Therapietrouw is geen issue bij prostaatkankerpatiënten … of toch wel ? Carola Weerman Verpleegkundig specialist intensieve zorg 1
Disclaimer This symposium is organized and supported by Janssen, Pharmaceutical Companies of Johnson & Johnson in EMEA. The views expressed in these slides are those of the individual speakers and do not necessarily reflect the views of Janssen, Pharmaceutical Companies of Johnson & Johnson in EMEA. The presentations may include discussions on off-label use of drugs.
2
Doel presentatie • Is therapietrouw nu echt een issue? • Definities • Welke effecten heeft therapieontrouw op de gezondheidszorg • Welke factoren zijn van invloed op de naleving van de voorschriften • Welke interventies zijn er ter bevordering van het goed innemen van orale oncolytica
• Wat is de rol van de verpleegkundige 3
Therapietrouw is bij patiënten met een oncologische aandoeningen geen issue! 1.
Mee eens
2.
Mee oneens
4
• Laatste 15 jaar verschuiving in de behandeling met oncolytica (i.v. -> p.o.). 50% van alle oncolytica in ontwikkeling moet oraal toegediend worden. • Waarschijnlijk is 30-40% van de patiënten die behandeld worden met orale oncolytica therapieontrouw. • Effectieve therapietrouwbevordering heeft een veel groter effect op de volksgezondheid dan de steeds verdergaande verbeteringen van medische behandelingen. • Kosten in Nederland???
5
Ja het is een issue!!
6
Adherence De mate waarin iemands gezondheidsgedrag overeenkomt met aanbevelingen van de zorgverlener waarin de patiënt mee heeft ingestemd.
7
Compliance De mate waarin een patiënt het door een zorgverlener eenzijdig verstrekte therapieadvies opvolgt. In deze situatie vertelt de zorgverlener de patiënt wat hij zou moeten doen. Patiënt heeft geen actieve rol
8
Therapietrouw De mate waarin het gebruik van geneesmiddelen, gedragsmatige interventies en het opvolgen van leefregels overeenkomt met wat de behandelaar - in samenspraak met de patiënt – heeft aanbevolen.
9
Therapietrouw
De mate waarin het gebruik van geneesmiddelen, gedragsmatige interventies en het opvolgen van leefregels overeenkomt met wat de behandelaar - in samenspraak met de patiënt – heeft aanbevolen. Wanneer de patiënt zodanig afwijkt van deze aanbevelingen dat dit het beoogde therapeutische resultaat negatief beïnvloedt, is er sprake van therapieontrouw (www.rivm.nl). 10
Voor/nadelen van orale oncolytica Voordelen • Geen intraveneuze toegang nodig • Minimale verstoring in het dagelijks leven • Voorkeur van de patiënt
Nadelen • Geen controle op de inname / toegediende dosering • Contact tussen patiënt en hulpverlener minder intensief
• Minder onkosten voor de • Patiënten hebben meer patiënt verantwoordelijkheid voor hun behandeling 11
Onderzoeksmethode Direct
Indirect
12
Fases in therapie trouw Acceptatiefase: De patiënt krijgt net te horen dat hij een aandoening heeft en voor langere tijd, misschien wel levenslang, geneesmiddelen moet gebruiken.
Fases in therapie trouw Acceptatiefase: De patiënt krijgt net te horen dat hij een aandoening heeft en voor langere tijd, misschien wel levenslang, geneesmiddelen moet gebruiken.
Uitvoeringsfase: Dit is de fase waarin de patiënt het medicijn gebruikt. De vraag daarbij is: hoe goed voert de patiënt de afgesproken behandeling uit?
Fases in therapie trouw Acceptatiefase: De patiënt krijgt net te horen dat hij een aandoening heeft en voor langere tijd, misschien wel levenslang, geneesmiddelen moet gebruiken. Uitvoeringsfase: Dit is de fase waarin de patiënt het medicijn gebruikt. De vraag daarbij is: hoe goed voert de patiënt de afgesproken behandeling uit?
Discontinueringsfase:
Dit is de fase waarin de patiënt stopt met het gebruik van geneesmiddelen. Stoppen kan gewenst en ongewenst zijn.
Beïnvloedende factoren Patiënt factoren
Sociaal economische factoren
Therapietrouw
Therapie factoren
Klinische factoren
16
Therapietrouw wordt bevorderd als er een goed en laagdrempelig contact is tussen patienten en zorgverlener(s) 1. Eens 2. Oneens
17
Patiëntenfactoren •
Cognitieve problemen
•
Comorbiditeit
•
Depressiviteit
•
Geslacht
•
Psychologische stress (angst, woede)
•
Gebruik andere medicatie
•
Geloof in de behandeling en de uitkomsten
•
Vertrouwen in het eigen vermogen om de behandeling te volgen
•
Mogelijkheid tot het te volgen een voorgeschreven regime
•
Communicatie tussen patiënt en hulpverleners
•
Patiënt tevredenheid
•
Therapietrouw geschiedenis
•
Stabiele thuissituatie en sociale ondersteuning
18
Bijwerkingen zijn de belangrijkste reden voor therapieontrouw
1. Eens 2. Oneens
19
Therapiefactoren • Bijwerkingen (werkelijke/vermeende) • Lengte van de behandeling
• Complexiteit van behandeling/inname schema • Grootte van de tabletten • Polyfarmacie • Medicatie interacties • Waarschuwingen op het etiket
20
Bijwerkingen (invloed op de kwaliteit van leven)
• Misselijkheid en braken • Diarree • Vermoeidheid • Stomatitis (mondproblemen) • Huidproblemen
• (Beenmergdepressie)
21
Sociaal/economische factoren • Houding van de omgeving/naasten t.o.v. de behandeling • Kosten voor behandeling
• Culturele overtuigingen in de behandeling Sociaal/ Sociaal/Economische factoren
22
Klinisch gerelateerde factoren • Duidelijk behandel-/nazorgtraject • Goede communicatie vaardigheden van de hulpverleners
• Geloof in de behandeling • Goede patiënt - hulpverlenerrelatie • Gebruik van richtlijnen • Informatievoorziening (mondeling/schriftelijk)
23
Gouden standaard??
Geleerd vanuit de HIV zorg! Tijdens het gehele behandelproces: • Educatie/voorlichting en begeleiding
• Technologische hulpmiddelen • Het blijven vervolgen/aanpassen van de interventie • Er zijn altijd situaties waarbij meer begeleiding/educatie noodzakelijk is! • Individuele interventies boven groepsinterventies.
25
In ons ziekenhuis bestaat er een specifiek beleid, procedures en voorlichtingsmateriaal voor patiënten met orale oncolytica
1. Eens 2. Oneens
26
Praktijkvoering Enquête onder 577 oncologieverpleegkundigen - 51% van de verpleegkundigen heeft een specifiek beleid, procedures en voorlichtingsmateriaal patiënten met orale oncolytica. - 49% heeft geen duidelijke procedures of niet geïmplementeerd.
27
Wat is belangrijk • Goed contact met patiënt en familie • Ontwikkeling een vertrouwensrelatie (sociale situatie) • Begeleiding tijdens behandeling
• Duidelijkheid in behandel-/nazorgtraject • Coördinatie in de communicatie tussen verschillende zorgverleners
• Duidelijke rapportage/documentatie
28
Verpleegkundig proces Beoordeling: Beoordelen van de therapietrouw bij elke contact Planning: Behandel-/nazorgplan bespreken/maken voor de patiënt Interventies: Haalbaar voor de patiënt/zorgverlener Evaluatie: Is het plan werkbaar voor de patiënt?
Interventies
Educatie • Mondeling en schriftelijk • Bij voorkeur door een verpleegkundige
• Aan het begin van de behandeling en tijdens elk contact • Opbouwen vertrouwensrelatie • Betrokkenheid van mantelzorger • Persoonlijk- of telefonisch contact
31
Wat moet de patiënt weten? • Doel van de behandeling • Werking van de medicatie • Naam medicatie (generieke/merk)
• Dosis (aantal pillen per dag) • Inname schema • Wat als de medicatie niet goed wordt ingenomen
• Hoe het wordt genomen (voedsel, drinken) • Veiligheid/Interactie met andere medicatie/voeding • Bijwerkingen/symptomen
• Managen van de bijwerkingen/symptomen • Impact dagelijks leven 32
In gesprek met de patiënt • Traditionele gespreksvoering counseling
• Motiverende gespreksvoering
Eerste consult met de patiënt • Kunt u herhalen wat ik heb verteld zodat ik zeker weet dat ik het goed heb uitgelegd
• Gebruikt u meer medicijnen? Welke zijn belangrijk voor u? • Op welke manier onthoudt U wanneer u de medicatie heeft ingenomen
• Bespreken mogelijke veranderingen in het dagelijks leven • Patiënt motiveren tot zelfmanagement
Vervolgconsulten met de patiënt • Was de gegeven informatie duidelijk en uitvoerbaar? • Hoe heeft u de medicatie ingenomen, waren er problemen • Iedereen vergeet wel eens zijn medicijnen in te nemen. Wanneer was de laatste keer dat u uw medicatie? • Wat was de reden waarom u de medicatie niet heeft ingenomen
• Had u bijwerkingen t.g.v. de behandeling? Zo ja, welke? Wat heeft u hier aan gedaan? • Stimuleren ingezet verandertraject/zelfmanagement
Vragen vanuit het MASCC scholingsinstrument 1. Welke andere medicijnen gebruikt u? 2. Heeft u moeite met het slikken van tabletten? Zo ja, leg uit. 3. Bent u in staat de informatie en het etiket te lezen? 4. Bent u in staat om verpakkingen van medicijnen te openen? 5. Heeft u in het verleden andere orale oncolytica gebruikt? Ervaring? 6. Wat heb ik u verteld over de behandeling? 7. Welke symptomen zijn van invloed op uw vermogen om de behandeling vol te houden? Bijvoorbeeld misselijkheid of braken?
8. Wordt de medicatie op tijd geleverd? 9. Hebt u problemen met de verzekering mbt het verkrijgen van de medicatie?
Zelfmanagement De NFK vindt dat adequaat zelfmanagement van mensen die kanker hebben (gehad) bijdraagt aan:
- de eigen gezondheid - de maatschappelijke participatie - de kwaliteit van leven
(NFK= Nederlands Federatie voor Kankerpatiëntenorganisaties )
37
Zelfmanagementprogramma ontwikkeld door NPCF – CBO
Hulpmiddelen Dagboek
Pillendoos Baxterverpakkingen Kalender Controlelijst Alarm instellen op mobiele telefoon Therapietrouw app
Contact met hulpverlener • Goede relatie • Fysiek contact • Telefonisch contact • Inzet thuiszorg
Take home message Bij gebrekkige ‘therapietrouw’ hebben medicijnen minder effect; levensverwachting en kwaliteit van leven van patiënten dalen en de kosten van de gezondheidszorg stijgen. Iedere patiënt is uniek. Wat bij de een werkt, heeft bij de ander geen effect. Maatregelen om therapietrouw te bevorderen moeten dus maatwerk worden, een uitdaging voor professionals n patiënten.” (van Dijk, Nivel 2007)
ONS adherence toolkit Tool 1. Oral Therapy Agent Information Tool 2. Common Side Effects of Oral Cancer Therapies by Classification
Tool 3. Reimbursement Resources Tool 4. Pharmacy Descriptions, Benefits, and Concerns Tool 5. Barriers to Adherence With Oral Therapies Tool 6. Techniques for Monitoring Adherence to Oral Therapies Tool 7. Sample Treatment Calendars Tool 8. Traditional Counseling Versus Motivational Interviewing Tool 9. Motivational Interviewing Techniques & Sample Dialogue
Tool 10. Transtheoretical Model of Change: Stages of Change Tool 11. The READS Principles of Health Behavior Change Tool 12. Readiness-to-Change Scale https://www.ons.org/sites/default/files/Oral%20adherence%20toolkit.PDF
43
•
Noens, L., Lierde van M-A. , Bock de, R,. Verhoef, G., Zachee, P. Berneman, Z., Martiat, P., Mineur, P., Eygen van K., MacDonald, K., Geest de, S., Albrecht, T., Abraham, I. (2009). Prevalense, determinats, and outcomes of nonadherecne tot imatinib therapy in patients with chronic myeloid leukemia, the ADAGIO study. Blood; 113: 5401-541
•
Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie- CBO (2010). Eindrapportage werkgroep zelfmanagement bij Oncologie. Onderdeel van het landelijk actieprogramma zelfmanagement.
•
World Health Oranisation (2003) Adherence to long-term therapies. Evidence for action. Geneva, Switzerland
•
www.rivm.nl
•
Stichting Farmaceutische Kengetallen (2009) Orale oncolytica in beeld, Pharmaceutisch Weekblad, 144 : 40
•
Noens, L., Lierde van M-A. , Bock de, R,. Verhoef, G., Zachee, P. Berneman, Z., Martiat, P., Mineur, P., Eygen van K., MacDonald, K., Geest de, S., Albrecht, T., Abraham, I. (2009). Prevalense, determinats, and outcomes of nonadherecne tot imatinib therapy in patients with chronic myeloid leukemia, the ADAGIO study. Blood; 113: 5401-541
•
Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie- CBO (2010). Eindrapportage werkgroep zelfmanagement bij Oncologie. Onderdeel van het landelijk actieprogramma zelfmanagement.
•
World Health Oranisation (2003) Adherence to long-term therapies. Evidence for action. Geneva, Switzerland
•
www.rivm.nl
•
Stichting Farmaceutische Kengetallen (2009) Orale oncolytica in beeld, Pharmaceutisch Weekblad, 144 : 40
•
Wood j. (2012) European Journal of Oncology Nursing, A review on adherence mananagment in patients on oral cancer trherapies
•
Spoelstra, A. Given B, Given C, Grant m., Sikorski A., You M., Decker V,. Clinical Journal of Oncology Nursing Issues related tot overadherence to oral chemotherapy or target agents
•
http://www.cbo.nl/projecten/zelfmanagement (november 2014)
•
https://www.ons.org/sites/default/files/Oral%20adherence%20toolkit.PDF (okt 2014)
