? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

26. Hoe beoordeelt u de kosten van uw pensioen? 1

De kosten waren laag in verhouding tot wat het pensioen oplevert

2

De kosten stonden in goede verhouding tot wat het pensioen oplevert

3

De kosten waren hoog in verhouding tot wat het pensioen oplevert

4

Weet niet

Pensioenbewustzijn en de crisis 27. Heeft u naar aanleiding van de economische crisis aanvullende informatie ontvangen over uw pensioen van uw pensioenuitvoerder of werkgever? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Nee

2

Ja, ik heb informatie ontvangen van mijn werkgever

3

Ja, ik heb informatie ontvangen van mijn pensioenuitvoerder

4

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..

28. Bent u in de afgelopen maanden als gevolg van de economische crisis op zoek gegaan naar informatie over uw pensioen (hoogte, kosten etc.)? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Nee

2


3


4

Ja, ik heb hierover informatie gezocht op internet

5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..

29. Verwacht u dat de economische crisis van invloed is op de hoogte van uw pensioen? 1

Nee

2

Ja, ik verwacht dat mijn pensioen lager zal zijn als gevolg van de economische crisis

3

Ja, verwacht dat mijn pensioen hoger zal zijn als gevolg van de economische crisis

4

Weet niet

30. Bij wie vindt u dat de verantwoordelijkheid voor het beperken van eventuele negatieve gevolgen van de economische crisis voor uw pensioen in de eerste plaats moet liggen? 1

Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3

Bij mijn werkgever

4


5

Bij de overheid

6

Anders, namelijk bij……………………………………………………………………………………………………………

7

Weet niet 41

Door de economische crisis behaalden pensioenfondsen minder resultaat op beleggingen. Daardoor ontstond bij sommige fondsen een te lage dekkingsgraad (waarde van pensioenverplichtingen in verhouding tot waarde van beleggingen) en besloten enkele fondsen de waarde van pensioenuitkeringen niet mee te laten stijgen met het loon- en/of prijsniveau (indexeren). 31. Hoe beoordeelt u het feit dat pensioenen niet (volledig) worden geïndexeerd als gevolg van de economische crisis? 1

Terecht, de lasten van de crisis moet men samen dragen

2

Terecht, de pensioenfondsen hebben geen schuld aan de crisis

3

Niet terecht, de opbrengsten van beleggingen zijn de verantwoordelijkheid van het pensioenfonds, niet van de pensioengerechtigde

4

Niet terecht, de overheid zou in dit geval steun moeten verlenen

5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………….

6

Weet niet / geen mening

2: Vragenlijst 55+ en (deeltijd)pensioen 32. Wat is de reden dat u naast het ontvangen van een (deeltijd)pensioen nog werkzaam bent? Meerdere antwoorden mogelijk 1 2

De hoogte van het pensioen is onvoldoende om van rond te kunnen komen De hoogte van het pensioen is onvoldoende om mijn levensstandaard voort te kunnen zetten

3


4


5


6


7

Ik ontvang een vroegpensioen vanwege gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid

8

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..

9

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

42


Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3

Bij mijn werkgever

4

Bij de overheid

5


6

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

Verwachtingen ten aanzien van pensioen Deze vragen gaan over de eventuele verwachtingen die u hebt ten aanzien van uw pensioen. 39. In hoeverre verwacht u van uw pensioen rond te kunnen komen wanneer u stopt met werken? 1


2


3


4


5


6

Weet niet 43

40. In hoeverre verwacht u met uw pensioen wanneer u stopt met werken uw huidige levensstandaard te kunnen voortzetten? Ik verwacht met mijn pensioen mijn huidige levensstandaard 1


2


3


4


5

Totaal niet voort te kunnen zetten

Feitelijk inzicht in pensioen Deze vragen gaan over uw pensioen. 41. Wanneer u vanaf uw 15e jaar onafgebroken in Nederland heeft gewoond krijgt u (wanneer u 65 jaar wordt) een volledige AOW uitkering. Heeft u vanaf uw 15e één of meerdere jaren in het buitenland gewoond, dan krijgt u een gedeeltelijke AOW uitkering. Krijgt u een volledige of gedeeltelijke AOW uitkering als u 65 bent? 1


2


3

Weet ik niet

42. Wat is er financieel (naast uw AOW aanspraak) geregeld als u volledig met pensioen gaat? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Niets

2


3


4

Weet ik niet


Middelloonregeling

2


3


4


5

Combinatieregeling

6


7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8

Weet ik niet


Een pensioenfonds

2

Een verzekeraar

3

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

4

Weet ik niet

45. Bent u bekend met de hoogte van uw ouderdomspensioenuitkering? 1

Ja, ik weet (ongeveer) hoe hoog de pensioenuitkering is

2

Nee, ik heb geen idee van de hoogte


Ja

2

Nee

Æ ga naar vraag 48

3

Weet ik niet

Æ ga naar vraag 48

44

47. Een nabestaandenpensioen kan op verschillende manieren vorm krijgen. Bij sommige regelingen blijft het recht op nabestaandenpensioen bestaan wanneer u geen premie meer betaalt, bij anderen vervalt dit recht. Welke vorm heeft uw nabestaandenpensioen? 1

Mijn eventuele partner krijgt een nabestaanden pensioen als ik kom te overlijden, ook wanneer ik op dat moment niet meer deelneem in mijn huidige pensioenregeling

2

Mijn eventuele partner krijgt een nabestaandenpensioen als ik kom te overlijden, maar

3

Weet ik niet

alleen wanneer ik op dat moment actief deelneem in mijn huidige pensioenregeling


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

Informatie over ouderdomspensioen Deze vragen gaan over de informatie die u hebt gekregen over uw ouderdomspensioen. 48a. Heeft u gebruik gemaakt van mijnpensioenoverzicht.nl? 1

Ja

2


3

Nee, ik ken mijn pensioenoverzicht.nl niet

49-50 alleen voor mensen met een pensioen bij een fonds (zie 44): 49. Op welke wijze(n) geeft het pensioenfonds u informatie? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Jaarlijks pensioenoverzicht

2

Internet

3

Telefonisch

4

Algemene brochure

5

Persoonlijke brief

6

Persoonlijk gesprek

7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8

Ik ontvang geen informatie van mijn pensioenfonds

9

Weet niet

Æ per antwoord van 1 tot 6 afzonderlijk vraag 50 beantwoorden 50. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van het pensioenfonds via [het jaarlijks pensioenoverzicht/internet/de telefoon/algemene brochures/persoonlijke brieven/persoonlijke gesprekken]? 6

Zeer tevreden

7

Tevreden

8


9

Ontevreden

10

Zeer ontevreden

11

Weet niet

45

51-52 alleen voor mensen met een pensioen bij een verzekeraar (zie 44): 51. Op welke wijze(n) geeft uw verzekeraar u informatie over uw pensioen? Meerdere antwoorden mogelijk 1


2

Internet

3

Telefonisch

4

Algemene brochure

5

Persoonlijke brief

6

Persoonlijk gesprek

7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8

Ik ontvang geen informatie van mijn verzekeraar over mijn toekomstige pensioen

9

Weet niet

Æ per antwoord van 1 tot 6 afzonderlijk vraag 52 beantwoorden 52. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw verzekeraar via [het jaarlijks pensioenoverzicht/internet/de telefoon/algemene brochures/persoonlijke brieven/persoonlijke gesprekken]? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

53-54 alleen voor mensen met een pensioen bij hun werkgever (zie 44): 53. Op welke wijze(n) geeft uw werkgever u informatie over uw pensioen? Meerdere antwoorden mogelijk 1


2

Internet

3

Telefonisch

4

Algemene brochure

5

Persoonlijke brief

6

Persoonlijk gesprek

7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8

Ik ontvang geen informatie van mijn werkgever over mijn pensioen

9

Weet niet

Æ per antwoord van 1 tot 6 afzonderlijk vraag 54 beantwoorden 54. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw werkgever via [het jaarlijks pensioenoverzicht/internet/de telefoon/algemene brochures/persoonlijke brieven/persoonlijke gesprekken]? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

46

Tevredenheid met ouderdomspensioen Deze vragen gaan over de mate waarin u tevreden bent met uw pensioen. 55. Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw huidige deeltijdpensioen? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

56. Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw toekomstige pensioen? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

57. Hoe beoordeelt u de kosten van uw toekomstige pensioen? 1

De kosten zijn laag in verhouding tot wat het pensioen oplevert

2

De kosten staan in goede verhouding tot wat het pensioen oplevert

3

De kosten zijn hoog in verhouding tot wat het pensioen oplevert

4

Weet niet

58. Heeft u spijt van uw besluit tot deeltijdpensioen? 1

Ja

2

Nee

3

Een beetje


Nee

2


3


4

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..


Nee

2


3


4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..

47


Nee

2


3


4

Weet niet


Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3

Bij mijn werkgever

4


5

Bij de overheid

6


7

Weet niet

Door de economische crisis behaalden pensioenfondsen minder resultaat op beleggingen. Daardoor ontstond bij sommige fondsen een te lage dekkingsgraad (waarde van pensioenverplichtingen in verhouding tot waarde van beleggingen) en besloten enkele fondsen de waarde van pensioenuitkeringen niet mee te laten stijgen met het loon- en /of prijsniveau (indexeren). 63. Hoe beoordeelt u het feit dat pensioenen niet (volledig) worden geïndexeerd als gevolg van de economische crisis? 1


2


3


4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………….

6


3: Vragenlijst ex-werknemers 65+ met pensioen


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

48

66. Bij wie vindt u dat de verantwoordelijkheid voor het regelen van het ouderdomspensioen in de eerste plaats moet liggen? 1

Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3

Bij mijn voormalige werkgever

4

Bij de overheid

5


6

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

68. Hoe belangrijk vond u het om voordat u met pensioen ging inzicht te hebben in de hoogte van uw ouderdomspensioen? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

Ervaringen ten aanzien van pensioen Deze vragen gaan over de ervaringen die u hebt ten aanzien van uw pensioen. 70. Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw huidige pensioen? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet 49

71. In hoeverre voldoet de hoogte van uw pensioen aan uw verwachtingen? De hoogte van mijn pensioen 1


2


3


4

Valt tegen

5

Weet niet

72. In hoeverre voldoet het met pensioen zijn aan uw verwachtingen? 1

Het overtreft mijn verwachtingen in positieve zin

2

Het voldoet aan mijn verwachtingen

3

Het voldoet niet aan mijn verwachtingen

4

Het valt tegen

5

Weet niet

73. In hoeverre kunt u van uw pensioen rond komen 1

Ik kan uitstekend rond komen van mijn pensioen

2

Ik kan goed rond komen van mijn pensioen

3

Ik kan redelijk rond komen van mijn pensioen

4

Ik kan nauwelijks rond komen van mijn pensioen

5

Ik kan totaal niet rond komen van mijn pensioen

6

Weet niet

74. In hoeverre kunt u met uw pensioen uw huidige levensstandaard voortzetten? Ik kan met mijn pensioen mijn huidige levensstandaard 1

Uitstekend voortzetten

2

Goed voortzetten

3

Redelijk voortzetten

4

Nauwelijks voortzetten

5

Totaal niet voortzetten

75. Overweegt u ondanks uw pensioen opnieuw te gaan werken? 1

Nee

2

Ja

3

Misschien

4

Weet niet

Æ Ga naar vraag 77

76. Wat zou voor u reden zijn opnieuw te gaan werken? 1

Een hoger inkomen

2

Plezier in het werk

3

Verveling

4

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………….

5

Weet niet



2


3


4

Weet niet

50

Feitelijk inzicht in pensioen Deze vragen gaan over uw pensioen. 78. Wanneer u vanaf uw 15e jaar onafgebroken in Nederland heeft gewoond krijgt u een volledige AOW uitkering. Heeft u vanaf uw 15e één of meerdere jaren in het buitenland gewoond, dan krijgt u een gedeeltelijke AOW uitkering. Krijgt u een volledige of gedeeltelijke AOW uitkering? 1


2


3

Weet ik niet

79. Welk inkomen ontvangt u, naast de AOW, nog meer? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Niets

2

Ik ontvang een aanvullend pensioen (indertijd via een werkgever geregeld) werkgever

3

Ik ontvang een aanvullend pensioen (zelf een individuele regeling getroffen)

4

Weet ik niet


Ja

2

Nee

3

Weet ik niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet


Nee

2

Ja, ik heb informatie ontvangen van mijn voormalige werkgever

3

Ja, ik heb informatie ontvangen van de SVB (Sociale Verzekeringsbank)

4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..


Nee

2

Ja, ik heb hierover contact opgenomen met mijn voormalige werkgever

3


4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..

51


Nee

2


3


4

Weet niet


Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3


4


5

Bij de overheid

6


7

Weet niet



2


3


4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………….

6


4: Vragenlijst ex-werknemers 55+ met pensioen


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

52


Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3


4

Bij de overheid

5


6

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

Ervaringen ten aanzien van pensioen Deze vragen gaan over de ervaringen die u hebt ten aanzien van uw pensioen. 93. Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw huidige (vroeg)pensioen? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet 53

94. Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw toekomstige pensioen dat u ontvang wanneer u 65 bent? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

95. In hoeverre kunt u van uw pensioen rond komen 1

Ik kan uitstekend rond komen van mijn pensioen

2

Ik kan goed rond komen van mijn pensioen

3

Ik kan redelijk rond komen van mijn pensioen

4

Ik kan nauwelijks rond komen van mijn pensioen

5

Ik kan totaal niet rond komen van mijn pensioen

6

Weet niet

96. In hoeverre kunt u met uw pensioen uw huidige levensstandaard voortzetten? Ik kan met mijn pensioen mijn huidige levensstandaard 1

Uitstekend voortzetten

2

Goed voortzetten

3

Redelijk voortzetten

4

Nauwelijks voortzetten

5

Totaal niet voortzetten

97. In hoeverre voldoet de hoogte van uw pensioen aan uw verwachtingen? De hoogte van mijn pensioen 1


2


3


4

Valt tegen

5

Weet niet

98. In hoeverre voldoet het met pensioen zijn aan uw verwachtingen? 1

Het overtreft mijn verwachtingen in positieve zin

2

Het voldoet aan mijn verwachtingen

3

Het voldoet niet aan mijn verwachtingen

4

Het valt tegen

5

Weet niet

99. Overweegt u ondanks uw pensioen opnieuw te gaan werken? 1

Nee

2

Ja

3

Misschien

4

Weet niet

Æ Ga naar vraag 101

100. Wat zou voor u reden zijn opnieuw te gaan werken? 1

Een hoger inkomen

2

Plezier in het werk

3

Verveling

4

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………….

5

Weet niet

54



2


3


4

Weet niet

Feitelijk inzicht in pensioen Deze vragen gaan over uw pensioen. 102. Wanneer u vanaf uw 15e jaar onafgebroken in Nederland heeft gewoond krijgt u (wanneer u 65 naar wordt) een volledige AOW uitkering. Heeft u vanaf uw 15e één of meerdere jaren in het buitenland gewoond, dan krijgt u een gedeeltelijke AOW uitkering. Krijgt u een volledige of gedeeltelijke AOW uitkering wanneer u 65 bent? 1


2


3

Weet ik niet

103. Welk inkomen ontvangt u straks als u 65 bent, naast de AOW, nog meer? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Niets

2


3


4

Weet ik niet

104. Wat is er financieel (naast uw AOW aanspraak) geregeld toen u met pensioen ging? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Niets

2


3


4

Weet ik niet

105. Welk type pensioenregeling heeft u via uw laatste werkgever? 1

Middelloonregeling

2


3


4


5

Combinatieregeling

6

Ik heb geen pensioenregeling via mijn laatste werkgever

7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8

Weet ik niet

106. Bent u bekend met de hoogte van uw ouderdomspensioenuitkering na 65 jaar? 1

Ja, ik weet (ongeveer) hoe hoog de pensioenuitkering is

2



Ja

2

Nee

3

Weet ik niet

55


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

Pensioenbewustzijn en de crisis 109. Heeft u naar aanleiding van de economische crisis aanvullende informatie ontvangen over uw pensioen van uw pensioenuitvoerder of voormalige werkgever? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Nee

2

Ja, ik heb informatie ontvangen van mijn voormalige werkgever

3


4

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..


Nee

2

Ja, ik heb hierover contact opgenomen met mijn voormalige werkgever

3


4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..


Nee

2


3


4

Weet niet


Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3


4


5

Bij de overheid

6


7

Weet niet

Door de economische crisis behaalden pensioenfondsen minder resultaat op beleggingen. Daardoor ontstond bij sommige fondsen een te lage dekkingsgraad (waarde van pensioenverplichtingen in verhouding tot waarde van beleggingen) en besloten enkele fondsen de waarde van pensioenuitkeringen niet mee te laten stijgen met het loon- en/of prijsniveau (indexeren).

56

113. Hoe beoordeelt u het feit dat pensioenen niet (volledig) worden geïndexeerd als gevolg van de economische crisis? 1


2


3


4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………….

6


5: Reguliere vragenlijst 114. Heeft u op dit moment een vast contract bij een werkgever? 1

Ja

2

Nee

3

Weet niet

Houding ten aanzien van ouderdomspensioen Deze vragen gaan over het belang dat u hecht aan uw toekomstige ouderdomspensioen. 115. Hoe belangrijk vindt u het om later een goed ouderdomspensioen te hebben? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet


Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3

Bij mijn werkgever

4

Bij de overheid

5


6

Weet niet

57

Belang van inzicht in ouderdomspensioen Deze vragen gaan over hoe belangrijk u het vindt om zelf inzicht te hebben in uw toekomstige pensioen. 118. In hoeverre vindt u het belangrijk inzicht te hebben in de wijze waarop uw ouderdomspensioen is geregeld? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

119. Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de hoogte van uw toekomstige ouderdomspensioen? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3

Niet erg belangrijk

4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

120. Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de kosten van uw toekomstige ouderdomspensioen? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

121. Wat uw pensioen uiteindelijk waard is hangt mede af van de inflatie, beursontwikkelingen, prijsindexatie en andere ontwikkelingen waar u geen invloed op heeft. Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de invloed van dit soort zaken op uw pensioen? 1

Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Niet van toepassing

6

Weet niet

58

Verwachtingen ten aanzien van pensioen Deze vragen gaan over de eventuele verwachtingen die u hebt ten aanzien van uw pensioen. 122. In hoeverre verwacht u van uw pensioen rond te kunnen komen? 1


2


3


4


5


6

Weet niet

123. In hoeverre verwacht u met uw pensioen uw huidige levensstandaard te kunnen voortzetten? Ik verwacht met mijn pensioen mijn huidige levensstandaard 1


2


3


4


5

Totaal niet voort te kunnen zetten

124. Bent u van plan om eerder dan de AOW-leeftijd te stoppen met werken? 7

Ja

8

Nee


9

Weet niet


125. Hoe verwacht u nadat u gestopt bent met werken de jaren tot uw ouderdomspensioenuitkering financieel te overbruggen? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Pensioen/Prepensioen/VUT

2

Werkloosheidsuitkering of wachtgeldregeling

3


4


5


6

Interen op vermogen

7

WAO-uitkering

8

Bijverdiensten

9

Anders, namelijk……………………………………………………………………………………………………………………

10

Weet niet

Feitelijk inzicht in pensioen Deze vragen gaan over uw toekomstige pensioen. 126. Wanneer u vanaf uw 15e jaar onafgebroken in Nederland heeft gewoond krijgt u (wanneer u 65 jaar wordt) een volledige AOW uitkering. Heeft u vanaf uw 15e één of meerdere jaren in het buitenland gewoond, dan krijgt u een gedeeltelijke AOW uitkering. Krijgt u een volledige of gedeeltelijke AOW uitkering als u 65 bent? 1


2


3

Weet ik niet

59

127. Wat is er financieel (naast uw AOW aanspraak) geregeld als u met pensioen gaat? Meerdere antwoorden mogelijk 1

Niets

2


3


4

Weet ik niet


Middelloonregeling

2


3


4


5

Combinatieregeling

6


7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8

Weet ik niet


Een pensioenfonds

2

Een verzekeraar

3

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

4

Weet ik niet

130. Bent u bekend met de hoogte van uw toekomstige ouderdomspensioenuitkering? 1

Ja, ik weet (ongeveer) hoe hoog de toekomstige pensioenuitkering is

2


131. Bent u bekend met de kosten (premies) van uw toekomstige ouderdomspensioen? 1

Ja, ik weet (ongeveer) hoeveel ik betaal/afdraag voor mijn toekomstige ouderdomspensioen

2

Nee, ik heb geen idee van de kosten

132. Bevat uw toekomstige ouderdomspensioen een voorziening voor uw eventuele partner als u komt te overlijden? 1

Ja

2

Nee

Æ ga naar vraag 134

3

Weet ik niet

Æ ga naar vraag 134

133. Een nabestaandenpensioen kan op verschillende manieren vorm krijgen. Bij sommige regelingen blijft het recht op nabestaandenpensioen bestaan wanneer u geen premie meer betaalt, bij anderen vervalt dit recht. Welke vorm heeft uw nabestaandenpensioen? 1

Mijn eventuele partner krijgt een nabestaanden pensioen als ik kom te overlijden, ook

2

Mijn eventuele partner krijgt een nabestaandenpensioen als ik kom te overlijden, maar

3

Weet ik niet

wanneer ik op dat moment niet meer deelneem in mijn huidige pensioenregeling alleen wanneer ik op dat moment actief deelneem in mijn huidige pensioenregeling


Zeer belangrijk

2

Redelijk belangrijk

3


4


5

Weet niet

60

Informatie over ouderdomspensioen Deze vragen gaan over de informatie die u hebt gekregen over uw ouderdomspensioen. 134a. Heeft u gebruik gemaakt van mijnpensioenoverzicht.nl? 1

Ja

2


3

Nee, ik ken mijn pensioenoverzicht.nl niet

135-136 alleen voor mensen met een pensioen bij een fonds (zie 129): 135. Op welke wijze(n) geeft het pensioenfonds u informatie? Meerdere antwoorden mogelijk 1


2

Internet

3

Telefonisch

4

Algemene brochure

5

Persoonlijke brief

6

Persoonlijk gesprek

7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8


9

Weet niet

Æ per antwoord van 1 tot 6 afzonderlijk vraag 136 beantwoorden 136. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van het pensioenfonds via [het jaarlijks pensioenoverzicht/internet/de telefoon/algemene brochures/persoonlijke brieven/persoonlijke gesprekken]? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

137-138 alleen voor mensen met een pensioen bij een verzekeraar (zie 129): 137. Op welke wijze(n) geeft uw verzekeraar u informatie over uw toekomstige pensioen? Meerdere antwoorden mogelijk 1


2

Internet

3

Telefonisch

4

Algemene brochure

5

Persoonlijke brief

6

Persoonlijk gesprek

7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8


9

Weet niet

Æ per antwoord van 1 tot 6 afzonderlijk vraag 138 beantwoorden

61

138. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw verzekeraar via [het jaarlijks pensioenoverzicht/internet/de telefoon/algemene brochures/persoonlijke brieven/persoonlijke gesprekken]? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

139-140 alleen voor mensen met een pensioen bij hun werkgever (zie 129): 139. Op welke wijze(n) geeft uw werkgever u informatie over uw toekomstige pensioen? Meerdere antwoorden mogelijk 1


2

Internet

3

Telefonisch

4

Algemene brochure

5

Persoonlijke brief

6

Persoonlijk gesprek

7

Anders, namelijk.………………………………………………………………………………………………………………..

8

Ik ontvang geen informatie van mijn werkgever over mijn toekomstige pensioen

9

Weet niet

Æ per antwoord van 1 tot 6 afzonderlijk vraag 140 beantwoorden 140. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw werkgever via [het jaarlijks pensioenoverzicht/internet/de telefoon/algemene brochures/persoonlijke brieven/persoonlijke gesprekken]? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

Tevredenheid met toekomstig ouderdomspensioen Deze vragen gaan over de mate waarin u tevreden bent met uw toekomstige pensioen. 141. Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw toekomstige pensioen? 1

Zeer tevreden

2

Tevreden

3


4

Ontevreden

5

Zeer ontevreden

6

Weet niet

142. Hoe beoordeelt u de kosten van uw toekomstige pensioen? 1

De kosten zijn laag in verhouding tot wat het pensioen oplevert

2


3


4

Weet niet

62


Nee

2


3


4

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..


Nee

2


3


4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………..

145. Verwacht u dat de economische crisis van invloed is op de hoogte van uw toekomstige pensioen? 1

Nee

2


3


4

Weet niet


Bij mijzelf

2

Bij mijn partner

3

Bij mijn werkgever

4


5

Bij de overheid

6


7

Weet niet



2


3


4


5

Anders, namelijk………………………………………………………………………………………………………………….

6


63

64

Bijlage 2 Rechte tellingen enquête 2011

65

66

In deze bijlage zijn de resultaten opgenomen van de pensioenenquête die is afgenomen in 2011 voor de groep werknemers tot 65 jaar. De resultaten zijn gewogen op basis van de werkende beroepsbevolking. De ongewogen aantallen in de tabellen betreffen aantallen respondenten. Door de skips in de vragenlijst verschillen de totaalaantallen per tabel. De percentages betreffen gewogen percentages voor de populatie en geven dus aan op welk deel van de populatie de verschillende antwoordcategorieën betrekking hebben. 1. Wat is uw geslacht? Ongew. Aantal

%

Man

3.043

56%

Vrouw

3.072

44%

Totaal

6.115

100%

2. Wat is uw leeftijd? Gemiddeld Minimum Maximum Ongew. Aantal

41,3 20 64 6.115

2. Wat is uw leeftijd? Ongew. Aantal

%

20 - 24 jaar

761

8%

25 - 29 jaar

760

11%

30 - 34 jaar

760

12%

35 - 39 jaar

760

13%

40 - 44 jaar

762

14%

45 - 49 jaar

763

14%

50 - 54 jaar

761

13%

55 - 59 jaar

494

10%

60 - 64 jaar

294

5%

6.115

100%

Totaal

3. Wat is de hoogste opleiding die u met een diploma heeft afgesloten? Basisonderwijs (lagere school)

Ongew. Aantal

%

78

4%

VMBO (MAVO, LBO, LTS, LEAO, VBO, IVBO, MULO-A, huishoudschool, praktijkschool, etc)

1.117

16%


2.106

35%

HAVO/VWO (MULO-B, HBS, MMS, gymnasium) HBO (HTS, HEAO, HLS, KMA, etc) WO (universiteit) weet niet/geen mening Totaal

843

8%

1.471

23%

487

13%

13

0%

6.115

100%

67

4. Met wie deelt u het huishouden? Ongew. Aantal

%

Partner, geen kinderen

2.177

36%

Partner en kinderen

1.847

32%

Alleenstaand

1.067

17%

Alleenstaand met kinderen

375

6%

Ouders

407

5%

Anders

242

3%

6.115

100%

Totaal

5. Verricht u op dit moment betaalde arbeid voor een werkgever? Ongew. Aantal

%

Ja

6.115

100%

Totaal

6.115

100%

114. Heeft u op dit moment een vast contract bij een werkgever? Ongew. Aantal

%

Ja

4.966

84%

Nee

1.115

16%


34

0%

6.115

100%

115. Hoe belangrijk vindt u het om later een goed ouderdomspensioen te hebben? Ongew. Aantal

%

Zeer belangrijk

2.686

45%

Redelijk belangrijk

2.220

36%


838

14%


163

3%


208

3%

6.115

100%

Totaal

116. In hoeverre vindt u een goed ouderdomspensioen een belangrijke arbeidsvoorwaarde? Ongew. Aantal

%

Zeer belangrijk

2.287

39%

Redelijk belangrijk

2.506

40%


928

15%


179

3%


215

3%

6.115

100%

Totaal

68

117. Bij wie vindt u dat de verantwoordelijkheid voor het regelen van uw ouderdomspensioen in de eerste plaats moet liggen? Bij mijzelf Bij mijn partner

Ongew. Aantal

%

2.729

45%

93

1%

Bij mijn werkgever

1.775

29%

Bij de overheid

1.146

19%

Gedeelde verantwoordelijkheid Anders, namelijk bij: weet niet/geen mening Totaal

109

2%

20

0%

243

4%

6.115

100%

118. In hoeverre vindt u het belangrijk inzicht te hebben in de wijze waarop uw ouderdomspensioen is geregeld? Ongew. Aantal

%

Zeer belangrijk

2.583

43%

Redelijk belangrijk

2.868

46%

Niet erg belangrijk

357

6%

63

1%

65

1%

Totaal niet belangrijk Niet van toepassing weet niet/geen mening Totaal

179

3%

6.115

100%

119. Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de hoogte van uw toekomstige ouderdomspensioen? Ongew. Aantal

%

Zeer belangrijk

2.890

48%

Redelijk belangrijk

2.625

42%

Niet erg belangrijk

311

5%

65

1%

63

1%


161

3%

6.115

100%

120. Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de kosten van uw toekomstige ouderdomspensioen? Ongew. Aantal

%

Zeer belangrijk

2.585

43%

Redelijk belangrijk

2.543

41%


639

11%


102

2%

68

1%

Niet van toepassing weet niet/geen mening Totaal

178

3%

6.115

100%

69

121. Hoe belangrijk vindt u het om inzicht te hebben in de invloed van dit soort zaken op uw pensioen? Ongew. Aantal

%

Zeer belangrijk

1.819

31%

Redelijk belangrijk

2.582

42%


1.151

18%


242

4%

78

1%

243

4%

6.115

100%

122. In hoeverre verwacht u van uw pensioen rond te kunnen komen? Ongew. Aantal

%

410

7%


1.997

32%


2.328

39%

704

11%


Ik verwacht nauwelijks rond te kunnen komen van mijn pensioen Ik verwacht totaal niet rond te kunnen komen van mijn pensioen

236

4%


440

6%

6.115

100%

Totaal

123. In hoeverre verwacht u met uw pensioen uw huidige levensstandaard te kunnen voortzetten? Ik verwacht met mijn pensioen mijn huidige levensstandaard Ongew. Aantal

%

346

6%


1.896

31%


2.809

46%

852

14%


Nauwelijks voort te kunnen zetten Totaal niet voort te kunnen zetten Totaal

212

4%

6.115

100%

124. Bent u van plan om eerder dan de AOW-leeftijd te stoppen met werken? Ongew. Aantal

%

Ja

1.233

21%

Nee

2.588

43%


2.294

36%

Totaal

6.115

100%

70

125. Hoe verwacht u nadat u gestopt bent met werken de jaren tot uw ouderdomspensioenuitkering financieel te overbruggen? Pensioen/Prepensioen/VUT

Ongew. Aantal

%

558

47%

Werkloosheidsuitkering of wachtgeldregeling

46

5%


303

26%


265

20%


177

15%

Interen op vermogen

320

26%

WAO-uitkering

44

4%

Bijverdiensten

202

17%

ANW/erfenis/pensioen overleden partner

4

0%

Levensloopregeling

19

2%

Anders, namelijk:

15

1%


71

5%

1.233

100%

Totaal Meerdere antwoorden mogelijk, percentering op totaal aantal respondenten

126. Krijgt u een volledige of gedeeltelijke AOW uitkering als u 65 bent? Ongew. Aantal

%

5.109

84%


419

7%


587

9%

6.115

100%


Totaal

127. Wat is er financieel (naast uw AOW aanspraak) geregeld als u met pensioen gaat? Niets

Ongew. Aantal

%

845

13%


3.753

64%

Ik heb zelf (buiten een werkgever om) een pensioenvoorziening

1.314

23%


853

13%

6.115

100%


128. Welk type pensioenregeling heeft u via uw huidige werkgever? Middelloonregeling

Ongew. Aantal

%

1.285

28%


422

9%


551

10%


243

5%

Combinatieregeling Ik heb geen pensioenregeling via mijn huidige werkgever

155

3%

315

6%

60

1%


2.239

39%

Totaal

5.270

100%

Anders, namelijk:

71

129. Wie voert voor uw werkgever uw huidige werknemerspensioen uit? Een pensioenfonds

Ongew. Aantal

%

3.502

73%

684

14%

Een verzekeraar Anders, namelijk:

45

1%

724

13%

4.955

100%


130. Bent u bekend met de hoogte van uw toekomstige ouderdomspensioenuitkering? Ongew. Aantal

%

Ja, ik weet (ongeveer) hoe hoog de toekomstige pensioenuitkering is

3.378

58%


2.737

42%

Totaal

6.115

100%

131. Bent u bekend met de kosten (premies) van uw toekomstige ouderdomspensioen? Ongew. Aantal

%

Ja, ik weet (ongeveer) hoeveel ik betaal/afdraag voor mijn toekomstige Ouderdomspensioen

3.080

53%

Nee, ik heb geen idee van de kosten

3.035

47%

Totaal

6.115

100%

132. Bevat uw toekomstige ouderdomspensioen een voorziening voor uw eventuele partner als u komt te overlijden? Ja Nee

Ongew. Aantal

%

3.331

58%

979

15%


1.805

27%

Totaal

6.115

100%

Ongew. Aantal

%

1.958

59%

327

10%

133. Welke vorm heeft uw nabestaandenpensioen? Mijn eventuele partner krijgt een nabestaanden pensioen als ik kom te overlijden, ook wanneer ik op dat moment niet meer deelneem in mijn huidige pensioenregeling Mijn eventuele partner krijgt een nabestaandenpensioen als ik kom te overlijden, maar alleen wanneer ik op dat moment actief deelneem in mijn huidige pensioenregeling weet niet/geen mening

1.046

30%

Totaal

3.331

100%

134. Hoe belangrijk vind u het om een nabestaandenpensioen voor uw eventuele partner te hebben? Ongew. Aantal

%

Zeer belangrijk

2.102

36%

Redelijk belangrijk

2.076

34%


903

14%


557

10%


477

7%

6.115

100%

Totaal

72

134a. Heeft u gebruik gemaakt van mijn pensioenoverzicht.nl? Ja

Ongew. Aantal

%

1.332

23%


2.411

40%

Nee, ik ken mijnpensioenoverzicht.nl niet

2.372

37%

Totaal

6.115

100%

135. Op welke wijze(n) geeft het pensioenfonds u informatie? Jaarlijks pensioenoverzicht Internet Telefonisch

Ongew. Aantal

%

2.959

86%

823

24%

61

2%

Algemene brochure

538

15%

Persoonlijke brief

862

24%

Persoonlijk gesprek

64

2%


66

2%

Anders, namelijk:

43

1%


88

2%

3.502

100%


136a. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van het pensioenfonds via het jaarlijks pensioenoverzicht? Zeer tevreden Tevreden

Ongew. Aantal

%

439

15%

1.793

61%

575

19%

Ontevreden

90

3%

Zeer ontevreden

18

1%


44

1%

2.959

100%


Totaal

136b. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van het pensioenfonds via internet? Ongew. Aantal

%

Zeer tevreden

146

18%

Tevreden

532

64%


105

13%

Ontevreden Zeer ontevreden weet niet/geen mening Totaal

14

2%

4

1%

22

2%

823

100%

73

136c. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van het pensioenfonds via de telefoon? Ongew. Aantal

%

Zeer tevreden

12

18%

Tevreden

29

52%


11

16%

Zeer ontevreden

1

2%


8

12%

61

100%

Totaal

136d. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van het pensioenfonds via algemene brochures? Ongew. Aantal

%

35

7%

Tevreden

311

56%


148

29%

Zeer tevreden


23

5%

4

1%

17

3%

538

100%

136e. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van het pensioenfonds via persoonlijke brieven? Ongew. Aantal

%

Zeer tevreden

136

17%

Tevreden

575

66%


127

14%


14

1%

2

0%

9

1%

863

100%

136f. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van het pensioenfonds via persoonlijke gesprekken? Ongew. Aantal

%

Zeer tevreden

23

38%

Tevreden

32

44%


4

12%

Ontevreden

1

1%

Zeer ontevreden

1

1%


3

3%

64

100%

Totaal

74

137. Op welke wijze(n) geeft uw verzekeraar u informatie over uw toekomstige pensioen? Ongew. Aantal

%


551

83%

Internet

106

16%

Telefonisch

25

3%

Algemene brochure

59

8%

132

20%

Persoonlijk gesprek

34

5%


13

1%

6

1%

17

2%

684

100%

Persoonlijke brief

Anders, namelijk: weet niet/geen mening Totaal Meerdere antwoorden mogelijk, percentering op totaal aantal respondenten

138a. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw verzekeraar via het jaarlijks pensioenoverzicht? Ongew. Aantal

%

48

8%

Tevreden

283

51%


170

32%

Zeer tevreden


27

5%

9

2%

15

3%

552

100%

138b. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw verzekeraar via internet? Ongew. Aantal

%

Zeer tevreden

14

16%

Tevreden

52

49%


32

27%

Ontevreden

5

5%

Zeer ontevreden

1

1%


2

2%

106

100%

Totaal

138c. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw verzekeraar via de telefoon? Zeer tevreden Tevreden

Ongew. Aantal

%

2

11%

12

47%


6

22%

Ontevreden

2

7%


3

14%

25

100%

Totaal

75

138d. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw verzekeraar via algemene brochures? Ongew. Aantal

%

3

5%

Tevreden

24

38%


25

47%

Ontevreden

5

7%


2

3%

59

100%

Zeer tevreden

Totaal

138e. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw verzekeraar via persoonlijke brieven? Ongew. Aantal

%

Zeer tevreden

12

8%

Tevreden

75

51%


32

31%

Ontevreden

7

5%

Zeer ontevreden

1

0%


5

4%

132

100%

Totaal

138f. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw verzekeraar via persoonlijke gesprekken? Ongew. Aantal

%

Zeer tevreden

16

51%

Tevreden

14

38%


2

6%

Ontevreden

1

4%


1

1%

34

100%

Totaal

139. Op welke wijze(n) geeft uw werkgever u informatie over uw toekomstige pensioen? Jaarlijks pensioenoverzicht Internet Telefonisch

Ongew. Aantal

%

2.377

41%

427

7%

56

1%

Algemene brochure

495

8%

Persoonlijke brief

630

11%

Persoonlijk gesprek

214

4%

1.790

32%

Bijeenkomsten

27

1%

Anders, namelijk:

41

1%

690

11%

5.800

100%

Ik ontvang geen informatie van mijn werkgever over mijn toekomstige pensioen

weet niet/geen mening Totaal Meerdere antwoorden mogelijk, percentering op totaal aantal respondenten

76

140a. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw werkgever via het jaarlijks pensioenoverzicht? Zeer tevreden Tevreden

Ongew. Aantal

%

345

15%

1.400

59%

505

21%

Ontevreden

54

2%

Zeer ontevreden

17

1%


52

2%

2.373

100%


Totaal

140b. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw werkgever via internet? Zeer tevreden Tevreden

Ongew. Aantal

%

53

12%

268

63%

76

19%

Ontevreden

9

2%

Zeer ontevreden

5

2%


6

1%

417

100%


Totaal

140c. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw werkgever via de telefoon? Ongew. Aantal

%

6

10%

Tevreden

34

59%


12

26%

Ontevreden

2

2%

Zeer ontevreden

1

2%


1

2%

56

100%

Zeer tevreden

Totaal

140d. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw werkgever via algemene brochures? Ongew. Aantal

%

16

3%

Tevreden

255

50%


158

35%

Zeer tevreden


40

8%

7

1%

16

3%

492

100%

77

140e. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw werkgever via persoonlijke brieven? Ongew. Aantal

%

76

12%

Tevreden

402

63%


111

18%

Zeer tevreden


18

3%

8

2%

12

2%

627

100%

140f. Hoe tevreden bent u over de informatieverstrekking van uw werkgever via persoonlijke gesprekken? Zeer tevreden Tevreden

Ongew. Aantal

%

47

24%

112

51%

26

15%

Ontevreden

5

2%

Zeer ontevreden

3

2%



16

6%

209

100%

141. Hoe tevreden bent u over de hoogte van uw toekomstige pensioen? Ongew. Aantal

%

282

5%

Tevreden

2.099

35%


1.919

32%

Ontevreden

522

9%

Zeer ontevreden

161

3%


1.132

17%

Totaal

6.115

100%

Zeer tevreden

142. Hoe beoordeelt u de kosten van uw toekomstige pensioen? De kosten zijn laag in verhouding tot wat het pensioen oplevert

Ongew. Aantal

%

252

4%


1.797

30%


1.539

26%


2.527

39%

Totaal

6.115

100%

143. Heeft u naar aanleiding van de economische crisis aanvullende informatie ontvangen over uw pensioen van uw pensioenuitvoerder of werkgever? Nee Ja, ik heb informatie ontvangen van mijn werkgever Ja, ik heb informatie ontvangen van mijn pensioenuitvoerder Anders, namelijk: Totaal Meerdere antwoorden mogelijk, percentering op totaal aantal respondenten

78

Ongew. Aantal

%

3.245

52%

994

17%

2.152

36%

52

1%

6.115

100%

144. Bent u in de afgelopen maanden als gevolg van de economische crisis op zoek gegaan naar informatie over uw pensioen (hoogte, kosten etc.)? Nee

Ongew. Aantal

%

4.931

80%


218

4%


251

4%


776

13%

Anders, namelijk: Totaal

42

1%

6.115

100%


145. Verwacht u dat de economische crisis van invloed is op de hoogte van uw toekomstige pensioen? Ongew. Aantal

%

Nee

1.470

25%


3.351

56%


92

1%


1.202

18%

Totaal

6.115

100%

146. Bij wie vindt u dat de verantwoordelijkheid voor het beperken van eventuele negatieve gevolgen van de economische crisis voor uw pensioen in de eerste plaats moet liggen? Bij mijzelf Bij mijn partner Bij mijn werkgever

Ongew. Aantal

%

975

16%

58

1%

470

8%


2.065

35%

Bij de overheid

1.970

32%

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

44

1%

Bij de banken

14

0%

Anders, namelijk bij:

21

0%


498

7%

6.115

100%

147. Hoe beoordeelt u het feit dat pensioenen niet (volledig) worden geïndexeerd als gevolg van de economische crisis? Ongew. Aantal

%


664

11%

Terecht, de pensioenfondsen hebben geen schuld aan de crisis Niet terecht, de opbrengsten van beleggingen zijn de verantwoordelijkheid van het pensioenfonds, niet van de pensioengerechtigde

334

5%

3.028

51%


1.108

17%

Anders, namelijk:

102

2%


879

13%

6.115

100%

Totaal

79

80

Bijlage 3 Gegevens beroepsbevolking 2010

81

82

Werkzame beroepsbevolking naar leeftijd, geslacht en opleidingsniveau, 2010 Totaal

Jaren 15 tot 20

20 tot 25

25 tot 30

30 tot 35

35 tot 40

40 tot 45

45 tot 50

50 tot 55

55 tot 60

60 tot 65

65 tot 70

70 tot 75

75+

Mannen Basis onderwijs

220

9

9

13

15

20

28

32

33

34

22

3

.

.

Vmbo, mbo 1, avo onderbouw, totaal

782

66

73

62

59

80

98

116

92

80

42

10

4

.

w.o. Vmbo, mbo 1, avo onderbouw

550

29

39

38

39

59

75

89

72

64

34

8

3

.

233

37

34

24

19

21

23

27

20

16

9

2

.

.

1733

30

166

182

190

222

250

228

199

161

81

15

7

2

w.o. avo onderbouw Havo, Vwo, Mbo, totaal Havo, Vwo, Mbo

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

W.o. mbo 2 en 3

571

6

50

58

55

67

81

73

68

66

35

6

4

.

W.o. mbo 4

844

4

62

87

102

121

130

121

101

73

36

6

2

.

W.o. havo, vwo

318

19

55

37

33

33

39

35

30

22

11

2

2

.

Hbo, Wo bachelor

861

.

35

100

108

115

120

122

112

91

48

9

2

.

Wo master, doctor

549

.

5

52

73

77

84

77

74

61

37

6

.

.

Onbekend Totaal

37

.

5

7

5

5

5

4

3

3

.

.

.

.

4182

106

293

417

449

519

585

578

513

429

231

43

15

6

Vrouwen Basis onderwijs

125

6

4

6

5

11

15

20

25

21

10

2

.

.


514

48

39

34

30

44

68

80

72

65

30

3

.

.


293

17

18

20

17

28

42

49

41

41

18

.

.

.

221

31

21

15

13

16

26

31

31

24

12

2

.

.

1445

30

161

155

156

196

227

207

165

106

36

4

.

.

Havo, Vwo, Mbo

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

W.o. mbo 2 en 3

475

5

50

49

42

53

68

73

67

47

16

3

.

.

W.o. mbo 4

677

4

64

79

90

112

117

88

67

41

13

.

.

.

W.o. havo, vwo

292

21

47

26

24

31

42

45

31

17

7

.

.

.

Hbo, Wo bachelor

790

.

53

125

127

108

101

98

90

60

25

2

.

.

Wo master, doctor

386

.

10

60

74

66

57

45

37

23

12

2

.

.

w.o. avo onderbouw Havo, Vwo, Mbo, totaal

Onbekend Totaal

31

.

6

8

5

3

2

2

2

.

.

.

.

.

3290

86

273

388

397

427

470

452

391

276

114

13

3

2

83

Totaal

Jaren 15 tot 20

20 tot 25

25 tot 30

30 tot 35

35 tot 40

40 tot 45

45 tot 50

50 tot 55

55 tot 60

60 tot 65

65 tot 70

70 tot 75

75+

344

14

13

19

20

31

43

52

57

56

31

6

.

.


1296

114

112

97

88

124

166

195

164

144

72

13

5

.


842

46

58

58

57

87

117

138

113

105

51

9

4

.

454

68

55

39

32

37

49

58

51

40

21

4

.

.

3178

60

327

337

345

417

477

435

364

266

118

19

9

3

Mannen en vrouwen Basis onderwijs

w.o. avo onderbouw Havo, Vwo, Mbo, totaal Havo, Vwo, Mbo

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

.

W.o. mbo 2 en 3

1046

12

99

108

97

121

148

146

135

113

51

9

5

2

W.o. mbo 4

1521

8

126

167

192

233

247

209

167

114

49

7

2

.

610

40

102

63

56

64

81

80

62

39

18

3

2

.

1652

2

87

225

235

222

221

220

202

150

73

10

2

.

934

.

15

112

147

143

141

122

110

85

49

8

2

.

69

.

11

15

9

8

7

6

5

4

.

.

.

.

7472

191

565

805

845

946

1055

1030

903

705

345

56

18

7

W.o. havo, vwo Hbo, Wo bachelor Wo master, doctor Onbekend Totaal Bron: CBS, Enquête beroepsbevolking..

Definitie Centrale Commissie voor de Statistiek, 1991. Een punt (.) in de tabel betekent dat gegevens van voldoende nauwkeurigheid ontbreken; het gaat hierbij om cijfers die afgerond kleiner dan 15.000 zijn in de totaalkolom. In de volgende kolommen betekent een punt (.) in de tabel dat gegevens van voldoende nauwkeurigheid ontbreken; het gaat hierbij om cijfers die afgerond kleiner dan 1.500 zijn.

84

Research voor Beleid Bredewater 26 Postbus 602 2700 MG ZOETERMEER tel: 079 3 222 222 fax: 079 3 222 212 e-mail: [email protected] www.research.nl

85

Toelichting op de vijfde herhalingsmeting Eindrapport

Recommend Documents