Toekomstverkenning Clara Kinderbos

Toekomstverkenning Clara Kinderbos i.o.v. Stichting Sint Clara Kinderbos - december 2012

Ruimtelijke Inrichting Speelnatuur Karnemelksloot 118 | 2806 BJ Gouda | [email protected] | www.bureauRIS.nl

Clara Kinderbos

Voorwoord In januari 2012 is Bureau RIS gevraagd een ontwerp te maken voor de herinrichting van het Clara Kinderbos. Het Clara Kinderbos is onderdeel van het Zuidelijk Randpark, een bijzondere groenstrook op het grondgebied van Barendrecht. Doordat het park ten noorden van de A15 is gesitueerd heeft de gemeente Rotterdam veel belang bij de ontwikkeling van het park. Het Clara Kinderbos is bestemd voor kinderen van 0 tot 14 jaar en bestaat overwegend uit waterpartijen en beplanting. De afgelopen jaren is het stil geweest rond het Clara Kinderbos. In afwachting van de plannen voor de Blauwe Verbinding heeft de stichting het terrein onderhouden maar geen investeringen gedaan. Veel van de speeltoestellen die er stonden zijn inmiddels verwijderd of oud. Tijdens de gesprekken met het bestuur van Stichting Clara Kinderbos kwam al snel naar voren, dat het maken van een ontwerp niet het punt is van waaruit wij moeten vertrekken. Eerst moet duidelijk zijn voor wie we het Clara Kinderbos gaan herinrichten en hoe de nieuwe speelplek onder de aandacht van de beoogde doelgroep komt.

Colofon Datum 20 december 2012

Het bestuur heeft Bureau RIS gevraagd te kijken welke partners concreet met de stichting verder rond de tafel willen gaan zitten om samen het Clara Kinderbos weer op de kaart te zetten. Dat samenwerking met partners nodig is, bleek eerder ook uit het programma ‘Lekker Groen’ wat adviesbureau NovioConsult in 2009/2010 heeft begeleid. Bureau RIS heeft ervoor gekozen om deze toekomstverkenning samen met De Heer & Co op te pakken. De Heer & Co is een communicatiebureau voor natuuren leefomgeving en heeft veel ervaring in deze sector opgedaan.

Opdrachtgever Stichting Sint Clara Kinderbos [email protected] Toekomstverkenning door Bureau RIS | Ruimtelijke Inrichting Speelnatuur Karnemelksloot 118, 2806 BJ Gouda [email protected]

Wij hopen dat dit rapport u voldoende inzichten, richting en informatie geeft van waaruit vervolgstappen genomen kunnen worden.

In samenwerking met De Heer & Co. Koningin Wilhelminalaan 8, 3527 LD Utrecht [email protected]

3

strandje bij Kinderopvang Humanitas - Wilhelminahoeve

Inhoudsopgave Voorwoord Inhoudsopgave 1. Analyse bestaande situatie 1.1 Beleving bestaande situatie 1.2 Huidig gebruik 1.3 Enquête Clara Kinderbos 2. Samenvatting van de interviews 2.1 Samenvatting interview GZH 2.2 Samenvatting interview Waterschap Hollandse Delta 2.3 Samenvatting interview Gemeente Barendrecht 2.4 Samenvatting interview Deelgemeente Charlois 2.5 Samenvatting interview Kinderopvang Humanitas 3. Richting voor de toekomst 4. Kansen en advies voor het Clara Kinderbos 4.1 Speelplek realiseren 4.2 Attractie (of landmark) 4.3 Aansluiten bij een bestaand concept 4.4 Naamgeving 4.5 Exploitatie / privatisering 4.6 Vrienden van het Clarabos 4.7 PR campagne 5. Kansen en advies in een breder concept 5.1 Begrenzing Clara Kinderbos 5.2 Het ‘ongeplande’ park 5.3 De Parkmeester 5.4 Vrienden van het park 6. Hoe verder? Stappenplan 7. Bijlagen 8. Bronvermelding

hoofdentree Clara Kinderbos

1. Analyse bestaande situatie 1.1 Beleving bestaande situatie

Het doolhof heeft bamboestengels van minstens 6 meter hoog. Binnenin is het donker en ontzettend spannend. Wellicht iets té spannend op deze afgelegen en rustige plek. Naast verstoppen en spelen, lijkt het ook een plek te zijn waar sommige volwassenen wellicht slapen, dealen, drinken en vrijen.

Ingeklemd tussen de snelweg A15, de Heulweg, het cultuurhistorische dijklint van de Charloisse Lagedijk en een fruitteeltbedrijf, bevindt zich het Clara Kinderbos. Het terrein van circa 175 bij 300 meter is bereikbaar via een parkeerplaats aan de Heulweg en een smalle doorgang op de Charloisse Lagedijk. Kenmerkend voor het dijklint is kleinschalige versnippering van woningen, schuren, tuinen en dierenweiden. Hier, op het zuidelijkste randje van Rotterdam, lijkt iedereen zich met zijn eigen perceel bezig te houden zonder onderling overleg. Er is weinig cohesie te ontdekken, anders dan de smalle weg die hier kronkelt. Rijdend over het dijklichaam, waan je je ver buiten de grote stad.

Via een paardenweide, een oude stacaravan en de statige Wilhelminahoeve komen we uit bij een strandje met een zwemplas. Een nieuw informatiebord, helaas al beklad, lijkt ons vooral te willen vertellen wat we niet mogen doen in en rond de zwemvijver. Tijdens de rondwandeling komen we enkele mensen tegen die hun hond uitlaten, verder is het stil en zien we geen kinderen. Het strandje en de kleine zwemvijver zijn erg in trek bij de bewoners uit, met name, deelgemeente Charlois. In de zomer trekken veel mensen erop uit om te zwemmen in de vijver, te picknicken en te barbecueën. De mogelijkheid om te zwemmen en te ontspannen met het hele gezin is in dit jaargetijde is DE trekpleister die het Clara Kinderbos interessant maakt voor een bezoek.

Wanneer je met de auto het parkeerterrein langs de Heulweg opdraait, weet je niet precies wat te verwachten. Er staan enkele auto’s geparkeerd, maar er is geen duidelijke bestemming waarom deze mensen hier zijn. Geen entreebord, wel een rood-witte balk die aangeeft dat auto’s hoger dan 2 meter niet gewenst zijn en heel veel paaltjes en borden. Een stalen fitnessapparaat, twee kleurige kunstwerken, die ogen als enorme olifanten, een vrij grote cirkel van zand met een verouderd veerelement en twee dixi-toiletten. Direct naast de toiletten is het hart van het park. Onder de donkere bomen, bij een onbestemd stukje verharding staat een informatiebord. De informatie gaat over het gehele Zuidelijk Randpark, maar de grote landkaart lijkt ons voornamelijk op de grote groenzone bij de Oude Maas te willen attenderen. We hebben nog altijd geen idee waar we zijn.

1.2 Huidig gebruik In opdracht van Stichting Clara Kinderbos heeft Bureau RIS een enquête gemaakt en deze verstuurd naar 55 organisaties en betrokkenen die die zich in de regio Rotterdam-Barendrecht bezig houden met kinderen en/of natuur. De resultaten staan vermeld in dit rapport. Eerder heeft GZH ook een uitgebreid recreantenonderzoek gehouden onder de bezoekers van het gehele Zuidelijk Randpark, dit onderzoek is minstens zo belangrijk voor het Clara Kinderbos. Van beide enquêtes hebben wij de belangrijkste uitkomsten op een rijtje gezet, om zo een beeld te schetsen van de gebruikers van het Clara Kinderbos. De volgende gegevens zijn overgenomen uit het rapport ‘Schappenbreed recreantenonderzoek Natuur- en recreatieschap IJsselmonde, oktober 2010’ van NRIT Onderzoek, in opdracht van de GZH.

Achter de kunstwerken en toiletten is het groen, massief groen, zonder verfijning. Een deel van de paden is nat en niet goed begaanbaar, maar eenmaal 50 meter verder, staan we in een open ruimte met gazons en bomen. Rust. Ruimte. Wanneer we het rondgaande pad volgen komen we een enorme waterpartij tegen. Een prachtig uitzicht. Het water is niet erg toegankelijk. Er zijn geen steigers en overal groeit het riet weelderig. Voorbij de waterpartij komen we in een rechte open grasstrook, ingeklemd tussen twee ondoordringbare bosschages. Er zijn geen zichtlijnen, we kunnen ons niet oriënteren. Aan onze rechterhand zien we dan, totaal onverwacht, een enorm doolhof van bamboe.

Stichting Clara Kinderbos richt zich met name op de doelgroep van 0 tot 14 jaar. Volgens bovengenoemd onderzoek bestaat 28% van de bezoekers van het Zuidelijk Randpark uit kinderen in deze leeftijdscategorie. Deze groep jonge 7

Clara Kinderbos

Tijdsbesteding

mensen is dus vrij sterk vertegenwoordigd. Wanneer wij breder kijken naar de samenstelling van de huishoudens dan heeft 39% van de bezoekers een huishouden met kinderen tussen 0 en 12 jaar. Binnen deze huishoudens heeft 33% kinderen jonger dan 6 jaar en 66% kinderen tussen de 6 en 12 jaar. Het Zuidelijk Randpark is een gebied waar veel gezinnen (71% van de bezoekers) naartoe gaan.

Dat 95% van de bezoekers in de zomer het Zuidelijk Randpark bezoekt wordt al snel duidelijk wanneer men kijkt naar de meest ondernomen activiteiten. Van de bezoekers heeft 48% aangegeven in het gebied te zwemmen en 43% heeft aangegeven in het Zuidelijk Randpark te luieren/zitten/zonnen. Op de derde plaats van meest ondernomen activiteiten staat het uitlaten van de hond (26%). In het hoogseizoen ervaart meer dan de helft van de bezoekers het gebied dan ook als druk.

Herkomst bezoekers De bezoekers van het Zuidelijk Randpark zijn voor 98% personen die vanuit hun eigen woonplaats naar het gebied gaan. Ruim 78% van de bezoekers van het Zuidelijk Randpark is afkomstig uit Rotterdam. Met een aandeel van 12% staat Barendrecht op de tweede plaats. Verder komt 5% uit Rhoon en 5% uit verschillende overige plaatsen. De afkomst van de bezoekers is voor 87% autochtoon.

Voorzieningen Bijna de helft van de bezoekers (48%) maakt gebruik van de strandjes en 46% maakt gebruik van de fietspaden. Meer dan de helft (53%) geeft aan voorzieningen te missen zoals toiletten/douches, speelmogelijkheden en horeca.

Vervoermiddel

Beleving

De bezoekers van het Zuidelijk Randpark komen vooral per fiets (44%) en per auto (35%) naar het gebied. Daarnaast komt circa 13% van de bezoekers te voet. De bezoekers zijn meer dan tevreden over de bereikbaarheid van de deelgebieden. Op een schaal van 1 tot 5 (zeer goed bereikbaar tot zeer slecht bereikbaar) krijgt het Zuidelijk Randpark een 1.6 van de bezoekers.

Het Zuidelijk Randpark krijgt op vrijwel alle stellingen de laagste beoordeling wat betreft beleving van het gebied. Op de punten ‘er is altijd wat te doen’, ‘op ontdekking gaan’, ‘er is van alles te doen’ en ‘een afwisselend landschap’ kan nog veel verbeterd worden.

Bezoekfrequentie en verblijfsduur

In het • • • •

Verbeterpunten NRIT

Uit het onderzoek van NRIT blijkt dat slechts 4% van de bezoekers dagelijks in het Zuidelijk Randpark komt. Opvallend is dat de bezoekers van het Zuidelijk Randpark een vrij lange verblijfsduur hebben in het gebied. 40% verblijft 1 tot 3 uur per bezoek, en 55% blijft meer dan 3 uur. Van de bezoekers geeft 23% aan geen andere recreatiegebieden dan het Zuidelijk Randpark te bezoeken. Wanneer gekeken wordt naar het moment van de bezoeken, dan blijkt 95% van de bezoekers in de zomer naar het Zuidelijk Randpark te komen en 64% van de bezoekers in de lente. 33% van de bezoekers komt het hele jaar rond. Veel bezoekers (namelijk 16%) komen uitsluitend in de zomer. 9

rapport van NRIT Onderzoek wordt een aantal verbeterpunten benoemd: beter toezicht houden meer sanitaire voorzieningen meer speelgelegenheid kinderen zwemmogelijkheden verbeteren

Thuis op Straat Rotterdam (foto van website www.thuisopstraat.nl)

1.3 Enquête Clara Kinderbos

Activiteiten

De samenvatting in het vorige hoofdstuk heeft betrekking op het Zuidelijk Randpark als geheel. Om meer te weten te komen over de bezoekers van het Clara Kinderbos heeft Bureau RIS diverse interviews en een enquête afgenomen. De enquête is via de mail verstuurd naar 55 organisaties en betrokkenen. Ruim 23% van de organisaties die gevraagd zijn deel te nemen aan de enquête, hebben hier gehoor aan gegeven. Van de vijftien basisscholen heeft slechts 1 basisschool de moeite genomen de enquête in te vullen. Dit wekt de indruk dat scholen zich niet verbonden voelen met het Zuidelijk Randpark en hier ook geen baat bij denken te hebben. Aangegeven was dat het invullen van de enquête maximaal 5 minuten in beslag neemt.

Tevens blijkt uit de enquête dat er tot op heden weinig tot geen activiteiten in het gebied georganiseerd worden. Edudelta geeft aan het bamboe doolhof in het Clarabos opgeschoond te hebben, terwijl de activiteiten van de Kinderboerderij ook niet verder strekken dan het Kooiwalpad bij de Kinderboerderij waar zij vier maal per jaar NME activiteiten organiseren. Deelnemers van deze activiteiten zijn voor 30,8% van Rotterdamse komaf, 23,1% uit Barendrecht en tevens 23,1% uit beide gemeenten (geen percentages over de inhoudelijke verdeling bekend). In het Clara Kinderbos vinden geen activiteiten plaats volgens deze enquête, wel is tijdens het interview met Kinderopvang Humanitas van de Wilhelminahoeve gebleken dat deze organisatie veel gebruik maakt van het Clara Kinderbos. De scouting maakt met name op zaterdag gebruik van het park.

Reacties hebben wij onder andere ontvangen van de volgende organisaties: • • • • • • • • • • • •

Kinderopvang Barendrecht (NSO Buiten Gewoon) Dienst Sport & Recreatie gemeente Rotterdam CNME De Kooi (kinderboerderij) Kijk op Welzijn (jeugd & jongerenwerk) Zuid-Hollands Landschap HSV (Hengelsportvereniging) Groot-Rotterdam basisschool Thuis Op Straat (TOS) Edu Delta BSW (Buurt- en Speeltuinwerk) Rotterdam The Rangers (scouting Rotterdam-Zuid) Milieudienst Rotterdam

Partijen als het Milieucentrum Rotterdam en CNME De Kooi geven in de enquête aan als partner mee te willen werken aan een veilige speelplek en/of aan het organiseren van activiteiten. Dienst Sport en Recreatie gemeente Rotterdam, Kinderopvang Barendrecht en scouting The Rangers beantwoorden de vraag met ‘misschien’. Ondanks dat het positief is dat CNME De Kooi graag als partner wil meewerken en meedenken met Stichting Clara Kinderbos, moeten wij ons goed realiseren dat de kinderboerderij zich op grote afstand van het Clara Kinderbos bevindt.

Bekendheid Uit de enquête blijkt dat 69,2% van de geënquêteerde organisaties het Clara Kinderbos weet te vinden in het Zuidelijk Randpark. Organisaties als Buurt- en Speeltuin Werk Rotterdam, Kijk op Welzijn, Zuid-Hollands Landschap en Kinderopvang Barendrecht weten het Clara Kinderbos niet aan te wijzen.

11

trambaan en fietspad naar Barendrecht

Doelgroep

Verbeterpunten uit enquête

76,9% van de geënquêteerden houdt zich bezig met activiteiten gericht op de leeftijdsdoelgroep 5 tot 12 jaar, 38,5% richt zich op jongeren in de leeftijd van 13 tot 18 jaar. Slechts twee partijen organiseren activiteiten voor de doelgroep 0 tot 4 jarigen, namelijk TOS en BSW Rotterdam. Zoals eerder vermeld organiseert Kinderopvang Humanitas, als direct betrokken partij, geregeld buitenactiviteiten in het Clara Kinderbos voor hun eigen kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar en tevens voor de BSO (4 tot 12 jaar).

In de enquête is gevraagd welke ergernissen men ervaart in de huidige situatie in het Clara Kinderbos. Frappant is het om te zien dat van de drie punten die het hoogst scoren, de eerste twee overeenkomen met de verbeterpunten van het NRIT, namelijk: • te weinig speelplekken • te weinig sociale controle • overlast hondenpoep

Meer organisaties richten zich op de kinderen in de leeftijd van 5 tot en met 12 jaar; te weten NSO Buiten Gewoon, Dienst Sport en Recreatie Rotterdam, TOS, HSV Groot-Rotterdam, BSW Rotterdam, de scouting en uiteraard alle basisscholen. Het Zuid-Hollands Landschap geeft aan zich enkel te richten op volwassenen. Dit antwoord verbaast ons echter, want het Zuid-Hollands Landschap is onderdeel van De 12Landschappen en zij zijn mede oprichters van het TV-programma Green-Kids, een programma om kinderen in contact te brengen met de natuur. Het Milieucentrum Rotterdam richt zich op iedereen ouder dan 13 jaar.

Kansen en wensen In de enquête is gevraagd in welke behoeft het Clara Kinderbos zou kunnen voorzien. Voor de doelgroep 0 tot 4 jarigen antwoordt 40% een natuurspeelplaats (zoals bijvoorbeeld de Speeldernis), 20% een waterspeelplaats en 10% een traditionele speeltuin. Tevens geeft 20% van de geënquêteerden aan een omheining te wensen en 20% geeft aan steigers voor wateractiviteiten te willen zien. Voor de doelgroep 5 tot 14 jarigen zijn de uitkomsten niet veel anders; 40% wenst een waterspeelplaats, 30% een natuurspeelplaats en wederom 10% een traditionele speelplaats. Ook steigers voor wateractiviteiten krijgen 30% en een omheining rondom een speelplek 20%. Meerdere organisaties hebben als aanvulling het opzetten van GPS-activiteiten genoemd.

Entrees Edudelta geeft aan, als enige partij, gebruik te maken van de entree bij het Clara Kinderbos, maar dit is het logische gevolg van de werkzaamheden aan het bamboe doolhof waarnaar zij verwijzen. Entree ‘F: brug over de A15’* wordt door niemand genoemd. Alle andere organisaties maken gebruik van de andere entrees. Uit de enquête komt niet naar voren dat één entree meer gebruikt wordt dan een ander. *Zie bijlage.

Vrienden en partners van het Clarabos Van de geënquêteerden geeft 44% aan ‘Vriend van het Clarabos’ te willen worden voor ca. €30 per jaar. Op de vraag ‘Zou uw organisatie overwegen om partner te worden van Stichting Clara Kinderbos om samen een veilige en aantrekkelijke omgeving te realiseren voor kinderen van 0 tot 14 jaar en/of een structureel aanbod van activiteiten en evenementen te organiseren?’antwoordt 33,3% met ja, 33,3% met nee en 33,3% met misschien. De organisaties die ja zeiden zijn; Kinderopvang Barendrecht / NSO Buiten Gewoon, het Milieucentrum Rotterdam en Dienst Sport en Recreatie van de gemeente Rotterdam. 88,9% wil graag op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen in het Clara Kinderbos.

Vervoer Evenals uit het Schappenbreed recreantenonderzoek Natuur- en recreatieschap IJsselmonde blijkt dat de meerderheid van de bezoekers naar het gebied komt op de fiets, in onze enquête is dit 50%. Per auto komt ca. 38%.

13

Zuiderpret - Den Haag

2. Samenvatting van de interviews De afgelopen jaren is veel gepraat over het Zuidelijk Randpark. Door de plannen van de Blauwe Verbinding zijn er veel kansen voor waterkwaliteit, waterbuffering, recreatie, natuur, biodiversiteit, participatie, sport en duurzaamheid. Veel organisaties die zich met één van deze onderwerpen bezig houden, zijn de afgelopen jaren betrokken geraakt bij de planvorming van het Zuidelijk Randpark. Uit meerdere gesprekken met mensen blijkt dat sommigen na verloop van tijd door de bomen het bos niet meer zien en niet weten wat de huidige stand van zaken is wat betreft de ontwikkeling van het Zuidelijk Randpark. Gelukkig hebben wij ook veel mensen mogen interviewen die ons precies konden vertellen welke stappen reeds genomen zijn en wat er nog in het vat zit.

GZH maakt het definitieve ontwerp, het bestek en verzorgt de vergunningen*. De GZH geeft aan dat in het ontwerp ruimte is voor participatieve inbreng. Inmiddels zijn veel initiatieven aan de Blauwe Verbinding gekoppeld en is het van belang om alle maatschappelijke doelen te verenigen. Vanaf 2013 zal de Blauwe Verbinding worden gerealiseerd in zeven deeltracés. Geld voor herinrichting, meubilair, verlichting en paden is er niet. Naast het graven van de watergang vinden in principe geen andere werkzaamheden plaats. Aan de zuidzijde van het Clarabos wordt een nieuwe watergang gegraven waardoor het fietspad en voetpad moeten worden verlegd. Meer veranderingen zullen in het Clarabos niet plaatsvinden als gevolg van de realisatie van de Blauwe Verbinding. Alle veranderingen in het Zuidelijk Randpark, ook die als gevolg van de plannen van Stichting Clara Kinderbos, moeten beheerkosten neutraal worden gerealiseerd. Er is geen geld voor extra beheer. Dit is een belangrijk aandachtspunt en uitgangspunt voor de stichting. Een geprivatiseerde speelplaats is deels mogelijk, ook sleutelbeheer is bespreekbaar. De GZH heeft zelf enkele speelpolders ontwikkeld, dit zijn openbaar toegankelijke natuurspeelplaatsen. De stichting zou kunnen aanhaken bij dit project.

Bureau RIS en De Heer & Co hebben de afgelopen tijd met de volgende partijen uitgebreid gesproken. • Groenservice Zuid-Holland (GZH) • Waterschap Hollandse Delta • Gemeente Barendrecht • Deelgemeente Charlois • Kinderopvang Humanitas, Wilhelminahoeve

Momenteel ontbreekt het aan een totaalvisie en een eventuele supervisor voor het Zuidelijk Randpark. GZH ziet kansen voor Humanitas als ondernemer in het gebied, wellicht is een (financiële) bijdrage voor een speelplaats reëel?

Van alle gesprekken is een uitgebreid verslag gemaakt, deze zijn als bijlage bijgevoegd. Hierbij een korte samenvatting.

2.1 Samenvatting interview GZH

Het aanbod in het Zuidelijk Randpark dient onderscheidend te zijn van het aanbod in het Zuiderpark. Denkend aan outdoor en adventure activiteiten, liggen er kansen voor exploitatie. Ook zijn er plannen voor kleinschalige bebouwing geweest, het bestemmingsplan wordt momenteel herijkt.

Het interview met de GZH is een uitvoerig en zeer interessant gesprek. Veel informatie wordt gegeven over de huidige stand van zaken omtrent de Blauwe Verbinding. In totaal zijn er 8 convenantpartners en is een bedrag van 6 miljoen euro nodig om de gehele Blauwe Verbinding te realiseren. Op dit moment is 3,6 miljoen euro toegezegd. Als de financiering rond is zal de eerste schop nog voor de zomer van 2013 de grond in gaan. Op korte termijn zal de GZH een intern planteam oprichten en tevens een extern planteam van stakeholders; waaronder Stichting Clara Kinderbos, Humanitas, Rijkswaterstaat, de molenaar, de boomgaard, buurtbewoners, exploitanten en ProRail.

*in december 2012 is bekend geworden dat Gemeente Rotterdam het bestek zal gaan maken en de vergunningen gaat aanvragen.

15

met een trekvlot naar de overkant

2.2 Samenvatting interview Waterschap Hollandse Delta

2.3 Samenvatting interview Gemeente Barendrecht

Het plan is om van 2013 tot 2015 een Blauwe Verbinding te realiseren waarmee schoon water vanuit de Oude Maas richting het Zuiderpark wordt gebracht. In het Clara Kinderbos zal aan de snelwegzijde daarom een nieuwe watergang worden gegraven. De exacte ligging is nog onbekend. De waterkwaliteit in het Clarabos zal verbeteren. Momenteel zijn er problemen met blauwalg in de grote vijver en E.Coli-bacteriën in de zwemplas. Omdat zwemwater veel kosten en zorgen met zich meebrengt voor de Provincie, is het belangrijk om aan te blijven tonen dat de zwemplas door veel mensen gebruikt wordt, anders zou deze geschrapt kunnen worden.

Het Zuidelijk Randpark is eigenlijk een witte vlek voor de gemeente Barendrecht; door veel Barendrechters wordt het zelfs nauwelijks gezien als onderdeel van de eigen gemeente. Vaak krijgen andere gebieden of projecten meer prioriteit. Toch groeit het besef dat het Zuidelijk Randpark een potentieel pareltje is, welke beter gebruikt kan worden. het wordt voor Barendrecht steeds belangrijker om een integrale visie op het gebied te ontwikkelen. In Barendrecht wordt inmiddels veel waarde gehecht aan de Blauwe Verbinding. Dat is niet altijd zo geweest. Door Gemeente Barendrecht wordt gewerkt aan een bestemmingsplan voor het Zuidelijk Randpark, maar dat is vooral een conserverend bestemmingsplan dat weinig mogelijkheden biedt voor nieuwe ontwikkelingen. Echter, de respondenten zien dit niet als belemmering voor de toekomst; als er goede ideeën zijn voor het gebied, kan een nieuw bestemmingsplan worden vastgesteld. Op dit moment is de functie van het Clara Kinderbos, en eigenlijk van het hele Zuidelijk Randpark, niet helder in beeld bij de gemeente.

Alle partijen die meedoen met de Blauwe Verbinding hebben een verklaring ondertekend waarin zij aangeven elkaar zoveel mogelijk te willen helpen (red: convenantpartners); ook bij het verkrijgen van subsidies en dergelijke. Stichting Clara Kinderbos is hier nog geen onderdeel van, maar dit wordt aangeraden. Het Waterschap ziet het Clarabos met name als zwemplek voor gezinnen met jonge kinderen. Zij hebben geen bezwaar tegen een businessmodel met kanoverhuur en horeca. Een waterspeeltuin zien zij liever niet in verband met mogelijke verontreinigingen in stilstaand water. Een waterspeelplaats met stapstenen in het open water is wel een mogelijkheid.

Ten aanzien van het recreatiebeleid van de gemeente is er een voorzichtige kentering te herkennen. Het gaat om een beweging van de traditionele ruimtelijke bescherming van het buitengebied, naar het vaker toestaan van ontwikkelingen. De gedachte is dat hiermee kostendragers voor de groengebieden kunnen worden gerealiseerd, zodat de overheidsbijdrage kan worden verlaagd. De gemeente is aan het onderzoeken is of Stichting Verre Bergen betrokken kan worden. Dit is een fonds dat grote vernieuwende maatschappelijke initiatieven in Rotterdam ondersteunt, waarvan de uitvoering met veel onzekerheid is omgeven.

17

de Speeldernis - Rotterdam

2.4 Samenvatting interview Deelgemeente Charlois

2.5 Samenvatting interview Kinderopvang Humanitas

Geadviseerd wordt om goed de verhouding tot het Zuiderpark in gedachten te houden. Het is zaak om het Zuidelijk Randpark en het Clarabos een aanvulling op het Zuiderpark te laten zijn en geen concurrent te worden. Het Clara Kinderbos wordt als een op zichzelf staand park gezien met twee kansrijke opties voor de toekomst. In de eerste optie kan het Clarabos een levendiger gebied worden wanneer sportvelden en een BSO ontwikkeld zouden worden. Ook recreanten die de Heulweg passeren kunnen hier een tussenstop maken. De tweede optie is om aan te haken bij de Blauwe Verbinding. Voorzieningen voor de kanoroute en een horecagelegenheid zouden met name families als voornaamste doelgroep hebben.

Het kinderdagverblijf Wilhelminahoeve maakt bijna dagelijks gebruik van het Clara Kinderbos, ook in de winter en bij slecht weer. Het strandje en het bamboebos worden goed gebruikt, maar het gebruik van het park heeft in de eerste plaats te maken met de natuurlijke omgeving. Deze kwaliteit zien zij graag behouden omdat natuur een belangrijke plek inneemt in de pedagogische visie van Humanitas. Een natuurspeelplaats als de Speeldernis wordt als ideaal voorbeeld genoemd, maar ook een waterspeelplaats is zeer wenselijk. Humanitas zou middels een abonnement gebruik kunnen maken van de speelplek. Een laagdrempelig karakter van het Clarabos wordt op prijs gesteld. Ook moet er een goede balans blijven tussen het natuurlijke karakter en intensief ingerichte speelplekken met speeltoestellen. Het afsluiten van het gehele Clara Kinderbos zien zij als een kans om de sociale veiligheid te vergroten. Ook wordt verwacht dat dit een beter onderhoud van de plek met zich meebrengt. Kinderen van 10 tot 16 vinden de BSO vaak niet meer zo leuk. Meer uitdaging voor deze doelgroep zou daarom wenselijk zijn.

De slechte luchtkwaliteit, vanwege de emissie van fijnstof van de A15, wordt als een bedreiging gezien. Dit kan, samen met het zoeken naar beschikbare gelden, een reden zijn om als Stichting Clara Kinderbos te kijken of een andere locatie beter geschikt is om in te investeren. Een (semi-) geprivatiseerde speelplaats wordt niet als beste kans gezien. Verstandiger is het om het gehele Clarabos af te sluiten, waardoor het terrein beheersbaarder en beter te betalen wordt. Een schil van vrijwilligers is dan belangrijk om de kosten laag te houden. Ook in dit geval zou een horeca gelegenheid inkomsten kunnen genereren.

de Woeste Weide - Sliedrecht (foto kompassliedrecht.nl) 19

onderschrift

3. Richting voor de toekomst De laatste jaren is er veel verandert in de wereld en zo ook in Nederland. Burgers zijn mondiger en willen invloed uitoefenen op hun directe leefomgeving. Zij willen meepraten en participeren. Vroeger was de overheid de regisseur van de openbare ruimte, maar dat is aan het veranderen. Sinds de komst van social media is het erg makkelijk om met gelijkgestemden in contact te komen en zo gelegenheidscoalities te vormen. Samen optrekken om een bepaald doel te realiseren en daarna weer een nieuw project opzetten met anderen. Burgers en organisaties komen met initiatieven die vaak te maken hebben met verbondenheid met de eigen leefomgeving, verbondenheid met mensen en zorg voor de toekomst.

Veel bestuurders vinden deze ontwikkeling van participatie moeilijk, er lijkt geen sprake van richting of ontwikkeling. De schijnbare chaos van maatschappelijke initiatieven kan leiden tot een ongemakkelijk gevoel van onbeheersbaarheid en richtingloosheid.

Richting kiezen Per project en locatie dient gekeken te worden welke manier van procesbegeleiding nodig is. Beide manieren hebben hun waarde, maar zijn niet op alle projecten toe te passen. Het betrekken van burgers betekent dat je vertrouwen uitspreekt, maar niet dat je het proces de vrije hand geeft. Het proces dient altijd bewaakt te worden. Participatieve trajecten zijn fasen van vrij bewegen, deze worden veelal gevolgd door fasen waarin richting bepaald dient te worden. Eerst meebewegen in de spreeuwenwolk, om daarna samen in V-formatie op het doel af te vliegen. Ieder proces vraagt om een andere aanpak, deze dient steeds opnieuw onderzocht te worden. Hierdoor ontstaat een organisch proces van ruimte geven en richting bepalen, steeds passend bij het vraagstuk van dat moment. Het is belangrijk om regelmatig het proces van een afstand te bekijken en gezamenlijk te bepalen of een nieuwe focus of een nieuwe richting nodig is. Flexibel, wendbaar en participatief.*

Ganzen in V-formatie Gekscherend zou je de veranderingen in onze maatschappij kunnen vergelijken met vogels. Voorheen werden herinrichtingsprojecten in de openbare ruimte vanuit de overheid geregeld zonder al teveel overleg met de burgers. Je zou dit kunnen vergelijken met een groep ganzen. Eén vliegt voorop en de rest volgt volgzaam in een V -formatie. Deze ganzen verbruiken tot 72% minder energie dan individuele ganzen. Ze hoeven minder te doen, zich minder druk te maken.

Dansende spreeuwen

De vraag die wij ons stellen is, gaat Stichting Clara Kinderbos een proces van verandering in als vliegende ganzen in V-formatie óf als een zwerm dansende spreeuwen? Of wellicht een combinatie van beiden? In de volgende twee hoofdstukken zullen wij dit verduidelijken aan de hand van mogelijke kansen voor het Clara Kinderbos.

Er is een verschuiving in mentaliteit gekomen onder de bevolking. We willen niet volgzaam achter de leiders aan, we willen ook aan kop vliegen en de toekomst vormgeven, samen. Deze procesvorm is eigenlijk beter te vergelijken met een groep spreeuwen. Aan het einde van de middag zie je ze vaak vliegen, die grote wolken van spreeuwen. Wild en gracieus vliegen ze langs elkaar, door elkaar en de wolk krijgt de meest prachtige organisch bewegende vormen. Botsen doen ze niet, want iedere spreeuw volgt de bewegingen van 7 andere vogels om hem heen en anticipeert hierop. Dit beeld van de spreeuwen is een mooie metafoor voor alle initiatieven van ondernemers en burgers die opkomen, bijeenkomen, richting bepalen, en samen een stukje dansen om vervolgens weer uit elkaar te gaan.

* dit hoofdstuk is geïnspireerd door het artikel ‘De kunst van het vliegen’ van Wingwerkt! jaargang 4, nummer 2.

21

Rotterdam

Sint Clara Kinderbos A15

Barendrecht schetsontwerp van de Blauwe Verbinding

4. Kansen en advies voor het Clara Kinderbos Randpark aan het begin staat van een transitie, misschien één die tien jaar zal gaan duren, maar de omslag zal zeker komen. Het Zuidelijk Randpark is een groene parel tussen twee stedelijke gebieden.

‘Het Randpark bestaat niet’ zei de heer Leusink van deelgemeente Charlois tijdens ons interview met hem. ‘Het is een bonte verzameling van stukken groen, waterplassen en speeltoestellen. Alles ligt ver uit elkaar en een boomgaard doorkruist het park. De situatie zou kunnen veranderen maar voor alsnog is het logischer het Clara Kinderbos als een op zichzelf staand park te zien’.

Natuur in en om de stad wordt een schaars goed en is daarom té waardevol om ongebruikt te laten. Steeds meer partijen, zoals Stichting Clara Kinderbos, zullen zich gaan inzetten om onze natuurlijke omgeving weer terug te brengen naar de burgers, naar de kinderen. Wanneer de gehele Blauwe Verbinding is gerealiseerd kunnen de vele initiatieven van burgers en organisaties op, in en langs het water werkelijkheid worden. Het Clara Kinderbos bevindt zich op een belangrijk punt van de Blauwe Verbinding, namelijk op de grens van Rotterdam en Barendrecht, in het Zuidelijk Randpark dat zich steeds verder zal blijven ontwikkelen. Het gebeurt niet van de één op de andere dag, maar de Blauwe Verbinding zal op termijn het Clarabos daadwerkelijk verbinden, met beide gemeenten, met mensen en kinderen.

Tot deze conclusie kwamen ook wij tijdens het analyseren en bestuderen van het gebied. Het Zuidelijk Randpark vormt op dit moment geen directe meerwaarde voor het gebruik van het Clara Kinderbos. In december 2012 is bekend geworden dat de toegezegde 3,6 miljoen euro voor het project de Blauwe Verbinding definitief zijn. De Blauwe Verbinding is een project om de waterkwaliteit in de gemeente Rotterdam te verbeteren. Middels een 13 kilometer lang watersysteem, van het Zuiderpark tot aan de Oude Maas, zorgt de Blauwe Verbinding voor een natuurlijke en duurzame waterbuffer. Daarnaast zijn talloze initiatieven inmiddels aan het plan gekoppeld en zal binnen tien jaar een bijzondere recreatieve vaarroute tot stand komen.

Het Clara Kinderbos zal op basis van deze feiten in eerste instantie zelf een plan moeten maken voor de opwaardering van het Clarabos én voor de pr campagne die nodig is om het Clarabos meer bekendheid te geven. In deze aanpak zijn de investeringen van Stichting Clara Kinderbos als het ware de kers op de taart van het (westelijk deel van het) Zuidelijk Randpark.

De GZH is op dit moment samen met de Gemeente Rotterdam het huidige schetsontwerp aan het vertalen naar een definitief ontwerp. Vervolgens wordt het bestek gemaakt en de benodigde vergunningen aangevraagd. Het ontwerp en de bestekstekeningen zullen – in verband met de beschikbare budgetten – zich beperken tot het realiseren van de Blauwe Verbinding. Uitwerkingen op het gebied van recreatie, educatie, kunst, cultuur, sport, dieren, routing en pr worden in dit stadium niet opgenomen. De Blauwe Verbinding zal vanuit dit oogpunt dan ook niet direct een meerwaarde creëren voor het Clara Kinderbos, anders dan de verbetering van de waterkwaliteit en waterbuffering.

Na het bestuderen van alle informatie, zijn er diverse acties en opties waarmee het Clara Kinderbos naar een hoger plan getild kan worden, namelijk: • speelplek realiseren • attractie (of landmark) • aansluiten bij bestaand concept • naamgeving • exploitatie / privatisering speeltuin • Vrienden van het Clarabos • PR campagne

In het jaar 2013 zal de GZH starten met de realisatie van de Blauwe Verbinding, door de aanleg van de waterlopen. Gezien het beperkte budget zal het Zuidelijk Randpark geen metamorfose ondergaan waardoor het imago en de uitstraling van het Randpark (nog) niet zal veranderen en ook niet meer bezoekers zal gaan trekken. Hierbij moet niet over het hoofd gezien worden dat het Zuidelijk

Bovenstaande punten worden verder toegelicht. 23

natuurspeelplaats Tiengemeten

4.1 Speelplek realiseren

in het Clarabos in de zomer goed weten te vinden. Dit zijn mensen die ervan houden om in natuurwater te zwemmen en in het zand of op het gras te zitten. De verwachting is dat dit dezelfde doelgroep is die zich aangesproken voelt bij de komst van een nieuwe natuurspeelplaats voor het hele gezin.

Stichting Clara Kinderbos kan een openbare speelplek voor kinderen realiseren op de huidige locatie tussen de Heulweg en de Charloisse Lagedijk. Dit kan een traditionele speelplek zijn met speeltoestellen, echter is door veel partijen de wens geuit voor een natuurspeelplaats of waterspeelplaats. Natuurspeelplaatsen zijn er in allerlei varianten en maten. Sommigen zijn echte natuurterreinen waar kinderen op avontuur kunnen en in direct contact staan met de natuur, deze speelplaatsen passsen bijna naadloos in het landschap van het buitengebied. Te denken valt aan bomen, struiken, boomstammen, heuveltjes, tunnels, watergangen met stapstenen, trekpont, bruggetjes en vlonders. Referentieprojecten zijn: Speeldernis (Rotterdam), Hammenpoort (Delft), Ruige Plaat (Hoogvliet), Zuiderpret (Den Haag) en speelnatuur op Tiengemeten.

Het is voor de doelgroep (0 tot 14 jarigen) vrijwel onmogelijk om zelfstandig naar het Clara Kinderbos te lopen of te fietsen. Begeleiding door volwassenen is niet alleen vanwege de bereikbaarheid nodig. In veel interviews en reacties uit enquêtes blijkt dat mensen de locatie als onveilig ervaren doordat er weinig tot geen toezicht en sociale controle is. Deze angsten zijn te verhelpen door een goed ontwerp waarbij de locatie nauw bepaald wordt, het zicht vergroot wordt en meer bezoekers worden aangetrokken.

Andere natuurspeelplaatsen zijn meer gericht op ‘traditioneel spelen’ en zijn voorzien van enkele speeltoestellen (maximaal 20%), opvallende kleuren, beelden en/of waterelementen. Veelal zijn deze speelplekken overzichtelijker dan de natuurspeelplaatsen zonder speeltoestellen. Voor alle natuurspeelplaatsen geldt, dat kinderen in en mét de natuur moeten kunnen spelen, met water, grond, zand, takken, flora en fauna. Referentieprojecten zijn: Steinsegroen (Gouda), speelbos Robin Hood (Den Haag), Westduinpark (Den Haag), Noorderhout (Gouda)

Kinderopvang Humanitas geeft in het interview aan blij te zijn met een nieuwe speelplek voor de kinderen, met de aantekening dat juist kinderen in de leeftijd van 10 tot 14 jaar nu weinig kunnen doen op de bso en meer uitdaging nodig hebben. Een avontuurlijke speelplek waar de jongeren zich fysiek kunnen uitleven maar waar zij ook hun grenzen kunnen verleggen, zou zeer geschikt zijn. Alle andere partijen spreken met name over gezinnen met jonge kinderen (0-8) als potentiële doelgroep, aangevuld met natuurorganisaties als scouting, natuur bso’s e.d.

In principe zijn natuurspeelplaatsen vaak ook waterspeelplaatsen, omdat water een belangrijk element is waar kinderen altijd door gefascineerd raken. Echter zijn er ook waterspeelplaatsen die voornamelijk bestaan uit speeltoestellen en verharde ondergronden. Referentieproject: onderdeel van de Bosspeeltuin (Vleuten)

Wil het Clara Kinderbos in het oog springen en kinderen en gezinnen naar zich toe trekken dan is het van belang dat de locatie perfect bij de doelgroep aansluit. Eerste vereisten zijn: • entree(s) versterken en betere aansluiting op infrastructuur/ aanrijroutes • zicht op het Clarabos verbeteren / zichtlijnen in het Clarabos brengen • veiligheid / toezicht vergroten • attractie of landmark toevoegen

In alle gevallen rijst de vraag of de beoogde bezoekers de weg hiernaartoe zullen weten te vinden ‘wanneer in de rest van het Zuidelijk Randpark nog altijd weinig te beleven valt.’ Dit is een conclusie uit interviews van bureau Wenken met jongeren en komt tevens naar voren uit het Schappenbreed recreantenonderzoek uit 2010. Een positief gegeven is dat mensen de zwemplas 25

de Speeldernis - Rotterdam

• vaste activiteit(en) organiseren • zwemwater geschikt voor kinderen en eventueel vergroten • toegankelijk voor groepen • speelplekken per leeftijd (0-1, 2-6, 7-14 jarigen) • verbod voor honden • picknickplekken / zitgelegenheid voor ouders • voorzieningen als toilet en kleinschalige horeca (minimaal) in het zomerseizoen • overzicht, heldere opzet van het terrein • duidelijke begrenzing • dagelijks onderhoud voor het verwijderen van zwerfafval • bekendheid vergroten / PR

een projectmedewerker en stagiaires. Daarnaast is een grote schil van leden en vrijwilligers onmisbaar voor dergelijke organisaties, al wordt vrijwilligheid vaak verward met vrijblijvendheid en is de opkomst bij tuinwerkdagen vaak gering. De inzet van mensen met een psychische handicap helpen in hun dagbesteding mee aan het onderhoud, de gemeente verzorgt het groot onderhoud zoals het uitbaggeren van de watergangen en het kappen van bomen. De populariteit van de Speeldernis is zodanig groot dat mensen van buiten de regio geadviseerd worden om niet op goed geluk naar de natuurspeeltuin te komen. Er is een bezoekersstop bij 250 mensen per dag. In dit opzicht kan een nieuwe natuurspeeltuin prima aansluiting zoeken bij de Speeldernis, zonder dat deze direct als concurrent hoeft te worden gezien. Uiteindelijk heeft iedereen hetzelfde doel voor ogen, namelijk dat alle kinderen weer geregeld in contact komen met de natuur en daar veilig en vrij kunnen spelen.

4.2 Attractie (of landmark) Een attractie of landmark is een eerste vereiste om het Clara Kinderbos op de kaart te zetten en bezoekers aan te trekken. Attracties die door diverse partijen geopperd zijn, zijn een natuurspeelplaats, waterspeeltuin of speelpolder. Met name de eerste twee concepten zijn projecten die veel investeringen vereisen. Een traditionele speeltuin met speeltoestellen is met name voor de allochtone bevolking aan te raden omdat zij een natuurspeeltuin in eerste instantie niet als speelplek zien, maar als natuur. De aanwezigheid van speeltoestellen is voor veel ouders belangrijk, omdat dit het spelen is wat zijn herkennen en begrijpen.

Ter vergelijking is het goed om te realiseren van het Clara Kinderbos een oppervlakte van circa 5 hectare omvat, dit is 5 maal zo groot als de Speeldernis. In juni 2012 is een nieuwe natuurspeeltuin geopend op het eiland Tiengemeten. Deze natuurspeeltuin heeft een oppervlakte van 4,5 hectare en is ongeveer gelijk aan de beschikbare ruimte in het Clara Kinderbos. Voor zover bekend, is de natuurspeeltuin op Tiengemeten de grootste in Nederland. De aanlegkosten van een openbare natuurspeelplaats van enig formaat lopen al snel op. Voor openbare natuurspeelplaatsen in andere steden, met een oppervlak van circa 1 hectare, variëren de aanlegkosten tussen de € 200.000 en € 400.000.

Natuurspeeltuin de Speeldernis De Speeldernis in Rotterdam is een natuurspeelplaats van circa 1 hectare groot. In 1987 heeft de eigenaar Dienst Sport en Recreatie van de gemeente Rotterdam het initiatief genomen om de bestaande bouwspeeltuin om te vormen tot natuurspeeltuin. In veel opzichten is dit een geslaagd voorbeeldproject voor Nederland. Echter, is het voor de organisatie een zware klus om de Speeldernis draaiend te houden en te onderhouden. Het beheer wordt georganiseerd door de speeltuinvereniging. Via BSW Rotterdam zijn 2 coördinatoren en 3 toezichthouders in dienst. Verder werken er een tuinman, een administratieve kracht,

Speelpolders Het concept van de speelpolders is makkelijker te realiseren omdat het openbare speelplekken betreft die niet worden afgesloten en waar ook geen toezicht is. Horeca, voorzieningen en een beheerder zijn niet nodig bij het concept van de speelpolders van de GZH. Speelpolders zijn natuurlijke speelterreinen waar kinderen spelen met de natuurlijke materialen die aanwezig zijn. 27

kabouterpad

Het bestaande natuurlijke landschap is iets aangepast voor kinderen zodat het uitdagender en avontuurlijker is om te spelen. Speeltoestellen worden in principe niet toegepast. Gezien de natuurlijke omgeving van het Clara Kinderbos waar groen en water volop aanwezig zijn als natuurlijke elementen, is het realiseren van speelnatuur een reële mogelijkheid. Voor een openbare natuurspeelplaats is de keuze voor robuuste, duurzame materialen een vereiste, met name wanneer er geen toezicht is. In het Clarabos is het echter niet te adviseren om helemaal geen speeltoestellen te plaatsen. Zoals eerder vermeld zijn speeltoestellen voor veel mensen een belangrijk kenmerk van een speelplek. Zonder toestellen wordt een natuurspeelplaats minder snel begrepen en gebruikt door bepaalde doelgroepen. Onder vakspecialisten is afgesproken dat de naam ‘natuurspeelplaats’ mag worden gebruikt wanneer minder dan 20% van de speelplek uit speeltoestellen bestaat en de rest uit de natuurlijke omgeving en natuurlijke materialen. Ondanks de reeds aanwezige beplanting en waterpartijen zal de aanleg van een natuurspeelplaats in het Clara bos waarschijnlijk ook € 200.000 of meer euro kosten. Zowel op het niveau van de structuur van het park als ook in het creëren van hoogteverschillen, dient veel werk verzet te worden.

Kinderbos al enorm vergroot worden. Ook is het denkbaar om meer van dergelijke kunstwerken (en speelaanleidingen) in het Clara Kinderbos te plaatsen, waardoor een samenhang ontstaat waar je zelfs een speur- en spelroute aan zou kunnen koppelen. Uit interviews met jongeren kwam ook naar voren dat er kleur ontbreekt in het Zuidelijk Randpark. De kunstwerken in combinatie met een goed gekozen beplantingsplan kan het park een fleurige en bonte uitstraling geven.

Activiteiten Voor ouders en organisaties is het prettig te weten dat er een aantal vaste elementen in het terrein zijn waar zij altijd gebruik van kunnen maken met de kinderen. Niet alleen een speelplek is hierbij van belang, ook valt te denken aan NME-activiteiten, GPS routes en activiteiten die kinderen samen met volwassenen kunnen ondernemen. Al dan niet met behulp van informatie die de volwassene makkelijk via internet kan uitprinten. Een kabouterroute of kabouterpad is een voorbeeld van een dergelijke activiteit. Dit is een vaste route door het gebied, waar jonge kinderen met hun ouders of leerkrachten spelenderwijs het terrein leren verkennen en opdrachten uitvoeren. De opdrachten kunnen vooraf via de website worden gedownload en per seizoen worden veranderd om meerdere bezoeken per jaar aantrekkelijk te maken. Aangezien Clara Kinderbos erg nat en drassig is, kan ook gedacht worden aan een zogenaamd paddenpad. Ook hierbij worden de bezoekers uitgenodigd om rond te gaan en opdrachten te doen, terwijl de kinderen spelenderwijs leren over de levenscyclus van de pad.

Landmark Het plaatsen van een landmark kan minder kostbaar te zijn, maar kan het Clara Kinderbos wél op de kaart zetten als attractie óf als herkenningspunt. Te denken valt aan een uitdagend element, dat bijvoorbeeld op het water drijft, een hoge beklimbare toren, een eiland, een boomkronenpad, een mascotte, trekvlot etcetera. Een dergelijke landmark zou terug kunnen komen in het logo of in de benaming van de speelplek.

Een andere activiteit kan een parcours door de natuur zijn, waar kinderen lichamelijk intensief bezig zijn en leren om hun lichaam maximaal te gebruiken bij rennen, balanceren, klimmen, kruipen en springen. Doordat kinderen zich lichamelijk nog sterk ontwikkelen is een dergelijk parcours elke keer weer anders. Onder begeleiding kan een parcours ook gebruikt worden voor sportdagen van scholen, scouting, bso’s en TOS.

In de huidige situatie zijn de twee kleurige kunstwerken de eye-catchers van het park. Door deze kunstwerken beter in het landschap in te passen en vervolgens ook in een logo te verwerken, kan de herkenbaarheid van het Clara

29

natuurspeelplaats Groenhovenpark Gouda

4.3 Aansluiten bij een bestaand concept

geen winstoogmerk en er zijn geen personeelskosten en andere overheadkosten op het beheer en de keuringen na. Een stukje ‘wilde’ natuur voor kinderen.

Om bekendheid te krijgen onder kinderen, verzorgers en organisaties is het een idee om aan te sluiten bij een reeds bestaand concept. Door het meegaan in de PR stroom van bestaande speelplekken wordt direct de juiste doelgroep aangesproken en geïnformeerd. Een breder publiek wordt bereikt, waardoor ook mensen van buiten de regio het Clara Kinderbos zullen bezoeken.

Natuurspeelplaats de Speeldernis is in eigendom van Dienst Sport en Recreatie van de gemeente Rotterdam. Deze partij heeft in de enquête aangegeven positief te staan tegenover een nieuwe natuurspeelplaats en graag als partner mee te denken in de ontwikkeling van een dergelijke plek.

Bestaande concepten die (deels) aansluiten bij de visie van de stichting zijn bijvoorbeeld: • speelpolders, project van GZH, openbaar • natuurspeelplaats de Speeldernis in Rotterdam, commercieel • Ravottuh, samenwerkingsverband Rotterdamse organisaties

Qua visie en doelstelling zijn alle bovengenoemde concepten inhoudelijk vrijwel gelijk. ‘Breng kinderen in contact met de natuur en geef ze de kans tot vrij spel, verwondering, ontdekkingen en blauwe plekken.’ Aansluiting bij een bestaand concept zou met name voordelen hebben op het gebied van PR, bekendheid, herkenbaarheid, bestaande leden en uitwisseling van beheerders/ vrijwilligers.

Qua NME-activiteiten voor kinderen zijn de volgende concepten wellicht in te zetten: • scouting (diverse organisaties in de regio) • IVN projecten gericht op NME (zoals Scharrelkids, de lokale afdelin gen en IVN natuurgidsen) • Green-kids; tv programma van o.a. de 12Landschappen en Land schapsbeheer Nederland

De Blauwe Verbinding Nu bekend is dat de Blauwe Verbinding daadwerkelijk gerealiseerd gaat worden, is het een optie om aan te haken bij dit waterthema. Enerzijds omdat dit qua concept passend is, maar anderzijds omdat een groot deel van de huidige recreanten specifiek voor de zwemplassen het Zuidelijk Randpark bezoeken. Ook na realisatie van de Blauwe Verbinding is de verwachting dat meer watersportrecreanten van het gebied gebruik zullen gaan maken, zoals vissers en mensen met kano’s en opblaasboten. De aanleg van de Blauwe Verbinding is een project wat reeds vele jaren onder de aandacht is, zowel lokaal en regionaal. Wanneer Stichting Clara Kinderbos als attractie een unieke waterspeelplaats realiseert, dan kan de stichting voor een deel gebruik maken van de positieve PR rondom de gehele Blauwe Verbinding. Een gezamenlijke opening van de verbinding en een waterspeelplaats is denkbaar.

In het vorige hoofdstuk is reeds ingegaan op de diverse concepten. Het model van echte, robuuste speelnatuur zoals bij de speelpolders is wellicht de meest reële optie voor het Clara Kinderbos. Enerzijds omdat de GZH zowel beheerder van het Clarabos is als ook initiatiefnemer van het Speelpolderconcept. Het risico dat de stichting loopt is hierbij gering. Na een eenmalige investering voor de aanleg, kan de GZH het terrein beheren. Het is mogelijk dat een deel van de beheerkosten bij Stichting Clara Kinderbos terecht zullen komen omdat de beheerkosten naar alle waarschijnlijkheid zullen toenemen en de GZH qua beheerkosten niet mag stijgen. Speeltoestellen dienen conform de WAS gekeurd te zijn en jaarlijks moeten de speelplekken geïnspecteerd worden, dit is niet anders dan de huidige speeltuin in het Clarabos. Bij het concept van de speelpolders maakt het uiteindelijk niet uit hoeveel kinderen de plek bezoeken, er is 31

natuurspeelplaats Hammenpoort Delft

Gezien de reacties en bevindingen uit de diverse interviews en enquêtes van zowel Bureau Wenken als ook van Bureau RIS, is het een overweging om een natuur- of waterspeelplaats te omheinen. Een hekwerk, haag of watergang rondom een speelplaats betekent echter niet dat het ook een geprivatiseerde speelplek betreft. Het is ook mogelijk om door middel van sleutelbeheer de speelplaats overdag openbaar te maken en na zonsondergang de plek af te sluiten voor vandalen. De Wilhelminahoeve kan hierin een rol spelen.

Toegangsprijzen die gevraagd worden bij vergelijkbare natuurspeeltuinen variëren van € 0,50 tot € 2,50 voor kinderen en circa €2 voor volwassenen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat natuurspeelplaatsen hun accommodatie trachten te verhuren als vergader- en/of workshopruimte om zo voldoende inkomsten te genereren. Daarnaast dient vooraf uitgezocht te zijn of bebouwing toegestaan is volgens het bestemmingsplan. Een kleine overdekte en afsluitbare ruimte zal minimaal nodig zijn om materialen op te bergen, opvang te bieden aan de beheerder etcetera.

Een zeer robuust waterspeeltoestel kan overigens gewoon in de openbare ruimte geplaatst worden zonder hinder te ondervinden van vandalisme. De combinatie van het bestaande strandje met nieuwe waterspeeltoestellen is voor kinderen van alle leeftijden erg geschikt.

Wanneer de stichting besluit om als attractie in het gebied een commerciële natuur- of waterspeeltuin te realiseren, dan zijn er een aantal stappen die gezet moeten worden. Kennis en ervaring is reeds opgedaan bij diverse projecten in Nederland en België. Het bestuur zal ‘on tour’ moeten gaan en kennis uitwisselen met deze organisaties. Partners en investeerders zullen hun handtekening moeten zetten en de intentie uitspreken om samen een dergelijke speelplek te realiseren. Partners die minimaal moeten aansluiten zijn de GZH/ NRIJ, de gemeente Rotterdam (en deelgemeenten), de gemeente Barendrecht en het waterschap. Daarnaast is ook betrokkenheid van BSW Rotterdam wenselijk. Voor het onderhoud is de inzet van Stichting Landschapsonderhoud Rotterdam wellicht een optie waardoor dit leerwerkbedrijf mensen kan inzetten die in een re-integratietraject zitten. Dit laatste zal in overleg met de GZH moeten gebeuren.

4.4 Naamgeving Het terrein van het Clara Kinderbos staat op de bebording van de GZH aangeduid als ‘Clarabos’. Deze benaming is niet uitnodigend voor de doelgroep. Uit de naam blijkt niet voor wie het terrein bedoeld is. De bezoekers die het Clarabos bezoeken met de verwachting in een bos te kunnen wandelen, komen daar ook teleurgesteld van thuis. Wanneer de stichting als doel heeft om kinderen buiten in de natuur te kunnen laten spelen, dan zou dit ook in de naam zichtbaar moeten worden. Namen als de Speeldernis, het Wilde Westen, de Woeste Weide, de Vrijbuiter en Zuiderpret zijn stuk voor stuk namen die tot de verbeelding spreken. Om meer betrokkenheid én bekendheid te krijgen is het goed om bijvoorbeeld onder basisschoolleerlingen een prijsvraag uit te schrijven voor de beste naam.



4.5 Exploitatie / privatisering Een speelplek – al dan niet natuurlijk- kan ook geprivatiseerd worden. Het voordeel is dat het dagelijkse onderhoud, beheer en bestuur uit handen is van Stichting Clara Kinderbos. Een afweging is echter of de beoogde doelgroep door het privatiseren nog wel gebruik zal maken van de speelplek, of dat voornamelijk mensen van buiten de regio op de speelplek afkomen. Exploitatie als bij de Speeldernis moet men niet overschatten. 33

huttenbouwen en fantasiespel

4.6 Vrienden van het Clarabos

veranderen zodra bekend is welke richting de stichting op wil gaan. Juist tijdens het proces van netwerken, brainstormen, ontwerpen en ontwikkelen is het goed om dit te communiceren met andere partijen. Neem alle betrokkenen mee in het proces, maak mensen enthousiast en probeer duidelijk te maken dat het Clara Kinderbos ook voor hen interessant is.

Om betrokkenheid en draagvlak te creëren, is het mogelijk om een ‘Vrienden van het Clara Kinderbos’ in het leven te roepen. Vrienden betalen jaarlijks een bijdrage van bijvoorbeeld €30 (per organisatie of gezin) waarvoor zij in ruil op de hoogte worden gehouden van activiteiten en nieuws middels een digitale nieuwsbrief. Daarnaast is het mogelijk om speciale evenementen en activiteiten te organiseren die enkel voor vrienden zijn, of waar vrienden gratis aan kunnen deelnemen. Bijvoorbeeld de jaarlijkse Vriendendag.

Acties op het gebied van PR • aantrekkelijk logo laten ontwerp voor de stichting en/of voor de speelplek • aantrekkelijke website opzetten, gekoppeld aan Twitter / Facebook / Hyves • actief netwerken via Twitter / Facebook / Hyves • informeer alle gesprekspartners die de afgelopen maanden bena- derd zijn over de plannen van de stichting, waaronder de basis- scholen, buiten BSO en de kinderboerderij • maak het bestuur zichtbaar met portretfoto’s op de website • nodig journalisten uit om de plannen in de lokale kranten bekend te maken • informeer de lokale radio- en tv-zenders • maak een digitale nieuwsbrief die per kwartaal wordt verstuurd naar alle ‘Vrienden’ en partners • organiseer een buitenfeest als startsein voor de nieuwe ontwik- ke lingen • zorg dat de stichting goed bereikbaar is via mail en telefoon • goede informatieborden in het terrein

In de enquête die in november/december 2012 door Bureau RIS is verstuurd naar mogelijke betrokken partijen, gaven slechts 2 partijen aan dat zij Vriend van het Clara Kinderbos zouden willen worden. Gezien het feit dat er weinig direct omwonenden zijn, is de verwachting van betalende vrienden onder burgers dan ook gering. Wanneer mensen een lidmaatschap (jaarabonnement) hebben op een geprivatiseerde natuurspeelplaats, dan ligt de situatie anders en is het goed mogelijk om onder burgers uit de regio, maar ook daarbuiten, leden te werven. Wellicht dat het oprichten van een ‘Vrienden van‘ meer vruchten afwerpt wanneer gedurende een 2-jarige pilot kinderen, burgers en organisaties betrokken worden bij het Clara Kinderbos en het Zuidelijk Randpark in zijn geheel. Wanneer een band ontstaan is, er voldoende activiteiten georganiseerd worden en er volop te beleven valt, zijn mensen eerder geneigd om zich aan te sluiten bij een positieve en zichzelf bewezen organisatie.

4.7 PR campagne Meer dan de helft van de bezoekers (57%) heeft aangegeven dat er onvoldoende informatie beschikbaar is over het Zuidelijk Randpark (bron: rapport ‘Schappenbreed recreantenonderzoek Natuur- en recreatieschap IJsselmonde, oktober 2010’van NRIT Onderzoek). Over het Clarabos is zelfs nóg minder informatie te vinden. Het Clarabos is op dit moment niet zichtbaar. Er is geen website met informatie, geen social media, geen opvallend entreebord, geen noemenswaardige speelplekken en geen activiteiten. Het is duidelijk dat dit zal moeten

Voor de stichting rijst hiermee direct de vraag wie bovenstaande werkzaamheden zou kunnen oppakken. Een bestuurslid, of is het mogelijk om een vaste relatie met toegewijde vrijwilligers aan te gaan? Hoe ziet de stichting haar toekomst wat betreft de uitvoerende taken? Deze vragen komen terug in het stappenplan in hoofdstuk 6.

35

kanoën en genieten van de omgeving

5. Kansen en advies in een breder concept Tijdens deze toekomstverkenning is niet alleen gekeken naar de huidige locatie van het Clara Kinderbos, maar tevens naar de kansen buiten het terein. Ook zijn wij van mening dat de huidige maatschappij een andere aanpak van processen vraagt wat betreft de publieke ruimte, dan vroeger. In hoofdstuk 3 hebben wij deze nieuwe aanpak vergeleken met dansende spreeuwen. In dit hoofdstuk zullen wij verder ingaan op participatie en initiatieven van burgers in de openbare ruimte.

wenselijk is. Als men kijkt naar de ruimtelijke structuren dan is de zone tussen de boomgaard en de Vrijenburgweg (Molenstee) een betere zichtlocatie die zich tevens dichter bij de woonwijken bevindt en beter te ontsluiten is. Daarnaast heeft dit gebied al het voordeel van een zeer bepalende landmark: de Pendrechtse molen. De Pendrechtse Molen is een poldermolen van meer dan 200 jaar oud. De molen is bij het gros van de mensen uit de regio bekend. De molenaar geeft op openingsdagen rondleidingen waardoor een combinatie van een bezoek aan de molen voor gezinnen en scholen goed te combineren is met een bezoek aan de speelplek in het Clara Kinderbos.

Advies met betrekking tot projecten voor de toekomst van het Clara Kinderbos in een breder concept • begrenzing Clara Kinderbos • uitstraling Zuidelijk Randpark • de Parkmeester • Vrienden van het Clara Kinderbos

Wanneer wij in dit hoofdstuk spreken over het Zuidelijk Randpark, dan bedoelen wij in eerste instantie het gedeelte tot aan de Vrijenburgweg. Het Randpark ten oosten van de Vrijenburgweg heeft te weinig samenhang met het westelijk deel, waardoor wij dit in deze verkenning niet expliciet meenemen.

Bovenstaande punten worden hieronder toegelicht.

Tijdens het interview met de GZH is het idee geopperd om de huidige contouren van het Clara Kinderbos ruimer te zien. De stichting zou zich in principe ook elders in het Zuidelijk Randpark kunnen inzetten voor het spelende kind. Het verruimen van de begrenzingen of wellicht zelfs opheffen van een concreet terreinoppervlak heeft als voordeel dat Stichting Clara Kinderbos speciale speelplekken of voorzieningen op een gunstiger gelegen locatie kan realiseren waardoor de bereikbaarheid en/of zichtbaarheid voor de doelgroep wordt vergroot.

5.1 Begrenzing Clara Kinderbos In dit rapport wordt geregeld over het Zuidelijk Randpark gesproken. Na een uitvoerige bestudering van het Zuidelijk Randpark, de eerder verschenen rapporten, onze interviews en onze enquête, moeten wij echter concluderen dat het Zuidelijk Randpark in zijn geheel te weinig samenhang vertoont en te vaak wordt doorkruist door wegen en trambanen. Het is daarom bijna onlogisch om alle versnipperde percelen groen aan elkaar te willen koppelen. Voor het publiek is er geen samenhang te ontdekken, dit komt negatief en rommelig over op de gebruikers. Het is immers niet duidelijk hoe zij het Zuidelijk Randpark moeten gebruiken. Voor de doelgroep van het Clara Kinderbos is het daarom belangrijk om helder te maken wáár kinderen zich kunnen vermaken en waar het begin en het einde van het Clarabos is, los van de rest van het Zuidelijk Randpark.

Een voorbeeld: Stichting Clara Kinderbos kan in dit concept bij de zwemplas een waterspeelplek realiseren, rondom het terrein een klim- en klauterparcours (Clara Klauterroute), van de Wilhelminahoeve tot aan de Pendrechtse Molen een kabouterpad (Clara Kinderroute), bij de molen picknickplaatsen met enkele speeltoestellen en een voetbalveld en tussen de boomgaard en de molen een natuurspeelplaats.

Gezien de huidige, afgelegen ligging van het Clara Kinderbos denken wij dat het vasthouden aan de huidige begrenzing niet persé nodig, en misschien zelfs niet

Op deze wijze is Clara Kinderbos groter en aantrekkelijker voor meer bezoekers, ook wordt de bereikbaarheid vergroot doordat bezoekers via verschillende 37

speelbos

entrees het terrein kunnen bezoeken. Bezoekers van de molen, de zwemplas en de American Football club komen op deze wijze ook eerder in contact met het Clara Kinderbos. Door het gebruik van het parcours en/of het kabouterpad worden zij ook automatisch naar het huidige terrein van het Clarabos gelokt.

verborgen karakter is het ook een verrassende plek. Het zwemwater is met name in het voorjaar en de zomer een heerlijk buiten voor veel mensen. En ondanks de aanwezigheid van de A15 is het ook een zone van natuur en rust. Een niemandsland, een plek waar niets lijkt vastgelegd, een wirwar van paden, structuren en vervoersmiddelen. Een plek waar je vrij mag zijn? een plek waar je op avontuur kan? een plek waar nog niet alles is ‘recht gestreken’. Een plek waar mogelijkheden zijn voor avontuur, spel, sport- en natuuractiviteiten. Activiteiten die door burgers, wijkteams en organisaties geïnitieerd en bedacht worden. Bottom-up, niet vooraf alles bedenken, maar afwachten (en misschien een beetje kietelen) met welke ideeën mensen mee komen.

Tijdens het interview met Deelgemeente Charlois kwam de slechte luchtkwaliteit bij het Clara Kinderbos ter sprake. Hoe ernstig de situatie is, is niet precies bekend. Meerdere knelpunten bij elkaar opgeteld, is het wellicht het overwegen waard om als Stichting Clara Kinderbos op een geheel andere locatie te participeren en investeren. Bijvoorbeeld een meer centraal gelegen natuurterrein in de gemeente Barendrecht, ten zuiden van de A15. Gezien de ontstaansgeschiedenis van de stichting is er ook wat voor te zeggen om het Clarabos naar de stadskinderen te brengen, in de buurten van Rotterdam-Zuid. Ons advies is echter om als stichting binnen het Zuidelijk Randpark te blijven, en zoals eerder aangegeven maximaal tot aan de Vrijenburgweg.

Eerder schreven wij over de dansende spreeuwen. Het proces van tijdelijke verbanden en relaties die elkaar versterken en na verloop van tijd weer los laten, het proces van meebewegen, mensen uitnodigen en inspireren. Wanneer wij op deze wijze naar het Zuidelijk Randpark kijken, dan kunnen wij concluderen dat dit terrein geschikt is voor legio activiteiten, de enquêtes en interviews geven dit ook weer. Echter loopt men in de praktijk tegen twee dingen op. Partijen die iets willen doen in het Zuidelijk Randpark weten niet bij wie zij moeten aankloppen. Anderzijds is het gebied nog onbekend, organisaties staan er niet bij stil dat zij activiteiten kunnen ontplooien in het gebied.

Tijdens de interviews werd vanuit verschillende hoeken de angst uitgesproken voor een concurrerend park voor het Zuiderpark. De afgelopen jaren zijn grote bedragen geïnvesteerd in de herinrichting van het Zuiderpark. Het mag niet zo zijn dat bezoekers daar wegblijven door de opwaardering van het Zuidelijk Randpark.

Wat heeft het Clara Kinderbos en ook het Zuidelijk Randpark nodig, hebben wij ons afgevraagd. Zonder te verzanden in details en inrichtingselementen, wát is nodig om bezoekers het hele jaar door aan te trekken? Wat is nodig om het Zuidelijk Randpark op de kaart te zetten en een leuk, veilig en goed bezocht park van te maken?

5.2 Het ‘ongeplande’ park Het Zuidelijk Randpark is een soort ‘niemandsland’. Er ligt geen strak omlijnd plan voor de inrichting, het is een versnipperde groenstrook zonder samenhang. Het bevindt zich op Barendrechts grondgebied, maar voornamelijk de Rotterdammers willen er iets mee, mits het geen concurrentie voor het Zuiderpark wordt.

Een oplossing denken wij te vinden in het aanstellen van een Parkmeester. Zoals een gebouw vaak een conciërge of huismeester kent die zich over het gebouw ontfermt, zo heeft een park behoefte aan de zorg en aandacht van een Parkmeester. Het Clara Kinderbos kan een eigen Parkmeester inzetten, maar logischer is het om samen met andere organisaties een gezamenlijke Parkmeester aan te wijzen voor het gehele Zuidelijk Randpark.

Het Zuidelijk Randpark heeft wel degelijk kwaliteiten, kwaliteiten die ook opgemerkt worden door de Gemeente Barendrecht, Deelgemeente Charlois, de GZH en de jongeren. Juist door de versnippering, kleinschaligheid en het 39

zintuigenpad

• nodigt basisscholen, kinderdagverblijven en bso’s uit • organiseert activiteiten voor jong en oud in alle seizoenen • maakt verbindingen en stemt vraag en aanbod op elkaar af (groene makelaar) • betrekt burgers, natuurorganisaties en organisaties die zich op kinderen richten • speelt in op vragen van buitenaf • is pro-actief op social media • maakt een nieuwsbrief • regelt vergunningen en subsidies • tracht fondsen en inkomen te verwerven voor het park

Stichting Clara Kinderbos , Humanitas zouden zich dan enkel richten op de kant die betrekking heeft op het spelende kind, terwijl, bijvoorbeeld, de GZH en het Zuid-Hollands Landschap zich richten op volwassenen.

5.3 De Parkmeester Het doel van een Parkmeester is om cohesie in het gebied te krijgen en het park een gezicht te geven. De Parkmeester is voor iedereen het aanspreekpunt, vragen zet hij door naar de betreffende partners, als GZH of de gemeenten, en hij koppelt de antwoorden weer terug met de vraagsteller. Door direct contact met de Parkmeester te hebben en deze persoonlijk te kennen, neemt de verbondenheid met het gebied toe.

De laatste jaren is er over het Zuidelijk Randpark veel gepraat en geschreven. Organisaties zijn bijeen gekomen, jongeren en andere burgers hebben meegedacht in programma’s als ‘Lekker Groen’ en de pilot ‘Uit je stad gaan’. Er zijn heel veel partijen betrokken bij het Zuidelijk Randpark, daarnaast zijn er nog veel meer partijen in Rotterdam en Barendrecht die zich bezighouden met natuur, kinderen of een combinatie van deze twee. Ondanks dat diverse partijen hebben aangegeven betrokken te willen zijn bij de ontwikkelingen van het Zuidelijk Randpark, blijven vervolgstappen achter. Een belangrijke reden hiervoor is de ‘bestuurlijke ingewikkeldheid’ zoals Stefan van der Worm van Wenken aangeeft in zijn eindrapportage van ‘Uit je stad gaan in het Zuidelijk Randpark’. Uit alle onderzoeken, enquêtes en interviews die de laatste jaren zijn verricht, komt naar voren dat het er geen duidelijk aanspreekpunt is voor het Zuidelijk Randpark en dat dit als knelpunt wordt ervaren. Goede ideeën en initiatieven stranden hierdoor. De Parkmeester kan hierin faciliteren.

De Parkmeester heeft daarnaast als doel om mensen in contact te brengen met het gebied. Dit kan door het organiseren van activiteiten, maar ook door zichtbaar te zijn in Rotterdam en Barendrecht tijdens evenementen, op scholen, bij bibliotheken, lezingen etcetera. Het aantal werkbare uren dat de Parkmeester ter beschikking heeft, dient duidelijk verdeeld te zijn in algemene werkzaamheden (zoals pr, toezicht, administratie), activiteiten voor kinderen, voor de jeugd en voor volwassenen. Het aantal uren dat de Parkmeester zich inzet voor kinderen van 0 tot 14 jaar, zou betaald kunnen worden door Stichting Clara Kinderbos, Kinderopvang Humanitas en andere organisaties.

Wat doet de Parkmeester? Hij/zij… • • • • • • • • •

is het gezicht van het gebied, maar ook de ogen en oren is een gastheer en faciliteert inspireert denkt in oplossingen is de katalysator van het park ontwikkelt het park in al haar facetten nodigt partnerorganisaties uit (maandelijks parkenoverleg) houdt toezicht stuurt vrijwilligers en stagiaires aan (maatschappelijke stages)

Voorbeeld voor afstemmen vraag en aanbod Een wens van Kinderopvang Humanitas (Wilhelminahoeve) is om samen met ouderen te tuinieren. De Parkmeester kan een zone in het park aanwijzen waar gedurende één groeiseizoen (of langer) een generatietuin kan worden aangelegd. Daarnaast kan de Parkmeester contacten leggen met ouderenorganisaties of verzorgingshuizen en hen enthousiasmeren. De onderlinge afspraken die 41

speurtocht in de natuur

gemaakt worden tussen Humanitas en de ouderen moeten akkoord bevonden worden door de Parkmeester en hij zal aansturen op het naleven ervan.

• de eerste zaterdag van de maand kunnen kinderen met de Parkmeester op pad de natuur in. Op avontuur, lekker spelen met andere kinderen, onderzoeken en plezier hebben. Lekker even zonder ouders, buiten in de natuur. • eenmaal per jaar wordt een huttenbouwdorp of bouwspeelplaats georganiseerd voor de kinderen uit bepaalde wijken. Ondernemers worden hierbij betrokken om materialen te sponsoren, ouders en wijkteams worden betrokken om de organisatie op touw te zetten. • vier maal per jaar wordt een seizoensfeest georganiseerd met natuur- en knutselactiviteiten en natuurlijk een kampvuur. • eenmaal per jaar kan de brandweer een demonstratie geven, voor kinderen en ouders of voor basisscholen • eenmaal per jaar wordt een buitenbeurs georganiseerd voor de kinderopvang, in samenwerking met Stichting Groen Cement. Hier leren pedagogisch medewerkers over natuurbeleving en - activiteiten. • samenwerken in de natuur op de Landelijke Natuurwerkdag in november • een paar dagen per jaar kunnen kinderen appels plukken bij de boomgaard in het park • incidenteel kan een flashmob georganiseerd worden (dit is een (grote) groep mensen die plotseling op een openbare plek samenkomt, iets ongebruikelijks doet en daarna weer snel uiteenvalt)

Voorbeeld voor partijen uitnodigen Gezien de afstand ten opzichte van wijken en buurten is het begrijpelijk dat een bezoek aan het Zuidelijk Randpark te ver is voor basisscholen, scouting en bso’s. Van een Parkmeester wordt verwacht dat hij creatief nadenkt hoe hij deze organisaties naar het park toe krijgt. Zo kan het (tijdelijk) plaatsen van een Kindercaravan een goede oplossing zijn om mensen enige beschutting en voorzieningen te bieden waardoor de stap naar een buitenactiviteit nét wat makkelijker wordt.

Voorbeelden kinderactiviteiten De Parkmeester is bekend met het vakgebied van de natuur- en milieueducatie (NME). Hij/zij nodigt partijen uit om jaarrond kinderactiviteiten op de agenda te zetten. De nadruk dient hierbij te liggen op natuuractiviteiten, sport en plezier. Maar er is ook ruimte om af en toe een origineel evenement te organiseren wat hier los van staat. • Lab O’Tree is een aanhangwagen die uitgeklapt kan worden tot een vijfzijdige boom. Aan elke zijde staat een zintuig centraal. Je kunt een eigen boomparfum maken, hout zagen, luisteren naar een boom en muziek maken met hout. Dit lesmateriaal is onder andere geschikt voor groep 7 van basisscholen.

Voorbeelden overige activiteiten De Parkmeester zal naast de activiteiten voor kinderen ook evenementen en (natuur)activiteiten voor volwassenen naar het park proberen te krijgen. Hierbij kan tevens gekeken worden naar het genereren van inkomsten. • handen uit de mouwen tijdens de Landelijke Natuurwerkdag in november • 1x/jr wordt een duurzame, Boerenmarkt of biologische markt georganiseerd • 1x/jr wordt het ‘Rollende keukens’ evenement georganiseerd, bijvoorbeeld in combinatie met de Pendrechtse Molen. • een paar dagen per jaar kunnen mensen appels plukken bij de boomgaard in het park 43

de Parkmeester is aanwezig én herkenbaar

Vertrouwen

• een proeftuin en/of pluktuin kan met medewerking van burgers worden opgezet

Wanneer het doel is om veel reuring in het park te krijgen, wat weer resulteert in meer sociale controle, dient de Parkmeester een bepaalde mate van vrijheid te krijgen om besluiten te nemen. Het opzetten van een tent voor natuuractiviteiten gedurende de dag moet zonder overleg mogelijk zijn. Het organiseren van een muziekevenement (tot een bepaalde grootte), het toestaan van eetkraampjes en het maken van een kampvuur moet vooraf goed afgestemd worden met brandweer, politie, GGD en andere organisaties. Voorkomen moet worden dat de Parkmeester echter voor elke activiteit opnieuw een vergunning of officiële aanvraag moet indienen. Het maken van een melding zou moeten volstaan. Het is aan de Parkmeester om de gemaakte afspraken na te leven. Overal in de samenleving zien wij een verschuiving naar meer deregulering. Minder controlerend maar met vertrouwen en wederzijds respect. Hierdoor kan de Parkmeester flexibel opereren en snel inspringen op de situatie. Het Zuidelijk Randpark kan zich onderscheiden van andere parken en terreinen door deze vorm van vrijheid en vertrouwen. Organisaties zullen na verloop van tijd bewust gaan kiezen voor een locatie voor hun activiteiten. De natuurlijke omgeving, de onbestemde ruimte, de gastvrijheid en de aanwezigheid van de Parkmeester zal mensen een vertrouwen schenken waar zij graag gebruik van maken, in tegenstelling tot het meer bureaucratische karakter van andere locaties.

Bureau Wenken heeft samen met jongeren diverse bijeenkomsten gehad waarbij de jongeren zelf legio buitenactiviteiten hebben opgesomd voor het park. Deze informatie is na te lezen op de website van Wenken en tevens bruikbaar voor de oudste kinderen in het Clara Kinderbos.

Zichtbaarheid Parkmeester De Parkmeester moet zichtbaar zijn en een toegankelijke, frisse en leuke uitstraling hebben voor kinderen. Passend bij de visie van de dansende spreeuwen moet de Parkmeester overal en nergens kunnen zijn. Toch moeten kinderen zich ook op hun gemak voelen en een gevoel van bekendheid en herkenning hebben. Ons voorstel is om de Parkmeester te voorzien van een ‘mobiel natuuratelier’, een hippe en herkenbare caravan of bus die overal neergezet kan worden en die per seizoen andere materialen bij zich heeft waarmee kinderen kunnen spelen. Wanneer scholen een buitenactiviteit organiseren, kan de Parkmeester een gezellige plek met limonade, koek, picknickkleden en een partytent neerzetten. Voor scholen wordt de stap om naar buiten te gaan zo een stuk makkelijker.

Breed gedragen Tijdens het interview met de GZH, gaven zij aan dat in het ontwerp voor het Zuidelijk Randpark ruimte geboden moet worden voor participatieve projecten, dit sluit aan bij het concept van de Parkmeester. Daarnaast blijkt uit het rapport ‘Schappenbreed recreantenonderzoek Natuur- en recreatieschap IJsselmonde, oktober 2010’van NRIT Onderzoek, dat slechts 11% van de ondervraagden de bereikbaarheid van contacten (zoals GZH, ondernemers en toezichthouders) goed vond. Op dit punt is veel winst te behalen wanneer één Parkmeester het gezicht van het gebied is, makkelijk te benaderen is en eventuele vragen verder uitzet bij de aangewezen partijen.

De strategische flexibiliteit van het mobiele atelier is ook belangrijk voor zichtbaarheid op braderieën en informatiestands in de wijken van Rotterdam en Barendrecht. Thuis Op Straat (TOS) gaf in onze enquête aan graag een kamphuis te hebben in het Zuidelijk Randpark, wellicht dat een mobiel natuuratelier ook deels aan hun wensen voldoet. Een minder kostbaar, maar tevens effectief, vervoermiddel van de Parkmeester kan een opvallende fiets met logo zijn. Zo wordt de aanwezigheid van de Parkmeester heel direct zichtbaar en maakt het voor burgers laagdrempeliger om de Parkmeester aan te spreken wanneer deze langs komt met zijn fiets. 45

Steeds meer parken hebben een eigen Fabecook pagina

5.4 Vrienden van het park

Ook in het rapport ‘Uit je stad gaan’ van bureau Wenken wordt geconcludeerd dat een programmaregisseur onmisbaar is voor het Zuidelijk Randpark. Door de complexiteit van het park, de verscheidenheid en de vele betrokken partijen, lijkt het overgrote deel van de door ons benaderde partijen het eens dat één spin in het web de toekomst van het Zuidelijk Randpark kan bepalen.

In het vorige hoofdstuk is reeds een alinea geschreven over ‘Vrienden van het Clarabos’. In de situatie dat het Zuidelijk Randpark over een Parkmeester beschikt zal het oprichten van een dergelijke groep donateurs/vrienden meer vruchten afwerpen. Door de dynamiek die de Parkmeester in het Zuidelijk Randpark teweeg brengt is er altijd iets te beleven of te ontdekken. Iedere maand zijn er andere activiteiten, continu worden nieuwe projecten en initiatieven ingebracht waardoor mensen graag op de hoogte willen blijven van deze groene ‘hotspot’. Ook kunnen bedrijven en organisaties zich profileren door mee te werken aan de ontwikkeling van het Zuidelijk Randpark en zichtbaar worden voor het publiek door de Parkmeester mogelijk te maken via donaties of advertentieruimte te kopen in de nieuwsbrief. Organisaties die activiteiten willen organiseren en een beroep doen op de Parkmeester, kunnen verplicht worden om in het betreffende jaar Vriend van het Park te worden. Hierdoor bindt je organisaties aan het park en kun je de contacten en informatiestroom goed onderhouden. Juist door de continu wisselende programmering in het park en de flexibele agenda, is het informeren van de Vrienden een belangrijke taak. Social media, zoals Facebook, wordt steeds vaker ingezet om verbondenheid voor een stukje openbare ruimte te bewerkstelligen.

47

huttenbouwdorp

6. Hoe verder? Stap 1:

Stap 2:

Visie definiëren en aanscherpen Aan de hand van enkele vragen kan het bestuur van Stichting Clara Kinderbos de visie en doelen verder definiëren en aanscherpen. Dit is van belang om de koers voor de toekomst te bepalen. Alle te nemen stappen dienen dan aan deze visie en de gestelde doelen getoetst te worden.

• • • • •

1. Voor welke doelgroep zet de stichting zich in? • alle kinderen in de leeftijd 0 tot 14 jaar • voornamelijk de doelgroep die uitdaging mist namelijk van 10 tot 14 jaar • het spelende kind • het lerende kind (NME-gericht) • Rotterdamse kinderen (in verband met de oorsprong van de stichting) • alle kinderen uit de regio • met name kinderen uit minder kansrijke leefmilieus • ook voor gehandicapte kinderen 2. Contouren en/of ligging bepalen Is de huidige ligging een vast gegeven voor de stichting? In overleg met de GZH kunnen de contouren van het werkterrein waarbinnen Stichting Clara Kinderbos opereert worden aangepast. 3. Zichtbaarheid Het bestuur kan intern bespreken hoe zij de toekomst van de stichting zien. Is naamsbekendheid belangrijk, of kan de fysieke speelplek een andere naam krijgen? Als zichtbaarheid gewenst is, is een gezicht én een logo wenselijk naast een uitgebreide pr campagne en activiteiten op het vlak van social media. 4. Hoe wil de stichting in de toekomst inkomsten genereren voor de (deel)projecten en het onderhoud 5. Wil de stichting puur een speelplek in de natuur realiseren óf wil de stichting de katalysator zijn en kinderen enthousiasmeren, uitnodigen en meenemen in de natuur? Of een combinatie van beiden?

Stappenplan

GZH uitnodigen voor vervolggesprek met het bestuur van Stichting Clara Kinderbos aansluiten bij de Blauwe Verbinding en de verklaring tekenen kennisuitwisseling en verbinding maken met de Speeldernis indien exploitatie van toepassing voorstel richting partners brainstormen met mogelijke investeerders (st. De Verre Bergen, ziekenhuizen, lokale fondsen)

Stap 3: • concreet maken plannen, stappenplan uitwerken en deelprojecten bepalen • bestemmingsplan bestuderen en eventueel verzoek indienen voor een wijziging • kosten van plan / proces in kaart brengen • investeringen en beschikbare budgetten in kaart brengen • plan in de tijd maken • pr plan maken (lokale tv-zenders, lokale kranten, social media etc.)

Stap 4: • inkomsten genereren • zichtbaarheid vergroten (pr campagne, informatieborden, entree(s) opwaarderen, activiteiten ontplooien)

Stap 5: • (gefaseerde) realisatie 

49

natte graslanden, elk seizoen anders

7. Bijlagen 1. 2. 3. 4. 5. 6.

51

verslag interview GZH verslag interview Waterschap Hollandse Delta verslag interview Deelgemeente Charlois verslag interview Gemeente Barendrecht verslag interview Kinderopvang Humanitas enquête Bureau RIS

entreebord Clara Kinderbos

8. Bronvermelding 1. Schappenbreed recreantenonderzoek Natuur- en recreatieschap IJsselmonde, NRIT Onderzoek, okt 2010 2. De Blauwe verbinding Verbindt stad en land, Gemeente Rotterdam 3. Adviesrapport Zuidelijk Randpark, opdrachtgever GZH, juni 2011 4. Uit je stad gaan in het Zuidelijk Randpark, eindrapportage dec. 2010 5. Enquête Clara Kinderbos, Bureau RIS, i.o.v. Stichting Clara Kinderbos

53