THEMA: VRIJHEIDSBEPERKING

R E L A T I E M A G A Z I N E

V A N

S T I C H T I WIJ N GZIJNZ INHOUDELIJK U I D W E S T E R

12 | 2013

Z U I D W E S T E R

r e l a t i e m a g a z i n e ®

THEMANR

THEMA: VRIJHEIDSBEPERKING

houdelijk - Respect | Wij zijn succesvol - Succesvol afbouwen | Wij zijn van seri | Wij zijn benaderbaar - Een klacht, wat nu? | Wij zijn professioneel - Gratis e-learn

WIJ ZIJN BEREIKBAAR

ADRESSEN ADRESGEGEVENS VESTIGINGEN ZUIDWESTER

COLOFON Dit magazine is een uitgave van Stichting Zuidwester. In de regio’s Zuid- Holland, Zeeland en West-Brabant biedt Zuidwester zorg en ondersteuning aan cliënten met een verstandelijke beperking. Dit magazine is een éénmalige

ALGEMEEN: STICHTING ZUIDWESTER

COMMISSIES

Postbus 16 3240 AA Middelharnis E [email protected] I www.zuidwester.org T 0187 89 8888

CENTRALE ­CLIËNTENRAAD

RAAD VAN BESTUUR EN STAF Westerschelde 14 3241 LK Middelharnis T 0187 89 8705

uitgave en wordt verstuurd aan ouders, verwanten, medewerkers en vrijwilligers.

Redactie & Eindredactie Annette van der Wulp, Senior Communicatieadviseur Fotografie Joost van den Berg, afdeling Communicatie Zuidwester

REGIO GOEREE-OVERFLAKKEE REGIOKANTOOR Haringvliet 6 Postbus 16 3240 AA Middelharnis T 0187 89 8888

Drukwerk De Bondt Grafimedia Communicatie, Barendrecht Oplage 4000 exemplaren Redactieadres Stichting Zuidwester Afdeling Communicatie Postbus 16 3240 AA Middelharnis T: 0187 89 8801 E: [email protected]

Doelen 78 4813 GR Breda T 076 52 58 540

REGIO ZEELAND Rommerswalestraat 1 Postbus 2202 4460 ME Goes T 0113 60 3001

Correspondentieadres Postbus 16 3240 AA Middelharnis E [email protected]

KLACHTENCOMMISSIE Correspondentieadres Postbus 16 3240 AA Middelharnis [email protected] E 

CLIËNTVERTROUWENSPERSOON Correspondentieadres Postbus 16 3240 AA Middelharnis E [email protected]

BEDRIJFSMAATSCHAPPELIJK WERK

REGIO ZUID-HOLLAND ZUID LOCATIE SPIJKENISSE

Correspondentieadres Postbus 16 3240 AA Middelharnis T 06 250 915 46

P.J. Bliekstraat 1-3 3201 PL Spijkenisse T 0181 60 1601

STICHTING VRIENDEN VAN ZUIDWESTER

LOCATIE OUD-BEIJERLAND Van Schendelstraat 9 3261 SJ Oud- Beijerland T 0186 64 5700

LOCATIE HELLEVOETSLUIS Schoolstraat 14 3224 AM Hellevoetsluis T 0181 39 2919

STICHTING ZUIDWESTER VOOR WERK Postbus 16 3240 AA Middelharnis E zuidwestervoorwerk@ zuidwester.org I www.zuidwestervoorwerk.nl T 0187 89 8795

2 Wij zijn Zuidwester

ONDERNEMINGSRAAD

REGIO WEST-BRABANT

Concept en Ontwerp Superlatief, Rotterdam

Correspondentieadres Dhr. A. van Vliet Hohorst 52 2678 DD De Lier E [email protected]

Postbus 16 3240 AA Middelharnis E [email protected] T maandag- en dinsdagmorgen 0187 89 8977

WIJ ZIJN INHOUDELIJK

Harry Bosma is regiodirecteur in de regio GoereeOverflakkee. KEUZEVRIJHEID EN VRIJHEIDSBEPERKING Respect, openheid en keuzevrijheid zijn belangrijke uitgangspunten in de dagelijkse ondersteuning van onze cliënten. Het toepassen van Middelen & Maatregelen past hier niet bij. Want wanneer cliënten in hun vrijheid worden beperkt, raakt dit aan de rechten van elke individuele cliënt. Wij kunnen en mogen daar geen genoegen mee nemen. Daarom geven wij in ons dagelijks handelen, de hoogste prioriteit aan het terugdringen van het gebruik van Middelen & Maatregelen. En waar dit niet lukt, tonen wij aan dat wij alles hebben geprobeerd om de toepassing van een Middel of Maatregel te voorkomen. In dit proces wordt de cliënt en zijn vertegenwoordiger voortdurend betrokken. Wij communiceren op heldere en transparante wijze. Zo zorgen wij er met elkaar voor dat wij kwalitatief goede zorg en ondersteuning bieden, waar cliënten en hun vertegenwoordigers tevreden over zijn.

Namens Raad van Bestuur en Managementteam,

2

COLOFON EN ADRESSEN

REGIODIRECTEUR

4

3

WIJ ZIJN KORT VAN STOF

| INTERVIEW FAMILIE PENNING COMMISIE

11

10

WIJ ZIJN INHOUDELIJK | VAN DE

8

7

WIJ ZIJN SUCCESVOL

WIJ ZIJN SERIEUS | NIEUWE BOPZ

WIJ ZIJN BENADERBAAR | EEN KLACHT, WAT NU?

IK BEN AAN HET WOORD | COLUMN

Wij zijn Zuidwester 3

WIJ ZIJN KORT VAN STOF

kort nieuws van Zuidwester

Nee, tenzij!

Gratis

E-learning

over

Vrijheidsbeperkende

Vrijheidsbeperkende maatregelen mogen niet worden toegepast, tenzij er sprake is van ernstig nadeel voor de cliënt of zijn omgeving. Dit wetsvoorstel Zorg en Dwang is in september 2013 door de Tweede Kamer aangenomen.

maatregelen

Volgens deze nieuwe wet mag een zorgorganisatie alleen onvrijwillige zorg toepassen als er geen alternatieven zijn. Hierbij gaat het om zware en lichte maatregelen, zoals

Wil jij je kennis over het toepassen van vrijheidsbeperkende

onrustbanden, medicijnen, bedhekken, een rolstoel op de

maatregelen toetsen? In de gratis E-learning module leer je

rem, vaste bedtijden, een dichte buitendeur en geen keuze

wat vrijheidsbeperkende maatregelen zijn en hoe je deze in

in maaltijden. Een multidisciplinair team moet bepalen

de praktijk kunt voorkomen. Je krijgt een eerste beeld van

wanneer er geen alternatieven voor deze dwangoplossingen

vrijheidsbeperking, bijvoorbeeld ter voorbereiding van een

zijn.

inhoudelijke training over dit onderwerp. Het achterliggende idee is dat je het beste leert door eerst zelf na te denken, dus door vragen te beantwoorden. De kenmerken van de module zijn: • 15 prikkelende vragen, aantrekkelijk vormgegeven met afbeeldingen en informatieve filmpjes.

Het idee achter de wet is, dat mensen met dementie en mensen met een verstandelijke beperking geen dwang in de zorg moeten ervaren. In de praktijk zijn er alternatieve maatregelen te vinden die minder ingrijpend zijn en vaak een beter resultaat opleveren. Het ‘Nee-tenzij’ principe, is een nieuwe benadering voor de langdurige zorg. De wet biedt

• Bij iedere vraag wordt – na het invullen – meteen het juiste antwoord toegelicht. • Heb je 85% van de vragen goed beantwoord, dan ontvang je een certificaat. • Als je de score niet hebt gehaald, kun je de test nogmaals doen.

kaders, waar professionals en cliënten de ruimte moeten

• Het doorlopen van de vragen kost circa een half uur.

krijgen om deze in voortdurend overleg in te vullen.

• Je hoeft de test niet voor te bereiden. Je vindt de test op: www.free-learning.nl

4 Wij zijn Zuidwester

WIJ ZIJN KORT VAN STOF

Ruim voor

60 alternatieven

vrijheidsbeperking Ook op zoek naar succesvolle alternatieven voor vrijheidsbeperking uit de praktijk? Raadpleeg dan de vernieuwde Alternatievenbundel van Vilans. Deze bundel maakt je zoektocht een stuk gemakkelijker! Soms bestaan alternatieven uit simpele dingen die je overal kunt kopen. Soms gaat het meer over bejegening en tegemoet komen aan de voorkeuren van een cliënt. Soms is het iets heel simpels waar je maar net op moet komen en soms moeten verschillende producten gecombineerd worden om een goed alternatief te vormen. Van alle alternatieven is een handige beschrijving en een illustratie opgenomen. De vernieuwde bundel vervangt de bundel van december 2011. Er zijn een aantal mooie alternatieven toegevoegd. Vilans hoopt dat deze bundel inspireert tot creatieve oplossingen op maat! De Alternatievenbundel kan worden gedownload op de website van Vilans: http://goo.gl/kk1mfU Je kunt hem daar ook bestellen, de bundel kost dan 10 Euro.

Wij zijn Zuidwester 5

WIJ ZIJN SUCCESVOL

‘Met voortdurend aandacht voor het creëren van een veilig baken’ SUCCESVOL AFBOUWEN VAN VRIJHEIDSBEPERKING In 1975 kwam Leonard Penning op Hernesseroord in de regio Goeree-Overflakkee wonen. Want thuis ging het niet meer. Voornamelijk vanwege het vele hoofdbonken, voortdurend en tegen de muur. “Gelukkig ging het vanaf het begin wel goed. Dat was voor ons een hele geruststelling. Leonard leek min of meer gelukkig in zijn nieuwe situatie. Jaren later werd Hernesseroord Zuidwester en in 1997 verhuisde Leonard naar de nieuwe locatie in Oud-Beijerland. Hier woont hij na al die jaren nog steeds.” Aan het woord zijn Kees en Joke Penning, de ouders van Leonard. Voortdurend worden de vrijheidsbeperkende maatregelen rondom Leonard geëvalueerd en waar mogelijk worden alternatieven gevonden en ingezet.

6 Wij zijn Zuidwester

WIJ ZIJN SUCCESVOL

“Het is voor Leonard belangrijk dat

wel meer bewegingsvrijheid. En het is

belangrijk om telkens te blijven zoeken

hij een ‘veilig baken’ heeft. Dit is een

veel veiliger dan het gebruik van de

naar alternatieven voor het beperken

object waarbij hij zelf bepaald dat hij

Zweedse band.”

van vrijheid. Soms gebeurt het ook

er zich veilig en geborgen bij voelt.

bij toeval. Leonard zat in zijn rolstoel,

Dat kan van alles zijn, de vensterbank

EVEN WENNEN

maar de voetsteunen zaten er nog

bijvoorbeeld, of een vaste plek waar

“Elke verandering in zijn leven is

niet aan. Toen bleek dat hij prima

zijn stoel staat in de kamer. Hiernaast

voor Leonard een hele ingreep. Dus

zelf de rolstoel met zijn voeten en

sliep Leonard jaren lang in een

ook dit was zo’n situatie waar hij erg

benen in beweging kon brengen en

Zweedse band. Daar was hij snel aan

aan moest wennen. Maar, dat moet

niet persé geduwd hoefde te worden.

gewend en hierdoor voelde hij zich

gezegd, het personeel was ontzettend

Daardoor is hij dus veel zelfstandiger

veilig gedurende de nacht.”

betrokken en hield ons goed op de

en mobieler binnen zijn woning of

hoogte van de eerste ervaringen. De

dagbestedingsgroep. Daar hadden we

BAN DE BAND

eerste nacht heeft hij staand in zijn

eerder aan moeten denken,” vult de

Vanuit de Inspectie van de Gezond-

bed doorgebracht. De begeleidsters

heer Penning aan. “Maar zo leren we

heidszorg werd afgelopen jaren

zijn de eerste nachten de hele nacht

elke keer met elkaar wat wel en niet

druk uitgeoefend op organisaties

bij hem in zijn kamer gebleven om hem

werkt. Maar wij zijn over het algemeen

als Zuidwester, om het gebruik van

voldoende veiligheid te bieden. Door

heel tevreden over de geboden zorg

Zweedse banden terug te dringen.

goed te observeren merkten zij dat hij

en ondersteuning hoor. Wel zien wij de

Zuidwester participeerde succesvol in

toch zijn ‘veilig baken’, de Zweedse

personele bezetting terug lopen. En dat

het programma Ban de Band, waarbij

band miste. Hij kwam daardoor niet

baart soms wel zorgen. Leonard en zijn

het gebruik van Zweedse banden werd

voldoende aan slapen toe. Vanaf dat

huisgenoten worden ouder en hebben

vervangen door allerlei initiatieven.

moment krijgt Leonard de Zweedse

steeds een beetje meer ondersteuning

“Wij vonden het nogal gemakkelijk

band gewoon nog los, als een soort

nodig. Wij ervaren het contact met het

gezegd; weg met de Zweedse band.

riem, om. Eigenlijk heeft hij dus

personeel als goed en waardevol. Het

Want Leonard kreeg deze natuurlijk niet

geen functie meer, behalve dan dat

is fijn om te merken dat er voldoende

voor niets om. Wij waren dus kritisch,

Leonard zich hiermee veilig voelt en

aandacht is voor de veiligheid van

welk alternatief zou hem voldoende

uitstekend slaapt. En dat is voor ons

Leonard en wat hij daar in nodig heeft.

veiligheid kunnen bieden, zodat hij

het belangrijkste.”

Daar samen in optrekken is het allerbe-

voldoende nachtrust zou krijgen? De

langrijkst.”

oplossing bleek een Safe Space. Dit is

ALTERNATIEVEN

een tent om zijn bed. Daardoor kan hij

“Het blijft ook in de zorg voor

’s nachts niet uit bed, maar hij heeft

kwetsbare mensen zoals Leonard

Wij zijn Zuidwester 7

WIJ ZIJN SERIEUS

NIEUWE BOPZ COMMISSIE WERKT HARD AAN BELEID, AFSPRAKEN EN TOEZICHT. “De BOPZ commissie heeft onlangs een doorstart gemaakt.” Aan het woord is Jan Heshof, regiodirecteur Zuid-Holland Zuid en voorzitter van deze commissie. Vanuit de huidige wet Bijzondere Opnemingen in Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ) is nieuw beleid geformuleerd. In dit beleid wordt al rekening gehouden met de nieuwe wet Zorg & Dwang, zodat Zuidwester goed is voorbereid op de wetten die cliënten beschermen tegen onvrijwillige zorg. “Al zal het nog wel even duren voor deze nieuwe wet er ook daadwerkelijk is.” “Neemt niet weg dat wij deze ontwikkelingen binnen Zuidwester heel serieus nemen. Niet omdat de wet ons dat voorschrijft, maar omdat wij van mening zijn dat onvrijwillige zorg om te beginnen binnen onze organisatie niet wordt toegepast. Deze visie op zorg en ondersteuning heeft een grote impact op het dagelijks handelen van medewerkers. Bewustwording is daarbij het sleutelwoord. En daar ziet de BOPZ commissie ook een rol in voor zichzelf.” AANSPREEKCULTUUR “Het begint met het opstellen van beleid dat zich richt op de preventie van vrijheidsbeperking. Wanneer dit is vastgesteld, kunnen wij aan de slag met toetsing binnen de organisatie. Hoe passen wij de wet toe? Tenslotte moet er een scholingsplan worden ontwikkeld voor medewerkers. Hierin moet aandacht zijn voor de inhoud van de wet en er moet ruimte zijn voor bewustwording op het eigen handelen. Het allerbelangrijkst is de dialoog tussen de cliënt, zijn verwant en de medewerker. De uitdaging ligt altijd in het vinden van

8 Wij zijn Zuidwester

WIJ ZIJN SERIEUS

‘Overwachte toetsing op alle locaties’ alternatieven, wanneer er toch om

leidinggevende dagbesteding, Shary

draaien en hun verwant ’s nachts wel

redenen sprake is van het toepassen

Kamp, gedragsdeskundige, Conny

in hun bed fixeren zodat zij niet kunnen

van onvrijwillige zorg. Dit kan overigens

Schoonderwoerd, teamleider wonen,

gaan dwalen of vallen. Ook hier ligt

altijd en alleen maar worden uitgevoerd

Nikita Bataille, medewerker wonen,

een belangrijke rol voor medewerkers

wanneer dit met toestemming is van

Suzanne Bosschaart, directiesecreta-

om het gesprek aan te gaan. Soms

de arts en in het ondersteunings-

riaat, Femke de Roode, ECZ en mijzelf

blijken angsten ongegrond en blijken

plan van de cliënt staat opgetekend.

als voorzitter. Michiel Vermaak is als

cliënten goed met de geboden vrijheid

Tenslotte zullen de leden van de

BOPZ arts ook als adviseur verbonden

om te kunnen gaan. Zij verrassen

commissie ook onverwachte toetsingen

aan de commissie. De komende tijd

hun familie dan op positieve wijze.

gaan organiseren. Op alle locaties

zullen wij voortdurend aandacht blijven

Wanneer alternatieven echter niet

en in alle regio’s. Bovengenoemde

schenken aan dit onderwerp. Het is

goed uitpakken, moeten wij hier ook

onderwerpen worden dan bekeken en

een belangrijk thema, dat, zoals al

eerlijk in zijn en hierover met elkaar

in kaart gebracht. Waar is ruimte voor

eerder gezegd, grote invloed heeft

in gesprek gaan en blijven. De BOPZ

verbetering? Of waar moet bijvoorbeeld

op het dagelijks denken en doen

commissie is in elk geval voorbereid

coaching of scholing worden ingezet?”

van medewerkers. Maar ook voor

op de wijzigingen in de wet en wij gaan

onze cliënten en hun verwanten. Mijn

aan de slag om dit ook binnen de rest

COMMISSIE

ervaring is dat er soms ook verwanten

van de organisatie te bewerkstelligen,”

“De commissie bestaat uit de

zijn, die het juist een prettig en veilig

aldus Jan Heshof.

volgende leden: Cora van der Meulen,

idee vinden als wij de deuren op slot

Wij zijn Zuidwester 9

WIJ ZIJN BENADERBAAR

Een klacht, Wat nu? Doorgaans heeft Zuidwester tevreden cliënten. Gelukkig maar. Toch kan er wel eens iets mis gaan. Er kan een klacht ontstaan over de geboden dienstverlening, of over een besluit dat is genomen. Ook kan er onvrede zijn over de manier waarop het personeel u benadert of over het naleven van afspraken. Wanneer een gesprek met de

wordt niet gedeeld met derden. De CVP

betreffende medewerker of persoonlijk

geeft je informatie over jouw rechten

begeleider niet helpt, kan de klacht ook

en plichten. De CVP lost de problemen

worden besproken met de teamleider.

niet op, maar helpt cliënten bij het

Komt u er nog niet uit? Dat kan de

vinden van een oplossing. Op het

klacht worden neergelegd bij de

Intranet en de website van Zuidwester

leidinggevende of regiodirecteur.

is meer informatie te vinden.

Wanneer u ook hier onvoldoende gehoor vindt, kan schriftelijk een klacht

ERVARINGSDESKUNDIGEN

worden ingediend bij de klachtencom-

Ook de ervaringsdeskundigen kunnen

missie van Zuidwester. Op de website

een luisterend oor bieden wanneer er

van Zuidwester staat de volledige

onvrede is over de geboden zorg en

klachtenprocedure te vinden, onder:

ondersteuning. Ervaringsdeskundigen

cliënt & verwant/klachtenregeling.

kunnen advies geven over hoe het probleem aan te pakken. Of zij kunnen

CLIENTVERTROUWENSPERSOON

de cliënt bijvoorbeeld door verwijzen

Wij vinden het belangrijk om individuele

naar de cliëntvertrouwenspersoon.

cliënten te ondersteunen in het verwoorden van een klacht en het

WERKEN AAN VERBETERING

verbeteren van een situatie waarover

De boodschap is eenvoudig. Blijf niet

onvrede bestaat. Om dit proces te

rondlopen met klachten of onvrede.

ondersteunen, kunnen cliënten van

Klachten worden zonder meer serieus

Zuidwester terecht bij de cliëntvertrou-

genomen. Ook omdat wij voortdurend

wenspersoon (CVP). Alles wat aan de

de kwaliteit van Zuidwester willen

CVP wordt vertelt is vertrouwelijk en

verbeteren.

10 Wij zijn Zuidwester

De ervaringsdeskundigen kunnen een luisterend oor bieden. Klachten worden zonder meer serieus genomen!

IK BEN AAN HET WOORD

COLUMN Michiel Vermaak is BOPZ arts bij Zuidwester. Maandelijks schrijft hij een column voor MedNet. Dit keer over een praktijkvoorbeeld in het kader van vrijheidsbeperkende maatregelen. Ad zit voorovergebogen aan mijn bureau. Hij kijkt stug naar de grond. Ad heeft een lichte verstandelijke beperking. Het is mij duidelijk dat Ad boos is. Zijn begeleidster zit naast Ad met haar armen over elkaar geslagen. Ze maakt een wat gespannen indruk, maar heeft haar blik verwachtingsvol op mij gevestigd. Ik vraag Ad wat er aan de hand is. Nu richt Ad zich op en kijkt mij aan. Hij wilde zelf helemaal niet bij mij komen, vertelt hij. Maar zijn begeleiders vinden dat het al een tijd niet goed met hem gaat. Hij kijkt even opzij naar zijn begeleidster. Zij had voor hem een afspraak gemaakt op mijn spreekuur. Ze wil het hebben over zijn onrustige gedrag.  Hij is de laatste tijd inderdaad vaker boos en ook soms druk in zijn hoofd, gaat hij verder. Hij geeft zelf al aan waardoor dat komt: Ad is boos omdat hij niet over zijn eigen geld mag beschikken. Hij heeft genoeg geld maar de begeleiding geeft het hem niet. Hij krijgt maar tien Euro per week van de begeleiding.  “Dat mag toch niet zo maar dokter?!” Ik zeg tegen Ad dat ik begrijp dat hij daar boos over is. Dan wend ik mij tot de begeleidster. Ik vraag haar wanneer deze vrijheidsbeperking zal worden geëvalueerd en wat de juridische status is van Ad. Dan blijkt dat Ad vrijwillig bij ons woont en geen wettelijk vertegenwoordiger heeft. Dat Ad 10 Euro zakgeld per week krijgt, is het resultaat van de afspraak die gemaakt is door de begeleiding en de psycholoog. Deze maatregel is echter niet officieel vastgelegd in het ondersteuningsplan van Ad. “Deze zakgeldkwestie is constant een bron van discussie. Met Ad, maar ook tussen begeleiders onderling. Laten we ons dus maar gewoon houden aan de gemaakte afspraak,” licht de begeleidster toe. “Laat het duidelijk zijn, ik denk ook dat het beter is als Ad niet vrij over zijn eigen geld kan beschikken. De ervaring leert dat hij keer op keer voor dat geld wiet koopt. Dat rookt hij dan in rap tempo op, waarbij er een groot risico bestaat dat hij vervolgens psychotisch wordt. En als Ad psychotisch is, kan hij agressief worden, waardoor hij een gevaar kan vormen voor zichzelf en anderen.” Een groot deel van de onrust die nu is ontstaan, had echter relatief gemakkelijk voorkomen kunnen worden door de afspraken over het zakgeld volgens de wet BOPZ vast te leggen. Gewoon zoals het hoort. Ad kan het dan uiteraard nog steeds oneens zijn met de maatregel. Maar er zou geen ruimte meer zijn voor discussie. En dat zou voor iedereen een hoop onrust schelen.

Wij zijn Zuidwester 11

houdelijk - Respect | Wij zijn succesvol - Succesvol afbouwen | Wij zijn van seri | Wij zijn benaderbaar - Een klacht, wat nu? | Wij zijn professioneel - Gratis e-learn