Toekomstavonden 2013 Samenvatting van de gegeven antwoorden
“Wij hebben niet alleen de plicht om de kostbare schat, die het erfdeel van het geloof is, te bewaren alsof wij ons alleen met het verleden bezig houden. Wij moeten ons veeleer moedig en zonder vrees beijveren voor het werk dat onze tijd van ons vraagt. Zo gaan wij verder op de weg die de kerk twintig eeuwen gegaan is”. Paus Johannes XXlll, toespraak bij de opening van het Tweede Vaticaans Concilie, 11 oktober 1962.
Locaties Toekomstavonden 1
Neerkant 13 februari 2013
2
Vlierden 20 februari 2013 20130221 Deurne 21 februari 2013 Helenaveen 28 februari 2013 Liessel 12 maart 2013 Neerkant 13 maart 2013
3 4 5 6 7
Samenkomst van besturen, parochieraden, platforms uit de verschillende parochies. 38 personen aanwezig Samenkomst van de Vlierdense parochianen. 72 personen aanwezig. Samenkomst van de Deurnese parochianen. 32 personen aanwezig Samenkomst van de Helenaveense parochianen. 35 personen aanwezig Samenkomst Lieselse parochianen. 32 personen aanwezig Samenkomst Neerkantse parochianen. 38 personen aanwezig Kernwoorden. Kernwaarden.
Vragen 0 1
algemeen Vraag 1
2
Vraag 2
3
Vraag 3
4 5
Vraag 4 Samenvatting
Algemeen naar aanleiding van de presentatie door pastoor Paul Janssen Hoe kunnen wij in deze tijd, maar ook nog over 10 jaar, samen geloofsgemeenschap, parochie en kerk zijn? Wat mogen parochianen verwachten van de parochie, wat mag de parochie verwachten van parochianen? Wat is er nodig om plaatselijk een geloofsgemeenschap levend en levendig te houden? Hoe kun je mensen bij de parochie betrekken?
Hieronder vindt u een weergave van de reacties per vraag. U kunt zien welke antwoorden in welke plaats gegeven werden. Voorbeeld: 2.4 = vraag 2, antwoorden in Helenaveen (4). Onderstaande gegevens worden besproken in de stuurgroep die de fusie van de parochies begeleidt. Zij wegen mee in het vervolgtraject.
1
Algemeen naar aanleiding van de presentatie door pastoor Paul Janssen 0.1
Vroeger was het gewoon om te geloven. Nu is er lef voor nodig om te geloven. Mijn generatie heeft onvoldoende opleiding om het geloof in de basis goed over te dragen. Als het woord ‘kerk’ valt, is het goed te realiseren dat deze veel aspecten/gezichten heeft. Op het ‘instituut’ kerk haken veel mensen af. In Eindhoven is een kerk gesloten zonder dat de bisschop ook maar enig contact gehad heeft met het bestuur. De rol van de vrouw in de kerk is erg belangrijk, zeker in deze tijd. Dat wordt niet genoeg onderkend. Pastores dienen zich te laten zien bij gemeenschapsgebeurtenissen. De parochie en de gemeenschap lopen direct in elkaar over, ze maken deel uit van elkaar. Het is tweerichtingsverkeer. Maar welk prioriteiten stel je dan? Uit je eigen geloof, enthousiasme, betrokkenheid, grondtoon, mogelijkheden. Goed initiatief om als eerste met parochianen te spreken; Het uitgangspunt is goed, maar we moeten er onze eigen weg in zoeken
0.2
Op de vraag wat de reden is van sluiting van bijvoorbeeld de kerk in de Zeilberg wordt nadrukkelijk aangegeven dat de oorzaak vooral bij de geloofsgemeenschap ligt: Het aantal daadwerkelijke kerkgangers, de vrijwilligers, de financiën en de voorgangers bepalen wat mogelijk is. Door de beperkte voorgangers is de kerk meer een sacramentskerk geworden, de vraag is of de vrijwilligers dit kunnen dragen? Er is een grote zorg rondom het onderhoud van de (kerk)gebouwen en de bijdrage die geleverd moet worden voor de personeelskosten. Nu is het relatief gezien een goedkope gemeenschap. Maar investeren in het gebouw is ook nodig om het in stand te houden. De eigen middelen (pastorie) en de gezinsbijdrage zorgen voor een gezonde financiële situatie. We moeten dat samen proberen te behouden. De vrijwilligers dragen deze kerk en zorgen samen voor een gezonde geloofsgemeenschap, ook al is er niet altijd een priester beschikbaar. De gemeenschap waardeert de inzet van de vrijwilligers dan ook. Vlierden is een levendige parochie: fout van Zeilberg niet weer maken: ‘parochie Zeilberg lijkt afgedankt”. Bisdom richt zich alleen op een ‘sacramentskerk’; organisatorisch zo opzetten dat Vlierden een losser, meer onafhankelijk deel van grote geheel kan vormen. Als organisatie goed loopt wel sacramenten ‘afnemen’ van grote parochie maar verder zelfstandig. Vraag naar financiële toestand van parochie Vlierden: goed, weinig kosten Aan de binnenkant vraagt het kerkgebouw om onderhoud; als er genoeg geld is dit snel doen, dan is kerk in goede staat vóór fusie en is dat geen reden tot sluiting. Als nu één van de voorgangers uitvalt, dan kis dat al een probleem voor de parochie: 1x per maand toch voorganger nodig Openhouden kerk ook zoals in missielanden mogelijk? Toekomst hang af van betrokkenheid van mensen en een gezonde financiële situatie. Keuze nu gemaakt voor komende 10-15 jaar; ontwikkelingen gaan zeer snel.
2
0.3
Geografisch gezien is Deurne erg groot. De bemensing is lastig. Er zijn veel gebouwen en het is noodzakelijk om een pendeldienst in te zetten om het gebied te bestrijken. Rondkijkend is er veel grijs aanwezig. Hoe bereiken wij de 40-tigers, zodat de taken van de oudere vrijwilligers overgenomen kunnen worden en de geloofsgemeenschap daarmee sterker wordt? Eigenlijk moeten de 40-50 jarigen van nu de parochie vandaag de dag dragen. Er zit zeker iets van geloof in de jeugd. Bij activiteiten als Taizédagen of wereldjongerendagen zie je veel jonge mensen. Maar hoe raken wij hen? Wij doen in onze kerk niet datgene wat jongeren van ons verwachten. Wat zijn de verwachtingen van de gelovigen als het geloof alleen maar individueel beleefd wordt? Wat verwacht het bisdom, de kerk? Er is een spanning tussen bisdom en jeugd in het aanvaarden van de huidige starre regelgeving en de wensen van de jeugd om te accepteren of een eigen geloofsweg te gaan. Deze parochie zal voor zijn vitaliteit haar gezicht moeten laten zien. De kerk zal tegemoet moeten komen aan de wens van haar geloofsgemeenschap. De kerk moet een thuis zijn voor de gelovigen en dus ook voor de jongeren. De kerk moet een ‘open’ gesprek aan kunnen gaan. Het imagoprobleem is niet alleen in de katholieke kerk. Ook de andere kerken hebben problemen met het betrekken van jeugd bij hun gemeenschap. Er is veel onvrede, geen aansluiting, berusting en onverschilligheid. De onvrede moet onderkend worden en dat kan alleen als er een dialoog is tussen de vertegenwoordigers van de kerk en de geloofsgemeenschap. Veel mensen, vooral jongeren voelen zich op de een of andere manier in de kerk niet thuis; de geïndividualiseerde samenleving is maar één aspect. Er is wel grote behoefte aan spiritualiteit. Mensen willen gezien worden/ zich thuis voelen; zich welkom weten. Luisteren zonder oordeel te vellen. We blijven een onderdeel van de wereldkerk. Zijn we niet te laat? Wij zijn sprakeloos geworden omdat ergens nagelaten is ons toe te rusten. Deze generatie is nog wel vertrouwd met geloof; maar hoe het over te brengen: veel grootouders geven geloof door. Door de kerk zijn factoren die spelen in de maatschappij ontkend, gebagatelliseerd en worden niet gezien.
0.4
Pastorale zorg is een breed begrip van dopen tot de laatste sacramenten en de nazorg, aandacht voor de mens op de manier zoals Jezus aandacht heeft voor mensen, met hen omgaat, er voor hen is, hen helpt, bemoedigt, geneest, doet opstaan. De parochie Helenaveen ziet graag dat de pastoor dichtbij de geloofsgemeenschap staat. Elkaar kunnen ontmoeten buiten de kerk om.
3
0.5
Tijdens de presentatie presenteerde de nieuwe paus Franciscus zich. Wat zal deze paus voor onze kerk kunnen betekenen? De geloofsbeleving is in deze tijd anders. Er is zeker spiritualiteit en een individuele geloofsbeleving. Juist die geloofsbeleving is belangrijk om aan te werken. Echter als de levensstandaard zo blijft, dan zal geloofsverdieping voor weinigen zijn weggelegd. Ja, men steekt een kaarsje aan of er wordt een kaarsje aangestoken door ouders en grootouders, maar het effect blijft ergens hangen. Wel of niet succesvol zijn wordt dan toch eerder toegekend aan andere invloedsfactoren. Kun je van God getuigen en wil je dat ook? Wie en wat is God? Getuigenis moet van binnen uitkomen (eigenaarschap) waaraan de nieuwe paus mogelijk weer vorm en elan kan geven. Wij moeten leren getuigen van ons geloof. De eucharistie is een belangrijk deel van die geloofsoverdracht, maar heeft niet altijd die begrijpelijke uitwisseling. De kerk naar de mensen toebrengen, scholen opnieuw benaderen om inhoud te geven aan RK. Maar geloofsoverdracht moet vooral in het gezin plaatsvinden. Het enthousiasme op het St. Pieterplein moet naar ons overwaaien. Het respectvol afscheid nemen tijdens uitvaarten en de soms massale belangstelling moet iets met de aanwezigen doen. Maar is niet het moment om geloof te verkondigen. Of juist wel! Subtiel! De schaalvergroting maakt het geheel moeilijker bestuurbaar. Op kleine schaal initiatieven nemen en inspelen op de vraag wordt door gelovigen hoog gewaardeerd (2 x per maand een eucharistie voor bewoners in de Gasterij) Wij hebben jarenlang priesters naar “de missie” gestuurd, maar zijn nu zelf een missieland geworden.
0.6
Geen algemene opmerkingen.
0.7
In de huidige tijd zijn wij erg individualistische gelovigen. Of we nu jong zijn of oud, we hebben wel iets met de kerk maar kunnen het niet altijd benoemen, laat staan van ons geloof getuigen. De zorg om het geloof is uitgesproken, de zorg om het gebouw is er ook. Betrokkenheid bij de kerk, bij het geloof is een belangrijk item om aan te werken. Hoe benaderen wij de verschillende doelgroepen: ouderen, vijftigers, veertigers, dertigers, twintigers en natuurlijk de tieners en de allerjongste? Wij hebben vaak priesters naar de missie gestuurd, nu zijn wij zelf in een situatie beland dat we een tekort hebben aan priesters. De aanwezigheid van een priester in een geloofsgemeenschap is belangrijk om elkaar te ontmoeten en om als spreekbuis op te treden.
“Als je een schip wil bouwen, roep dan geen mannen bij elkaar om hout te verzamelen, het werk te verdelen en orders te geven. In plaats daarvan, leer ze verlangen naar de enorme eindeloze zee.” Antoine de Saint-Exupéry Frans schrijver, 1900-1944
4
Vraag 1 Hoe kunnen wij in deze tijd, maar ook nog over 10 jaar, samen geloofsgemeenschap, parochie en kerk zijn? 1.1
Samen op weg. Onszelf motiveren, profileren en presenteren. Eén geloofsgemeenschap. Initiatieven voor de vorming van de “oudere” jongeren die de kerk moeten dragen. Aandacht voor de jeugd, gespreksgroepen en zorg dragen voor jeugd thema’s. Vertrouwen dat het kan! Mensen moeten zich eigenaar voelen. Belangstelling voor de leefwereld van de verschillende leefgroepen/leeftijdsgroepen.
1.2
We moeten samen de verantwoordelijkheid nemen, maar vragen ons af welke vrijheid we straks nog hebben? Aansluiten bij het bisdombeleid (sacramentele kerk) Als het huidige bestuur de pastorie verkoopt, dan is het wel belangrijk dat er een ontmoetingsruimte blijft, bijvoorbeeld in de oude kleuterschool. Een ruimte in het nieuwe gemeenschapshuis was voor het Bisdom geen optie. Leiding vanuit de kerk, er is veel spiritualiteit onder de jongeren. Juist die moeten wij naar onze kerk halen. De geloofsgemeenschap staat of valt met de relatie tussen pastoor en parochie. Het is belangrijk dat er een professionele kracht is die dit proces kan sturen.
1.3
Wij moeten er voor zorgen dat wij kerk zijn. Ook als er geen priester kan zijn. Er moet ruimte zijn voor eigenheid en eenheid. Wij moeten blijven proberen om de jongeren en de middengroep te betrekken. Vooral moeten wij ons geloof voorleven: een voorbeeld zijn voor de jeugd en daaromheen het gesprek aangaan.
1.4
De strakke en strikte regels van boven schrikken af. Zonder dogma is het geloof minder te duiden, echter van onderaf geloven zorgt voor meer structuur en voedt de gezamenlijke geloofsgemeenschap zodat het individualistische geloof weer een gezamenlijk geloven wordt. Open staan voor de parochianen, de gemeenschap is belangrijk en de verbondenheid in een kleine gemeenschap is groter dan in een grote geloofsgemeenschap. Er is een duidelijke verbinding/binding nodig tussen pastoor en parochianen. Van de pastoor wordt verwacht dat hij de bindende factor kan zijn. Dat kan door het evangelie naar deze tijd te brengen en daardoor een katalysator kan zijn. Engageren van de jeugd door geloofsoverdracht naar de jeugd.
1.5
Neerwaartse spiraal ombuigen, de jeugd betrekken, de jeugd aanspreken. Teksten in vieringen aansprekend maken voor de gelovigen. Communicatie naar jongeren moderniseren (Pastoor op twitter) zonder afvallig of bevooroordeeld te zijn. Meer activiteiten in woord en gezang.
1.6
Bewust maken van de parochianen om de parochie te behouden, met de bijbehorende consequenties. Mensen mobiliseren. Parochianen en geestelijken spreken met elkaar en luisteren bewust naar elkaar. Het gebouw is belangrijk als middelpunt van samen vieren en bij elkaar kunnen zijn. Samenwerken met andere parochies en jongeren kansen geven om betrokken te raken, te zijn en te blijven.
1.7
Samenvatting: Wij moeten zorg hebben voor onze mede parochianen en onze verantwoordelijkheid nemen voor het betrekken van de jeugd. Jeugd is in deze een erg ruim begrip omdat het erin geslopen is dat de belangstelling steeds minder wordt. We moeten mensen mobiliseren en opnieuw erbij betrekken onder leiding van professionele krachten (pastoor, pastor, diaken...) Structuur aanbieden in het verwoorden van het Evangelie naar en in deze tijd.
5
Vraag 2 Wat mogen parochianen verwachten van de parochie, wat mag de parochie verwachten van parochianen? 2.1
Openheid en begrip. Grote parochie heeft inspiratie van de werkgroepen nodig. Het is belangrijk dat de parochiaan zich welkom voelt. Betrokkenheid over en weer, niet van een kant. Twee richtingsverkeer in de gemeenschap, samen vieren en beleven zal een meerwaarde hebben. Aandacht voor de medemens en elkaar raken (bv. bloemetje van de parochie)
2.2
Beide partijen moeten gesteund worden. Vrijwilligers zijn er, maar de juiste mensen moeten aangesproken worden, gevraagd worden om een steentje bij te dragen en dan is het vaak zo dat die vrijwilliger, in welke functie dan ook de schouders er onder zet. Minimaal een maal per maand een eucharistieviering. Financiële bijdragen moeten er blijven, we moeten naar de kerk blijven gaan. Maar mogen wij ook doorgaan met de leken? (Vlierden is een levende parochie waar samen het geloof gevierd wordt.)
2.3
Wij moeten er voor elkaar zijn. Pastoraat en zorg voor de financiële middelen. De inzet van leken is belangrijk, maar hebben zeker ondersteuning nodig. Er moet een luisterend oor zijn met respect voor elkaar. Samen vieren, naar elkaar luisteren en jongeren betrekken zodat er een opvolging in het geheel komt.
2.4
Een pastoor (priester) die diensten kan blijven doen (2x per maand), zorg heeft voor de parochianen, het gebouw behoudt, verbinding zoekt met parochianen en de doelgroep jongeren. Creatief zijn in het bedenken en blijven raken van de gelovigen. (uitleg evangelie naar deze tijd) Wederzijdse belangstelling en waardering. Betrokkenheid is gemakkelijker als je elkaar kent. De parochianen mogen verwachten dat de regels minder star uitgelegd en toegepast worden. Met andere woorden, respect voor de regels maar ruimte in de uitvoering.
2.5
Pastoor moet inspirerend zijn en aandacht kunnen geven als er vraag is. Pastoor als gastheer optreden en mensen welkom heten bij de deur. Je betrokkenheid laten zien door te laten zien dat je katholiek bent en ook als katholiek leeft. Goede gemeenschapszin, inspirerend, communicerend en twee richtingen.
2.6
De priester moet op aanvraag beschikbaar kunnen zijn om een luisterend oor te geven. De vertaalslag van het evangelie naar deze tijd is een wezenlijk onderdeel van het kweken van begrip. De voorganger moet gezegend zijn met de gave van het woord en dat ook kunnen verkondigen in deze tijd. Werken aan een goede verstandhouding en betrokkenheid binnen de parochie. Van elke parochiaan een bijdrage verwachten in woord en daad, maar ook financieel.
2.7
Samenvatting: De parochianen mogen verwachten dat de pastoor, de priester, er zoveel mogelijk kan zijn op de momenten dat parochianen dit nodig hebben. Ook de vertaling van het evangelie naar deze tijd zal een belangrijk aandachtspunt zijn. De juiste toon treffen voor de verschillende doelgroepen, waarbij de jongeren een van de belangrijkste doelgroep(en) is en zijn. Werken aan een goede verstandhouding en betrokkenheid. Een bijdrage in woorden, daden en financieel ondersteunen. Wij moeten wel de speelruimte hebben om zelf kerk te zijn zonder de basis te verloochenen. Ruimte in de uitvoering.
6
Vraag 3 Wat is er nodig om plaatselijk een geloofsgemeenschap levend en levendig te houden? 3.1
Het is belangrijk om rond de schrift bij elkaar te komen. Geef de jongeren iets positiefs. Ankerpunten. Betrekken bij de gemeenschap en actief gemeenschapslid laten zijn. Ben zuinig op de kleine geloofsgemeenschappen door ze een levend deel te laten zijn. Gemeenschap in gemeenschap waarvan de kernen geworteld zijn. Variëren in vieren, door verschillende koren en insteek, waardoor je verschillende groepen aanspreekt.
3.2
Het is noodzakelijk dat de kerkbanken gevuld zijn en dat er een gezonde financiële situatie ontstaat/blijft. De jeugd moet meer betrokken worden bij alle vieringen. Behoud van de verschillende werkgroepen is belangrijk en de steun van professionele krachten daarbij is een noodzaak voor het voeden van de vrijwilligers. Huidige werkgroepen vullen zichzelf aan zodat er van onderaf (jongeren) zich aansluiten en betrokken raken. Het ‘gezicht’ van de parochie is erg belangrijk zodat de loslopende parochianen weten bij wie ze moeten zijn.
3.3
Zorg voor een trefpunt. Zorg voor de materialen en middelen om elkaar te ontmoeten en het gesprek met elkaar aangaan. Het evangelie koppelen aan de huidige tijd. Ruimte voelen om een verbinding te krijgen, thuis voelen, thuiskomen, op verhaal kunnen komen. Een positieve betrokkenheid met een verantwoordelijkheid bij de ouders om het geloof over te dragen en te delen. De ouders catechese aanreiken zodat de brug geslagen kan worden tussen generaties.
3.4
We hebben voorgangers nodig die het vuur doorgeven en de bijbel in deze tijd kunnen plaatsen. Het kerkgebouw is belangrijk als ontmoetingsplek (behouden zolang als het kan).
3.5
Toekomst gericht, de taal van het volk spreken, aansluiten bij de belevingswereld als het evangelie vertaalt wordt. Samen vieren in geloofsbewustzijn. Maak gebruik van moderne media. Inspirerend vanuit God met begeleiding vanuit de kerk. God niet als mysterie maar als een levende God. Kerkdiensten interessant maken voor de jongeren < 40 jaar. Beschikking over een pastoor/priester is wel heel belangrijk.
3.6
Jeugd betrekken, de leefwereld van de jeugd leren kennen. Weten wat er leeft onder de gelovigen van jong tot oud. Afwisselen in vieringen, vooral geen eenheidsworst.
3.7
Samenvatting: Algemeen is het zo dat de kleine gemeenschap elkaar steunt en wil ontmoeten. Voor ontmoeten is een ontmoetingsruimte een voorwaarde, in dit geval gebonden aan kerkgebouw. Het zelf zoeken van vrijwilligers die er de schouders onder willen zetten onder het werk wat jij tot nu toe gedaan hebt is een mooie gedachte en werkt wellicht ook. Wat is het alternatief? Vuur doorgeven, met de hulp van de professionals. Zij kunnen ons bewust maken, inspireren door afwisseling aan te bieden.
“Traditie is niet de aanbidding van de as, maar het doorgeven van het vuur.” Gustav Mahler
7
Vraag 4 Hoe kun je mensen bij de parochie betrekken? 4.1
Nieuwe vrijwilligers in de eigen kring laten zoeken, persoonlijk benaderen en voor het werk in de gemeenschap motiveren. Vooral niet wegsturen. De beste vrijwilligers zijn weggestuurd door het tegenwerken van hun ideeën, die mogelijk progressief waren. Als je geen klankbord meer vind, dan zoek je dat op een andere plek. Neem vrijwilligers, koren, serieus en ga zeker het gesprek aan om tot elkaar te komen, zonder dat je afbreuk hoeft te doen aan je eigen normen en waarden. Presenteer je als een kerk voor de mensen die de dialoog aan gaat. Specifieke diensten, waar ook basisschoolthema’s een rol kunnen spelen. Ruimte voor actieve betrokkenheid geven en samen enthousiast in de Geest leven.
4.2
De uitleg van het evangelie komt niet altijd over. Op dit moment is de uitleg van de leken voor de geloofsgemeenschap wel duidelijk en sluit ook aan bij de huidige tijd. (met een spontaan applaus wordt dit ondersteund) Het gesprek met elkaar zoeken/aangaan zal hierin mogelijk een verandering tot stand kunnen brengen maar zal zeker ook inspirerend zijn. Op de vraag waarom zondags naar de kerk gegaan wordt, wordt geantwoord dat het vooral een bezinningsmoment is.
4.3
Jongeren op de middelbare school persoonlijk uitnodigen en met hen het gesprek aangaan. Dan is er behoefte aan begeleiders die willen en kunnen getuigen van hun geloof en samen antwoorden kunnen vinden op levensvragen en wat het geloof daarin betekent. Jongeren een rol geven in de kerk, kinderen meenemen is het geloof, het geloof delen. De jeugd uitnodigen in een trefpunt, of elkaar opzoeken en delen van geloofswaarden. (vrijdag middag) Pastoor op Twitter…
4.4
Mensen uitnodigen voor speciale diensten zoals het dorpsfeest met ontbijt/lunch, carnavalmis. Zoeken naar gedragen oplossingen. Contact houden met de protestantse gemeente en kijken waar we samen op pad kunnen gaan. Welke behoefte aan tijdstip van dienst(en) is er? Handig tijdstip op momenten dat mensen ook gemakkelijker kunnen en verplichtingen verschuiven om er te kunnen zijn. Wat maakt dat mensen naar de kerk komen en wat is dan het geleefde en beleefde geloof? Andere soort viering, die kinderen aanspreekt, die jongeren aanspreekt, die jonge ouders aanspreekt. Ook op school aan geloofsopvoeding doen. Zorg dragen voor eigenaarschap, van zowel de werkzaamheden die uitgevoerd moeten worden om het te realiseren, maar ook de brug slaan tussen God en de mensen.
4.5
De betrokkenheid en de uitleg van het evangelie naar deze tijd moet mensen een beeld geven. Gespreksgroepen organiseren, zelf positief naar buiten brengen (Over Paus benedictus was 90% negatieve publiciteit). Diaconie is een wezenlijk onderwerp, maatschappelijke stage gebruiken om de gemeenschapszin te laten groeien. Kijk eens naar kerken/ geloofsgemeenschappen die wel jongeren trekken: wat is daar de drijfveer?
4.6
Persoonlijke benadering. In gesprek gaan met parochianen over het geloof. Het evangelie op de huidige tijd betrekken en de koppeling maken naar de realiteit van de dag.
4.7
Samenvatting: Mensen uit de eigen kring betrekken en de groep vrijwilligers serieus nemen. Het is goed dat er een lijn is in de kerk en de wijze waarop daar uitvoering aan gegeven wordt. Vrijwilligers haken af als zij niet serieus genomen worden. Zoals eerder al aangegeven de rode draad kan een rode lijn zijn die wat breder is zonder afbreuk te doen. Het is belangrijk dat er eigenaarschap is voor elke leeftijdscategorie. De vertaling van het evangelie naar deze tijd, onze samenleving zal helpen om het Woord te verstaan.
8
