Magazine voor musici en acteurs
Thuiskopiespecial: Geschiedenis en toekomst van het thuiskopiestelsel NORMA-seminar ‘Billijke vergoeding’ groot succes
In dit nummer (november 2011)
November 2011 • NORMA Nieuws • Magazine voor musici en acteurs
inhoud Regering wil af van thuiskopiestelsel
5
Geschiedenis van de thuiskopie
8
Alternatieven huidige huiskopieregeling
12
De toekomst van het thuiskopiestelsel
16
Thuiskopiestelsels in Europa
18
NORMA-seminar ‘Billijke vergoeding’ groot succes De jarenlange strijd voor de thuiskopieheffing
22
28
colofon NORMA - naburige rechten musici en acteurs Louise Wentstraat 186 1018 MS Amsterdam Postbus 2995 1000 CZ Amsterdam T 020 - 627 27 98 E
[email protected] www.stichtingnorma.nl Redactie Wisso Wissing (hoofdredacteur) Maaike Boomstra, Marjan Feiken, Betty Harsveld (eindredactie) en Olga Meijer Met medewerking van Marco Caspers, Joey Cramer, Caspar de Kiefte en Charlotte Stricker Vormgeving Robert Swart Druk Boeijinga, Apeldoorn Omslag: Jack Wouterse beeld: Jan Willem de Blok
2
Voorwoord D
e regering heeft onlangs in haar reactie op de Speerpuntenbrief bevestigd dat ze de thuiskopievergoeding wil afschaffen. NORMA zou NORMA niet zijn als we niet zouden proberen dat te verhinderen. Daarom is dit nummer van NORMA Nieuws een thuiskopiespecial waar alle informatie en standpunten in te vinden zijn. De plannen tot afschaffing zullen op 30 november a.s. in de Tweede Kamer worden besproken. Tot die tijd zijn wij bezig met een grote lobby om de Tweede Kamerleden te overtuigen van de onredelijkheid van deze plannen. Waarom zou Nederland een model dat in bijna alle andere Europese landen goed werkt willen afschaffen? NORMA heeft een groot aantal bekende musici, acteurs, regisseurs en scenarioschrijvers gemobiliseerd. Zij zetten zich op verschillende manieren in als ambassadeur van het thuiskopiestelsel. Om te beginnen hebben we met hen een promotiefilm gemaakt. Daarnaast zijn zij ook ingezet om gesprekken te voeren met Tweede Kamerleden en pers. In september jl. heeft NORMA haar model voor een toekomstige thuiskopieregeling al aan staatssecretaris van Justitie, Fred Teeven, toegelicht. Het model neemt de nieuwe regeling zoals deze in België bestaat als uitgangspunt. Daar wordt een heffing over vele (digitale) dragers en apparaten verspreid, waardoor de heffing op een iPod nog maar een paar euro bedraagt. Daarnaast heeft NORMA zich hard gemaakt voor een overgangsregeling omdat rechthebbenden in Nederland niet gecompenseerd worden voor de kopieën die worden gemaakt op o.a. iPods en settopboxen met harde schijf.
In juli jl. is het wetsvoorstel Auteurscontractenrecht naar de Raad van State gezonden en naar wij vernomen hebben zal het advies van de Raad van State een dezer dagen bekend worden gemaakt. Ook daarover kan dan de discussie met de Tweede Kamer beginnen. Afgaande op het persbericht van het kabinet is met name de filmrechtregeling nog verre van ideaal. Nu is het moment om de huidige onvrede over het ontbreken van een billijke vergoeding voor wijdverspreid gebruik van het werk van audiovisuele makers eindelijk weg te nemen met een goede wettelijke regeling. Vaststaat dat de lobby niet eenvoudig is, omdat de filmproducenten en omroepen extreme standpunten innemen ten aanzien van de overdracht. De onderhandelingen tussen het rechtencollectief (Buma/Stemra, Agicoa, Sena, NORMA, Lira, Vevam, Sekam en Pictoright) en het Rechtenoverleg voor Distributie van Audiovisuele Producties (RoDAP) zijn nog niet ver gevorderd. Alhoewel de vertegenwoordigers van de publieke en commerciële omroepen (zoals RTL en SBS), producenten (zoals Endemol en Eyeworks) en distributeurs (zoals Ziggo en UPC) hebben aangegeven niet onwelwillend te staan tegenover het maken van collectieve afspraken voor het gebruik van audiovisuele werken, is dat in de praktijk nog niet gebleken. Al met al is het een hete herfst, maar wij gaan ervan uit dat die veel goeds voor onze aangeslotenen zal brengen.
Amsterdam, november 2011 Wisso Wissing, Directeur NORMA
3
Cas Jansen, Bob Fosko, Eric Vloeimans, Victor Löw, Jack Wouterse en Frank Houtappels
Regering wil af van thuiskopiestelsel De regering heeft op 7 oktober jl. in haar reactie op de Speerpuntenbrief van staatssecretaris Teeven bevestigd dat ze de thuiskopievergoeding wil afschaffen. Deze afschaffing zal tot inkomensverlies leiden voor makers en uitvoerende kunstenaars. Dat mag niet gebeuren! Tekst: Wisso Wissing Beeld Jan Willem de Blok
Het is schrijnend dat de regering volhardt in haar voornemen de thuiskopieregeling de nek om te draaien. Een downloadverbod dat daarvoor in de plaats zou komen, is voor uitvoerende kunstenaars geen alternatief. De thuiskopieregeling is al twintig jaar juist een mooi voorbeeld van hoe makers en uitvoerende kunstenaars een vergoeding kunnen ontvangen voor de exploitatie van hun werk. Vanaf het begin van deze regeling in 1991 tot ultimo 2010 is een bedrag van 256 miljoen euro verdeeld onder alle rechthebbenden. Het voornemen van de regering is ook al niet te rijmen met haar bedoeling om via het auteurscontractenrecht de positie van deze groep rechthebbenden te versterken. Elders in dit nummer wordt ingegaan op de voornemens van Teeven en worden deze stuk voor stuk weerlegd. Maar de belangrijkste argumenten tegen afschaffing zijn: 1 Het thuiskopiestelsel is niet bedoeld om de schade als gevolg van illegaal downloa-
den te compenseren. Ten tijde van de invoering van het thuiskopiestelsel bestond nog geen internet en dus geen illegaal downloaden. Het thuiskopiestelsel was dus duidelijk bedoeld ter compensatie van schade door legale kopieën. Denk aan hele muziekcollecties die van vrienden of familie worden gekopieerd van iPods naar andermans computers. Dit betekent dat de muziek niet meer wordt gekocht of gestreamd. Dit levert dus schade op! 2 Er wordt nu méér gekopieerd dan ooit (in de afgelopen drie jaar is het kopieervolume verzesvoudigd), maar nu hoeft er volgens de regering geen vergoeding te komen, omdat er sprake is van ‘minimale schade’. Dit is een enorme tegenstelling. 3 Teeven suggereert dat uitsluitend van het internet wordt gekopieerd. Dat is helemaal niet waar! Uit onderzoek blijkt dat de helft van de liedjes op een iPod niet van het internet afkomstig is. Bij een harddisk-
5
Monic Hendrickx
Gijs Scholten van Aschat
Bob Fosko
Jon van Eerd en Loes Luca
6
Nadja Hupscher en Oren Schrijver
recorder is zelfs bijna 80% niet afkomstig van het internet, maar bijvoorbeeld van de televisie. 4 In vrijwel alle landen in Europa is er wel een thuiskopievergoeding, inclusief een heffing op nieuwe dragers zoals iPods en smartphones. In een aantal gevallen bestaat daarnaast overigens ook nog eens een downloadverbod. 5 Het feit dat in ons land geen heffing op mp3-spelers en harddiskrecorders is ingevoerd, betekent een schade voor de rechthebbenden van 109 miljoen euro. 6 Juridisch gezien kan wat Teeven voorstelt in strijd zijn met de Europese Richtlijn en we zijn ervan overtuigd dat de rechter dat uiteindelijk ook zal zeggen. Het is opvallend dat door verschillende frac-
ties in de Tweede Kamer kritische vragen zijn gesteld over de afschaffing van het thuiskopiestelsel, waar de regering in haar reactie niet of nauwelijks op in is gegaan. Alternatieven? Er zijn er twee. Een plan van de Consumentenbond en de vakbonden Ntb en FNV KIEM, alsmede het voorstel van NORMA om het Belgische model over te nemen. Beide worden in dit nummer beschreven. Het plan tot afschaffing zal op 30 november aanstaande in de Tweede Kamer worden besproken. Tot die tijd willen wij een grote lobby opzetten om de Tweede Kamerleden te overtuigen van de onredelijkheid van het voornemen van de regering en hen trachten te winnen voor de alternatieven die
er zijn. Centraal in deze lobby staan onze aangeslotenen. Wij hebben een aantal bekende musici, acteurs, regisseurs en scenarioschrijvers gemobiliseerd. Zij zetten zich op verschillende manieren in als ambassadeurs van het thuiskopiestelsel. Om te beginnen hebben we een promotiefilm met hen gemaakt waarin genoemde makers en uitvoerenden een pleidooi houden voor het voortbestaan van het thuiskopiestelsel. Ook is een aantal van hen ingezet voor gesprekken met Kamerleden en pers. Onze strijd voor behoud en vernieuwing van het thuiskopiestelsel begon vijf jaar geleden en die strijd gaat voorlopig door. Onze argumenten zijn sterk en we zijn ervan overtuigd dat we de Tweede Kamerleden daarvan zullen doordringen.
Wij willen graag de volgende collega’s bedanken voor het meewerken aan de promotiefilm. Bartho Braat Bob Fosko Carine Crutzen Cas Jansen Christine van Stralen Dick Maas Edwin de Vries Eric Vloeimans Esmé Lammers Frank Houtappels Gijs Scholten van Aschat
Hadewych Minis Hans Dagelet Hugo Konings Jack Wouterse Jean van de Velde Jon van Eerd Loek Peters Loes Luca Maarten Treurniet Marcel Musters Margien van Doesen
Marian Mudder Monic Hendrickx Nadja Hupscher Oren Schrijver Peggy Vrijens Ricky Koole Robert Alberdingk Thijm Victor Löw Vincent van Ommen Waldemar Torenstra Wimie Wilhelm
Tientallen andere acteurs en musici konden wegens werkverplichtingen niet op de draaidagen aanwezig zijn, maar zij hebben hun steun betuigd door ons op verschillende manieren te helpen. Ook hen willen we bedanken.
7
Geschiedenis van de thuiskopie De komst van opnameapparatuur voor de consumentenmarkt vroeg om een regeling die de belangen van rechthebbenden beschermde. Het regeringsbeleid heeft echter geen gelijke tred gehouden met de technische ontwikkelingen in audio- en videoland.
❤
❤
© Kopie
Tekst: Joey Cramer Illustratie: Jan Maarten Buissant
In den beginne Sinds de invoering van de Auteurswet (1912) bestaat er al een uitzondering voor het kopiëren van werken voor eigen oefening, studie of gebruik. Destijds werd met ‘kopiëren’ met name gedoeld op overschrijven en naschilderen. Vanaf de jaren ’50 ontwikkelde de technologie zich in hoog tempo en met de komst van de magnetofoon (die later bandrecorder zou worden genoemd) ontstond voor consumenten de mogelijkheid om ook audiokopieën te maken. De schaal waarop dit werd gedaan groeide gestaag naarmate de jaren verstreken en de vraag rees of er niet een (te grote) inbreuk op de rechten van muziekschrijvers e.d. ontstond. Zo beschikte in 1979 67% van de Nederlandse huishoudens over minimaal één audiorecorder. Dit percentage was in 1987 al gegroeid naar 99%. In juni 1984 wisselde een groep deskundigen op initiatief van de World Intellectual Property Organization (WIPO) en Unesco van gedachten over het kopiëren van grammofoonplaten, omroepprogramma’s en gedrukte stukken. De belangrijkste conclusie van deze vergadering was dat de grote schaal waarop op dat moment privékopieën van beeld en geluid
8
werden gemaakt, afbreuk deed aan de wettelijke belangen van de auteurs.
Waarom is het thuiskopiestelsel in onze wet opgenomen? De Nederlandse regering kon zich vinden in de conclusies van WIPO en Unesco. Zij vond dat het thuiskopiëren een dusdanige omvang had aangenomen dat de rechthebbenden daarmee te veel geld misliepen en dus schade leden. Tegelijkertijd was de regering van mening dat het gebruik van de moderne technologie niet belemmerd moest worden en hechtte zij waarde aan een zekere vrijstelling voor privégebruik. Het idee om een verbodsrecht te koppelen aan het maken van kopieën werd al snel als praktisch onuitvoerbaar bestempeld. De consument zou dan toestemming moeten hebben van de auteurs voordat hij iets kopieert, wat in de praktijk inderdaad ondoenlijk is. Bovendien dient het auteursrecht zich slechts beperkt te bemoeien met het handelen van individuele consumenten en de handhaving van een dergelijk verbod zou juist een intensieve bemoeienis met zich meebrengen. Een en ander in aanmerking nemend, stelde de regering een systeem voor waarmee het verbodsrecht werd ingeruild voor een vergoe-
dingsrecht. Er zou – naar o.a. Duits en Frans voorbeeld – een heffing worden gehanteerd op lege dragers, waarmee de rechthebbenden zouden kunnen worden gecompenseerd. Hiermee ontstond de thuiskopieregeling zoals die tot op heden nog steeds in grote mate geldt. Op lege dragers (in die tijd met name cassettebandjes) werd een kleine heffing gehanteerd, betaald door fabrikanten van blanco dragers. Hiermee werden de rechthebbenden gecompenseerd voor de kopieën.
Naburige rechten In 1993 trad de Wet op de naburige rechten in werking, waarmee ook uitvoerende kunstenaars (naast tal van andere rechten) recht kregen op een thuiskopievergoeding. In de loop van de jaren zijn de tarieven telkens bijgesteld en met de komst van nieuwe (digitale) dragers is de heffing uitgebreid naar o.a. lege cd-roms, dvd’s en minidisks. Uitbreiding naar mp3-speler e.d. komt dichtbij De voor de hand liggende heffing op mp3spelers en harddiskrecorders blijft echter uit. Als bevoegd bewindspersoon laat minister van Justitie Donner weten de onderhandelingen binnen SONT af te wachten. SONT is de Stichting Onderhandelingen
e
es c
E S
T
U H
I K
O
P
© 9
1912
Auteurswet treedt in werking.
1950-1970
Met de komst van het cassettebandje en andere dragers ontstaat voor de consument de mogelijkheid om audiokopieën te maken.
1979
67% van de Nederlandse huishoudens bezit één of meer opnameapparaten.
1984
WIPO en Unesco vergaderen over thuiskopiëren en eventuele schade voor rechthebbenden die daaruit voortvloeit.
1987
99% van de Nederlandse huishoudens bezit één of meer opnameapparaten. De Nederlandse overheid zet de eerste stappen naar de thuiskopieheffing.
1991
Rechthebbenden (dan nog enkel auteurs) krijgen recht op een billijke vergoeding voor schade die zij lijden door thuiskopiëren.
1993
De Wet op de naburige rechten treedt in werking. Hierdoor krijgen ook uitvoerende kunstenaars (naast vele andere rechten) recht op een billijke vergoeding voor thuiskopiëren.
2005/2006 De onderhandelingen over uitbreiding van de thuiskopieheffing binnen SONT lopen vast. 2007
De thuiskopieheffing wordt bevroren tot 1 januari 2009. NORMA dagvaardt de staat in een kort geding.
2008
De bevriezing van de thuiskopieheffing wordt verlengd tot 1 januari 2010. NORMA start bodemprocedure tegen de staat.
2009
De bevriezing van de thuiskopieheffing wordt verlengd tot 1 januari 2013.
2010
NORMA verliest bodemprocedure tegen de staat. Zij gaat in hoger beroep.
2011
Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid Fred Teeven is voornemens de thuiskopievergoeding af te schaffen. Het hoger beroep vindt plaats op 30 januari 2012.
10
Thuiskopievergoeding. In deze stichting zijn de rechthebbenden en de fabrikanten en importeurs vertegenwoordigd. Zij dienen in onderling overleg de hoogte van de thuiskopievergoedingen vast te stellen, alsook op welke apparaten een heffing wordt gehanteerd. Die onderhandelingen zitten echter muurvast; de partijen zijn al vier jaar aan het onderhandelen, maar een akkoord is nog ver weg. Waar de rechthebbenden vóór uitbreiding van de thuiskopieheffing stemmen, stemmen de fabrikanten en de importeurs consequent tegen. Blijkens de statuten van SONT heeft de voorzitter, op dat moment de heer Vonhoff, in dergelijke gevallen de finale stem. Aangezien hij een uitgesproken voorstander is van uitbrei-
ding van de heffing, lijkt niets deze dan nog in de weg te staan. Door een sterke lobby van de fabrikanten en importeurs verklaart de minister uiteindelijk toch een keuze van SONT vóór uitbreiding van de heffing tegen te zullen houden. 2007/2008: Bevriezing van het thuiskopiesysteem – NORMA dagvaardt de staat Eind 2007 hakt de minister de knoop door: hij bevriest de heffing tot 1 januari 2009. Uitbreiding van de heffing lijkt daardoor voorlopig van de baan en de schade van de rechthebbenden zal enkel oplopen. NORMA zit echter niet stil, voor haar is de maat vol. Samen met FNV KIEM, de Ntb en de
De partijen zijn al vier jaar aan het onderhandelen, maar een akkoord is nog ver weg.
individuele aangeslotenen Peter Blok, Caroline De Bruijn, Ricky Koole en Carel Kraayenhof dagvaardt NORMA de Staat der Nederlanden in een kort geding. Door verdeelproblemen bij Stichting de Thuiskopie is de rechter echter in twee instanties (zowel in het kort geding als in hoger beroep) van mening dat een verruiming van de heffing niet aan de orde kan zijn. Bovendien vindt de rechter, om onbegrijpelijke redenen, dat niet is hardgemaakt dat de vergoeding op blanco dragers alleen niet als billijk kan worden aangemerkt. In het hoger beroep heeft de rechter daar echter bij opgemerkt dat die situatie vanaf 1 januari 2009 wel onredelijk zou kunnen worden. Dit bood perspectieven voor ná de bevriezing, die immers tot 1 januari 2009 zou gelden. Wanneer deze overweging door de minister zou worden overgenomen, was een uitbreiding van de heffing geen ondenkbaar scenario. Voor NORMA was dit echter geen aanleiding om het erbij te laten zitten. NORMA startte daarom in juni 2008 een bodemprocedure tegen de staat. Helaas heeft de rechter in januari 2010 (na het meermaals te hebben uitgesteld) de vorderingen van NORMA afgewezen. Opnieuw was hij niet overtuigd van het feit dat de huidige heffing te weinig opbrengt om als billijk te worden bestempeld. NORMA is inmiddels in hoger beroep gegaan tegen het vonnis, waarbij ze zich gesteund voelt door een uitspraak van een Europese rechter die in haar voordeel spreekt. De zitting van het hoger beroep is op 30 januari 2012. Onlangs heeft staatssecretaris Teeven zijn visie op het thuiskopiestelsel gegeven. Naar aanleiding hiervan heeft NORMA in juli een gesprek met hem gehad.
11
Alternatieven huidige thuiskopieregeling Zoals al meermaals in dit themanummer aan bod is gekomen, staat ook NORMA een modernisering van het thuiskopiestelsel voor. De modernisering die het kabinet heeft voorgesteld – volledige afschaffing van de thuiskopievergoeding – is echter onrechtvaardig voor rechthebbenden. Er zijn twee alternatieven: het voorstel van NORMA; een thuiskopiestelsel volgens het Belgisch model en het stelsel zoals de Consumentenbond en de bonden voor ogen heeft.
thuiskopie-incasseringen sinds 2005. Waar destijds nog 26,1 miljoen euro werd geïncasseerd, was dat in 2010 nog maar 10,8 miljoen euro en is de prognose voor 2012 slechts 5,9 miljoen euro.
Interim-regeling Van een ‘billijke’ vergoeding voor het thuiskopiëren, zoals de wet die voorschrijft, lijkt daarom allang geen sprake meer. Naast een nieuw heffingensysteem lijkt een interim-regeling die de misgelopen baten van de rechthebbenden compenseert daarom op haar plaats.
Zolang er niets besloten is over een nieuwe thuiskopiestelsel, zou een interim-regeling voor een tijdelijke oplossing kunnen zorgen. Doordat de thuiskopieregeling niet is uitgebreid met de nieuwe apparaten, lopen rechthebbenden vergoedingen mis. Dit is te merken aan de enorme daling van de
Incassobedragen thuiskopievergoeding van 2005 tot en met 2010 en de daaruit geëxtrapoleerde schatting van de te incasseren bedragen voor 2011 en 2012 (gegevens van Stichting de Thuiskopie)
30
20
25 15 20
15
10
10 5
0
2005
2006
2007
Jaarlijks tekort t.o.v. 2005
12
2008
2009
Incasso
2010
2011
2012
miljoenen
miljoenen
5
0
2007
2008
Jaarlijks tekort t.o.v. 2007
2009 Incasso
2010
2011
2012
Stichting de Thuiskopie wordt door de bevriezing van het thuiskopiestelsel en in afwachting van mogelijke nieuwe wetgeving geconfronteerd met een grote daling in haar inkomsten Het rapport van de werkgroep Auteursrecht d.d. 16 juni 2009 bevatte een vergelijkbaar voorstel tot afschaffing van het thuiskopiestelsel. Na publicatie is in een brief d.d. 24 februari 2010 door de toenmalige voorzitter van voornoemde werkgroep en SP-Kamerlid Arda Gerkens erkend dat totdat een eventuele nieuwe regeling van kracht is, een enorm gat aan inkomsten zal ontstaan voor rechthebbenden. Om die reden achtte zij het opportuun om in de tussentijd een interim-regeling overeen te komen, zodat rechthebbenden zo min mogelijk hinder ondervinden van de daling van inkomsten. De werkgroep Auteursrecht heeft in bovengenoemde brief het kabinet als volgt geadviseerd: ‘Wel is de werkgroep van mening dat zolang er geen alternatief is in de vorm van goede businessmodellen, de artiesten per definitie de dupe zijn van deze periode van windstilte. De werkgroep wil het kabinet dan ook adviseren om voor de tussenliggende periode een oplossing te zoeken. Mogelijkerwijs kan voor de periode van drie jaar een afspraak gemaakt worden tussen rechthebbenden en de producenten van dragers.’ De door de werkgroep Auteursrecht voorgestelde interim-regeling zou in ieder geval betrekking dienen te hebben op de periode dat het thuiskopiestelsel is bevroren (in de huidige situatie tot 1-1-2013). Een voorstel is om een bepaald incassojaar van Stichting de Thuiskopie als minimum te nemen. In 2005 werd het thuiskopiestelsel op een normale wijze uitgeoefend, waarbij de meest relevante voorwerpen waarop werd thuisgekopieerd, ook daad-
Wisso Wissing en Erwin Angad-Gaur foto: Jan Willem de Blok
werkelijk werden belast. Toen incasseerde Thuiskopie meer dan 26 miljoen euro. Sinds die tijd zijn er geen nieuwe voorwerpen meer aangewezen dan wel nieuwe tarieven vastgesteld, wat heeft geleid tot een incasso van nog
maar 10,8 miljoen in 2010. Dit betekent een daling van bijna 60%. Als gevolg van de grote daling van de thuiskopievergoeding raken de rechthebbenden ernstig gedupeerd en staat de vraag ter discussie
13
HD-recorder - 250 GB - € 3,30
MP3-speler - 2 GB - € 1,00
Geheugenkaart - 2 GB - € 0,15 CD-rom - 0,5 GB - € 0,12
iPhone
- 16 GB - € 2,50 Externe harde schijf - 1 TB - € 6,75
MP4-speler - 32 GB - € 3,00 USB-stick - 16 GB - € 0,50 14
15
in hoeverre er nu nog sprake kan zijn van een ‘billijke vergoeding’ in de zin van artikel 16c lid 2 Auteurswet. Voor de vaststelling van de interim-regeling aan de hand van de hoogte van het tekort zijn er twee berekeningen: • 87,2 miljoen euro, wanneer wordt gerekend vanaf 2006 (met 2005 als uitgangspunt, het laatste jaar waarin de thuiskopietarieven zijn aangepast); • 39,6 miljoen euro, wanneer wordt gerekend vanaf 2008 (met 2007 als uitgangspunt, het jaar net vóór de bevriezing).
Voorstel NORMA: Belgisch model Een voorbeeld van een gemoderniseerd thuiskopiesysteem dat de rechthebbenden wel compenseert voor de geleden schade, is te vinden bij onze zuiderburen. In België is sedert januari 2010 namelijk een nieuw thuiskopiesysteem van kracht. De thuiskopieheffing is destijds uitgebreid naar een breed scala aan moderne apparaten, zoals mp3-spelers, dvd-recorders, usb-sticks en mp4-spelers. Op die apparaten wordt een lage heffing gehanteerd. Hierdoor voelt de consument de maatregel niet bij elke aanschaf direct in zijn portemonnee (zo geldt er op de meest verkochte iPhone een heffing van slechts € 1,50), terwijl al die kleine heffingen tezamen genoeg opbrengen om de recht hebbenden te compenseren voor de schade die zij lijden. De meest gebruikte dragers met de bijbehorende heffing, zijn hieronder weergegeven.
Overigens geldt in België naast de thuiskopieregeling óók een verbod op downloaden, hetgeen andermaal bewijst dat beide naast elkaar kunnen bestaan. Dit in tegenstelling tot wat staatssecretaris Teeven beweert.
Voorstel bonden Een alternatief voor de huidige regeling is het door de Consumentenbond, Ntb en FNV KIEM (hierna: de bonden) gedane voorstel om de heffing eerst over te hevelen naar andere apparaten, om uiteindelijk op een internetvergoeding over te gaan. De Consumentenbond en bonden zijn tegen het downloadverbod, omdat het niet te handhaven is (en de politiek wil het ook niet handhaven). Daarnaast criminaliseert het de consumenten en wordt niet de garantie gegeven dat in Nederland geen voorbeelden zullen worden gesteld door lukraak enkele downloaders juridisch extreem zwaar aan te pakken en hen torenhoge boetes op te leggen, zoals dat in andere landen gebeurt. De industrie zegt dat ze het op de consument gerichte downloadverbod nodig heeft om de internet service providers (ISP’s) te kunnen dwingen Pirate Bayachtige websites te blokkeren. In dat geval: pleit dan voor een regeling die zich enkel richt op de ISP’s.
van de heffing van – langzamerhand in onbruik rakende – blanco cd’s en dvd’s naar de apparatuur waarop consumenten hun muziek en films nu opnemen en afspelen, blijft gewaarborgd dat zowel de industrie áls de makers en uitvoerende kunstenaars een redelijke vergoeding ontvangen voor dit gebruik. Wanneer de thuiskopieheffing met de vastgestelde verdeling komt te vervallen, en acteurs en musici moeten meeprofiteren van de businessmodellen in de markt, zal hun aandeel in de opbrengst afhangen van de contracten die acteurs en musici met producenten en platenmaatschappijen hebben afgesloten en kunnen afsluiten… en we weten allemaal hoe goed dat lukt. Zo verdwijnen de inkomsten naar de grote spelers.
Het voorstel van de bonden bestaat uit twee stappen.
Stap 2 Verder bepleiten de bonden dat de entertainmentindustrie moet komen met voldoende hoogwaardig kwalitatief aanbod van muziek en films dat aansluit op de wensen en behoeften van consumenten. Wanneer, in dit voorstel, bijna 80% van de thuiskopieën afkomstig is van internet, ligt het voor de hand om van de thuiskopieregeling over te stappen op een algemene internetvergoeding. Een klein deel van het maandelijkse internetabonnement zal dan doorbetaald worden aan de betreffende rechtenorganisaties die dat geld verdelen onder de auteurs, uitvoerende kunstenaars en producenten. Een logische stap, want de consument gebruikt het internet op dat moment als essentiële bron en schakel in de wijze waarop hij of zij muziek en films beluistert en bekijkt op meerdere (mobiele) apparaten.
Stap 1 Het voorstel komt erop neer dat up- en downloaden voor (niet-commercieel) privégebruik wordt gelegaliseerd. Door het in stand houden van de thuiskopieregeling en het verleggen
Het commercieel aanbieden en commercieel faciliteren van P2P-gebruik zal onder het verbodsrecht moeten blijven vallen. Toestemming van de rechthebbenden blijft nodig.
15
De toekomst van het thuiskopiestelsel Onze regering wil af van de thuiskopieregeling. Welke redenen heeft ze daarvoor? We zetten de argumenten van het kabinet op een rijtje en laten vervolgens zien waarom die ondeugdelijk zijn. Tekst: Maaike Boomstra en Olga Meijer Illustratie: Jan Maarten Buissant
Zoals in het vorige nummer van NORMA Nieuws (mei 2011) al is beschreven, heeft staatssecretaris Teeven in zijn Speerpuntenbrief van 11 april jl. zijn plannen met het thuiskopiestelsel uiteengezet. Teeven stelde voor om het thuiskopiestelsel geleidelijk af te schaffen en tegelijkertijd het downloaden te verbieden. Een downloadverbod zou een thuiskopiestelsel overbodig maken. Immers, de meeste thuiskopieën worden gemaakt door het downloaden van bestanden op de harde schijf van de privécomputer, zo redeneerde Teeven. Verschillende fracties hebben kritische vragen gesteld over deze ‘speerpunten’ en de regering heeft op 7 oktober jl. op die vragen gereageerd in een uitgebreid verslag. Helaas blijkt uit dit verslag dat het kabinet instemt met het voorstel om het huidige thuiskopiestelsel af te schaffen. Dit zou dan kunnen worden vervangen door een beperkter stelsel, waarin bepaalde vormen van thuiskopiëren zijn toegestaan, maar zonder dat daar een vergoeding voor rechthebbenden tegenover staat.
Waarom afschaffing? • Illegaal downloaden valt nu onder de thuiskopie-exceptie, aangezien bij het downloaden muziek of film wordt vastgelegd op de harde schijf van je (thuis)computer. De regering stelt nu voor om het illegaal downloaden te verbieden, waardoor er min-
16
der zal worden ‘thuisgekopieerd’. Een thuiskopiestelsel zou dan niet meer nodig zijn. • Door digitalisering zou de thuiskopieregeling sterk onder druk komen te staan. Als gevolg van de komst van steeds meer informatiedragers die ook bedoeld zijn voor ander gebruik dan thuiskopiëren, en omdat de geheugencapaciteit van die dragers steeds groter wordt, zou het steeds lastiger zijn om te bepalen aan welke dragers de vergoeding moet worden gekoppeld en hoe hoog die vergoeding zou moeten zijn. Kortom: door de voortschrijdende techniek wordt het te ingewikkeld. • De regering stelt daarom een beperkte thuiskopie-exceptie voor. Voor (offline) time shifting en format shifting (bijv. het opnemen van film en muziek om die later te bekijken resp. te beluisteren of het omzetten van cd- naar mp3-bestanden) is in dat geval nog steeds geen toestemming van rechthebbenden nodig. Alleen, in ruil daarvoor krijgen rechthebbenden dan geen vergoeding! Volgens de regering zou dat mogen volgens internationale wetgeving, zoals de auteursrechtrichtlijn en een uitspraak van de Europese rechter. Daarnaast wordt verwezen naar het rapport van de Britse professor Hargreaves, die in zijn onderzoek tot de conclusie kwam dat er geen duidelijke bewijzen bestaan van schade voor rechthebbenden als gevolg van privékopiëren in beperkte vorm. Ook zou de vergoeding voor het privékopiëren al zijn meegenomen in de
aanschafprijs. Dit werd bijvoorbeeld voorheen bij iTunes toegepast, waarbij slechts vijfmaal een iTunes-download mocht worden gekopieerd. Derhalve zou een beperkte thuiskopie-exceptie ingevoerd kunnen worden, zonder de noodzaak van invoering van een heffingenstelsel. • De regering verwacht dat het maken van kopietjes van geleende cd’s en dvd’s in de toekomst minder vaak zal voorkomen, omdat het onlinegebruik de overhand zou krijgen. De vergoeding voor de overblijvende (offline)thuiskopieën zou dan verwerkt kunnen worden in een licentie bij de aanschafprijs van muziek of film. • Het voorstel van de vakbonden en de consumentenbond om niet-commercieel up- en downloaden te legaliseren in ruil voor een internetvergoeding wordt van de hand gewezen, omdat het juridisch niet houdbaar zou zijn volgens internationale regelgeving. De regering vindt vrijwillige afspraken tussen marktpartijen niet voor de hand liggen, omdat zij ingaan tegen het belang dat marktpartijen hebben om legaal aanbod te bevorderen en het onwaarschijnlijk zou zijn dat buitenlandse rechthebbenden dit voorstel steunen.
Waarom mag dit niet gebeuren? • De thuiskopievergoeding is nu de enige zekere bron van inkomsten uit naburige rechten voor acteurs. Afschaffing leidt tot groot inkomstenverlies.
• Het lijkt erop dat het thuiskopiestelsel wordt ingeruild voor een downloadverbod. In alle landen geldt echter een downloadverbod in combinatie met een thuiskopiestelsel. • Het recht van de acteur wordt met behoud van de thuiskopie-exceptie, zonder daar een vergoeding tegenover te stellen, volledig uitgehold. • De voorgestelde regeling zou in strijd zijn met Europese wetgeving. Er is namelijk een verplichting om bij een thuiskopie-exceptie te voorzien in een billijke vergoeding ter compensatie van de gederfde ‘licentievergoeding’ van rechthebbenden. Wanneer
zonder toestemming kopieën worden gemaakt van acteerprestaties, berokkent dat de acteur schade. • Het is een onjuiste weergave van de regering dat bij een downloadverbod alleen privékopiëren in beperkte vorm zou overblijven en dat daardoor slechts sprake zou zijn van minimale schade. Marktonderzoek heeft aangetoond dat het kopiëren (zoals het opnemen van films en series van de televisie) voor bijna 80% buiten het internet om gebeurt. Dat is niet ‘minimaal’ te noemen. • Het voorstel van de regering om de thuiskopievergoeding af te schaffen en in plaats
daarvan de aanschafprijs van films en muziek te verhogen, is niet reëel. Prijzen zullen niet verhoogd worden omdat dat concurrentienadeel (bijvoorbeeld in vergelijking met het buitenland) oplevert. Bovendien is het maar de vraag wat de acteur uiteindelijk terugziet van zo’n prijsverhoging. • Nederland zal bij afschaffing volledig uit de pas lopen met Europa. In 22 Europese landen geldt immers een thuiskopiestelsel. Bovendien is net een initiatief genomen om de manier waarop het thuiskopiestelsel wordt vormgegeven, gelijk te trekken voor alle Europese landen.
17
land zonder thuiskopiestelsel land met thuiskopiestelsel
18
Thuiskopiestelsels in Europa Is Nederland eigenlijk een vreemde eend in de bijt, omdat het een systeem kent van heffingen op blanco dragers in combinatie met een thuiskopie-exceptie? Dit is zeker niet het geval. Tekst: Marco Caspers
Een Europese richtlijn uit 2001 staat lidstaten toe om een aparte regeling te treffen voor het kopiëren in de privésfeer van muziek en films. Daarbij dient ook een systeem te worden ingevoerd voor de vergoeding van het nadeel dat rechthebbenden hierdoor lij-
den. Zodoende kennen de meeste EU-lidstaten een dergelijke thuiskopieregeling met een daarbij behorend vergoedingsstelsel. In een latere uitspraak van het Europese Hof van Justitie werd deze vergoedingsplicht nogmaals benadrukt.
Duitsland kende al lang vóór deze richtlijn een thuiskopiestelsel. In 1964 besloot een rechter van het Bundesgerichtshof dat een verbod op thuiskopieerhandelingen niet te handhaven was, waarop de wetgever in 1965 een heffingensysteem introduceerde in de Duitse auteurswet. Zodoende werd Duitsland het eerste land met een thuiskopiestelsel, onder het motto van de toenmalige minister van Justitie: ‘Protection, where you can protect. Remuneration, where you can’t protect.’ Inmiddels heeft het overgrote deel van de lidstaten een dergelijk stelsel, maar liefst 22 van de 27 staten! Hieronder een overzicht van de EU-landen die een thuiskopiestelsel hebben.
€ 3,0 Gemiddelde heffing per inwoner in 2009
€ 2,5
€ 2,0
€ 1,5
€ 1,0
€ 0,5
Ooste
nrijk België Kroat ië Tsjech Dene ië marke n Estlan d Finlan Frank d r Duits ijk Griek land enla Hong nd arije IJslan d Italië Letlan Litouw d Nede en r Noor land wegen Polen Portu g Roma al n Slowa ië kij Slove e nië Spanj e Zwed Zwits en erland
€ 0,0
19
België Bulgarije Denemarken Duitsland Estland Finland Frankrijk Griekenland Hongarije Italië Letland Litouwen Nederland Noorwegen Oostenrijk Polen Portugal Roemenië Slovenië Slowakije Spanje Tsjechië Zweden Zwitserland
blanco dragers
mp3-spelers
printers
pc’s
√ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √
√ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √
√ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ -
√ √ √ √ -
Teeven wil een zeer gangbare regeling afschaffen Dit betekent overigens niet dat de andere EU-landen geen thuiskopie-exceptie kennen. Het Verenigd Koninkrijk bijvoorbeeld kent wel een uitzondering voor privékopiëren in zijn Copyright Act, maar de wetgever heeft het hier kennelijk niet nodig gevonden de rechthebbenden hiervoor te compenseren. Gelukkig begrijpt de meerderheid van de Europese landen dat een vergoeding voor de
20
rechthebbenden een rechtvaardige compensatie is voor deze uitzondering. De omvang van de geïncasseerde thuis kopiegelden varieert enorm van land tot land. Aan de grafiek ( zie pag. 19) is af te lezen hoeveel er per EU-lidstaat gemiddeld per inwoner aan thuiskopieheffingen wordt geïnd.
Zoals uit de grafiek blijkt, zit Nederland in 2009 met € 0,90 per inwoner aan de lage kant, zeker als men dit vergelijkt met andere economisch ontwikkelde landen als Frankrijk, Zweden en Duitsland. Inmiddels is dit enorm gedaald. In 2011 is nog slechts € 7,8 miljoen geïncasseerd en dat betekent een halvering van het bedrag per inwoner naar € 0,47. Hiermee zit ons land in de laagste categorie (tot € 0,50 per inwoner), waar ook landen als Slovenië, Roemenië, Polen, Griekenland en de Baltische staten deel van uitmaken. In Nederland zijn de thuiskopiegelden sinds 2005 enorm gedaald. Terwijl we in Nederland alleen op blanco dragers zijn blijven heffen, zijn ze in het buitenland met hun tijd meegegaan. Veel thuiskopiehandelingen vinden namelijk niet meer plaats op blanco dragers, maar op harddiskrecorders, settopboxen en mp3-spelers. In veel EU-landen wordt dan ook op deze en andere apparaten geheven, zoals in het volgende overzicht is weer gegeven. Maar ook aan de andere kant van de oceaan is een thuiskopiestelsel niet vreemd. De Verenigde Staten en Canada kennen beide een exceptie voor privékopieerhandelingen in hun copyrightwetgeving waar een heffingenof royaltyregeling tegenover staat. Fred Teeven wil dus een regeling afschaffen die in de EU, maar ook daarbuiten, een zeer gangbare oplossing is geworden voor het probleem van de beperkte handhavingsmogelijkheid waar het gaat om het kopiëren in de privésfeer. Als je de Nederlandse heffingen vergelijkt met die in andere lidstaten zou ons systeem eerder moeten worden uitgebreid dan worden opgedoekt.
cd-productiefonds Tekst: Charlotte Stricker
Het cd-productiefonds is in april 2008 door NORMA opgericht om artiesten die in eigen beheer een cd willen produceren financieel te ondersteunen. Het fonds kan daarvoor maximaal € 4.500,- beschikbaar stellen. Als basisregel geldt dat twee derde van het beschikbaar gestelde bedrag een renteloze lening is en de rest een gift. Op deze wijze kan het fonds met betrekkelijk weinig middelen in stand gehouden worden. De lening dient binnen twee jaar terugbetaald te worden en mag alleen worden aangewend voor de daadwerkelijke productiekosten van de cd, zoals opname- en masteringkosten en de vormgeving van de cd. Om in aanmerking te komen voor een le-
ning van het cd-productiefonds, kunt u bij NORMA een aanvraag indienen met informatie over het cd-project; denk hierbij aan een opname- en exploitatieplan, een band/ artiestontwikkelplan, een cd-releaseplan, een speellijst, promotiemateriaal en een begroting met financiële verantwoording. Ook een demo moet onderdeel zijn van de aanvraag. Bij de honorering wordt door de commissie die beslist over toekenning wel gekeken naar de reële kans dat het bedrag uit muziekinkomsten kan worden terugbetaald. In de afgelopen drie jaar hebben de volgende artiesten al gebruikgemaakt van een lening bij het cd-productiefonds: Chef’s Special Ricky Koole
Rick Treffers Speelman & Speelman Heist Renske Taminiau The Death Letters I am Oak Ook in 2012 kunnen weer aanvragen bij het cd-productiefonds worden ingediend. U moet er dan rekening mee houden dat wij op twee momenten in het jaar aanvragen beoordelen en u zult uw aanvraag dan ook voor 1 april of voor 1 oktober in moeten dienen. Meer informatie en de criteria voor een aanvraag kunt u vinden op onze website www.stichtingnorma.nl, onder het kopje NORMA fonds/cd-productiefonds.
NORMA krijgt cbo-keurmerk Zoals al eerder is bericht, is NORMA lid van VOI©E, de branchevereniging waarin zeventien collectieve beheersorganisaties zijn verenigd. Om de kwaliteit en transparantie van de cbo’s te waarborgen, heeft VOI©E criteria opgesteld waaraan een cbo
zou moeten voldoen. Als cbo’s hieraan voldoen – dit wordt vastgesteld door het onafhankelijke Keurmerkinstituut – dan ontvangen ze een zogenoemd cbo-keurmerk. Op 6 september jl. is NORMA bezocht door een auditor van het Keurmerkinsti-
tuut, die heeft getoetst of NORMA aan de door VOI©E opgestelde keurmerkcriteria voldoet. Onlangs ontving NORMA het heugelijke bericht dat het Keurmerkinstituut heeft geadviseerd om aan NORMA het cbo-keurmerk toe te kennen.
21
NORMA-seminar ‘Billijke vergoeding’ groot succes Op 3 oktober jl. heeft het door NORMA georganiseerde seminar ‘De billijke vergoeding voor makers en uitvoerende kunstenaars in de audiovisuele sector’ plaatsgevonden. Tekst: Maaike Boomstra en Olga Meijer beeld: Jan Willem de Blok
22
In Nederland ontvangen de makers en uitvoerende kunstenaars weinig tot geen vergoeding als hun bijdrage aan een film wordt geëxploiteerd, ondanks het feit dat de wet aan hen een ‘billijke vergoeding’ toekent voor iedere exploitatie. Daarom was de inzet van het seminar de vraag hoe de billijke vergoeding in andere Europese landen is geregeld en of dat wellicht aanknopingspunten biedt voor de voorgenomen wijziging van de Nederlandse Auteurswet, het nieuwe wetsvoorstel Auteurscontractenrecht. Daartoe werd in het ochtendprogramma door buitenlandse sprekers een aantal Europese
stelsels toegelicht, waarna ’s middags, na een algemene uiteenzetting door professor Bernt Hugenholtz, over het Nederlandse systeem werd gediscussieerd. Het seminar werd druk bezocht door professionals uit de audiovisuele sector zoals advocaten, producenten, medewerkers van cbo’s en natuurlijk de rechthebbenden zelf. Daarnaast waren ook politici aanwezig.
Het Spaanse model Jose Maria Montes van NORMA’s zusterorganisatie AISGE lichtte toe dat aan de Spaanse uitvoerende kunstenaars en makers een ‘onvervreemdbaar vergoedingsrecht’ wordt toegekend. Weliswaar worden de exploitatierechten van de betrokkenen ‘verondersteld’ te zijn overgedragen aan de audiovisuele producent, mits schriftelijk bevestigd, maar dat neemt niet weg dat de rechthebbenden altijd een aanspraak houden op een billijke vergoeding als de audiovisuele productie openbaar wordt gemaakt (bijv. vertoond in de bioscoop of verspreid via het internet) of verhuurd. De billijke vergoeding wordt betaald door de (eind)gebruikers van films e.d., waarbij de wet bepaalt dat die vergoeding altijd door een collectieve beheersorganisatie zal worden geïncasseerd en zal worden verdeeld onder rechthebbenden. De collectieve beheersorganisatie bepaalt dus ook de hoogte van de te betalen billijke vergoeding en houdt daarbij rekening met de economische waarde van het product voor de gebruiker, de tarieven van andere collectieve beheersorganisaties en uiteraard de omvang van het gebruik. Om een voorbeeld te noemen: voor het verspreiden van films via het internet wordt een tarief van minimaal € 0,056 per verspreide titel gehanteerd. De Spaanse collectieve beheersorganisaties die de billijke vergoeding incasseren worden, mits ze voldoen aan strenge eisen, aangewe-
zen door de minister en staan onder toezicht van de Spaanse mededingingsautoriteit.
Deense producenten en rechthebbenden in harmonie In Denemarken geldt, net als in de meeste Scandinavische landen, het systeem van Extended Collective Licensing (ECL), zo vertelde Mikael Waldorff van Filmex (de Deense NORMA). In dat wettelijke systeem wordt de toestemming van de collectieve beheersorganisaties uitgebreid (‘extended’) naar alle rechthebbenden, dus ook de rechthebbenden die niet bij de betreffende cbo zijn aangesloten. De wet biedt op die manier aan de gebruikers van audiovisuele werken een volledige dekking, waardoor gebruikers geen rekening hoeven te houden met mogelijke overige aanspraken. Voor een aantal exploitatievormen is ECL verplicht, zoals kopieën voor onderwijsdoeleinden en het ter beschikking
stellen van archieven. Ook maakt de Deense wet het mogelijk dat gebruikers en collectieve beheersorganisaties zelf hun overeenkomst uitbreiden naar niet aangesloten rechthebbenden, zij verklaren ECL dan van toepassing op hun overeenkomst. Volgens Waldorff functioneert het ECL-systeem zeer goed in Denemarken en wordt op die wijze een billijke vergoeding voor audiovisuele makers gegarandeerd. Hierbij maakte hij de kanttekening dat in Denemarken de verhouding tussen producenten, gebruikers en creatieven goed is, wat een voorwaarde is voor het welslagen van een ECL-systeem. In Denemarken geldt geen ‘vermoeden van overdracht’ van de rechten van de maker of performer aan de filmproducent, hetgeen in veel andere landen (waaronder Nederland) wél geldt. De Denen gaan ervan uit dat de producent het recht moet hebben om het audiovisuele werk te exploiteren, maar daarvoor
23
José Maria Montes, Andy Prodger en Ernst Brem
Xavier Blanc
24
Mikael Waldorff
niet noodzakelijkerwijs over de rechten hoeft te beschikken. Opvallend is verder dat in Denemarken de cbo’s ondersteund worden door de vakbonden. De Engelsen, Frankrijk en Zwitserland Uit de lezing van Andy Prodger, van de Britse performers-cbo British Equity Collecting Society (BECS), kon worden afgeleid dat in Engeland de acteursvakbond (Equity) eveneens een grote rol speelt. BECS is door Equity opgericht en bij het collectief onderhandelen over vergoedingen voor acteurs neemt Equity het voortouw. In Engeland is geen sprake van een wettelijk benoemd recht op billijke vergoeding voor audiovisuele makers, met uitzondering van een vergoeding voor leen en verhuur, maar worden vergoedingen aan audiovisuele makers en performers voldaan middels zogenoemde residuals, royalty’s en collectieve overeenkomsten. Residuals (een percentage van de oorspronkelijke verdiensten) worden uitonderhandeld door de vakbond met de omroepen en worden betaald voor de uitzending van audiovisuele producties op televisie, de daaropvolgende herhalingen en de doorgifte via satelliet en kabel. De exploitatie van video en dvd wordt aan de audiovisuele maker en performer vergoed op basis van een royalty (een aandeel in de opbrengst), waarbij 17% van de verkoopprijs als uitgangspunt geldt. Ten slotte ontvangen performers ook een vergoeding voor Video on Demand van de cbo, ingevolge collectieve overeenkomsten die deze sluit met bijvoorbeeld de BBC en ITV. Xavier Blanc (AEPO ARTIS) zette uiteen dat de Franse wet uitgaat van een vermoeden van overdracht van de rechten van de audiovisuele maker/performer aan de audiovisuele pro-
ducent, mits dit schriftelijk wordt overeengekomen en mits de maker/uitvoerende een vergoeding ontvangt. De Franse wet kent echter geen recht op een billijke vergoeding, de vergoedingen die de audiovisuele makers en uitvoerenden ontvangen zijn dus gebaseerd op hun exclusieve rechten. Desondanks ontvangen acteurs wel vergoedingen, bijvoorbeeld een percentage van het honorarium voor herhaalde uitzendingen op tv en een percentage van de opbrengst van dvd’s en bioscoopvertoning. Opvallend is dat in het Zwitserse vergoedingssysteem acteurs en muzikanten in beginsel dezelfde rechten genieten, aldus Ernst Brem van Swissperform. Performers hebben over het algemeen recht op een vergoeding voor het gebruik van de fysieke vastlegging van hun prestatie, vergelijkbaar met de in Nederland voor musici geldende Sena-vergoeding. Hiervan worden de ‘terbeschikkingstellingrechten’(waaronder de internetrechten kunnen worden verstaan) uitgezonderd; de Zwitserse wet bepaalt dat deze rechten van de acteurs kunnen worden uitgeoefend door filmproducenten. In Zwitserland zijn de betrokken partijen bij de audiovisuele sector (performers, producenten en omroepen) verenigd in één cbo, Swissperform, die bepaalde audiovisuele rechten beheert, waaronder de kabelrechten. De hoogte van de door deze cbo te incasseren vergoeding wordt bepaald door specifieke parameters die in de Zwitserse wet zijn opgenomen en vervolgens moet een tarief worden voorgelegd aan een ‘copyright tribunal’. Voorts bepaalt deze wet dat maximaal 10% van de opbrengsten uit gebruik aan de auteursrechthebbenden kan toekomen en maximaal 3% aan de naburige rechthebbenden.
Nederland In Nederland is een wetswijziging van de Auteurswet ophanden die beoogt de positie van auteurs- en naburige rechthebbenden te verbeteren, het wetsvoorstel Auteurscontractenrecht. Professor Bernt Hugenholtz vermoedt dat het nieuwe wetsvoorstel een algemeen recht op een billijke vergoeding bevat, waarvan de hoogte kan worden vastgesteld door het ministerie van OCW, op voorstel van de verenigingen van makers en exploitanten. Hugenholtz bestrijdt de stellingen van de tegenstanders van de billijke vergoeding door te verwijzen naar de structureel zwakke onderhandelingspositie van de auteur, die overigens niets te maken heeft met de hoeveelheid auteurs in Nederland. In onze sociale verzorgingsstaat zouden auteurs bescherming moeten genieten, evenals bijvoorbeeld huurders. Bovendien zijn de inkomsten van de exploitanten alleen maar gestegen, door de toegenomen digitale exploitatiemogelijkheden. De rechtenkoek, waarmee de inkomsten uit auteurs- en naburig recht vaak worden verbeeld, is daarom nog lang niet op en moet eerlijk worden verdeeld tussen exploitanten en rechthebbenden. De vaak door tegenstanders aangehaalde ‘mislukking’ van het al in 2002 in Duitsland geïntroduceerde recht op billijke vergoeding, is veeleer te wijten aan het ontbreken van de juiste voorwaarden voor het welslagen van het systeem, waarmee nog niet is gezegd dat een dergelijk systeem in Nederland niet zou kunnen werken. Ten aanzien van het filmrecht vermoedt Hugenholtz dat de wetgever een ‘proportionele vergoeding’ voor de belangrijkste makers zal introduceren. De vragen bij de uitwerking van deze proportionele vergoeding zullen zijn hoe deze vergoeding zal moeten worden bere-
25
audiovisuele werk, en bij de eindexploitant, die immers het meeste aan de productie verdient, zal kunnen worden geïncasseerd. Gesuggereerd wordt dat de inning van de vergoeding dan aan de cbo’s zou kunnen worden opgedragen, waartegen wordt aangevoerd dat de cbo’s dan eigenlijk de rol van de producent zouden overnemen. Uiteraard leidt de discussie niet tot een eenduidige oplossing, maar geeft ze wel een goed beeld van de meningen van de betrokken partijen. Een geslaagde dag dus, waarbij NORMA veel complimenten heeft mogen ontvangen over haar initiatief. Immers, voor het eerst in tien jaar is in Nederland weer eens een internationaal (naburige-)rechtenseminar georganiseerd!
kend, welke rechthebbenden als ‘belangrijk’ worden aangemerkt, en wie de inning zal verzorgen.
ding tot het voornemen van de wetgever om de positie van de auteurs te verbeteren.
Discussie Daarnaast speelt bij de uitwerking van de proportionele vergoeding ook de zogenoemde RoDap-discussie een rol, waarbij een kartel van omroepen, producenten en distributeurs van mening is dat de rechten van audiovisuele makers en acteurs bij dit kartel zouden moeten berusten. Voorts moet de wetgever rekening houden met de uitkomst van een juridische procedure bij het Europese Hof over de billijke vergoeding en de overdracht aan de filmproducent, de ‘Luksan’-zaak, waarin binnenkort uitspraak verwacht kan worden. Ten slotte wil Hugenholtz benadrukken dat de aanbevelingen uit de IVIR-studie van 2004 door de wetgever gevolgd zouden moeten worden. Dit rapport was immers de aanlei-
26
Naar aanleiding van de uiteenzetting van de Nederlandse problematiek rond de billijke vergoeding in de audiovisuele sector en de mogelijk buitenlandse oplossingen, ontstaat een levendige discussie tussen de deelnemers van het seminar. Aan de orde komt uiteraard de vraag wanneer een vergoeding als billijk kan worden aangemerkt en wie dat bepaalt. Geopperd wordt dat het huidige systeem van een eenmalige afkoop van de vergoeding wel degelijk billijk is, de rechthebbenden dragen immers niet het ondernemersrisico. Daartegenover wordt gesteld dat de rechthebbenden recht hebben op een vergoeding die gerelateerd is aan de opbrengst van het betreffende
Aangezien artikel 45 d van de Auteurswet aan acteurs praktisch geen bescherming biedt, is er juist grote behoefte aan wettelijke versterking. Nederland kan in dat opzicht leren van de praktijk in een aantal van bovengenoemde landen, waar acteurs wél een vergoeding ontvangen als hun programma’s worden herhaald of te zien zijn via on demand services. Met name het Spaanse systeem van een nietoverdraagbaar vergoedingsrecht voor de acteur kan als voorbeeld dienen, omdat het tegemoet komt aan zowel het belang van de audiovisuele producenten bij de ongestoorde exploitatie van het filmwerk, als aan het belang van de acteurs bij een billijke vergoeding voor deze exploitatie. Een leerzame en geslaagde dag dus, waarbij NORMA veel complimenten heeft mogen ontvangen over haar initiatief. Immers, voor het eerst in 10 jaar is in Nederland weer eens een internationaal (naburige) rechtenseminar georganiseerd!
Uitnodiging kerstborrel
Schema betalingen 2011
NORMA sluit op maandag 19 december het jaar 2011 af met een kerstborrel voor haar aangeslotenen, bestuursleden en medewerkers. Op deze feestelijke bijeenkomst is er gelegenheid om onder het genot van een hapje en een drankje het afgelopen jaar nog eens de revue te laten passeren. Ook dit jaar is er weer livemuziek en is een gezellig samenzijn gegarandeerd!
Thuiskopie Video Uitbetaling 2009 Uitbetaling 2008, 2009 & 2010 Uitbetaling 2008 Uitbetaling 2008 & 2010
Planning 2e kwartaal 2011 3e kwartaal 2011 4e kwartaal 2011 (afsluitend) 4e kwartaal 2011
Thuiskopie Audio Thuiskopie Audio Live 2008, 2009 & 2010 Hoorspelen 2008, 2009 & 2010 Orkesten 2008, 2009 & 2010
Planning
Wanneer: maandag 19 december 2011 Hoe laat: 17.00 tot 20.00 uur Waar: Kantoor NORMA, Louise Wentstraat 186, Amsterdam
Thuiskopie Interactief Uitbetaling 2008
Planning 4e kwartaal 2011
Leenrecht Audio Uitbetaling 2007 & 2008 Uitbetaling 2008 & 2010
Planning 4e kwartaal 2011 (afsluitend) 4e kwartaal 2011
Graag horen wij of u bij onze kerstborrel aanwezig bent. U kunt dit via een e-mail aan
[email protected] aan ons kenbaar maken.
Leenrecht Multimedia Uitbetaling 2008
Planning 4e kwartaal 2010 (afsluitend)
Leenrecht Video Uitbetaling 2009 Uitbetaling 2008, 2009 & 2010 Uitbetaling 2008 Uitbetaling 2009 & 2010
Planning 2e kwartaal 2011 3e kwartaal 2011 4e kwartaal 2011 (afsluitend) 4e kwartaal 2011
Achtergrond Muziek Uitbetaling 2007 & 2008 Uitbetaling 2009 & 2010
Planning 4e kwartaal 2011 (afsluitend) 4e kwartaal 2011
Wij hopen op de negentiende december het glas met u te heffen.
K
E
R
S
T
B
O
R
R
E
L
4e kwartaal 2011 (afsluitend) 4e kwartaal 2011 (afsluitend) 4e kwartaal 2011 (afsluitend)
De vermelde betalingsdata zijn prognoses. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Voor de betalingen wordt NORMA’s verdeelsysteem VUIK gehanteerd.
27
De jarenlange strijd voor de thuiskopieheffing Voor heel wat mensen in de creatieve sector is de thuiskopieregeling een belangrijke bron van inkomsten. Toch wil het kabinet haar afschaffen. FNV KIEM is een van de organisaties die hiertegen in het geweer komen. Tekst: Caspar de Kiefte Het belang van het thuiskopiestelsel De thuiskopieheffing is een onderwerp dat met regelmaat terugkomt in dit magazine van NORMA. Niet voor niets, want deze heffing maakt een belangrijk onderdeel uit van de gelden die NORMA ontvangt en onder de aangeslotenen kan verdelen. Stichting de Thuiskopie incasseerde voor verschillende rechtenorganisaties (waaronder NORMA) in 2010 een bedrag van in totaal 10,8 miljoen euro. In 2004 was dat nog 25,7 miljoen euro. De belangrijkste oorzaak van deze vermindering is de ministeriële bevriezing van de thuiskopieregeling (de lijst van dragers waarvoor een heffing werd afgesproken, mocht niet worden uitgebreid met mp3/4-spelers, harddiskrecorders etc. – de dragers waarop consumenten nu juist meer en meer kopieerden). En zoals bekend: het kabinet stuurt zelfs aan op de totale opheffing van de thuiskopieregeling.
Cultureel ondernemen zonder inkomsten? Met deze cijfers wordt voldoende duide-
28
lijk hoe belangrijk het thuiskopiestelsel voor acteurs en musici en andere rechthebbenden is. Daarmee is het voor FNV KIEM als belangenbehartiger op het terrein van werk en inkomen van o.a. acteurs en musici een zeer gewichtig onderwerp om ons mee bezig te houden. Zeker nu! Want we hebben grote moeite met het huidige kabinet, dat niet doet wat het zegt te doen. Het voert een enorme bezuiniging door, omdat de sector ‘meer op eigen benen moet staan’... en tegelijkertijd wordt het makers en uitvoerende kunstenaars steeds moeilijker gemaakt om zelf een redelijk inkomen te verwerven met hun creatieve werk. Denk maar aan: de afschaffing van de WWIK, de aanpassing en in de toekomst waarschijnlijk nog verdere afbouw van de zelfstandigenaftrek, de onvoldoende vergaande verbeteringen van het auteurscontractenrecht, waardoor producenten/exploitanten ook na de wetswijziging nog steeds aan het langste eind zullen trekken, de voorgenomen afschaffing van het thuiskopiestelsel, de politieke onwil om voor de creatieve sector een uitzondering te formuleren zodat bonden voor zelfstandige leden in on-
Caspar de Kiefte foto: Roy Beuser
derhandelingen collectieve afspraken kunnen maken met werkgevers/ opdrachtgevers over minimumtarieven, etc.
De thuiskopieregeling Het in stand houden van de thuiskopieheffing is door het grote aantal rechthebbenden typisch een onderwerp om zo veel mogelijk in een brede coalitie en via meerdere kanalen aan te pakken.
Stichting de Thuiskopie Namens de uitvoerende kunstenaars hebben vertegenwoordigers van FNV KIEM en de Ntb zitting in het bestuur van Stichting de Thuiskopie en zijn ze middels die stichting al vele jaren actief om de heffing op het oorspronkelijke niveau te krijgen (dus: om te bewerkstelligen dat mp3/4spelers, usb-sticks, harddiskrecorders, settopboxen etc. onder het heffingsregime vallen) en sinds enige tijd dus ook om de heffing te behouden.
NORMA Via ons bestuurslidmaatschap van NORMA streven we hetzelfde doel na. Samen
met NORMA en de Ntb is FNV KIEM op meerdere fronten actief tegen de bevriezing en voor het behoud. NORMA schrijft brieven en reacties naar de Tweede Kamer en verkondigt ons standpunt in persoonlijke gesprekken. In 2008, na een verloren kort geding en hoger beroep over dit onderwerp, startten FNV KIEM, de Ntb en NORMA een rechtszaak tegen de staat, omdat wij vinden dat de staat door de bevriezing (waardoor de inkomsten drastisch teruglopen) onrechtmatig handelt ten opzichte van de rechthebbenden (musici en acteurs). Deze zaak werd in juni 2010 helaas verloren, maar uiteraard zijn we ook tegen deze uitspraak in hoger beroep gegaan. Dat hoger beroep dient in januari 2012
Coalitie Consumentenbond-NtbFNV KIEM Deze drie organisaties hebben in november 2010 een gezamenlijke verklaring geschreven waarin zij pleiten vóór het voortbestaan en het aanpassen van het thuiskopiestelsel (toestaan van kopiëren en downloaden voor privégebruik en legaliseren op termijn van niet-commercieel uploaden door privépersonen) en tegen een downloadverbod (zie kader). Consumenten zijn in overgrote meerderheid tegen een downloadverbod en voorstander van een vergoeding voor rechthebbenden. Er is op 30 november a.s. een Algemeen Overleg in de Tweede Kamer over o.a. de thuiskopieheffing. Wij schreven daarom onlangs (en in reactie op de beantwoording van Kamervragen door staatssecretaris Teeven) weer een uitgebreide brief ter ondersteuning van onze argumenten. Op 30 november, voorafgaand aan het Algemeen Overleg, plannen wij een persontbijt met politici om hun nogmaals onze punten duidelijk te maken.
foto: Jan Willem de Blok
Platform Makers Deze brede samenwerking van zeventien bonden en beroepsverenigingen is ontstaan in verband met de langverwachte komst van het wetsvoorstel Auteurscontractenrecht. Inmiddels ligt bovengenoemde brief van de Consumentenbond-Ntb-FNV KIEM bij de verenigingen die aangesloten zijn bij het Platform Makers en wij gaan ervan uit dat zij de brief breed zullen ondersteunen.
FNV KIEM Uiteraard laten we ook zelf tijdens gesprekken met vertegenwoordigers van de verschillende politieke partijen in Den Haag geen mogelijkheid onbenut om deze kwestie aan te kaarten. We hebben Agnes Jongerius inhoudelijk geïnformeerd en ook zij zal bij haar afspraken met de belangrijkste poli-
tici in Den Haag waar mogelijk het onderwerp ter tafel brengen. Bovendien zal ze op 30 november aanwezig zijn bij het persontbijt voorafgaand aan het Algemeen Overleg over de thuiskopieheffing.
Positief gestemd Iedereen kan aan deze (niet eens volledige) opsomming van activiteiten zien dat het een ontzettende lange adem en veel inzet en geld vergt om uiteindelijk op het gewenste punt uit te komen. Maar we hebben allemaal rechtszaken verloren. Waarom gaan we nog door? Omdat we serieus menen dat we gelijk hebben. Omdat ook artiesten en kunstenaars zich niet zomaar weg moeten laten zetten. Omdat organisaties zoals FNV KIEM en de Ntb nu juist bestaan om voor de beroepsgroep zaken aan te pakken die niemand in zijn eentje doet.
29
De misverstanden 1 De thuiskopievergoeding levert performers niks op: het geld komt terecht bij de grote film- en platenmaatschappijen. De thuiskopievergoeding wordt geïncasseerd door Stichting de Thuiskopie en vervolgens verdeeld door onder andere NORMA. NORMA verdeelt enkel aan performers. De thuiskopievergoeding is dus bij uitstek een vergoeding die bij performers terechtkomt. 2 De thuiskopievergoeding levert performers niks op: het geld blijft aan de strijkstok hangen van verdeelorganisaties. NORMA verdeelt op jaarbasis enkele miljoenen aan thuiskopiegelden. Hierop houdt NORMA 15% aan administratiekosten in. NORMA wordt bestuurd door rechthebbenden en staat binnenkort ook nog onder overheidstoezicht. 3 De thuiskopievergoeding maakt apparaten onnodig duur voor consumenten. De hoogte van de heffing hangt af van het soort drager en de opslagcapaciteit van die drager. De heffing op blanco
30
Tekst: Olga Meijer Illustratie: Robert Swart
dragers bedraagt bijvoorbeeld € 0,12. In de door NORMA voorgestelde regeling zal op de meest verkochte iPod (16 GB) een heffing van € 2,50 worden gehanteerd, zoals dat nu al in België gebruikelijk is. 4 In het buitenland betaalt men geen thuiskopievergoeding, het is daarom belachelijk om die hier wel te hanteren! Dit is niet waar. In 22 van de 27 EU-landen wordt een thuiskopievergoeding gehanteerd. Overigens in de meeste gevallen door middel van een heffing op moderne apparaten zoals mp3-spelers. 5 Een downloadverbod maakt de thuiskopievergoeding onnodig. Dit is niet waar. Uit onderzoek blijkt juist dat de meeste thuiskopieën nog steeds offline worden gemaakt. Door de thuiskopievergoeding op te heffen wordt daar geen vergoeding voor voldaan. 6 Ik heb al betaald voor mijn download, door de thuiskopievergoeding betaal ik dus dubbel voor hetzelfde. Dit is een veel aangehaald ar-
gument tegen de thuiskopievergoeding. De redenering is echter onjuist. Wanneer men betaalt voor een download geldt die vergoeding enkel voor die download van het liedje of de film. Door daarvan een kopie te maken, wordt een nieuw exemplaar gecreëerd. Ook voor dat nieuwe exemplaar moeten de rechthebbenden worden gecompenseerd. 7 Die performers hebben geld genoeg en zullen de thuiskopievergoeding niet missen. Misschien geldt dat voor een select clubje bekende (Hollywood)acteurs en muzikanten, voor de gemiddelde Nederlandse acteur of muzikant is de thuiskopievergoeding een belangrijke bron van inkomsten. 8 Performers kunnen nu veel makkelijker geld verdienen door de nieuwe digitale mogelijkheden, zoals Spotify en Video on Demand. Dat maakt de thuiskopievergoeding overbodig. Helaas blijkt in de praktijk dat alleen platen- en filmproducenten aan de digitale exploitatie verdienen. Acteurs, musici en regisseurs zien daar niets van.
O poppenspeler O zanger O mimespeler
O acteur O variété-/circusartiest O muzikant
Ik ben uitvoerend kunstenaar, te weten:
Bank-/girorekening
E-mail
Telefoon
Geboorteplaats
Geboortedatum
Postcode en plaats
Straat en huisnummer
Naam
O anders:
O cabaretier
O (ballet)danser
Antwoordkaart ja,
ik meld mij aan bij NORMA om een
exploitatieovereenkomst af te sluiten en daarmee
eventueel voor een vergoeding in aanmerking te
komen. Aan het sluiten van deze overeenkomst
zijn geen kosten verbonden.
31
NORMA Antwoordnummer 9026 1000 VT Amsterdam
Postzegel niet nodig
NORMA verdeelt geld onder de daarop recht
naburige rechten musici en acteurs
hebbende uitvoerend kunstenaars op basis van de Wet op de Naburige Rechten van 1993. Het betreft geld geïncasseerd op basis van Thuiskopierecht, Leen- en Verhuurrecht en Kabelrecht. Daarnaast stelt NORMA zich ten doel de belangen van de uitvoerende kunstenaars bij de collectieve exploitatie van hun rechten te vertegenwoordigen.
Als uw collega nog niet is aangesloten
✃
Het kan zijn dat u wel aangesloten bent bij NORMA, maar uw collega nog niet. Als dat het geval is, geef hem/haar dan deze bon voor kostenloze aanmelding bij NORMA.
