thema actief hoofdstuk vier een week lang anders dan anders liedtekst

thema actief hoofdstuk vier liedtekst

een week lang anders dan anders Weet je nog van toen, van toen we ruimtewezens waren We kwamen met een ruimteschip, van een vreemde ster Groen was ons gezicht geverfd, en groen waren de haren De reis was op de fietsraket best wel heel erg ver Niemand van de buitenmensen wist van ons bestaan We spraken ook een eigen rare taal We speelden met de sterren, en we speelden met de maan Onze zendmast was een lange houten paal Weet je nog van toen, van toen we reisden door de tijd En in de oertijd moesten zoeken, naar een hele grote prooi Een knuppel was ons wapen, want de speer waren we kwijt De dinosaurus zat gevaarlijk in een wit papieren kooi En later in de middeleeuwen bouwden wij een echt kasteel Van veilingkistjes en papier-maché Van blikjes werd een schild gemaakt, de lans dat was een bezemsteel Zo stonden wij als ridders in carré Weet je nog van toen, van toen we indianen waren De wigwam waar we sliepen, en de veren op 't hoofd Rode strepen in 't gezicht, en zwart waren de haren De strooptocht die we liepen, en de koets die werd beroofd 't Paard gepionierd, en wij waren de besten De cowboys hebben we erin geluisd Een week lang leefden wij in 't wilde westen Op maar vijftig kilometer ver van huis

thema actief hoofdstuk vier

werken in een thema achtergrondinformatie

Een thema kan als een rode draad door meerdere bijeenkomsten lopen. Door een thema kun je het onderwerp meer uitdiepen, waardoor het voor de deelnemers meer gaat leven. Het geeft ook een houvast omdat reeds bekende gegevens een rol blijven spelen. Ook een zomerkamp kan in het teken van een thema staan. Binnen een thema worden activiteiten vanuit spel actief, creatief actief en natuuractief aangeboden. Neem bijvoorbeeld het thema 'Harry Potter': het inleidend spel hierbij gaat over toveren, de creatieve opdracht heeft met tovenarij te maken en tijdens een tocht wordt de route door 'tover'instrumenten (GPS) aangegeven.

activiteiten binnen een thema

indeling van thema's

Veel bestaande spelvormen zijn op een andere manier te gebruiken door ze te vertalen naar een thema. Bij de keuze zorg je voor avontuur, actie, verrassing en veel variatie. Binnen een thema zoek je vanzelfsprekend naar een logische opbouw. Daarbij kun je naar een hoogtepunt werken. Kinderen bewaren nog lang goede herinneringen aan bijeenkomsten, waarin ze een thema doorleefd hebben.

leefsituatie Kinderen komen dagelijks in situaties waarin ze handelend moeten optreden. Daarvoor dienen ze over kennis en vaardigheden te beschikken, die hen in staat stellen om zelfstandig en bekwaam te denken en te handelen. Het jeugdwerk kan thema-activiteiten aanbieden die kennis en vaardigheden van kinderen uitbreiden. Te denken valt aan thema's als: ziek zijn, vakantie, wonen, feest, televisie, afval, milieu, koken en zo meer. actualiteit De actualiteit levert gebeurtenissen en omstandigheden die waardevol zijn om als thema te gebruiken. Sommige zijn van emotionele waarde zoals geboorte, sinterklaas, rampen, uitstapjes, zomerkampen en zo meer. Vastliggende thema's binnen de actualiteit zijn bijvoorbeeld sinterklaas, kerst en pasen. Onvoorziene thema's kunnen zijn: ongeluk, rampen, televisieprogramma, overlijden, een groep die overgaat naar een oudere leeftijdsgroep en zo meer. omgeving Het leven van kinderen speelt zich af binnen hun eigen leefwereld. Ze komen in aanraking met hun gezin en wat daarmee samenhangt; de omringende natuur; de wereld van volwassenen zich uitend in gedrag, omgang met elkaar, gewoontes, leefwijze en opvattingen; de wereld van de school en de wereld van de club. Ieder kind creëert zijn eigen wereldbeeld, afhankelijk van de omgeving waarin het leeft. Dat wereldbeeld kan eenzijdig en oppervlakkig zijn of juist divers en inzichtelijk. Jeugdwerk kan een bijdrage leveren aan de ontwikkeling van kinderen door activiteiten aan te bieden die het wereldbeeld positief helpen ontwikkelen. Voorbeelden van thema's zijn: herfst, boerderij, circus, sprookjes, verhalen en zo meer.

de keuze van een thema Bij het kiezen van een thema gaat het erom wat voor kinderen leuk en interessant is. Ook is het van belang dat de thema's betekenis hebben voor kinderen. Dat wil zeggen dat kinderen op een positieve manier iets met het thema kunnen; ze moeten er een ervaring rijker door worden. Als een thema betekenis heeft, zal de betrokkenheid groter zijn. Daardoor kunnen kinderen blijvende levenservaringen opdoen. Maak een lijst van mogelijke thema's. Hierbij kun je rekening houden met: • thema's die al eens uitgevoerd zijn; • het aantal vrijwilligers dat beschikbaar is; • indeling naar leefsituatie, actualiteit en omgeving; • de mogelijkheden van de leiding; • het budget en de tijd.

rol van de spelleider Als voorbereiding maakt de spelleider een plan waarbij inhoud en organisatie worden uitgewerkt. Daarbij dient veel aandacht te zijn voor een heldere en boeiende introductie van het thema om de kinderen in de sfeer te brengen. De spelleider stimuleert en heeft belangstelling voor het kind. Hij zorgt dat het thema op een feestelijke wijze wordt afgesloten met een tentoonstelling, een presentatie of een projectboek. De spelleider houdt ouders of verzorgers op de hoogte en nodigt ze eventueel uit voor een feestelijke afsluiting.

uitwerking van een thema

158

Maak in groepjes vanuit het gekozen thema lijstjes met onderwerpen en activiteiten die opgenomen kunnen worden in het thema. Denk aan kleding, opening, toneelspel en rol van de begeleiding, muziek, spelletjes, eten en de afsluiting. Kies uit alle ideeën wat je wil uitvoeren. Die onderdelen werk je in groepjes uit. De ene groep werkt de inleiding uit, de andere de spelen en zo meer. Gebruik bij je zoektocht naar ideeën het internet, het SamenSpelenBoek en eerder uitgewerkte thema's. Maak keuzes en plaats de gekozen onderdelen in een tijdpad. Verdeel de taken.

thema actief 159

thema carnaval toelichting

rood-geel-groen Carnaval wordt in Nederland met name 'onder de rivieren' gevierd. Maar ook Belgen en Duitsers zijn fanatieke carnavalsvierders en in Zuid-Amerika en op de Caribische eilanden wordt carnaval meer dan uitbundig gevierd.

Carnaval is een feest gedurende de drie dagen die aan het begin van de veertigdagentijd, dus aan Aswoensdag, voorafgaan. De veertig dagen voorafgaand aan Pasen vormen voor katholieken de vastentijd.Vóórdat de tijd van vasten begint gaan mensen nog één keer uit hun bol.Voor weinigen heeft het nog de katholieke betekenis, maar is het de ultieme gelegenheid om ongestraft aan het dagelijkse keurslijf te ontspannen. Zowel volwassenen als kinderen verkleden of schminken zich, dragen maskers en lopen hossend in een polonaise. Er worden slingers en ballonnen opgehangen, serpentines uitgegooid en confetti gestrooid. Er klinken speciale carnavalsliedjes en er wordt live carnavalsmuziek gespeeld door zogeheten dweilorkesten of zogenoemde 'zaate hermoniekes'. Er wordt een prins Carnaval gekozen en zijn Raad van Elf treedt op als carnavalsbestuur. Ze mogen alleen over carnavalszaken beslissen! Zij rijden op een praalwagen in een optocht door stad of dorp. Het plaatselijke dialect wordt gebruikt in aankondigingen, in carnavalskranten en bij evenementen. Het feest heeft een uitgelaten en spottend karakter.

spel actief • hoedjes wisselen De kinderen zitten in een kring met één kind in het midden. Ieder heeft een hoed op. Op het ritme van muziek worden de hoeden doorgegeven. Als de muziek stopt, moeten de kinderen proberen hun hoed op het hoofd van de persoon in het midden te plaatsen.Wie dat als laatste doet, neemt de plaats van de persoon in het midden in.

spel actief • polonaise

spel actief • carnavalsquiz

Alle spelers staan geblinddoekt rond een berg stoelen of krukjes. Ze moeten ieder een stoel pakken en in een rij gaan staan voor een polonaise, zodat alle stoelen op een meter van elkaar staan. Ze mogen onderling overleggen. Als ze denken dat ze goed staan, mogen ze gaan zitten. Als iedereen zit, gaan de blinddoeken af. Degenen die omgekeerd zitten of buiten de rij, vallen af. De overblijvenden herhalen het spel tot er nog maar drie deelnemers over zijn. Tot besluit loopt iedereen op muziek een polonaise.

Met carnaval worden ballonnen, serpentines en confetti gebruikt om de boel een feestelijk karakter te geven. Hang in een ruimte overal ballonnen op. Sommige zijn gevuld met confetti of water, andere niet. Maak twee groepen. Stel om beurten een vraag aan de groepjes over carnaval. Telkens moet een ander kind na overleg antwoorden. Is het antwoord fout dan mag hij een ballon kiezen, er onder gaan staan en de ballon kapot prikken.

spel actief • verkleedbom spel actief • gekkengetal Elf is het gekkengetal. Op de elfde dag van de elfde maand begint de voorbereiding voor carnaval. Iedereen zit in een kring en begint snel af te tellen. De eerste zegt: “één” , de tweede: “twee” enzovoort. Het elfde kind salueert met zijn rechterhand naar het linkeroor en roept: “Alaaf ”. Bij een veelvoud van elf of als elf leesbaar is in het getal, zoals bij 115, salueer je ook. Gaat het mis, dan wordt er weer vanaf één geteld. Voor kleine kinderen kies je voor een eenvoudiger gekkengetal. variatie In plaats van alaaf spreek je een andere gekke handeling af, bijvoorbeeld een denkbeeldige clownsneus opzetten.

Er wordt een kring gemaakt. In het midden liggen allerlei verkleedspullen en attributen. Eén persoon gaat weg en één van de spullen wordt aangewezen als bom. Als het kind terugkomt zegt de rest: "tik tak, tik tak, tik tak, . . ." ondertussen dost het kind zich uit met de spullen zonder de bom te pakken. Als hij die wel pakt, roept iedereen luid "BOEM" en is een ander aan de beurt.

creatief actief • steek nodig karton, verf, versierspullen, nietmachine, schaar Prins Carnaval en zijn Raad van Elf hebben een speciaal hoofddeksel: de steek. De prins draagt er grote veren op. Teken tweemaal de steek van de tekening na op stevig karton. Knip de vormen uit en versier ze met verf, veertjes en confetti. Niet de twee helften aan elkaar. Maak het geheel eventueel af door er pauwenveren in te steken of knip zelf veren uit gekleurd papier.

creatief actief • schminken nodig schmink op waterbasis, voorbeelden, tekenpapier, stiften, eventueel schminkpotloden, penselen

spel actief • carnavalsjacht Elk kind heeft een hoedje, muts of feestneus op. De jacht kan beginnen. De kinderen hollen achter elkaar aan en proberen ondertussen de hoed, muts of neus van het hoofd van een van de medespelers te trekken.

160 thema actief

praktische hulpmiddelen zijn. Allereerst maken ze met hun partner een schminkplan op papier om knoeien te voorkomen. Ze kiezen een thema: prinsen en prinsessen, de dierenwereld, enge figuren en zo meer. Daarna gaan ze om de beurt bij elkaar aan de slag. Wit is een goede basis. Oorspronkelijke vormen en wenkbrauwen worden verdoezeld met witte schmink. Daarna worden nieuwe vormen en wenkbrauwen geaccentueerd met schaduwen en wenkbrauwpotloden. Oudere kinderen ontwerpen tatoeages die ze met oog- en lippotloden zetten.

Veel kinderen vinden schminken leuk. Laat ze zelf eens hun gang gaan. Foto's uit schminkboeken kunnen

creatief actief • braziliaans carnaval nodig karton, versierspulletjes, verf, muziek In Brazilië wordt op een hele andere manier carnaval gevierd dan in Nederland. Daar lopen de feestgangers geen polonaise, maar dansen ze de samba. Er wordt een heel jaar geoefend op het dansen. De danseressen zien er prachtig uit met veren en glitters. Maak een Braziliaanse hoofdtooi van karton, veertjes en glitters en dans de samba op vrolijke muziek. Dans de Limbodans onder een bezemstok door; de stok wordt steeds lager gehouden.

creatief actief • alle gekheid op ‘n stokje nodig karton, stokjes, nietapparaat, teken- en versierspulletjes, schaar Als je niet wil dat anderen je herkennen, kun je jezelf verkleden. Vroeger werden daar vaak stokmaskers voor gebruikt. Dat is een masker waaraan een stokje zit. Laat de kinderen een tekening maken van een masker op een stevig stuk karton. De breedte komt overeen met de breedte van het gezicht van het kind. De maskers worden gekleurd en versierd. Daarna knip je de maskers uit. Help eventueel bij het knippen van de gaten voor de ogen. Help de kinderen met het vastnieten van een kort stokje. Deze maskers zijn veiliger dan de maskers met een elastiekje. Als die scheef gaan zitten, kunnen kinderen plotseling niets meer zien.

hoe werken kleuren wit doet dingen groter lijken; zwart doet dingen kleiner lijken; grijs is neutraal rood springt warm naar voren; geel is warm en vrolijk; blauw is koel en terugwijkend; groen heeft de meeste schakeringen en is prima samen met bruin te gebruiken; bruin spreekt vooral in combinatie met andere kleuren.

creatief actief • Venetiaanse maskers nodig gipsverband, vaseline, bakje water, keukenrol, schaar, teken- en versierspulletjes

tip Voor jou als begeleider van activiteiten binnen het jeugdwerk staat het kind steeds centraal. Het kind is vertrekpunt van handelen. Het is essentiëel om de groep die je begeleidt goed in te schatten en de begeleiding daaraan aan te passen. Dit uitgangspunt wil niet zeggen dat je jezelf als begeleider moet wegcijferen. Je moet je wel happy voelen in je rol.

Een Venetiaans masker sluit precies aan op je gezicht. Koop gipsverband bij de hobbyspeciaalzaak of een apotheek. Er wordt in tweetallen gewerkt. Smeer het gezicht van je partner goed in met vaseline om te voorkomen dat het gips aan de huid blijft kleven. Voor alle zekerheid worden de ogen afgedekt met twee platte proppen vochtig keukenrolpapier. Knip het verband in korte stukken, zodat het gemakkelijk te verwerken is. Doop het gipsverband in een bakje water en leg het systematisch op het gezicht. Werk van de éne kant naar de andere kant. Voorkom dat er teveel lagen over elkaar heen liggen; twee tot drie lagen is voldoende. Volg de vormen van het gezicht en boetseer het verband op de plaatsen naast de neus in model. Laat de mond vrij of laat door een stukje elektriciteitskabels ademhalen. Het verband moet ongeveer tien minuten uitharden. Gedurende deze tijd mag je partner niet lachen, praten of het gezicht bewegen. Na uitharding wordt met voorzichtige bewegingen het masker los gemaakt. Met een schaar wordt het masker in model gebracht. Het wordt geverfd en versierd met glitters en veertjes. variatie Maak een masker dat alleen de ogen en neus bedekt; of een masker waarbij de kin wordt vrijgelaten.

creatief actief • praalwagenoptocht nodig allerlei dozen en doosjes, plakband, diverse knutselspullen, kokertjes, lijm, nietmachine, verf, stiften Knutsel samen met de kinderen een optocht op schaal. Help ze met de thema's van de praalwagens. Bijvoorbeeld een gebeurtenis uit het nieuws die tot hun verbeelding spreekt; een woordgrapje; figuren uit een verhaal, sprookje of strip of een satirische reclame van tv. De kinderen kiezen ieder hun thema en daarna gaan ze met de aangeboden materialen aan de slag. Natuurlijk worden alle praalwagens op een centrale plek in een heuse optocht tentoongesteld. Maak de wagens uit de mini-optocht volgens de beschrijving in het hoofdstuk creatief actief bij knutselen met rolletjes.

162 thema actief

creatief actief • watergorgelen

kunnen 'huwelijksbeletselen' aandragen om het huwelijk te voorkomen. Vervolgens sluit de ambtenaar onder de nodige hilariteit het huwelijk in de onecht. Daarna mag de geestelijke het bruidspaar in het onecht voor de kerk inzegenen. Natuurlijk gaat hij kwistig met zijn wc-borstel in het rond. Daarna volgt de receptie waarbij de gasten boerencadeaus schenken zoals worst, een bruidstaart gemaakt van groenten en zo meer. Als versnaperingen zijn er roggebrood belegd met worst of zult.

Er wordt iemand aangewezen die een carnavalskraker gaat gorgelen. Iedereen mag raden welk lied er gegorgeld wordt; bijvoorbeeld: 'Mien waar is mijn feestneus', 'een bloemetjesgordijn', 'er staat een paard in de gang', 'zak es lekker door', 'en Adam sloeg Eva', 'Ik heb een spijker in m'n kop au, au', 'kamerbreed tapijt' of een andere kraker.

creatief actief • carnavalshit De kinderen gaan een eigen carnavalslied maken dat iedereen gemakkelijk mee kan zingen. Kies een melodie. Dat moet een bekende melodie zijn. Vaak zijn melodieën die de kinderen van radio en tv kennen te moeilijk om zonder begeleiding te zingen. Een goed alternatief is een liedje dat ze ooit op school of de club leerden. Laat de kinderen de tekst verzinnen. Wijs erop dat het aantal lettergrepen per regel moet kloppen. Laat ze het vergelijken met de oorspronkelijke tekst. Als het lied klaar is, wordt het ingestudeerd en zo nodig bijgeschaafd. Zing het lied regelmatig tijdens de carnavalsdagen.

creatief actief • carnaval is muziek Op de carnavalsmuziek hos je en je springt mee op het ritme. Om helemaal in de stemming te komen, begeleid je jezelf met instrumenten die je eenvoudig kunt maken: kijk voor meer eenvoudige muziekinstrumenten in hoofdstuk creatief actief bij het gelijknamige onderdeel. variatie Maak sambaballen van lege filmrolkokertjes of pillendoosjes. Beplak de doosjes met kleurig plakband. Doe er wat rijst, kralen of bonen in. Maak een gaatje waardoor je plantenstokjes of ijslollystokjes kunt steken en beschilder ze.

variatie Maak castagnetten van twee houten lepels. Zaag met een fijne zaag de steel eraf. Boor twee gaatjes aan de steelkant van het lepeldeel. Leg dat deel precies op het nog niet doorboorde deel en geef daarop aan waar de gaatjes moeten komen. Boor de gaatjes. Beschilder de castagnetten met plakkaatverf. Wacht tot de verf droog is en spuit er een beetje fixeerlak over. Leg de holle kanten van de castagnetten tegen elkaar en haal een veter door de gaatjes. Leg je wijs- en je middelvinger op de gaatjes, aan de kant waar de veter naar buiten komt, en vraag iemand de veter precies boven je vingers vast te knopen. Zo bepaal je de juiste lengte van de veter. variatie Maak een tamboerijn van een papieren wegwerpbordje dat je mooi beschildert. Maak met behulp van een prikker of een perforator gaatjes in de rand van het bordje. Steek een lang stuk garen door een gaatje en knoop het vast. Rijg er een belletje aan en steek de draad door het volgende gaatje. Ga zo door tot je alle gaatjes gehad hebt. Ten slotte knoop je cadeaulinten in verschillende kleuren aan het bordje.

creatief actief • boerenbruiloft Kinderen vinden het prachtig om een bruiloft na te spelen. In Noord-Limburg en Brabant wordt in verschillende plaatsen tijdens de carnavalsperiode een historische boerenbruiloft nagespeeld. Zoals met alles tijdens carnaval wordt er de draak gestoken met de ceremonies. Allereerst wordt er een boerenfamilie gekozen. De bruid en bruidegom en hun beider vaders en moeders. Niemand is werkelijk familie van elkaar. Daarnaast wordt er een geestelijke, een ambtenaar en getuigen aangewezen. Alle andere kinderen komen verkleed in kielen met rode zakdoeken als boer of boerin naar het feest. Het bruidspaar en de familie komen op toepasselijke wijze aan op een tractor of huifkar. De bruid heeft een bruidsboeket van boerenkool, wortels en spruitjes in haar hand, de anderen dragen groentecorsages. De ambtenaar heet het bruidspaar welkom. De genodigden

creatief actief • carnavalsbal Regel een diskjockey die carnavalsmuziek draait tijdens het carnavalsbal. De ruimte wordt versierd met serpentines, ballonnen en maskers. Alle kinderen komen verkleed naar het feest. Een prijs voor de mooist verklede jongen of meisje mag niet ontbreken. Een carnavalsdisco kan niet zonder Prins Carnaval, zijn prinses en de Raad van Elf. Tijdens het bal worden prins Carnaval en zijn prinses op ludieke wijze gepresenteerd. Ze worden geïnstalleerd door de carnavalsattributen zoals cape, steek en scepter aan te bieden. De prins maakt zijn motto bekend, bijvoorbeeld: ”Met carnaval ben ik niet alleen, ik vier het met iedereen!” of “We zetten de boel op z'n kop, in de polonaise loop ik voorop.”

liedje op de melodie van 'altijd is Kortjakje ziek' Carnaval is echt te dol, overal gedans en heel veel lol. Gekke kleren, malle hoed en wat schmink op ieders snoet. Ja, zo is dus carnaval, dan doen alle mensen mal.

creatief actief • buuttereednen Buuttereednen ook wel tonpraten genoemd, is een cabaretvorm die vooral wordt beoefend in de periode van 11 november tot aan carnaval. Vaak letterlijk vanuit een ton becommentarieert de buuttereedner in zijn voordracht voorvallen uit het dagelijks leven. Laat de kinderen een typetje kiezen waarachter ze zich kunnen verschuilen en die hen bescherming biedt om vrijuit te praten als buuttreedner. Ze gaan aan de slag met het schrijven van een verhaal over voorvallen die dagelijks gebeuren; liefst met een actualiteit of bekend persoon. Een tijdlijn: de 1e dag, de 2e dag enzovoort of een route: van de Kerkstraat, naar de Brugstraat, naar het Kerkplein, zijn gemakkelijke ezelsbruggetjes om het verhaal op te bouwen en te onthouden. Het is belangrijk dat het verhaal een echt einde heeft. Als het verhaal klaar is, kunnen ze grappen toevoegen. Ze spotten met zichzelf en maken woordgrapjes. De timing van een grap is belangrijk. De clou zit bij voorkeur in de laatste zin. Als de buut klaar is, kunnen de kinderen hun buut oefenen. Geef aanwijzingen. Let hierbij op variatie in hun houding, intonatie, volume en spreeksnelheid.

thema actief 163

thema pasen toelichting

weetje Gekookte dagverse eieren zijn moeilijk te pellen zonder ze te beschadigen. Koop daarom de eieren niet vlak voordat je ze gaat koken en verwerken. De beste aankooptijd is een week voordat je ze nodig hebt. Als eieren heel vies zijn, leg ze dan even in een bakje met chloor of azijn, dan worden ze mooi egaal van kleur. chloor en azijn lossen kalk op, laat de eieren er niet een hele nacht in staan, want dan is de eierschaal verdwenen.

Op de zondag na de eerste volle maan in de lente is het Pasen; op zijn vroegst op 22 maart. Pasen heeft een religieuze oorsprong. Met Pesach herdenkt het Joodse volk zijn uittocht uit Egypte onder aanvoering van Mozes. Ter ere hiervan werden vroeger lammetjes geslacht en speciale broden gegeten. Jezus is op de vrijdag voorafgaand aan Pasen gekruisigd. Op zondag wilde men hem balsemen, maar het graf bleek leeg te zijn: hij was uit de dood opgestaan. Met Pasen herdenken Christenen deze wederopstanding van Jezus. Bijna overal ter wereld wordt het ei gezien als de kiem van nieuw leven. Het is een symbool van de opstanding en vruchtbaarheid en dus hét symbool van Pasen. Het verstoppen van eieren hebben we te danken aan de oude gewoonte om eieren in akkers te begraven om deze vruchtbaar te maken. De (paas)haas wordt vanwege zijn voortplantingsdrang ook gezien als vruchtbaarheidssymbool.

Prik met een scherp voorwerp een klein gaatje in de boven- en onderkant van een ei. Zorg ervoor dat je ook het binnenste velletje goed doorprikt. Als je het heel mooi wil doen, boor je met een boormachine twee gaatjes. Er zijn verschillende methodes om de eierstruif uit het ei te blazen. De minst gecompliceerde maar meest arbeidsintensieve is om het ei boven een bak te houden en de inhoud met je mond naar buiten te blazen. Het lukt ook om de inhoud er uit te zuigen met een vacuümpompje dat wordt gebruikt om aangebroken wijnflessen vacuüm te zuigen; te koop voor een paar euro in huishoudzaken. Het pompje haalt de meeste struif eruit. Je hoeft alleen maar de restjes eruit te blazen. Spoel het ei goed na met water.

nodig mandje, piepschuim eieren Maak twee groepen. De ene groep krijgt een mandje dat één van de spelers met twee handen vasthoudt. Deze speler gaat in een grote cirkel staan. Om de cirkel heen staat het andere team, zij zijn de verdedigers. De rest van het eerste team probeert nu zoveel mogelijk piepschuim eieren in de mand van hun eigen paashaas te gooien. Hierbij worden ze gehinderd door de tegenpartij. Alleen de paashaas mag in de cirkel lopen. Alle anderen moeten buiten de cirkel blijven. Eieren die in de cirkel op de grond liggen, mogen niet worden gepakt. Het wordt nog moeilijker als het mandje op de rug wordt gebonden zoals bij een 'echte' paashaas.

spel actief • eiermemory nodig lege plastic eitjes, rammelspulletjes Verzamel eitjes van surprise-eieren; elk kind heeft er thuis rondslingeren. Vul telkens twee eieren met dezelfde voorwerpen. Denk aan: knoopjes, snoepjes, macaroni, paperclips, knikkers enzovoort. De spelers mogen om de beurt twee eieren laten rammelen en zo het bij elkaar horende paar eruit halen.

spel actief • eierloop Als voorbereiding laat je elk kind een piepschuim ei versieren. De eitjes worden op een hoopje in een cirkel verzameld. De kinderen proberen hinkelend met hun voet hun eigen ei uit de cirkel te krijgen. Dit is niet gemakkelijk. Om het nog moeilijker te maken zetten de kinderen de handen in de zij.

net zo groot zijn als het gat. Wikkel met de wol laag voor laag rond de twee ringen. Door de wikkelingen wordt het gat steeds kleiner. Op het laatst gebruik je een naald met een groot oog om de draad door het gat te krijgen. Als door de wikkelingen het gat verdwenen is, schuif je de schaar aan de buitenrand tussen de twee ringen en knip je de wol door. Laat de kartonnetjes zitten en duw ze voorzichtig een klein eindje van elkaar. Breng een draad tussen de twee kartonnetjes, trek die aan en knoop deze goed vast. Verwijder de kartonnetjes. Maak de pompon mooi rond met je vingers en knip uitstekende draadjes af. Plak een watje in een lege eierdop en bevestig daarop de pompon. Maak het kuikentje af met oogjes een snaveltje en een kam.

liedje Op de melodie van 'ik zag twee beren’: Ik zag twee hazen vlak voor Pasen zitten in een weiland; met een mandje witte eitjes, vlug aan 't verven met z'n beidjes. Kijk eens hier, kijk eens daar, nu zijn alle eitjes klaar.

spel actief • eierparen spel actief • eierkegelen

nodig lege plastic eitjes, stickertjes

spel actief • de kip en het ei Plak aan de onderkanten van telkens twee eieren hetzelfde stickertje. Verstop de eieren zo dat de stickertjes niet te zien zijn. De kinderen mogen rondlopen en de eieren omdraaien. Ze mogen ze pas meenemen als ze een paar hebben gevonden. Als ze zich vergissen, moeten ze het ei terug gaan leggen. Wie vindt de meeste paren?

Maak twee plankjes in eiervorm groter dan je voet. Boor er twee gaatjes in waar je een lang touw doorhaalt. Zo heb je loopplankjes voor een slalom parcours tussen eieren. Maak hindernissen (slalom, over stoel, onder tafel, door hoepel) en laat de kinderen een ei heelhuids overbrengen.

creatief actief • eieren uitblazen nodig scherpe priem, accuboor, eventueel vacuümpompje Om echte eieren te versieren kun je ze koken, maar je kunt ze ook uitblazen. Het is een enorme knoeiboel, maar als eindresultaat heb je onbeperkt houdbare eieren.

nodig gekookte eieren, eierverf

nodig tennisballen, mandjes, dobbelstenen Maak groepjes. Ieder groepje heeft aan de andere kant van het speelveld een mand met eieren, evenveel als er spelers in het groepje zijn. Ieder groepje heeft ook een dobbelsteen, waarmee de spelers gooien. Wordt er zes gegooid, dan mag 1 speler zijn ei uit de mand gaan halen. Welk team heeft als eerste alle eieren bij elkaar.

spel actief • eierestafette

164 thema actief

spel actief • paashazenspel

Zet negen hardgekookte gekleurde eieren rechtop, bij voorkeur op een zachte bodem, in het gras of zand. De bal is een wit hardgekookt ei. Het witte ei wordt naar de gekleurde eieren gegooid. Ra ra hoeveel gaan er om. Altijd spannend om te zien welke kant het ei nou oprolt.

spel actief • jeux d'oeuf nodig gekleurde gekookte eieren, gekookt wit ei

spel actief • eierdans nodig gekookte eieren, muziek De kinderen maken paren en gaan recht tegenover elkaar in een kring staan. Op de maat van de muziek gooien ze een ei over. Als de muziek stopt, zijn de kinderen zonder ei af en gaan zitten. Als het ei valt, zijn ze beiden af. De anderen vormen weer paren en spelen door. Net zolang tot er één over is. De kapotte eieren mogen lekker opgegeten worden.

Alle spelers krijgen twee eieren in dezelfde kleur. Er is één wit ei. Dit wordt neergezet. Van achter een lijn moet ieder kind proberen zijn eieren het dichtst bij het witte ei te krijgen.

creatief actief • pomponkuikentje nodig karton, passer, schaar, wol, lege eierdop, wat knutselspulletjes Trek twee cirkels met een passer op karton. Trek in de cirkels een kleinere cirkel. Knip de cirkels en de gaten uit; je hebt hu een donutvorm. Leg de twee ringen op elkaar. Maak knotjes wol die

thema actief 165

creatief actief • vouw een paashaas

creatief actief • experiment

Met behulp van de tekeningen op deze pagina vouw je een leuk paashaasje.

nodig pan met water, azijn, spulletjes om te kleuren

creatief actief • paascakejes bakken Met de eierstruif van de uitgeblazen eieren kun je cake bakken. Koop sierkuikentjes, paaseitjes en parapluutjes (van ijsjes). Bak muffins. Met een beetje boter plak je er een klein paaskuikentje en een paaseitje op. Om het af te maken plaats je een parapluutje boven het kuikentje en het eitje.

creatief actief • eieren ophangen Versierde eieren aan een tak staan feestelijk. Om uitgeblazen eieren op te hangen, gebruik je een halve lucifer. Knoop precies in het midden daarvan een draad vast. Doe een klein druppeltje lijm op de knoop. Schuif de halve lucifer door de opening in de bovenkant van het ei en laat het er in zakken. Trek het draadje omhoog, dan gaat het houtje dwars in het ei zitten.

creatief actief • eieren versieren Neem een ei en kies een mooi gekleurd draadje. Hoe dunner de draad hoe meer werk, maar hoe mooier het werkstuk wordt. Smeer de bovenkant van het ei in met lijm. Wikkel de draad om het ei. Het begin is moeilijk maar daarna gaat het steeds beter. Smeer het volgende deel van het ei in en wikkel met een andere kleur draad. Je hoeft niet steeds rond te gaan, je kunt met de draad ook figuren maken.

thema verjaardag toelichting

Paaseieren kun je op een natuurlijke manier kleuren. Leg eieren op de bodem van een pan, stapel ze niet op elkaar, en doe er water bij zodat ze volledig onder water liggen.Voeg een theelepel azijn toe, dat laat de kleur beter hechten. Alles wat vlekken in je kleren geeft, kun je in principe toevoegen om de eieren te kleuren. Bijvoorbeeld bieten voor lichtrood, schillen van een sinaasappel en wortel voor lichtoranje, saffraan voor geel, spinazieblaadjes voor lichtgroen, bosbessen voor blauw, koffiedrab voor beige/bruin, uienschillen voor goudgeel, rode kool voor blauw. Zijn de eieren niet voldoende gekleurd, laat ze dan bedekt met het kleurmiddel een nacht in de koelkast staan.

creatief actief • eiermozaïek nodig papier, eierschalen, stiften, lijm Van de eierschalen van gekleurde eieren kun je een mozaïek maken. Sla en verfrommel de eierschalen tussen twee stukken papier. Teken met een dikke zwarte stift bijvoorbeeld een paashaas op stevig papier. Bestrijk de tekening met lijm, en vul het op met de eierschalen. De afbeelding blijft duidelijk als de donkere lijnen zichtbaar blijven.

creatief actief • paasmandje vouwen Vouw een groot vierkant in tweeën doe dit ook aan de andere zijde. Vouw nu de zijkant van het papier tot aan de vouwlijn en herhaal dit drie keer. Je hebt nu zestien gevouwen vierkantjes. Knip viermaal over de middellijn tot aan de eerste vouwlijn. Herhaal dit drie keer. Plak vier maal de vierkantjes aan weerszijden van de kniplijn op elkaar. Bevestig een hengsel met splitpennen. Als je dit mandje met vouwblaadjes vouwt en op een groen rietje plakt, heb je een tulp.

Een verjaardag is iets waar kinderen weken naar uitkijken. Het verjaardagsfeestje is een hoogtepunt. Een geslaagd kinderpartijtje organiseren vergt voorbereiding. Een paar algemene tips: hou het simpel, de eenvoudige feestjes hebben vaak het meeste succes. Jonge kinderen doen het liefst spelletjes die ze kennen. Betrek het feestvarken zelf bij de voorbereiding. Kinderen weten precies wat ze willen doen, wie ze willen uitnodigen, welke spelletjes kinderachtig zijn en welke hapjes in de smaak zullen vallen. Probeer een gevarieerd programma op te zetten dat uitdagend is voor de leeftijdsgroep. Een themafeest is uitermate geschikt. Laat de kinderen volgens een plan naar een einddoel werken. Ze vinden het heerlijk om met materialen bezig te zijn. Het eindresultaat is minder van belang. Ze kunnen zich lekker uitleven in actieve spelletjes en worden geprikkeld door behendigheidsspelletjes. Het gaat vooral om het gezellig samen zijn met andere kinderen. Bepaal het budget en maak een tijdplanning. Zorg voor een alternatief als het originele plan in het water dreigt te vallen door bijvoorbeeld slecht weer, een afgelaste voorstelling of een spel dat veel korter of langer duurt dan verwacht.

spel actief • cadeautjes uitpakken nodig laken, cadeautjes Alle genodigden zitten in een kring en de jarige gaat de ruimte uit. Één van de feestgangers gaat met zijn cadeautje onder een laken in het midden zitten en alle anderen verwisselen van plaats. De jarige raadt vervolgens binnen een bepaalde tijd welk kind onder het laken zit. Als hij meteen goed raadt, mag het cadeautje worden uitgepakt. Vervolgens gaat er iemand anders onder het laken zitten en zo verder.

tafelpoot heen, om de leuning van de trap, door het sleutelgat, trap op, trap af. . . Als de wol op is wordt aan het eind van de draad een klein ingepakt cadeautje vastgemaakt. Vanuit het startpunt pakt iedereen vervolgens een andere draad en gaat deze oprollen. Dat valt niet mee want overal lopen kriskras draden door elkaar en ze komen allerlei hindernissen tegen. Bijvoorbeeld het kind dat de bol heeft afgerold, kon op het laatst eenvoudig door het sleutelgat met de wol. Het kind dat de bol op moet winden, heeft nu een zodanig grote bol dat het er niet doorheen past. Hij rolt eerst zijn bol af, haalt hem door het sleutelgat en mag hem vervolgens weer oprollen. Als beloning vinden ze uiteindelijk het presentje.

spel actief • trofeeschieten nodig plank, prulletjes, wc-papier, waterpistool Maak kleine prulletjes in een dubbelgevouwen wc-papiertje vast aan een plank. De gasten mogen om beurten met een waterpistool op een van de wc-papiertjes mikken. Als het prulletje valt, mogen ze de trofee houden.

tip Te veel feestgangers komt de pret niet ten goede. Een goed uitgangspunt voor het aantal genodigden is de leeftijd van de jarige job plus of min één kind. Op een verjaardagfeest van een negenjarige nodig je tussen de acht à tien personen uit. Voor een vijfjarige daarentegen zijn vier tot zes mensen voldoende.

creatief actief • piñata nodig ballonnen, behangplaksel, touw, tape, verf, snoepjes, confetti In Latijns Amerika is het hoogtepunt van een kinderfeest het geblinddoekt stukslaan van de piñata (spreek uit: 'pienjáta'). Een piñata is een pop of beest met snoepjes of kleine cadeautjes erin, opgehangen aan een tak van een boom of aan het plafond. Maak zelf een piñata door met afplakband ballonnen in een vorm aan elkaar te plakken. Verzin een vorm die bij het thema van het feest past. Bekleed de vorm met kranten die doordrenkt zijn met behangplaksel: papier-maché. Laat het eindresultaat een paar dagen drogen en snij bovenin de vorm een opening waar de cadeautjes in kunnen. Maak gaten waar je touwen doorheen rijgt om de piñata op te hangen. Tot slot schilder je de piñata in feestelijke kleuren. De kinderen mogen geblinddoekt met een bezemsteel proberen de piñata te raken. Leg een groot zeil of kleed onder de piñata. Vul de piñata naast snoep met confetti.

spel actief • opwindend cadeautje nodig bolletje wol, cadeautjes

166 thema actief

Alle feestgangers gaan gelijktijdig vanuit hetzelfde startpunt een bolletje wol afrollen. Ze proberen het zo moeilijk mogelijk te maken voor degene die de bol later moet oprollen. Tien keer om de

thema actief 167

spel actief • snoeproulette

spel actief • boerderij snoepen

Vul een kom met meerdere verschillende soorten snoepjes. De kinderen wijzen één soort snoepje aan terwijl een van hen geblinddoekt is. Als de blinddoek af gaat, mag het kind één voor één de snoepjes aanwijzen. Zolang hij niet het snoepje kiest dat is aangewezen, mag hij de snoepjes houden.

Verpak snoepjes in cadeaupapier en verstop ze buiten. Alle kinderen worden in gelijke groepjes verdeeld. Ieder groepje kiest een boer. De boer kiest het soort dier dat hij wil verzorgen. De kinderen in zijn groepje zijn dat dier. Iedere boer heeft een ander soort kudde onder zijn hoede. De dieren gaan buiten snoepjes zoeken. Ze mogen de snoepjes niet pakken. Als ze een snoepje vinden loeien, kwaken, tokken, knorren of hinniken ze naar hun boer die komt aansnellen om het snoepje op te rapen en in zijn mandje te doen. De boer deelt na afloop de snoepjes met zijn dieren.

spel actief • ballonnendans Een leuke variatie op stoelendans is de ballonnendans. Ieder kind krijgt een ballon. Als de muziek begint, tikken de kinderen de ballon de lucht in. Neem één ballon weg terwijl je helpt de ballonnen door elkaar te tikken. Kinderen spelen namelijk op safe en blijven hun 'eigen' ballon aantikken. Als de muziek stopt, probeert ieder kind een ballon te vangen. Degene die geen ballon heeft, is af, maar mag als troost zijn favoriete kleur ballon uitkiezen.

spel actief • pandverbeuren

speurtochttip Loop een speurtocht zelf in een rustig tempo mee, want als je het tempo van de kinderen aanhoudt, ben je bij wijze van spreken in vijf minuten thuis.

De kinderen zitten in een kring met in het midden een grote doek. Elk kind legt iets kleins van zichzelf eronder. Samen wordt bepaald wat de opdracht is, bijvoorbeeld kikvorssprongen rond de kring of tien keer hinkelen. De spelleider haalt zonder te kijken iets onder de doek uit en vraagt: ”Pand, pand, van wie is dit pand?”. De eigenaar van het voorwerp moet de opdracht uitvoeren om zijn voorwerp terug te krijgen.

Alle kinderen ontvangen bij aanvang een genummerde envelop waar een klein opdrachtje in zit. De speurtocht verloopt volgens allerlei nummers bijvoorbeeld: loop naar de derde boom. Hier gaan we rechtsaf tot de tweede lantaarnpaal. Bij huisnummer negen gaan we linksaf tot de zesde garagedeur, en zo verder. Onderweg roep je een nummer. Het kind met dat nummer mag zijn envelop openmaken, en moet een klein opdrachtje uitvoeren.

spel actief • bananenspeurtocht Schrijf op een kant van bananen kleine opdrachtjes. Verstop ze door het hele huis. Leg ze zo neer dat de opdracht niet meteen te zien is. De eerste banaan wijst in de richting van de volgende en zo verder. Wie de banaan het eerste ziet, mag de opdracht uitvoeren en de banaan houden.

spel actief • piraten Schipbreukelingen: de groep wordt verdeeld in haaien en schipbreukelingen. De schipbreukelingen staan ieder op een krantenpagina. De haaien proberen zoveel van de pagina te scheuren, dat de schipbreukelingen er niet meer met twee voeten op kunnen staan. Schipbreukelingen kunnen zich verdedigen door een stickertje op de haai te plakken. Een haai die twee stickertjes heeft, is af. Een schipbreukeling die niet meer met twee voeten op zijn krant kan staan, is ook af. Piraten scheren: teken op een ballon een piratengezicht en spuit scheerschuim. Probeer de ballon te scheren zonder dat hij knapt.

spel actief • wasknijperestafette De kinderen staan in twee rijen met een wasknijper in de mond. De eerste van iedere rij doet een bierviltje tussen de wasknijper die in zijn mond zit en geeft dit door aan de tweede. De handen worden op de rug gehouden. Het bierviltje wordt zo doorgegeven tot het einde. Welke rij is het snelste klaar.

spel actief • lepel estafette

168 thema actief

spel actief • speurtocht voor de kleinsten

Op het feest dragen alle kinderen een gestreept shirt en gerafelde broek. Schmink snorren, baarden, ooglapjes en littekens. Ondertussen maken de kinderen een heupsjerp, een piratenhoed en dolk. Toepasselijke attributen zijn een verrekijker van wc-rolletjes, een papegaai van gekleurd papier en een haak in plaats van de hand; maak die van een afgesneden petfles en de haak van een kleerhanger. De piraten bewijzen hun piratenmoed in een piratenquiz door bij een fout antwoord onder een tros ballonnen te gaan staan waarvan sommigen gevuld zijn met confetti of water. Ze mogen er eentje kapot prikken. In één van de ballonnen zit het laatste ontbrekende stukje schatkaart. Met behulp van de samengestelde schatkaart wordt gezocht naar de schat die het liefst echt opgegraven moet worden.

De kinderen staan in tweetallen bij elkaar. Ieder tweetal heeft een lepel. Deze moeten ze aan elkaar doorgeven maar dóór de kleren. Speler één start door de lepel via zijn rechter broekspijp omhoog te werken, dan onder de trui en via de linkermouw naar buiten. Daar neemt speler twee de lepel over en werkt deze via de rechtermouw, binnenkant trui en linkerbroekspijp naar buiten.

spel actief • slaapfuif spel actief • piratenfeest Maak een schatkaart van papier. Maak hem oud met behulp van theevlekken en verbrande randen. Scheur de schatkaart in hetzelfde aantal stukken plus één als er genodigden zijn. Schrijf op de achterzijde een uitnodiging. Rol deze op en stop ze in flesjes die je afsluit met een kurk.

Over een slaapfeest wordt nog lang nagesproken. De kinderen worden uitgenodigd om in hun mooiste pyjama te komen feesten en slapen. Het is het spannendst om met z'n allen te slapen in een tent in de achtertuin. Maar een zolder of de woonkamer volstaan ook.

spelen in thema slaapfuif kussengevecht Maak op de grond een lijn met een krijtje. Twee kemphanen staan met hun benen wijd met de ruggen naar elkaar toe. Ze bukken zich en pakken tussen hun benen door een kussenuiteinde met beide handen vast. Op een sein trekken beide kinderen zo hard als ze kunnen aan het kussen. Wie over de lijn komt of het kussen los laat heeft verloren. wekkerspel Verstop verschillende tikkende (kook)wekkers en laat de kinderen zoeken. tandenpoetsspel De kinderen zitten in een kring en moeten geblinddoekt de tanden van hun linkerbuurman poetsen. luchtbeddendans Dit spel is een variatie op stoelendans al lopend in een slaapzak en met luchtbedden in plaats van stoelen. breek de schakels Iedereen ligt in een kring met de hoofden naar elkaar toe. De armen zijn in elkaar gehaakt. De jarige staat buiten de kring en probeert iemand aan de benen los te trekken. Lukt dit, dan mag de 'losgekomen schakel' meehelpen trekken. De laatste twee schakels die overblijven, winnen het spel. kussensloopverkleden Vul een kussensloop met gekke kleren; bijvoorbeeld een lange onderbroek, bh, pruik, hoedjes, badpak of duikbril. Op muziek wordt de sloop doorgegeven. Wanneer de muziek stopt, moet het kind dat de zak vast heeft, er zonder te kijken iets uithalen en aantrekken! Het spel gaat door tot iedereen iets aan heeft en wordt afgesloten met een hilarische verklede disco. spookwandeling De kinderen volgen een gespannen touw langs, onder en over allerlei obstakels onder begeleiding van enge muziek. Onderweg worden ze bespoten met een plantensproeier of treffen ze een stuk touw dat is ingesmeerd met stroop. wat zie ik De kinderen zitten in een kring. Een van hen gaat even weg en in die tijd verandert de rest iets in de ruimte: hoe ze zitten, wisselen van pyama of bril, dingen anders neer zetten en zo meer. Kan de ander raden wat veranderd is.

verrassing Op elk kinderfeest moet een verrassing zijn waar zelfs de jarige niets van weet. Bijvoorbeeld een heks die alle cadeautjes weggenomen heeft. Zij vond het helemaal niet leuk dat ze niet was uitgenodigd. Alle kinderen gaan op zoek naar de cadeaus en ontmoeten enkele keren de heks die hen opdrachten geeft. Het verhaal loopt natuurlijk goed af.

thema actief 169

feestverlichting Vervang lampen door gekleurde exemplaren en vouw gekleurd folie om tl-lampen. Denk eraan dat je halogeenlampen niet inpakt: die worden veel te heet.

spel actief • achterstevorenfeest

creatief actief • verjaardagskalender

creatief actief • placemat

creatief met eten • hapklare slingers

Stuur een uitnodiging waarin kinderen worden bedankt voor hun aanwezigheid op het feest dat werd gehouden op (datum van de komende verjaardag). Stel de uitnodiging in de verleden tijd op en druk hem eventueel in spiegelbeeld af. Vraag de genodigden om de kleren binnenstebuiten en achterstevoren aan te doen. De gasten komen via de achterdeur binnen. In de feestruimte hangt of staat alles op z'n kop. Er worden pannenkoeken gegeten waarbij de stroop onderop zit. De tafel staat op zijn kop en iedereen is als het ware aan het picknicken op de onderkant van de tafel. leuke activiteiten om te doen Ezeltje prik: prik de ezel op de staart. Achterstevoren hollen over een parcours van finish naar startlijn: ”Klaar voor de finish”. Bij een speurtocht volg je de pijlen in omgekeerde richting. De verliezer is in dit geval de winnaar en natuurlijk zeg je dat pas achteraf. De kinderen mogen de grote mensen fotograferen. Ten slotte wordt de taart aangesneden waarbij de kaarsjes aan de zijkant zitten, die pas na het eten worden uitgeblazen. De kinderen zingen: “er is niemand jarig, hoera, hoera, hoera!” Het feest eindigt met het uitpakken of als je het helemaal goed wil doen inpakken, van de cadeautjes.

Laat ieder kind een mooie tekening maken op een A4tje. In het midden schrijft de maker met grote letters zijn verjaardag. De creaties worden versierd met gekleurd papier, stickers of een (pas)foto. Als iedereen zijn kunstwerkje klaar heeft, leg je ze op volgorde van datum. Met behulp van een perforator maak je bovenin elke tekening twee gaatjes. Op een mooi geschilderde en versierde plank neem je met behulp van een potlood de afstand van de gaatjes over. In het midden van de gaatjes sla je spijkers die lang genoeg zijn om alle tekeningen aan op te hangen. Je hangt de plank op een prominente plek met de tekeningen in de juiste volgorde. Je verjaardagskalender is klaar.

Voordat iedereen gaat smikkelen, maken ze een placemat van een gekleurd A3-vel met stiften, vouwblaadjes, taartrandjes enzovoorts. De placemat is helemaal af als hij gelamineerd wordt. De kinderen kunnen hem na afloop mee naar huis nemen. Heb je geen lamineermachine? Misschien mag je hem lenen op school, je werk of bibliotheek.

Feestelijk en lekker: span een touw dwars door de feestruimte. Met behulp van cadeaulint hang je koekjes met een gat, sleuteldrop en niet te vergeten peperkoek aan het touw. Laat de kinderen met een blinddoek om happen.

creatief actief • verjaardagsboek Koop een mooi schrift of fotoalbum. Schrijf op de eerste bladzijde de dag en datum van het feest en hou ruimte over voor een groepsfoto van het feest. Op de volgende bladzijde plak je wat leuke nieuwsfeitjes uit de krant. Het weer, grote gebeurtenissen enzovoorts. Tevens schrijf je op wat je hebt georganiseerd en wie er op bezoek kwam. Op de volgende bladzijdes mogen gasten iets schrijven voor de jarige job of wat ze van het feest vonden. Leuk als herinnering voor later. Het boek wordt het mooist als je het ieder jaar tevoorschijn haalt en aanvult.

creatief actief • fotomoment Wie een spelonderdeel heeft gewonnen mag op een zelfgemaakt podium gaan staan. Hij doet alsof hij van rubber is en laat zich door de andere feestgangers in een vorm buigen. Het standbeeld wordt met het fototoestel vereeuwigd. De foto's worden op de printer afgedrukt en als presentje mee naar huis gegeven.

creatief met eten • popcornhandje Bij de verfwinkel zijn plastic wegwerphandschoenen verkrijgbaar. Doe in elke vinger een M&M die als een mooi gelakte nagel fungeert. Vul de handschoen daarna met popcorn en knoop hem dicht met cadeaulint.

creatief met eten • chipsclown

creatief actief • traktatie

170 thema actief

creatief actief • uitnodigingsboekje

creatief actief • geheimzinnige medaille

Van een A4-tje kun je op eenvoudige wijze zonder nietjes een boekje maken. Vouw het vel secuur volgens tekening. Vouw het dubbel en knip van A naar B een opening. Vervolgens vouw je het boekje volgens de tekening. Het lijkt een lastig karweitje, maar als je het door hebt, is het eenvoudig. Schrijf de uitnodiging en maak een paar mooie tekeningetjes. Vouw het vel weer open en maak zoveel kopieën als er gasten zijn. Deze vouw en knip je weer op dezelfde manier. Je vrolijkt de boekjes op door de tekeningetjes in te kleuren. Maak met een perforator een gaatje en haal er een mooi cadeaulintje door dat je krult met behulp van een schaar.

Geheime of mysterieuze symbolen zoals medailles, toverstokjes en geluksstenen dragen bij tot een gevoel van saamhorigheid binnen een groep. Als alle feestvierders hetzelfde teken dragen, voelen kinderen zich één groep: ze horen erbij. Met behulp van bierviltjes, gekleurd papier en stiften maken de feestgangers een mysterieuze medaille die past in het thema dat is gekozen. De naam van ieder kind komt er groot op te staan. Met een gouden cadeaulint hang je de medaille om de nek of je bevestigt hem met een veiligheidsspeld. Ook handig voor mensen die komen helpen op het feest en de genodigden niet kennen. Zij kunnen elk kind aanspreken met zijn voornaam.

Snij een stokbrood in de lengte doormidden. Besmeer beide helften met boter. Beleg het brood met slablaadjes, schijfjes tomaat, plakjes ham en kaas. Klap de andere helft van het stokbrood er overheen. Snij voor de stekels blokjes kaas. Steek de blokjes kaas aan prikkers en versier deze afwisselend met een druif, een cherrytomaatje of een zilveruitje.

creatief met eten • heksenslijm Heksenslijm maak je van rode of groene gelatinepudding. Volg de instructies op het pakje, maar doe er een flinke kop water meer bij dan voorgeschreven. Roer de afgekoelde en opgesteven slijm door en serveer het in glazen met een dik rietje. Heksen maar ook spoken of vampiers zullen smullen.

creatief met eten • pannenkoekprikkers

nodig zakjes chips, karton, stiften, ballonnetjes, stroken papier, lijm, crêpepapier Verpak stuiterballen in een wit servetje of zakdoek. Bind een touwtje onder de bal. Teken met een zwarte stift verschillende gezichtsuitdrukkingen op de hoofdjes. Het leuke is dat de ballen ook verpakt goed stuiteren.

creatief met eten • stekelslang

Van uitdeelzakjes chips maak je een clown door er een opgeblazen waterballonnetje op te plakken. Met watervaste stift teken je het gezicht en van crêpepapier knip je haren. Om de nek maak je een kraag van crêpepapier. De armen maak je door muizentrapjes te vouwen van stroken papier. Voor de voeten knip je twee ovalen uit karton. Plak ze aan de onderkant van het zakje Op de voeten kun je een boodschap schijven.

Halveer een kool en wikkel deze in aluminiumfolie. In deze kool worden vlaggetjes geprikt. Maak vlaggetjes van satéprikkers met een foto van de jarige erop en aan de achterkant de leeftijd. Je prikt een aardbei, een stuk van een opgerolde dun met jam besmeerde pannenkoek, een druif en tenslotte weer een stuk opgerolde pannenkoek met jam aan het vlaggetje. Voor de hartige liefhebbers varieer je de prikkers met een komkommerschijfje, een stuk opgerolde kaaspannenkoek, een cherrytomaatje en een stuk opgerolde kaaspannenkoek.

wat doe je als het regent Zorg voor een regenprogramma wordt vaak gezegd. Maar...spelen in de regen kan ook heel leuk zijn. Zorg dan wel voor regenkleding en laarzen, reserve kleding, handdoeken en zo meer. Regenkleding kun je ook zelf maken van een plastic vuilniszak. Zo kun je nat worden en toch droog blijven.

creatief met eten • kaasmuisje Snij driehoekige stukjes kaas. Steek twee chipjes in de kaas voor de oren van de muis. Een stukje dropveter is het staartje en voor de oogjes gebruik je twee rozijntjes. Met koekvormpjes kun je ook mooie traktaties maken. Druk ze in plakjes leverworst of kaas en 'snij' zo vormpjes uit. Daarna gebruik je ze om bijzondere prikkers te maken.

thema actief 171

thema snikheet weer

spel actief • watermassage

spel actief • waterhonkbal De regels zijn hetzelfde als bij honkbal. Bij waterhonkbal zijn de honken met water gevulde emmers. Het is de bedoeling dat je bij ieder honk een ander lichaamsdeel in het water stopt; bijvoorbeeld eerste honk je hand, tweede honk je elleboog, derde honk je voet, vierde honk je hoofd en vijfde honk je ...!

toelichting

spel actief • ijskoud kussen

Het is snikheet weer. Ideaal weer om buiten langs de waterkant te vertoeven; liefst onder een boom. De kinderen kunnen zich enorm vermaken met de volgende spelen. Ze trekken hun badkleding of lekker luchtige kleding aan. Vergeet niet af en toe een rustmoment in te bouwen en voldoende te drinken.

Alle deelnemers zitten in een kring. Jongens en meisjes om en om. De eerste stopt een ijsblokje in de mond. Deze geeft hem door aan de volgende. Zo gaat hij steeds rond, maar door de warmte van de monden smelt het ijsblokje. Het doorgeven wordt steeds interessanter. . .

Je neemt een groot, liefst doorzichtig stuk plastic. Iedereen houdt het plastic goed vast aan de randen. Een spelleider giet er water op terwijl de rest er voor zorgt dat het er niet af loopt. Nu mag één persoon onder het plastic gaan liggen. De andere personen bewegen het plastic voorzichtig van boven naar onderen. De persoon in kwestie zal genieten van een heerlijke massage.

spel actief • snoephappen

spel actief • waterparcours

Neem een grote wasteil of vul een kinderbadje met water. Gooi er verpakte snoepjes in. Iedereen mag om de beurt met zijn handen op de rug en alleen met zijn mond een snoepje uit het water proberen te pakken. Je kunt de kinderen een duikbril op zetten.

Span een waslijn tussen een aantal dicht opeenstaande bomen. Tussen elke twee bomen hang je wat anders uit de keuken aan de waslijn. Een pollepel, een vergiet, een zeef, een kopje, een juslepel, enzovoorts. Met de pollepel wordt water uit een emmer geschept en via de waslijn getransporteerd naar de volgende boom. Daar wordt het water in de vergiet gegoten. De deelnemers houden het water tegen met de handen en transporteren het naar de volgende boom om het in de zeef te gieten. Dit ritueel herhaalt zich zo enkele keren. Aan het einde van de reeks mogen ze het water in een emmer gooien. Ze krijgen drie minuten de tijd. Hoeveel milliliter water weten ze bijeen te ploeteren?

spel actief • sponswringen spel actief • bellen blazen

recept zeepwater één volumedeel afwasmiddel

Wat is er leuker dan bellen blazen? Die dansende belletjes in de lucht! Heerlijk buiten mooie belletjes maken. In de winkel zijn naast de gewone bellenblaas allerlei vernuftige apparaatjes te koop die zeer in trek zijn bij kinderen.

spel actief • flessen omgooien 20 delen kalkvrij water 1/10 deel glycerol (glycerine) Neem bijvoorbeeld 200 ml gedestilleerd water. Meng dat met 10 ml. dreft en 1 ml glycerol (te koop bij drogisterijen). Het mengen doe je door voorzichtig te roeren. Let op: niet kloppen!

spel actief • megabellen blazen Maak van ijzerdraad of stug koperdraad een lus of andere vorm. Doop deze in zeepwater dat van het naaststaande recept is gemaakt en laat de wind er doorheen waaien. Je krijgt megabellen. Voor kleine kinderen maak je een trechter door de bodem van een twee literfles af te zagen. Doop de open onderkant van de fles in het zeepwater en blaas aan de halskant.

spel actief • knikkerdart Gooi knikkers van een afstand op een in het zand getekend dartbord. Wie heeft de meeste punten?

Ieder kind neemt een petflesje gevuld met water. Ze zoeken een plekje. Met een bal wordt de fles van een ander kind omgerold. De eigenaar van de fles moet eerst de bal pakken en daarna zijn fles rechtop zetten. De bedoeling is de fles van een ander zo snel mogelijk leeg te krijgen.

spel actief • waterballon estafette Maak twee groepjes, die in de lengte achter elkaar gaan liggen. Vul twee ballonnen met water. Maak wat reserve exemplaren. De spelers van elke groep moeten proberen zo snel mogelijk de ballon met de voeten door te geven. Als de ballon valt, beginnen ze opnieuw.

spel actief • gehinderd parcours De kinderen vullen een petfles met water. De fles klem je tussen je knieën. Zonder de fles met de handen aan te raken, leg je ze een eenvoudig parcours af. Aan het eind giet je de fles leeg in een maatbeker zonder je handen te gebruiken. Hoeveel water krijg je erin?

spel actief • bubble magic Neem een teil met water en doe er een scheut afwasmiddel in. Dit is de magische vloeistof. Laat de kinderen door een rietje blazen, zodat er bellen ontstaan. Gebruik verschillende kleuren levensmiddelenkleurstof en strooi deze op de bellen. Leg nu een vel papier op de bellen, even aandrukken en het resultaat mag er wezen. Magie of kunst?

172 thema actief

De kinderen zitten op hun knieën in een kring met voor zich een bakje. Alle bakjes worden gevuld met precies dezelfde hoeveelheid water. De bakjes raken elkaar. Na het startsein proberen de spelers hun bakje leeg te maken door er telkens een spons in te dopen en die bij de rechterbuur in zijn bakje uit te wringen.

spel actief • paintbal in het bos

spel actief • drink maar

De kinderen krijgen op hun buik een karton gespeld met daarop een stuk crêpepapier geniet. Elke groep heeft zijn eigen kleur. Ieder groepje verzamelt zich met waterpistooltjes bij het eigen honk: een bak gevuld met water. Ze vullen hun pistooltjes en gaan het bos in op zoek naar tegenstanders. Ze proberen het stuk crêpepapier te raken. Als het crêpepapier nat is, moeten ze naar het honk om het in te leveren en een nieuw stukje erop te laten nieten. Welk groepje heeft de meeste 'gewonden' te betreuren?

Een kind staat met zijn gezicht naar een muur gericht. Alle anderen staan met twee bekertjes in de handen op een afstand van zo'n vijftien tot twintig meter aan de startlijn. Wanneer het kind roept: "één twee drie, drink maar" is dat het sein voor iedereen om een slok te nemen en naar voren te lopen. Het kind bij de muur kijkt plotseling om. Diegene die het kind ziet lopen als hij omkijkt, moet nog een slok nemen. Als de deelnemers bij het kind aankomen, mogen ze hun bekertjes over hem leeg kiepen.

herinnering Samen op de foto tijdens een snikhete dag is als herinnering altijd leuk. De groep staat klaar en de fotograaf vraagt speciale aandacht voor de glimlach. Op dat moment wordt de foto geknipt. De fotograaf weet niet zeker of de foto juist geknipt is en wil dus een nieuwe foto maken. De groep staat weer klaar. Op dat moment gooit een collega een emmer water vanaf de zijkant.

thema actief 173

spel actief • de spons is zoek

creatief actief • water uitbeelden

Een kind staat met zijn gezicht naar de muur gericht. Hij heeft een natte spons in zijn handen. Die gooit hij naar achteren. Het kind dat de spons vangt, gaat erop zitten. Het kind bij de muur draait zich om en zingt: "Fons, de spons is weer zoek, iemand heeft een natte broek" en gaat zoeken wie een natte broek heeft. De andere kinderen zingen mee.

De kinderen gaan verspreid in de ruimte staan. Een spelleider geeft een aantal suggesties, niet té snel na elkaar. De spelers proberen deze suggesties met hun eigen lichaam expressief uit te drukken. Ieder wordt uitgedaagd zichzelf in te leven in water, dit uit te beelden en zichzelf zo voort te bewegen: als een kabbelend beekje, een kronkelende beek, opspattend water van de beek waar kinderen stenen in keilen, water van de beek na een dam, de beek die in de zee terecht komt, de golven van de zee, wilde golven van de zee, regen, een stortbui, een waterval, enzovoort.

spel actief • zeeprace

proberen Probeer spelvormen altijd vooraf eerst zelf uit, zeker bij spelen of activiteiten die je niet kent. Je weet dan hoe het precies allemaal werkt en hoeveel tijd alles in beslag neemt. Ook wordt dan duidelijk waar accenten van begeleiding komen te liggen of je nog materialen mist en zo meer.

Ieder kind krijgt een bekertje en een stuk zeep met zijn initialen er ingekrast. Ze verzamelen zich op een met groene zeep en water ingesmeerd zeil. De kommetjes worden rondom verspreid neergezet. Iedereen maakt zijn stukje zeep wat vochtig zodat het goed glibbert. De zeepstukken worden in het midden van het zeil gelegd. Iedereen staat gereed bij zijn bakje naast het zeil. Op een teken zoekt iedereen zijn eigen stukje zeep terug en probeert dat als eerste in zijn bakje te droppen. Vanzelfsprekend maken ze het elkaar moeilijk. Elkaars zeep over het zeil schuiven of elkaar onderuit halen mag.

creatief actief • badlaken Ga in tweetallen staan en hou een groot badlaken tussen je in. Samen probeer je het badlaken te laten golven zoals de golven van de zee. De spelleider geeft suggesties. De spelers laten per twee hun badlaken zó bewegen: windstil, zachte bries, sterke wind, storm, zachte golven, opspringende golf, enzovoort.

Een ruimte wordt ingericht met allerlei voorwerpen gevuld met water. De deelnemers worden uitgenodigd om naar de ruimte te komen om alles te bekijken. Ze doen alsof ze in een museum rondwandelen. Ze raken niets aan. Dan worden ze uitgenodigd om van wasbak tot kom tot glas enzovoort op verschillende manieren te bewegen: springend, op de tenen, traag of met reuzenstappen. De spelleider geeft het goede voorbeeld en doet naar hartelust mee. Iedereen inclusief de spelleider kiest een voorwerp met water uit: dit bekijken ze nauwkeurig. Ze kijken en ruiken aan het water, voelen het water, besprenkelen zich met het water, proeven en drinken vervolgens het water. Ieder neemt zijn voorwerp met water in de handen en loopt hiermee voorzichtig rond in de ruimte alsof dit het kostbaarste water is dat er bestaat. Ieder laat dit water trots zien aan anderen. De andere deelnemers mogen ook voorzichtig naar dit water kijken, voelen, ruiken, proeven, drinken. De voorwerpen met water worden allemaal aan de kant gezet.

toelichting Slecht weer kan funest zijn voor je geplande activiteiten. Gelukkig is het zo dat er in Nederland in de loop van de dag altijd wel weer opklaringen zijn. Als de regen aanhoudt, kun je voor een excursie kiezen. Ga lekker zwemmen, naar de bioscoop, een museum of een binnenspeeltuin. Hou een alternatief achter de hand. Bereid iets voor dat je op regenachtige dagen zo maar uit de kast hoeft te trekken. Hou in ieder geval de stemming erin. Om je te helpen staan hier ludieke spelen om de tijd op een goede manier mee door te komen, terwijl je de opklaring afwacht. Ook staan er ideeën om de weersomstandigheden te trotseren. En tot slot zijn er spelen voor kleine ruimtes waarbij eenvoudige en veel voorkomende materialen worden gebruikt. Kijk ook eens in het hoofdstuk creatief actief en spel actief: binnenspelen.

spel actief • bekertje vullen creatief actief • waterhints

spel actief • spel met water

thema slecht weer

Beeld de volgende spreekwoorden uit zonder te spreken, terwijl de andere teamleden proberen te raden wat de uitdrukking is. • Water naar de zee dragen. • Recht door zee gaan. • Zo gezond als een visje in het water. • Het hoofd boven water houden. • Het water komt tot aan de lippen. • Van de regen in de drup komen. • Na regen komt zonneschijn. • Putten aan de bron.

Elke speler krijgt een bekertje. Dat moet hij zo snel mogelijk gevuld met water terugbrengen. Hij mag het niet onder een waterkraan of in een emmer of ander reservoir houden.

spel actief • verstekeling Er zijn twee groepen. Groep A moet overlopen van de ene tent naar de andere, maar wel zodanig dat de spelers niet herkend worden door groep B. Iedere speler van groep A heeft daarvoor een paraplu, waarachter hij zich zodanig klein probeert te maken dat alleen nog zijn voeten zichtbaar zijn. Eén voor één proberen de spelers zo de overkant te bereiken. Ondertussen mag groep B na gezamenlijk overleg één naam roepen als er iemand oversteekt. Als dat de naam is van de speler die probeert over te lopen, dan moet deze terugkeren. Wie raakt er niet aan de overkant?

tip Spelvormen met water zijn tijdens een zomerkamp een hoogtepunt. Vooral als het goed weer is en materialen, reservekleding en handdoeken bij de hand zijn. Na de waterspelen kan iedereen direct onder de douche.

spel actief • Klein Duimpjerace Een paar te grote regenlaarzen tover je met een bruin lapje stof om in de zevenmijlslaarzen van Klein Duimpje. De kinderen mogen deze om de beurt aan doen en proberen hiermee een parcours te lopen gehuld in een regencape. Liefst door grote plassen natuurlijk. Hou reservekleding achter de hand.

spel actief • twee is te weinig, drie teveel

spel actief • klapspel

De kinderen hebben regenkleding aan. Ze staan met zijn tweeën onder een paraplu, verspreid over het terrein. Twee parapluloze spelers die achter elkaar aanzitten, zijn tikker en prooi. Als de prooi rechts aansluit onder een paraplu, wordt de meest linkse speler onder die paraplu de prooi. Die wordt dan verder achtervolgd en moet zijn toevlucht zoeken onder een andere paraplu. Als de prooi wordt aangetikt, worden de rollen omgewisseld en wordt de tikker prooi. Zorg voor reservekleding, handdoek en reserveparaplu.

Iedereen in een kring krijgt een nummer dat hij moet onthouden. De groep begint tegelijk met één keer klappen in de handen en slaat dan met de handen op de bovenbenen. Vervolgens maken ze een liftbeweging, zoals liften om met een auto mee te kunnen rijden, met rechterhand en ten slotte een liftbeweging met de linkerhand. Wie als eerst aan de beurt is, zegt zijn eigen nummer bij de liftbeweging rechts en een ander willekeurig nummer bij de liftbeweging links. Diegene met dat nummer is nu aan de beurt. Hij zegt zijn eigen nummer bij de liftbeweging rechts en een ander nummer bij de liftbeweging links. Als hij niet reageert op zijn eigen nummer of hij maakt een fout dan moet hij achter aansluiten. Iedereen krijgt dan een nieuw nummer.

spel actief • droog overlopen 174 thema actief

moeten zo snel mogelijk naar de overkant of een andere tent lopen op de volgende manier: speler één heeft een paraplu en neemt speler twee bij de hand. Samen lopen ze naar het doel. Daar blijft speler één staan, terwijl speler twee met de paraplu terugloopt om speler drie te gaan halen, enzovoort tot de laatste twee overgelopen zijn. Je kunt voor dit spel ook een fietscape gebruiken waar de spelers zich met z'n tweeën in moeten wringen.

Dit is een estafettespel. De spelers van een groep staan onder een afdakje of zitten in een tent. Ze

thema actief 175

creatief actief • tekenspel Verdeel een papier in vieren. In het bovenste vak tekent een kind een hoofd of kop, vouwt het naar achteren en schuift het papier naar zijn buurman. De buurman tekent de romp in wat nu het bovenste vak is en vouwt het naar achteren, de derde de benen en de vierde de voeten. Daarna wordt het vel uitgevouwen en kan ieder de totale tekening bewonderen.

creatief actief • waarzegster

176 thema actief

toelichting

Iedereen neemt rondom een tafel plaats. Ze moeten een kring vormen. De kinderen leggen de rechterhand over de linkerhand van de buurman heen. Het eerste kind klopt met een hand op tafel. De hand die daar rechts van ligt klopt dan. Vervolgens weer de hand die daar rechts van ligt. Zo gaat het de kring rond. Als een kind twee maal met zijn hand op de tafel klopt dan wisselt de richting. De hand die links ligt moet dan kloppen. Kinderen die te laat reageren of een fout maken, trekken de betreffende hand terug. De andere hand blijft in het spel totdat ze weer in de fout gaan. Wie blijft er over?

De kinderen gaan een sprookje instuderen om later op te voeren. Niet gewoon, maar achterstevoren. Bijvoorbeeld: de Prins kust Sneeuwwitje en zij gaat liggen en slaapt. Sneeuwwitje wordt wakker en eet een giftige appel. Sneeuwwitje loopt weg bij de dwergen en dwaalt door het bos. Sneeuwwitje wordt meegenomen door een jager naar de boze stiefmoeder.

In een doorzichtig, afsluitbaar plastic zakje stop je een handvol confetti en een kaartje met ‘bedankt, het was een feest dat je erbij was’.

thema open dag

Vertel een verhaal waarin het wemelt van de fouten. Hilariteit verzekerd. De kinderen zullen het er nog lang over hebben.

spel actief • klapspel aan tafel

creatief actief • achterstevoren sprookjes

leuke attentie

creatief actief • een hilarisch verhaal

Terwijl de kinderen spelletjes doen, roep je om de beurt een kind naar een schemerige ruimte die mysterieus verlicht is met kaarslicht. Een waarzegster zit klaar, opgesmukt met sjaaltjes om haar hoofd, zware make-up en felgekleurde rokken. Het is belangrijk dat de waarzegster over alle kinderen wat weet. Ze kijkt in een bol, naar haar kaarten of in koffiedik. Ze spreekt met een overdreven buitenlands accent. Tenslotte leest ze de hand en vertelt de kinderen naar aanleiding van de lijnen of ze trouwen, hoeveel kinderen ze krijgen en welk beroep ze gaan uitoefenen.

creatief actief • maak een film Laat de kinderen een script schrijven met de bedoeling om het op video op te nemen. Een script hoeft niet uit kant-en-klare tekst te bestaan. De eerste aanzet is een grove verhaallijn. Deze wordt daarna verdeeld in verschillende scènes; maximaal vijf. Tot slot gaan de kinderen de karakters van de personen uitwerken. In een draaiboek spreken ze af waar het stukje wordt opgenomen en bepalen ze wie filmt en wie wat speelt. De uiteindelijke film hoeft maar tien minuten te duren. De tijd dat je met de voorbereiding bezig bent, duurt vele malen langer.

Een open dag biedt de gelegenheid om het werk van de vereniging, de instelling of de organisatie met medewerkers en vrijwilligers aan geïnteresseerde mensen te laten zien. Dat kunnen betrokkenen of nieuwsgierigen zijn die niet met de organisatie, school of vereniging in aanraking komen als de kinderen actief bezig zijn. Denk aan familieleden, vrijwilligers, ouders, sponsoren, subsidieverstrekkers en buurtbewoners en potentiële leden of vrijwilligers.Vergeet niet oud leden, oud-vrijwilligers en de gemeentelijke overheid (burgemeester, wethouders, instanties) uit te nodigen. Een open dag is een geschikt middel om nieuwe leden en vrijwilligers te werven.Vooraf bepaal je welke doelgroepen je wil aanspreken om de open dag te bezoeken. Je stelt een programma samen dat flexibel is en aantrekkelijk voor meerdere doelgroepen.

draaiboek Om misverstanden over verantwoordelijkheden te voorkomen maak je een draaiboek waarin alle voorkomende werkzaamheden zijn opgenomen. Dit draaiboek deel je uit aan de medewerkers en vrijwilligers. Alle betrokkenen gaan dan uit van dezelfde tijden, locaties en andere belangrijke punten die in het programma staan. De activiteiten en zaken die moeten worden geregeld, kun je het beste in chronologische volgorde in het draaiboek opnemen. Een draaiboek bestaat uit vier kolommen. In de eerste kolom schrijf je wat er moet gebeuren. In de tweede kolom schrijf je wanneer dat (uiterlijk) gebeurt en in de derde kolom noteer je wie er verantwoordelijk voor is. In de laatste kolom beschrijf je bijzonderheden. Als er bijvoorbeeld apparatuur opgehaald moet worden, wordt daarin de locatie en de contactpersoon genoteerd.

Voorafgaand aan de open dag vragen de volgende zaken je aandacht: vergunningen, apparatuur huren, uitnodigingen, gastenlijst, persbericht, folders, posters, definitief programma, benaderen van sprekers en fotograaf, opruimen van het gebouw, welke ruimtes zijn er nodig, schoonmaken en versieren ruimtes. Tijdens de open dag komen de volgende zaken aan bod: begeleiden, parkeren en entree, garderobe, openingshandeling, ontvangst belangrijke gasten, catering, programmaonderdelen, afbreken en opruimen.

pr Een nieuwsbrief, informatiefolder, lespakket, poster of stripboek kunnen voor het publiek dienen als smaakmaker voor activiteiten die gaan komen. Let erop dat de informatie ook mensen bereikt die niet naar de open dag komen. Geef daarom voldoende uitleg. Het is misschien onvoorstelbaar, maar er zullen echt mensen zijn die nog nooit van jouw vereniging, instelling of organisatie hebben gehoord! Spits de informatie toe op een bepaalde doelgroep en pas het taalgebruik daarop aan. Vermeld gegevens over waar eventuele geïnteresseerden vooraf of na de open dag mensen kunnen bereiken voor vragen of inschrijvingen. Verspreid het materiaal huis aan huis, via basisscholen, winkels en supermarkten. Bedenk vooraf waar bij jullie in de buurt veel kinderen en hun ouders komen en hang daar posters op. Publiceer advertenties in huis-aan-huisbladen en maak een persbericht voor de lokale pers. Stuur een uitnodiging en het persbericht naar de lokale tv. Het schriftelijke materiaal stal je op de open dag zelf in een stand uit.

film Het kan waardevol zijn een film of fotoreportage te maken van een activiteit. De beelden zijn niet alleen leuk voor de deelnemers of voor het plaatsen op de website van je club, je kunt met de beelden ook een activiteit goed nabespreken.

thema actief 177

tentoonstelling Een tentoonstelling stelt je in staat om een heel scala aan voorwerpen en onderwerpen te presenteren. De kinderen kunnen bijvoorbeeld collages en maquettes maken die op de open dag worden getoond. Het publiek kan de informatie in eigen tempo tot zich nemen. Plaats gedoseerde informatie bij de objecten, collages en maquettes. Zorg ervoor dat er medewerkers en kinderen in de buurt zijn om vragen te beantwoorden.

demonstratie Een demonstratie biedt je de gelegenheid om bepaalde technieken te tonen en de werking uit te leggen of het gebruik te verklaren. Je kunt met de kinderen gaan sjorren en pionieren of een primitief kookvuur maken. Betrek de bezoekers bij de activiteiten en laat mensen veel vragen stellen: de antwoorden geef je terwijl je het demonstreert.

lonnenclown, een behendigheidsspelencircuit, knutseltafels, touwtje trekken, ballen gooien, een speurtocht door het gebouw, een experimenteerlaboratorium, oudhollandse spelen en zo meer. Stem daarnaast het aanbod voor volwassenen af op activiteiten voor de kinderen. Gebruik hetzelfde tijdschema.

Schmink een plaatselijke bekende persoon zodanig dat hij of zij niet meer herkenbaar is. Deze mysteryguest zet je te kijk op de open dag en de bezoekers mogen raden wie het is.

maak er iets van Het komt nogal eens voor, dat organisatoren zich er te gemakkelijk vanaf maken. Met enkele simpele spelvormen mag je niet volstaan. Activiteiten tijdens een open dag moeten ook aantrekkelijk en interessant zijn. Anders komt geen kip kijken. Als er veel publiek is, is er ook direct sfeer en dat maakt de open dag bijzonder.

178 thema actief

Vergeet niet een fotograaf te regelen die de dag vastlegt.

podium Plaats vlak bij de catering een podium als er iets te bekijken is. Studeer een toneelvoorstelling in met de kinderen, of organiseer een playbackshow waar ook andere kinderen zich voor mogen inschrijven.

koe schijten Een ludiek kansspel is koe schijten. Een grasveld wordt verdeeld in meerdere vakken. Elk vak krijgt een nummer. De bezoekers kunnen loten kopen met een nummer. De koe wordt losgelaten in het gras. Het vak waar ze als eerste haar behoefte doet, heeft gewonnen.

parkeren Bedenk hoe de bezoekers gaan komen: te voet, met de fiets of met auto's. Reserveer plaatsen om auto's te parkeren en de fietsen te plaatsen.

in het zonnetje Een open dag is ook geschikt om bijzondere, jubilerende of afscheidnemende medewerkers of vrijwilligers in het zonnetje te zetten. Haal ze naar voren en zet ze in het zonnetje door ze een bloemetje te schenken of een waarderingspeld op te spelden.

E.H.B.O. Richt een herkenbare stand in waar bezoekers en medewerkers terecht kunnen bij ongelukjes. Vraag gediplomeerde E.H.B.O.-ers om die dag aanwezig te zijn.

yell Groepjes kunnen zich op een ludieke manieren presenteren door het laten horen van een yell. Een yell is een leuze of een kreet die in een bepaalde vorm wordt uitgevoerd. Je kent ze wel: B, R. A, V. O. Bravo, Bravo, Bravissimo.

spreker verzekering Informeer bij je koepelorganisatie of verzekeringsconsulent of alles gedekt is door de lopende verzekeringen. Denk aan ongevallen met bezoekers of apparatuur die je huurt.

doe-activiteiten Als kinderen bezig gehouden worden blijven de ouders langer op het evenement. Maak de activiteiten eenvoudig toegankelijk voor kinderen om te voorkomen dat de ouders alles voor de kinderen moeten doen. Kies voor activiteiten waar kinderen individueel of met z'n tweeën aan kunnen deelnemen. Dan zit je niet met het probleem dat je moet wachten tot een groepje geformeerd is. Denk aan schminken, een springkussen, videohoek, een bezoekje aan de waarzegger, een bal-

fotograaf

Richt een stand in waar mensen iets kunnen eten of drinken. Denk aan koffie, thee, ranja, cake, wafels, braadworsten en hamburgers. Bedenk welke overige drankjes er worden geschonken. Richt een hoekje in met tafels en stoelen waar mensen kunnen zitten en plaats eventueel hoge tafels waaraan mensen kunnen staan.

mysteryguest

herkenbaarheid medewerkers Zorg ervoor dat de medewerkers en kinderen herkenbaar zijn. Ze kunnen zich onderscheiden van de bezoekers door hetzelfde te dragen. Denk aan buttons, petjes of T-shirts.

catering

Vraag iemand om de dag aaneen te praten. Regel een podium en microfoon met bijbehorende installatie. Deze spreker kan aankondigen dat bepaalde activiteiten starten en vertelt wat over de geschiedenis. of B. I. Z. Ondergoed, Bijzonder, Bijzonder, Bijzonder Goed!

vergunning Soms is het nodig om een vergunning aan te vragen. Bijvoorbeeld als er muziek buiten wordt gedraaid of als er alcoholische dranken worden verstrekt. Informeer tijdig bij de gemeente of en welke vergunningen je moet aanvragen. Een officiële loterij moet worden aangevraagd en worden begeleid door een notaris.

of G. O. E. D. Z. O. O. Goed Zo, Goed Zo, Goed Zo, Zo.

thema actief 179

thema intercultureel feest toelichting

observeren Let op het, al dan niet zichtbare, plezier van kinderen in een spel of activiteit. Zorg als begeleider dat iedereen betrokken blijft bij een spel. Presteren is goed, maar niet als het ten koste moet gaan van anderen. Loopt het spel niet zoals je wil, doe dan voorstellen om het spel te veranderen of luister naar eventuele veranderingen die de kinderen voorstellen. Wees in je benadering van kinderen steeds spontaan en enthousiast.

Kinderen staan open voor nieuwe ervaringen. Als ze in hun jeugd in aanraking komen met andere culturen, staan ze er op latere leeftijd open tegenover. Nederland is een smeltkroes van mensen met een verschillende achtergrond. Door het organiseren van een intercultureel feest kweek je meer begrip voor elkaars identiteit en culturele achtergrond. Een intercultureel feest brengt gemeenschappen dichter bij elkaar. Informeer eens bij de Turkse, Marokkaanse, Antilliaanse, Afrikaanse, Italiaanse, Poolse, kortom bij allochtone (buurt)verenigingen of zij samen met jullie een feest willen organiseren. Je kunt ook bij asielzoekerscentra of vluchtelingenwerk informeren. De gemeente kan je helpen aan adressen of contactpersonen. Wellicht kan de gemeente ook helpen door het feest (gedeeltelijk) te subsidiëren. Een intercultureel feest brengt zowel allochtone als autochtone mensen bijeen. Het feest is een mix van alle traditionele gebruiken met braadworsten en döner, met bier en muntthee, met een fanfare en Saz-spelers. Een intercultureel feest vergt een grote organisatie. Er zijn veel groepen bij betrokken. Je kunt het ook in het klein aanpakken door met de kinderen aandacht te hebben voor gebruiken uit andere culturen. Hieronder staat een aantal feesten beschreven met programmaideeën. Zoek in de bibliotheek of op internet het uitgebreide verhaal achter het feest. Kinderen zijn dol op verhalen en rituelen. Het wordt helemaal uniek als het verhaal wordt verteld door iemand met de bijbehorende culturele achtergrond. Hij deelt als het ware zijn ervaringen met de kinderen.

Chanoeka

180 thema actief

Chanoeka is het joodse lichtfeest en een nationale feestdag in Israël. De reden dat Joden Chanoeka vieren is om een wonder te herdenken. Nadat de Grieken waren verdreven uit Palestina wilden de joden hun tempel opnieuw wijden door de menora, een olielamp, aan te steken. Er was slechts olie voor één dag. Maar groot was de verbazing toen de lamp acht dagen bleef branden, genoeg om nieuwe gewijde olie te maken die uit olijven werd geperst. Daarom duurt het Chanoekafeest acht dagen. Elk jaar begint het feest op een andere datum. Het heeft te maken met de stand van de maan. Net zoals bijvoorbeeld het Islamitische

feest Ramadan of het Christelijke Paasfeest. Het symbool van het populaire Joodse feest is de negenarmige kaarsenstandaard: de chanoekalamp. Hier kan voor elke feestdag één kaarsje in. De negende kaars is een bijzondere en heeft een aparte naam: sjamasj. Met deze worden de andere kaarsjes aangestoken. Dit om het verschil tussen nut en plezier aan te geven.

Als alle kaarsjes voor die dag branden, wordt er vaak het joodse spel 'dreidel' gespeeld. Een dradel is een vierkante tol die je zelf van klei of hout kunt maken. Op de tol staan Hebreeuwse letters. Je spreekt die letters uit als 'nun', 'gimel', 'heh' en 'shin'. Deze letters vormen de zin 'Nes gadol hayah sham' wat 'er is een groot wonder gebeurd' betekent. Elke letter is een bepaald cijfer waard. Iedere speler zet chocoladegeld in op de waarden van de tol. Het spel wordt gespeeld als roulette.

dreidelspel nodig tol met 4 kanten (nun, gimel, heh en shin) Je kunt ook een dobbelsteen nemen, spelinzet (bijvoorbeeld chocolade m&m’s), muntjes

suikerfeest Het Suikerfeest is een islamitisch feest om te vieren dat de vastenmaand voorbij is. Tijdens de ramadan wordt er niet gegeten, gedronken, gerookt of ruzie gemaakt tussen zonsopgang en zonsondergang. Wanneer de ramadan voorbij is, wordt er uitbundig feest gevierd. Dit feest heet officieel 'ied-al-fitr' wat 'feest van het breken van de vasten' betekent. In Turkije wordt het 'suikerfeest' genoemd. De datum van het feest wordt bepaald door de stand van de maan. Op de ochtend van de eerste dag van de tiende maand, Sjawwal, staan moslims vroeg op: zij wassen zich, trekken schone, vaak nieuwe, kleren aan en zorgen ervoor dat ze lekker ruiken. Veel vrouwen versieren hun handen met henna. Na zonsopgang wordt iets zoetigs gegeten, zoals gekonfijte dadels. Want het vasten is voorbij. Daarna gaan de mensen naar een ontmoetingsplaats, een moskee of een zaal om naar de preek van de imam te luisteren. Voorafgaand aan het gebed wordt verwacht dat zij die dit kunnen betalen een bijdrage schenken ter waarde van één maaltijd. Als de preek voorbij is omhelzen mensen elkaar, en vergeven zij elkaar eventuele fouten uit het afgelopen jaar. De rest van de dag wordt besteed aan familiebezoek en, als dat mogelijk is, het bezoeken van de graven van naaste familieleden. Bij de familiebezoeken wordt veel zoetigheid gegeten. Niet voor niets wordt het feest suikerfeest genoemd in Turkije. Er worden cadeautjes uitgewisseld.

Iedereen zet iets van zijn inzet in de pot. Om beurten draaien de spelers met de tol: komt die op ‘gimel’, dan krijgt de speler de hele pot, valt hij op ‘heh’, dan krijgt hij de helft. Wordt het ‘nun’ dan krijgt hij niets en bij ‘shin’ moet de speler die aan de beurt was iets extra’s in de pot doen. Als de pot leeg is, moet er opnieuw ingezet worden. Om te herdenken eten de Joden tijdens Chanoeka allerlei lekkere dingen bijvoorbeeld 'soefganiot'. Een Nederlandse variant van soefganiot kun je eenvoudig zelf maken door een oliebol doormidden te snijden en te besmeren met jam. Lekker tussendoortje. Een andere joodse lekkernij is 'latkes'. Dat zijn (in olijfolie) gefrituurde aardappelpannenkoeken. In Nederland zie je soortgelijke koekjes in de supermarkt in het vriesvak liggen als röstirondjes.

verzoenen Het feest is dé gelegenheid om eventuele ruzies bij te leggen en om je weer met elkaar te verzoenen. Hou met de kinderen een kringgesprekje over ruzie, tolerantie en verzoenen. Versier met de kinderen veel mooi gekleurde kaartjes en laat ze in het midden een complimentje schrijven. Leg alle kaartjes met de geschreven zijde naar onder op tafel en neem een dobbelsteen. De kinderen

mogen dobbelen. Als je één of zes gooit mag je een kaartje pakken, het complimentje lezen en deze weer met de tekst naar onderen leggen bij het kind waarvan je vindt dat daar de tekst bij past. Zo maak je alle kaartjes op. Let er op dat iedereen een paar kaartjes krijgt. Als het spel ten einde is, mogen de kinderen hun kaartjes omdraaien en de complimentjes lezen.

henna-tattoos Zelf kun je henna-tatoeages, echte henna-tattoos. maken. Henna-tatoeages worden door vrouwen van verschillende religies en culturen gebruikt, maar doorgaans wel bij soortgelijke ceremonies zoals bruiloften en feesten. Ze kunnen wel tot een maand blijven zitten. Koop henna bij een oosterse winkel, een souk, of een reformzaak. Je hebt verschillende kleuren, oranje, mahonie (acajou) en zwarte. Koop liever geen zwarte henna, deze bevat nogal eens een stof die allergische reacties oproept. Doe de henna in een schaaltje en leng het poeder voorzichtig aan met wat citroensap en kokend water. De hennamodder moet de substantie hebben van dikke satésaus. Laat de henna afkoelen en ondertussen maak je je huid schoon en droog. De huid mag niet vet zijn. Als de henna koud is, kun je aan de slag. Je brengt de henna op met verschillende instrumenten. Een spuit (zonder naald natuurlijk), een stokje of met een opgerold stukje stevig plastic waar je een puntje hebt afgeknipt, zodat je een spuitzakje krijgt. Symmetrische of geometrische figuren werken het gemakkelijkst en het best. Maak de lijntjes niet te dun, want dan komt de kleur niet goed op je huid. Hoe groter het vlak, hoe dieper de kleur. Laat de hennamodder drogen in de zon of droog het met een föhn. Na enige tijd, afhankelijk van hoe nat de henna is, barst de droge henna. Hoe langer je het laat zitten, hoe langer de kleur blijft. Smeer je huid in met olijfolie, dan wordt de kleur dieper en blijft beter zitten.

participatie Leidinggeven aan kinderen wil ook zeggen open staan voor ideeën en suggesties van de kinderen zelf. Daarnaast duidelijkheid geven en structuur bieden. Dat hebben kinderen immers nodig. Binnen een duidelijk kader van afspraken over wat wel kan en wat niet kan, moeten kinderen weten dat ze serieus genomen worden.

thema actief 181

sesamkoekjes uit noord-west Afrika nodig sesamzaad, amandelen, honing, koekenpan, mes, snijplank Rooster 500 gram sesamzaad al roerende in een droge koekenpan op een laag vuur. Rooster 250 gram gevliesde amandelen. Maal de geroosterde amandelen in een keukenmachine of hak ze op een broodplank met een geschikt mes fijn. Verwarm 750 gram honing in een pan tot hij vloeibaar is en voeg het sesamzaad en de gehakte amandelen toe. Laat het geheel ongeveer 3 minuten doorkoken en roer de massa goed door. Vet een hittebestendig werkvlak, zoals een ovenplaat, in met olie. Laat de honingmassa hierop uitlopen. Als de massa is afgekoeld snij je er ruitvormige koekjes van.

vooral in de familiekring gevierd en heeft de maaltijd als hoogtepunt. Dit feest staat in het teken van delen met mensen die het minder hebben. Je komt op voor je medemensen, je toont solidariteit. Met de kinderen zou je hier een accent op kunnen leggen. Maak met de kinderen een plan waarbij je mensen die het minder hebben, helpt. Dat kan een bezoekje aan het bejaardenhuis zijn waar je eenzame ouderen bezoekt, maar je kunt ook op ludieke wijze geld bijeen brengen voor een derdewereldproject. Het schaap is het symbool van het feest. Bezoek een (kinder)boerderij of schaapskudde en ga daarna schaapjes knutselen. Met oudere kinderen bezoek je een moskee waar je uitleg krijgt over de islam en zijn gebruiken.

Divali Marokkaanse muntthee tip Leidinggeven aan kinderen wil ook zeggen situatiegericht werken. Als er bijvoorbeeld brand is, wordt er niet eerst overlegd of er geblust moet worden. Zo’n situatie vraagt om een directe aanpak. Zulke situaties doen zich bij kinderen regelmatig voor. Maak direct jouw keuze. Jouw invulling is later wel bespreekbaar, kan later wel ter discussie staan. Speel je bijvoorbeeld gezelschapsspelen dan gaat het om de sfeer, om de gezelligheid en kies je voor een speelse aanpak. Terwijl bijvoorbeeld bij figuurzagen een directieve, niet mis te verstane instructie nodig is.

182 natuur actief

nodig groene thee, suiker, munt Deze kun je goed bij de koekjes drinken. Breng een liter water aan de kook. Doe vijf eetlepels suiker, een halve eetlepel groene thee en een half bosje munt in een vuurvaste theepot. Voeg het kokende water toe en roer alles goed door zodat de suiker oplost. Laat de thee vijf minuten op het vuur doorkoken. Serveer de thee in (Marokkaanse) glazen die je tot de helft vult. Naanaa (verse munt) en groene thee (Chinese 'gunpowder'-thee) kun je kopen bij Marokkaanse en Turkse winkels of in een reformwinkel.

offerfeest Het offerfeest is op de tiende dag van de maand na de vastenmaand. Bij het offerfeest gedenken moslims dat de aartsvader Abraham bereid was zijn enige zoon Ismaël te offeren aan god. Allah stuurde via aartsengel Gabriel een schaap. Op het laatste moment werd het Abraham toegestaan een schaap te offeren in plaats van zijn zoon. Het is het belangrijkste feest van de islam. Het feest duurt drie dagen. Op de eerste dag gaat men naar de moskee. In navolging van Abraham laat ieder gezin na het feestgebed een schaap slachten. Tijdens het feest worden heerlijke vleesgerechten gemaakt. Het is verplicht om een deel van het geslachte schaap te delen met mensen die zich dit offer niet kunnen veroorloven. Het feest wordt

De hindoes vieren aan het eind van de herfst, in de nacht van de nieuwe maand Kartika (dat valt in oktober of november), het Divali feest. Divali betekent 'rij lichtjes'. Het is een van de belangrijkste en kleurrijkste feesten binnen de hindoecultuur. Het verenigt alle leden van de gemeenschap, jong, oud, rijk of arm. De Diya's (lampjes) verwelkomen godin Lakshmi in elk huis, vandaar dat men thuisblijft. Het hele huis en het balkon of de tuin worden vol Diya's gezet. Het licht overwint de duisternis en staat symbool voor het goede dat het kwade overwint, de waarheid die de leugen achterhaalt en rijkdom die armoede overwint. Hindoes hopen dat Lakshmi, de godin van het licht en geluk, het huis zal bezoeken. De lichtjes zorgen er ook voor dat ze overal kan komen. Reinheid staat voorop want vuil trekt het kwaad aan. Het huis wordt uitgebreid schoon gemaakt. De mensen gaan in bad en trekken schone kleren aan. Om zich inwendig te reinigen eten ze de voorafgaande week vegetarisch en drinken ze geen alcohol. Het is een feest met veel licht en staat in het teken van bezinning.

viering met lichtjes

chapati's

Beschilder met de kinderen allerlei jampotjes. De ruimte wordt verduisterd en de kinderen gaan in een kring zitten met voor zich een zelfbeschilderde jampot met daarin een theelichtje. Er wordt voorzichtig een brandende kaars doorgegeven en ieder op zijn beurt steekt het lichtje aan. Ondertussen vertellen ze wat er de afgelopen tijd leuk, mooi en fijn was. In de tweede ronde blaast ieder om de beurt zijn kaarsje uit en vertelt korte, moeilijke, soms pijnlijke voorvalletjes van de afgelopen tijd. Tot slot wordt in de laatste ronde opnieuw de kaars doorgegeven en steekt ieder om de beurt het kaarsje van zijn buurman aan als symbolisch gebaar dat je voor elkaar klaar staat. Als het lukt zijn de kinderen heel even stil en verzonken in hun eigen gedachten.

nodig pannenkoekenmeel. suiker, olie. water, suikerstroop Op het Divalifeest worden allerlei zoeten dingen gegeten; bijvoorbeeld chapati's, dat zijn hindoestaanse pannenkoekjes met suikerstroop. Doe 250 gram pannenkoekenmeel in een kom. Los twee theelepels suiker op in lauw water. Giet dit bij het meel en giet vervolgens onder flink roeren drie deciliter water erbij. Blijf roeren tot het een glad beslag wordt. Wrijf een kleine bakpan in met de olie en giet er een lepel beslag in. Bak kleine pannenkoekjes en hou ze warm tot al het beslag op is. Voor de suikerstroop los je 500 gram suiker op in drie deciliter heet water en laat het een tijdje inkoken. Doe er één eetlepel citroensap en twee eetlepels oranjebloesemwater bij. Laat de stroop afkoelen. Doop de pannenkoeken in de suikerstroop.

vrijwilliger Vaak heb je te maken met oudere en jongere vrijwilligers. Maak duidelijke afspraken over taken. Oudere vrijwilligers zullen bewust aan jongere vrijwilligers moeten vragen hoe ze begeleiding van oudere vrijwilligers wensen. Nieuwe vrijwilligers moeten de ‘ins en outs’ van de gebruiken leren. Maak daarom een lijstje met zaken die nieuwe vrijwilligers zouden moeten weten alvorens met groepen te gaan werken.

thema herfst toelichting

creatief actief • wrijfvorm

In de herfst vallen de blaadjes van de bomen. Het is een ideaal seizoen om naar buiten te trekken en de natuur te beleven. Kinderen verzamelen allerlei hebbedingetjes zoals beukennootjes, dennenappels en kastanjes. Meld je bij een boswachterij en vraag naar een excursie of ga met een groep kinderen helpen bij het winterklaar maken van een bos.

Maak van een goed gedroogd blad een mooie afdruk in niet al te dun aluminiumfolie. Leg het stukje folie over het blad en strijk de folie goed tegen het blad aan. Doe het voorzichtig, zodat de folie niet scheurt. Gebruik eventueel de bolle kant van een lepel, of een lapje stof waar je een prop van maakt. Knip de vorm van het blad uit en plak het op een mooie ondergrond. Of knip het stuk folie in een rechthoekige of ronde vorm en bevestig dat achter een passe-partout in een lijstje.

creatief actief • zilveren herfstvaas

creatief actief • poppenkastspin

Met gedroogde bladeren en aluminiumfolie maken de kinderen een bijzondere vaas. Kies daarvoor kleine bladeren uit. Die worden gedroogd en daarna op stevig papier geplakt. De blaadjes worden uitgeknipt en vastgelijmd op een glazen potje. Wanneer de lijm droog is en de bladeren dus goed vastzitten, wordt het potje bekleed met een stuk aluminiumfolie, dat eerst met wat lijm is ingesmeerd. Wikkel de folie om het potje, vouw de bovenrand naar binnen en wrijf voorzichtig met je vinger of met een tandenborstel over de folie, zodat het reliëf van de bladeren goed zichtbaar wordt. Zo'n mooie vaas verdient een vrolijk herfstbloemetje.

Een leuke poppenkastspin maak je van een zwarte handschoen. Je plakt twee wiebeloogjes of knoopjes op de bovenkant van de handschoen vast. Eventueel maak je met chenilledraad de poten. De spin kan over de vloer lopen en met een krijtje laat je de spin zijn web weven Gebruik het volgende versje als je de spin lekker laat 'kriebelen': Een spinnetje kriebelt over mijn arm. Zijn webje wiebelt, de zon is warm. Kriebelpootjes op mijn wang. Nee, ik ben niet bang!

spel actief • de boom wordt dikker

start Een snel begin, een snelle start van activiteiten is aan te bevelen. Beginactiviteiten vragen daarom een korte speluitleg, een minimum aan regels en organisatie.

Kies een vrijstaande boom. De kinderen pakken elkaars handen vast en maken een lange sliert, hoe meer hoe beter. Hand in hand zingen ze: ”De boom die wordt hoe langer hoe dikker.'' De eerste omarmt de boom, de rest volgt. Jongens plagen, meisjes protesteren verontwaardigd. Spannend benauwd als ze dicht bij de boom zitten, opgelucht als de sliert zich ontrolt.

creatief actief • fossielen in klei Neem een stukje klei. Gebruik latjes en een kleirol om er een 'tegeltje' van te maken. Druk er een herfstblad in en rol met de kleirol over het blad.Verwijder het herfstblad vervolgens voorzichtig en laat de klei drogen. Als je over een oven kunt beschikken, kun je het tegeltje laten bakken. Als je meerdere tegeltjes maakt, kun je die rangschikken tot een tableau. Na het bakken zet je ze met kit vast op een ondergrond van multiplex. Maak daar een houten lijstje om.

spel actief • eikeltennis

creatief actief • spinnenweb creatief actief • stempelen met bladeren Rol met een verfroller een laagje verf op een glasplaat of een andere niet absorberende ondergrond. Leg een blad met de nerfkant op de plaat. Deze kant drukt het mooiste af. Leg het blad met de geverfde kant op een mooi vel papier. Leg op het blad een stuk karton en wrijf hierover. Verwijder het karton en blad van het papier en de afdruk is klaar. Herhaal dit met verschillende kleuren voor een mooi effect.

Elke groep krijgt een vliegenmepper en twintig eikels. Ze moeten proberen de eikels in een emmer te slaan die vijf meter verder staat. Als alle eikels geslagen zijn, wordt er geteld hoeveel eikels er in de emmer zitten.

Druk in een wand of in een plankje acht pushpins of punaises en verbind die met draad zodat het een ster lijkt: een combinatie van een plusteken met een x-teken. Dan maak je alle draden in het midden vast met een klein stukje koord. Vijf centimeter vanuit het middelpunt maak je aan een willekeurige draad een andere draad vast en spiraalt dat rond. Bij elke draad die je tegenkomt draai je de spiraaldraad er omheen. Herhaal dat steeds verder van het middelpunt weg. Zo krijg je een fraai spinnenweb. Knutsel van chenilledraad een spinnetje en haak dat in het web.

meedoen Kinderen vinden het prachtig als de leiding meedoet met een spel. Speluitleg doe je zoveel als mogelijk met voorbeelden. Kom steeds snel tot actie, tot spel; de regels komen later wel. Jouw uitstraling is van grote invloed op het gedrag en het spelplezier van de kinderen.

creatief actief • vingerverfspin

creatief actief • herfstbladeren met wasco creatief actief • fossielen in gips

creatief actief • schorsdruk

184 thema actief

Als je door het bos gaat wandelen neem dan papier en wasco mee. Zoek een boom uit met een grove schors. Span het blaadje er tegenaan en wrijf met wasco over het blad. Je ziet de vorm van de schors verschijnen.

Neem een geschikt doosje, bijvoorbeeld een boterdoosje, als mal. Plak het herfstblad op de bodem en giet daarna voorzichtig een laagje gips in de mal. Druk een ophanghaakje (bijvoorbeeld een paperclip) in de nog niet hard geworden gips, zodat het tegeltje kan worden opgehangen. Na afloop kun je ze beschilderen

Teken met wasco op een tekenvel grote bladeren van een boom. Kleur ze met wasco helemaal in met herfsttinten. Als het werk klaar is, leg je vloeipapier of vliegerpapier op je werkstuk. Ga dan met een goed heet strijkijzer over de achterkant van het vliegerpapier. Je krijgt dan halfdoorzichtige blaadjes op je vloei- of vliegerpapier. Knip ze uit en hang ze aan een kale tak of maak er een herfstmobiel van.

Beschilder de palm van je hand en je vingers, met uitzondering van de duim, met zwarte verf. Maak nu een afdruk van je hand op het vel papier met de vingers een beetje gespreid, naar rechts wijzend. Maak op dezelfde manier een afdruk met de vingers naar links wijzend. De handpalmen dienen elkaar te overlappen. Plak nu een stukje draad boven de spin op het papier. Met je vingertoppen stempel je de ogen van de spin met witte verf.

thema actief 185

feesten in de herfst

lekker Snij een kapje van een gepeld hardgekookt ei. Plaats het ei op de platte kant. Halveer een tomaat en verwijder het vruchtvlees. Met een prikker bevestig je de halve tomaat op het ei. Met een tube mayonaise maak je stippen op de paddenstoel.

natuur actief • drogen van bladeren Maak een eenvoudige pers van twee stukken multiplex van 18 mm dik en bijvoorbeeld 20 cm in het vierkant. Boor op één cm afstand van de hoeken gaten. Steek vier lange bouten door de onderste plank. Leg op die plank een laagje kranten met daarop enkele lagen vloeipapier. Op dit vloeipapier leg je een enkele laag bladeren. Daarop leg je weer enige lagen vloeipapier; daarop kranten en vloeipapier en een nieuwe enkele laag bladeren en zo vaak verder als de lengte van de bouten dat toelaat. Dan het bovenblad vast schroeven met sluitringen en vleugelmoeren. Het geheel laat je enige weken staan. Na een week kun je eens kijken of de bladeren al goed drogen. Als alles mooi gedroogd is, kun je de bladeren in een plakboek plakken en erbij schrijven van welke boom of struik ze zijn, waar je ze gevonden hebt en misschien nog wel meer bijzonderheden. variatie Je kunt met deze pers ook bloemen drogen. Met de gedroogde bloemen versier je eigen briefpapier, enveloppen, viltjes en zo meer. Beplakken met zelfklevende folie en je kunt de viltjes vaker gebruiken.

de bladeren van een eik, camelia (Japanse roos), esdoorn, laurier, rododendron of een magnolia. Droog ze heel goed. Vervolgens leg je ze op een harde ondergrond en ga je ze voorzichtig met een harde borstel bekloppen. Het bladmoes tussen de harde bladnerven laat dan los en het bladskelet blijft over. Een uitstekend middel om de kinderen de bouw van het blad te leren kennen. Als je de bladskeletten tussen twee glasplaatjes klemt, krijg je een decoratieve raamversiering.

Sint Maarten is gebaseerd op een legende. Martinus werd geboren in het jaar 316 in het huidige Hongarije. Hij werd door de keizer tot ridder geslagen. Op een zeer koude dag in de winter zag Maarten een arme man zonder jas in de sneeuw zitten. Hij stapte van zijn paard af en sneed met zijn zwaard zijn eigen mantel doormidden en gaf de arme man een helft tegen de kou. Maarten overleed op 11 november 397 en op deze dag, midden in de herfst, wordt het Sint-Maarten-feest gevierd. De bomen zijn kaal en het is vroeg donker. Het feest is een echt 'lichtfeest' voor kinderen. De traditie is dat kinderen zelf een lantaarntje (lampion) maken van papier, karton, een uitgeholde suikerbiet of pompoen met een kaarsje erin. Hiermee gaan ze 's avonds als het donker is in optocht langs de huizen. Soms bellen ze aan voor een traktatie. In Limburg wordt het Sint Maarten verhaal vaak nagespeeld. Dan rijdt Sint Maarten op een paard door de straten met achter zich aan kinderen met lampionnen. Soms wordt er voor de volwassenen ook een groot Sint-Maartens vuur ontstoken.

versje Sint Maarten ging te paard door het land, hij vocht voor de keizer, zwaard in de hand. De vijand had hij op de vlucht gejaagd, want dat had de keizer hem zelf gevraagd. Sint Maarten was op weg naar de stad, toen zag hij een bedelaar die daar zat. De man zat te bibberen van de kou, maar Sint Maarten wist hoe hij helpen zou. Sint Maarten nam zijn zwaard en sneed daarmee, zijn rode mantel snel in twee. De helft gaf hij aan de bedelaar, zijn vrienden vonden dat wel erg raar. Sint Maarten zag de dankbare man. Hij zei: 'Ik wil helpen waar ik maar kan. Soldatenleven dat is niets voor mij; voortaan maak ik liever alle mensen blij.'

natuur actief • natuurmuseum

versje Hier komen wij met lichtjes aan, Hier komen wij met lichtjes aan, het is Sint Maartenfeest. Toe laat ons hier niet zo lang staan, dat is niet goed voor 't feest. Ons kaarsje is haast afgebrand; zeg nooit, we geven niets. Sint Maarten, ja die beste man, die gaf ons altijd iets.

Maak van je verzamelde herfstspullen een natuurmuseum door ze in een uitstaldoos te plakken. Plak zes grote lucifersdozen aan elkaar. Maak hier en daar een scheidingswandje van karton om een vakje in tweeën te delen. Leg een dunne laag watten in ieder vakje of smeer de doosjes in met behangplaksel en strooi er fijn gedroogd zand overheen. Plak de voorwerpen in de doosjes. Label eventueel met stickertjes om het een echt museum te laten zijn.

versje Ik loop hier met mijn lantaarn En mijn lantaarn met mij. Daarboven stralen de sterren; Beneden stralen wij. Mijn licht gaat aan, ik loop vooraan, rabimmel rabammel rabom. Mijn licht gaat uit, ik ga naar huis, rabimmel rabammel rabom.

creatief actief • eierdozen lampion natuur actief • dubbele verzamelpret

natuur actief • bladeren rijgen Als de bladeren in het bos mooi van kleur zijn, kun je er een hoop verzamelen. Rijg ze aan een draad. Onder aan de draad maak je een kastanje vast zodat het mooi strak blijft hangen. Hang een aantal van deze draden als een gordijn naast elkaar.

natuur actief • bladskelet 186 thema actief

Van sommige bladeren kun je bladskeletten maken. Verzamel grote, onbeschadigde en gezon-

Laat de kinderen tijdens een boswandeling allerlei spullen verzamelen. Ze moeten er op letten dat ze van alles twee stuks hebben. Bijvoorbeeld dennenappels, slakkenhuisjes, konijnenkeutels, takjes en zo meer. Na afloop speel je met de voorwerpen herfstmemory. Plaats de voorwerpen onder bekertjes. De rest spreekt voor zich. variatie De groep gaat in een kring zitten. In het midden staat een speler. Elke speler krijgt een van de voorwerpen. Als de spelbegeleider een van de voorwerpen noemt, gaan de kinderen met hetzelfde voorwerp van plaats wisselen. De speler in het midden probeert ook een plaatsje te bemachtigen.

Van twee eierdozen snij je de bodempjes uit. Beschilder de buitenkant. Plak achter alle gaatjes vliegerpapier. Niet twee eierdozen aan elkaar of gebruik sterke lijm. Verlicht het van binnenuit met een klein zaklampje of een 'nep' waxinelichtje met batterij.

melkpak lampion Knip de bovenkant open van een melkpak. Maak hem goed schoon. Prik er heel veel raampjes in. Plak vliegerpapier achter de raampjes en maak een hengsel van ijzerdraad. Zet er een lichtje in.

bliklampion Neem een conservenblikje. Vul het met water en zet het in een vriezer. Als het water bevroren is, maak je gaatjes in het blik met behulp van een hamer en een spijker. Laat het ijs weer smelten en gooi het water weg. Plaats een waxinelichtje in het blikje. Je zult verrast zijn over de metamorfose van een lelijk blikje in een prachtige lampion.

thema actief 187

Halloween Halloween is een combinatie van drie feesten uit de oudheid, 'Samhain' van de Kelten, 'Pomona' van de Romeinen en 'Allerheiligen en Allerzielen' van het Christendom. Elk feest heeft door de eeuwen heen zijn stempel gedrukt op dit winterfeest. Op 31 oktober is het Halloween, de avond voor allerheiligen. Op 31 oktober wordt het oud-Keltische jaar afgesloten met het verjagen van de kwade geesten voor het nieuwe jaar. Het verjagen van de kwade geesten gebeurde eeuwen geleden door het aansteken van grote vuren, deze werden vervangen door draagbare lampions gemaakt van knolrapen of pompoenen. In Amerika verkleedt men zich in enge outfits en trekt men van deur tot deur.

creatief actief • pompoen

fabeltje Kindervuurwerk bestaat niet. De consumentenbond heeft al verschillende keren gewaarschuwd tegen zogenoemde kinderpakketten of juniorpakketten. De inhoud van deze pakketten is absoluut niet onschuldig en zeker niet geschikt voor kinderen. Zelfs het branden van sterretjes is niet verstandig zonder volwassen toezicht en dan nog alleen door kinderen ouder dan vijf jaar. De temperatuur in een sterretje kan oplopen tot 1500 graden Celsius.

Van vrijwel alle pompoenen kun je een Halloweenlantaarn maken. Van een grijsgroene pompoen kun je een hele mooie Halloweenpompoen maken, deze pompoen heeft namelijk een groene buitenkant en knaloranje vruchtvlees, dit geeft door hem uit te hollen een heel vrolijk en apart effect. Snij met een groot keukenmes de onderkant van de pompoen af. Om te voorkomen dat de deksel van de pompoen glijdt, snij je de deksel aan de achterkant uit in de vorm van een driehoekige punt. Zo zet je hem gemakkelijk weer sluitend op elkaar. Het vruchtvlees en de zaden en draden verwijder je met een gewone eetlepel. Na het uithollen spoel je de pompoen met een beetje water met azijn, hierdoor blijft de uitgeholde pompoen langer goed. Een bewerkte pompoen blijft hooguit een week goed; dan gaat hij rotten. Het rottingsproces wordt versneld door het erin branden van een waxinelichtje. Teken met een stift een halloweengezicht op de pompoen en snij deze delen eruit. Zet er een kaarsje in.

creatief actief • Halloween lampje Snij het kapje van een paprika en hol de paprika uit. Teken op de paprika de neus, ogen en mond en snij deze eruit. Zet het waxinelichtje voorzichtig in de paprika en doe het kapje er weer op. Pas op dat het lontje niet te lang is.

spel actief • vampierenspel Alle kinderen krijgen van tevoren een beschreven kaartje met hun rol. Er is één vampier, één vampierjager en alle anderen zijn slachtoffers. Maak de ruimte schemerig en draai sfeervolle muziek. Als de muziek stopt, moet de vampier een keer toegeslagen hebben: een slachtoffer zogenaamd in de hals gebeten hebben. Net zo lang doorgaan tot er geen slachtoffers meer zijn of dat de vampierjager de vampier gevangen heeft. De kamer moet hiervoor wel donker zijn. Leeftijd kinderen rond de 9 jaar of ouder. Om het echter te maken, kunnen er natuurlijk vampiertandjes aangeschaft worden en het slachtoffer geeft een ijzige kreet.

spel actief • heksenhoedspel nodig heksenhoed, kleine voorwerpen. nepspinnen, skeletje, pompoen, botjes Alle kinderen zitten in een kring. Onder de hoed in het midden liggen de voorwerpen. Geef een minuut de gelegenheid om te laten kijken, dan gaat één kind weg en wordt er een voorwerp onder de hoed vandaan gehaald. Lukt het om te raden welk voorwerp dat is?

spel actief • spokenjacht Verspreid in de ruimte hangen aan een touwtje cd’s, breeklichtjes en spookjes van wit laken. Het is donker en overal staan op een veilige plaats waxinelichtjes in glazen potjes. De kinderen gaan met zaklampen op zoek naar de spookjes.

thema winter toelichting Winter, het is koud de dagen zijn kort en het wordt vroeg donker. De dieren hebben wat hulp nodig en mogen bijgevoederd worden. Padden, eekhoorntjes en egels houden hun winterslaap. Misschien gaat het vriezen dan kun je gaan schaatsen en is er sneeuwpret. Er zijn veel feesten in de winter: zonnewende, kerstmis, nieuwjaar, carnaval en Valentijnsdag. Omdat het in Nederland meestal plotseling en voor maar een korte periode sneeuwt en vriest, is het handig om winterspelen achter de hand te hebben.

spel actief • elfstedentocht Zet een parcours uit met elf hoepels. Elke hoepel stelt een elfstedenstad voor: Leeuwarden Sneek, IJlst, Sloten, Stavoren, Hindeloopen, Workum, Bolsward, Harlingen, Franeker en Dokkum. De kinderen doen hun schoenen uit en schaatsen over de vloer. Het zijn niet zulke goede schaatsers: ze mogen de voeten niet van de grond halen. Ze glijden voetje voor voetje. Maak een paar kluunplekken. Er komt een tikker in het spel. Die mag proberen een van de anderen te tikken. Een hoepel is een vrijplaats. Naargelang de grootte van de groep bepaal je hoeveel kinderen er in een hoepel mogen. Sluit een kind rechts aan in de hoepel, dan moet het linkerkind de hoepel verlaten. De kinderen moeten de volgorde van de elfstedentocht aanhouden. De tikker mag vrij rondschaatsen.

Was en schil rode appels. Snij iedere appel in acht stukken. Doop de appelstukjes in citroensap, dan worden ze niet bruin. Snij de randjes van de appel zó dat de tanden de juiste dracula-vorm

spel actief • lichtjeslint In het bos krijgt iedereen een jampotje met een waxinelichtje. Aan het begin van de tocht blijft één van de kinderen met een begeleider staan. De anderen lopen door totdat ze nog net de eerste kunnen zien. Daar blijft de volgende staan. De rest loopt weer verder. Zo ontstaat een lint van lichtjes en onderling kunnen ze nog contact houden. Als ze allemaal ergens staan, gaat de eerste langs alle anderen lopen en zoekt een nieuw plekje op zichtafstand van de laatste. De begeleider blijft bij de tweede staan. Zo lopen ze een hele tocht; het mooist als het erg donker is.

spel actief • een dikke laag sneeuw Onder een wit laken verstop je een aantal niet te kleine voorwerpen. Kun je aan de vorm zien of eventueel voelen wat er onder de sneeuw verborgen ligt. Kijk maar of je het goed geraden hebt. Je kunt bij dit spelletje ook zelf aangeven wat je wil hebben: ik zoek, ik zoek. . . mijn bal. Waar zou die nu liggen?

spel actief • ijsschotsenrace

spel actief • wie is de sneeuwpop

Twee groepjes kinderen moeten zo snel mogelijk naar de overkant komen. Ze mogen alleen op ijsschotsen (stukken krant) lopen. Per groepje liggen er net zoveel ijsschotsen als er kinderen zijn plus één. Het eerste kind legt een schots op de grond, gaat er op staan en krijgt van de volgende een ijsschots aangereikt. Dan stapt hij op de volgende schots. Elk kind schuift een schots op en de achterste schots wordt naar voren doorgegeven. Welk groepje bereikt als eerste de overkant?

Je legt een witte jas of een wit laken in het midden van een kring. De kinderen doen hun ogen dicht. Je kiest een kind uit de kring dat zich onder de jas of het laken verstopt. Ogen open: wie is uit de kring verdwenen en de sneeuwpop geworden

spel actief • ver glijden creatief actief • dracula-tanden

188 thema actief

krijgen. Dip ze dan opnieuw in het sap en strooi er een beetje suiker overheen. Leg de tanden op een bord. Het bloederige effect krijg je door aardbeien- of kersenjam aan de randen en punten te smeren.

De kinderen lopen om de beurt aan en glijden vanaf een startpunt zover als ze kunnen. De volgende loopt aan en start bij het punt waar de laatste speler is geëindigd. Welke groep glijdt het beste?

weetje Laat geen oude netjes met pinda's hangen na de winter in de tijd dat veel jonge vogels uitvliegen. Pinda's zijn dodelijk voor jonge vogels, omdat ze er in stikken of de pinda's niet goed kunnen verteren.

spel actief • sneeuwballentikkertje Dit spel kun je met tennisballen spelen of met echte sneeuwballen. Het kan gespeeld worden door maximaal acht spelers. Vijf van hen krijgen een bal. De tikker mag spelers tikken die geen bal in de handen hebben. Wordt een speler die geen bal heeft door de tikker bedreigd, dan is het de taak van een van de spelers die wel een bal hebben, deze snel naar de bedreigde speler door te spelen.

thema actief 189

spel actief • sneeuwbal Midden in een ruimte wordt met bijvoorbeeld banken, tafels of stoelen een fort gemaakt. Buiten gebruik je bomen, afgevallen takken en doeken. Iedereen, op één speler na, neemt plaats in het fort. Die persoon mag met een tennisbal (of een echte sneeuwbal) vanaf de zijkant de kinderen in het fort proberen af te gooien. Als iemand afgegooid is, mag die mee aan de kant staan om te helpen de overgebleven kinderen af te gooien.

spel actief • volley in een sneeuwstorm Span een wit laken. Dit stelt een sneeuwstorm voor die het zicht beperkt. Twee groepen gaan aan weerszijden van het laken zitvolleybal spelen met een witte ballon. Als de ballon op de grond komt is dat een punt voor de tegenpartij

In de sneeuw kun je mooie ‘tekeningen’ maken, bijvoorbeeld van een groot kasteel. Je kunt de sneeuw ook gebruiken om een kasteel in de hoogte op te bouwen. Daarvoor moet het wel plaksneeuw zijn. Daarna kunnen de kinderen in een sneeuwballengevecht hun burcht verdedigen.

spel actief • sneeuwpophoed

creatief actief • vogelvoederhuis

Elke speler heeft vijf sneeuwballen of tennisballen. Lukt het om van een afstand de hoed van de sneeuwpop te raken.

Neem een melkpak en maak het schoon. Knip of snij vier grote gaten in de zijkanten van het pak, vlak boven de onderkant. Voor de stevigheid zorg je dat je ongeveer een centimeter van de randen blijft. Niet de bovenkant dicht en maak een gaatje zodat je het voederhuisje kunt ophangen. Verf het pak.

spel actief • sneeuwballengevecht Maak sneeuwballen van proppen papier. De groep wordt in tweeën verdeeld. Elke groep staat achter een lijn. Ze bekogelen elkaar met sneeuwballen. Probeer zoveel mogelijk ballen bij de tegenstander achter de lijn te krijgen. De ballen die in het niemandsland vallen, mogen niet meer worden gepakt. variatie Bij de achterlijn van beide groepen staat een pylon met daarop een grote dobbelsteen. Beide groepen proberen met sneeuwballen deze dobbelsteen van de pylon te gooien. Het aantal behaalde punten is gelijk aan het aantal ogen dat de dobbelsteen aangeeft. Welk team heeft als eerste precies 50 punten?

spel actief • sneeuwkasteel

spel actief • zonnewendeverstoppertje Op 21 december is de kortste dag van het jaar. Hierna gaan de dagen lengen. De nacht wordt korter, de dag wordt langer. Een ruimte wordt verduisterd en er worden overal kussens, stoelen, tafels, zachte voorwerpen en andere materialen kriskras door de ruimte gelegd. Een persoon gaat naar buiten met een zaklamp en de rest verstopt zich ergens in de ruimte. De 'zoeker' wordt binnengeroepen. Hij moet de spelers weten te vinden in een volledig verduisterd lokaal met behulp van het knipperen van de zaklamp. Tussen elke knip moet minstens 10 seconden zitten. Wanneer de zoeker een speler op het hoofd schijnt, moet deze op de plaats waar ie gevonden is met zijn benen open gaan staan. Andere leden kunnen hem bevrijden door eronder te kruipen. Naarmate de tijd verstrijkt, mag de zaklamp langer aan.

spel actief • slalom ski nodig een aantal sleeën Als er sneeuw gevallen is, regel dan en aantal sleeën. Groepjes kunnen met de slee een parcours afleggen en zichzelf met dunne (bezem)stokken voortduwen. Een andere mogelijkheid met sleeën is om te kijken hoever kinderen komen als ze aanlopen en op de slee springen. Let altijd op de veiligheid.

creatief actief • pindahapje In de winter pinda's rijgen voor de vogels is een geliefde bezigheid met kinderen. Je kunt ook eens variëren door de pinda's op een strokrans vast te knopen.

creatief actief • vriezen en dooien spel actief • de grootste bal

190 thema actief

Groepen kinderen proberen in een bepaalde tijd een zo groot mogelijke sneeuwbal te draaien. Van deze ballen kan een sneeuwpop gemaakt worden.

creatief actief • eigen sneeuw Je kunt het laten sneeuwen door wit bordkrijt op spatraampjes te raspen. Gebruik als ondergrond een stuk donker gekleurd papier dat eerst met lijm moet worden ingesmeerd. Gebruik behangerslijm en laat de kinderen die met een kwastje aanbrengen om te voorkomen dat ze met hun plakvingers het krijtje en spatraampje vastpakken. De sneeuw valt op huizen, auto's, je jas, eigenlijk overal waar je maar bedenkt. Voor de jongste kinderen kun je van tevoren mallen maken. Kies voor snel herkenbare en gemakkelijk te knippen vormen. Oudere kinderen kunnen zelf met plaksel een tekening maken. Daar waar plaksel zit blijft de sneeuw zitten, de rest dwarrelt van het papier als je het te drogen hangt. variatie Je kunt de sneeuwbui in hevigheid laten toenemen door de kinderen achtereenvolgens met wattenstaafjes, kurken, kokers en halve aardappelen te laten stempelen met witte verf. Eerst sneeuwt het een klein beetje, maar het gaat steeds harder en de vlokken worden dikker.

consequent Probeer zoveel als mogelijk consequent te handelen. Kinderen willen weten wat ze aan je hebben. Vaak zit je te dubben hoe je dat ene kind aan zou moeten pakken of hoe je ermee om zou kunnen gaan. Blijf nooit met deze vraag zitten maar praat erover met je collega’s. Probeer samen een lijn af te spreken hoe met de kinderen om te gaan. Handel er naar en bespreek het effect met elkaar. Ga eens te rade bij ouders of bij de leraar op school. Goed luisteren naar kinderen is vaak de basis voor het oplossen van problemen.

variatie Bespreek met de kinderen in de kring wat je allemaal kunt doen als het winter is. Het gaat daarbij om handelingen die de kinderen kunnen uitbeelden: skiën, schaatsen, sneeuw vegen. Vervolgens zet je de muziek weer aan. De kinderen voeren de verschillende besproken handelingen uit op de muziek. Als je de muziek uitzet, bevriezen ze opnieuw tot standbeelden.

Laat de kinderen vrij bewegen op muziek. Als je de muziek stop zet, moeten de kinderen bevriezen in de houding die ze net aangenomen hadden. Als je de muziek weer aanzet, mogen de kinderen weer bewegen (ontdooien).

aandacht Aandacht krijgen van kinderen is vaak een probleem. Probeer daarom met kinderen af te spreken dat ze op bepaalde momenten als je zus of zo doet, even moeten luisteren. Wees daarin zeer consequent. Ga nooit harder praten of de groep proberen te overschreeuwen. Gebruik een trommeltje of iets dergelijks als aangever van ‘stilte’.

creatief actief • egelwinterslaaphuis Maak van oude latten twee ramen van ongeveer 60 x 100 cm. Zet ze met spijkers haaks aan elkaar vast zodat je het geheel in een tentvorm op de grond kunt zetten. Niet op de bovenzijde dubbel gevouwen landbouwplastic. Spijker oude planken aan de open voor- en achterkant en zaag die daarna langs de dakrand af. Spijker voor het oog en de stevigheid ook planken over het landbouwplastic. Maak een gat bovenin een zijkant voor ventilatie. Duw daar schuin een passend stuk pvcbuis in om inregenen te voorkomen. Maak onderaan een zijkant een opening van 15 bij 15 cm. Bevestig daaraan planken in de vorm van een tunneltje; denk aan de ingang van een iglo. Bedek het egelhuis met zand, takken en bladeren. Egels hebben zachte voetkussens. Bedek de bodem van het egelhuis daarom met een beetje grond en/of zaagsel. Plaats het egelhuis met de opening naar het zuiden of het zuidwesten om tocht te vermijden. Plaats het geheel op een rustig plekje in de tuin.

thema actief 191

creatief actief • sneeuw rijgen Sneeuwkettingen kunnen worden geregen van kleine stukjes piepschuim of verpakkingsmateriaal, afgewisseld met in stukjes geknipte witte rietjes, watjes en kralen. Behalve een ketting, kun je er ook een raamgordijn van maken. Gebruik voor het rijgen grote naalden met een stompe punt.

de krant of op radio of televisie, of aan de hand van eigen waarnemingen? Plaats met de kinderen enkele thermometers op verschillende plaatsen; buiten op ooghoogte, aan de grond, op een beschutte plaats, op de hoogste verdieping, in een schuur, in een onverwarmde kelder. Waar verwachten de kinderen de hoogste temperatuur? En waar de laagste? Noteer de temperaturen en herhaal de metingen om de paar weken.

creatief actief • diepvriescadeautjes Vries voor elk kind een waterbestendig cadeautje in een plastic bekertje. Denk aan plastic poppetjes, gummetjes, mooie haarspelden of sleutelhangers. Maak de ijsklompen los door ze onder heet water te houden en 'stort' ze in een schaaltje. Zet de schaaltjes voor de kinderen neer. Wie heeft zijn cadeautje het snelste 'uitgepakt' en op welke manier?

veiligheid Veiligheid is een belangrijk aspect binnen het leidinggeven. Je kunt niet afwachtend zijn, maatregelen op het gebied van veiligheid moet je direct treffen. Ook sociale veiligheid, geborgenheid, valt onder je verantwoording..

natuur actief • vetbollen Smelt anderhalve kilo frituurvet in een pan. Wacht tot het warm is, maar niet heet. Voeg daar al roerend een mengsel van zes ons gebroken hennepzaad en maanzaad en drie ons zonnepitten bij. Giet de warme brij in een vorm, bijvoorbeeld een melkkarton of een theeglas. Leg daarin, voordat de brij stolt, een stevige katoenen draad die ruim uitsteekt. Zodra de massa hard is geworden, kunnen de bollen eruit gehaald worden en buiten aan de draad worden opgehangen. Soms is de vetbol moeilijk uit de vorm los te krijgen. Een melkkarton kan rondom worden afgescheurd; een theeglas of blik hou je even in heet water; de vetbol komt dan gemakkelijk los. Je kunt ook een vetbol maken in een halve kokosnoot. Hang die ondersteboven aan een touw. Kleine behendige vogels zullen hem leeg eten. Als hij leeg is kun je hem opnieuw vullen.

natuur actief • vetbollen versieren Hang een vetbol onder een omgekeerde terracottapot die je mooi beschilderd hebt. Snij een vetbol in kleine stukjes en vul hiermee de openingen tussen de schubben van een grote dennenappel.

thema sinterklaas toelichting Half november kijk je naar de aankomst van Sint op tv. Even daarvoor begint het Pietenjournaal en vallen de speelgoedcatalogi op de deurmat. De kinderen gaan naar de intocht van Sinterklaas in eigen stad of dorp. Ze zetten hun schoen bij de open haard of de verwarming en maken een verlanglijst. De week voor pakjesavond koop je cadeautjes en maak je surprises en versjes. De 'groten' zorgen er voor dat de 'kleintjes' niets merken, hun geloof in de goede Sint mag niet aangetast worden.Wie een surprise maakt voor wie wordt bepaald door lootjes te trekken. Surprises en versjes zorgen voor hilariteit.

omgekeerd in de kring gaan zitten. Iets in de kring met de schoenen wordt nu veranderd. Er zit een ander ding in of een schoen staat op een andere plaats. Nu moet het kind raden wat er veranderd is. variatie In de kring liggen ingepakte cadeautje van diverse formaten. Om beurten mogen de kinderen raden wat in de pakjes zit. Kun je aan de buitenkant zien wat het cadeautje is? De spelleider legt 10 voorwerpen op de grond. Steeds zijn er twee voorwerpen die iets met elkaar te maken hebben. De kinderen raden welke voorwerpen bij elkaar horen; potlood en slijper, bril en etui, flesje en glas en zo meer.

spel actief • de zak van Sinterklaas natuur actief • gipsen voetjes.

spel actief • Sinterklaas weet alles

Zoek een spoor van een dier in modder of nat zand. Maak eventueel zelf sporen door met je hond door de modder te lopen of met behulp van een uit hout gesneden stempel. Zet een stuk karton dat om de afdruk past vast met een paperclip en druk die vorm in de grond. Meng het gips volgens de gebruiksaanwijzing op de verpakking en giet een laagje gips van een paar centimeter. Na 15 minuten begint het hard te worden. Je kunt het beste pas na een uur het gipsen model met zand en al uitgraven. De volgende dag borstel je er voorzichtig het zand af.

Een kind wordt uitgekozen om Sinterklaas te zijn. Alle anderen zijn Pietjes en mogen vrij rond lopen en rennen. Sinterklaas gaat met zijn gezicht naar de muur staan met zijn handen open op de rug. Een van de Pietjes geeft daar een klap op. Sinterklaas draait zich om en wijst aan wie de dader is. Klopt dat, dan moet de dader een door Sinterklaas opgegeven klusje doen: de veters van de schoenen van Sinterklaas strikken, gaan kijken hoe laat het is, een radslag maken, hinkelen. Sinterklaas mag het nog een keer proberen. Heeft de Sint het fout, dan mag het Pietje zijn plaats innemen. variatie Sinterklaas staat met zijn gezicht naar de muur en moet erg goed luisteren. De Pietjes zitten in een kring. Er wordt telkens een Pietje aangewezen dat achter hem mag gaan zitten. Als Sint het aantal achter hem goed raadt, moeten ze allemaal een klusje uitvoeren.

spel actief • kimspel Laat alle kinderen in een kring zitten. Elk kind zet een schoen in de kring met iets erin: een zakdoek, een popje, een stuk speelgoed. Om de beurt moeten kinderen hun ogen dicht doen of

Vul een jutezak met een aantal verschillende voorwerpen. Deze zak gaat rond in de kring. Op een teken mag het kind dat de zak vast heeft één voorwerp voelen en beschrijven aan de rest. Wanneer iemand denkt te weten wat het is, steekt hij zijn vinger op en mag het zeggen. Wanneer het goed is, mag dit kind voelen en een voorwerp omschrijven. Is het niet goed dan mag een ander kind raden.

spel actief • verstoppertje Zwarte Piet kan zich heel goed verbergen je ziet hem zelden. In het bos of op een andere plek buiten krijgt een kind de tijd om zich te verstoppen. De andere kinderen gaan hem zoeken. Als ze hem gevonden hebben gaan ze bij hem zitten. Net zo lang totdat iedereen het Pietje gevonden heeft.

traditie Veel elementen rondom het feest van Sinterklaas komen voort uit oude en heidense gebruiken. Het witte paard van Sinterklaas, zijn gewoonte om 's nachts op de daken te rijden en zijn lange witte baard zijn terug te voeren naar de Germaanse god Wodan, die op zijn achtbenige paard Sleipnir langs de hemel reed. Het is gebruikelijker om pepernoten door de kamer te gooien dan om het in een bakje op tafel te serveren. Dit gebruik wijst terug naar het oude symbool van vruchtbaarheid; de boer die zijn akker met zaad bestrooit, te vergelijken met het strooien van rijst of confetti op bruiloften. Van oudsher werd dit vruchtbaarheidsritueel begin december uitgevoerd.

natuur actief • meten is weten

192 thema actief

Vraag de kinderen of ze weten wat de temperatuur vandaag is. Hoe weten ze dat? Aan de hand van het weerbericht in

thema actief 193

spel actief • Zwarte Pieten oefeningen

spel actief • pepernoten schieten

creatief actief • verzin een verhaallijn

Er staan verschillende materialen in de zaal klaar. In groepjes gaan de kinderen overal langs. de oefeningen • Bank in het wandrek; glijden van het dak. • Kast met mat; op het dak klimmen en er zachtjes afspringen. • Matten; pietenkunstjes doen, koprol, mooie sprongen. • Hoepels; snel maar geluidloos lopen. • Basket met bal; cadeautjes in de schoorsteen gooien. • Paaltjes met bal; met cadeautjes zigzaggen tussen de palen door. • Blokken; met de blokken een zo hoog mogelijke schoorsteen bouwen. Na afloop krijgen de kinderen een heus pietendiploma uitgereikt.

Plak met afplakband vier vakken op de vloer. De kinderen worden over vier groepjes verdeeld en iedereen krijgt evenveel pepernoten. De pepernoten moeten zoveel mogelijk in het eigen vak geschoten worden. variatie Ieder groepje gaat in een vak staan en probeert zoveel mogelijk noten in een ander vak te krijgen. De kinderen in de andere vakken mogen de pepernoten tegenhouden of terugslaan met de handen.

Onder andere door middel van het Zwarte Pietenjournaal beleven de kinderen veel avonturen rondom Sinterklaas. Zij zijn een aantal weken bezig met dit thema. De betrokkenheid is groot. Ze beleven het feest in hun eigen leefwereld. Verzin zelf een verhaallijn, zodat alle activiteiten die je met hen uitvoert een geheel gaan vormen. De verhaallijn moet zorgen voor de samenhang en verbanden met wat ze op tv zien en op school en bij jou meemaken. Zorg voor een uitdagend, spannend verhaal met boeiende verwikkelingen. Iedere bijeenkomst wordt ingeleid door een spannende gebeurtenis of incident. Er ontstaat telkens een nieuwe situatie die om allerlei acties vraagt: een brief per post, een bezoek van Zwarte Piet of iets wat kwijt is zoeken. Stel in het begin, maar ook tijdens iedere activiteit, de kinderen vragen. Zij worden door deze vragen gedwongen na te denken over wat er allemaal kan en moet gebeuren om het avontuur tot een goed einde te brengen. Hou de voortgang van de acties, handelingen en gebeurtenissen op de bijeenkomsten bij op een groot wandbord. De kinderen maken tekeningen of schijven een verslagje. Het bord geeft als het ware een chronologisch overzicht van wat er tot dan toe gebeurd is; een rode draad. Het avontuur en elke bijeenkomst hebben een goede afloop. De rust wordt hersteld: de schat is gevonden, het probleem is opgelost enzovoort. Het verhaal loopt naar een ontknoping, in de vorm van het bezoek van de Sint of een excursie naar een Sinterklaashuis.

spel actief • het Zwarte Pieten renspel

stimuleren enthousiasme en een positieve uitstraling tonen is belangrijk in de omgang met kinderen. Probeer kinderen zoveel als mogelijk te stimuleren. Geef ze positieve opmerkingen; dat stimuleert en bevordert het zelfvertrouwen, Leren via beloning is doorgaans beter dan leren via afkeuring.

Maak een eenvoudige schminkstempel door een rondje uit een schuursponsje te knippen en de achterzijde in zwarte schmink te dopen. De kinderen gaan in het midden van de zaal staan. Je stelt een vraag; bijvoorbeeld: “Hoe heet het paard van Sinterklaas”. Je geeft ze de keuze uit Americo rechts of Trappedoelie links. Op jouw teken rennen de kinderen de richting uit waarvan zij denken dat het antwoord goed is. Als ze het daadwerkelijk goed hebben, krijgen ze als beloning een zwart schminkrondje op hun wang. Je stelt nog meer vragen: “Hoe wordt de mantel van Sinterklaas ook wel genoemd: tabberd of mijter? Is het paard van Sinterklaas een schimmel of een pony?”, en zo meer. Wie de meeste antwoorden goed heeft, lijkt op het laatst op een echte Zwarte Piet.

spel actief • pakjes pakken Stapel ingepakte dozen op elkaar tot een grote toren. Verdeel de kinderen in twee groepen. Om de beurt mag een kind van de andere groep in overleg een pakje wegtrekken. Valt de stapel om, dan heeft de andere groep gewonnen. variatie De andere groep mag aanwijzen welk pakje weggenomen moet worden.

creatief actief • mooiste schoenen Vraag de kinderen om een of meer oude schoenen mee te nemen. Eventueel kun je zelf een aantal schoenen regelen. Laat hen een schoen zo mooi mogelijk versieren en verven. Maak er bijvoorbeeld een stoomschoen of mijter van. Veel leuker om zo’n mooie en bijzondere schoen te zetten.

creatief actief • geen lootjes trekken Laat kinderen voor een klein bedragje drie hebbedingetjes kopen en mooi inpakken. Ze schrijven er een grappig gedicht bij waarin de ontvanger moet kunnen raden wat het is. De cadeautjes worden verzameld in de zak van Sinterklaas. De kinderen gaan dobbelen met een dobbelsteen. Als ze één of zes gooien, mogen ze een pakje uit de zak nemen. Als ze voor de vierde keer juist gooien moeten ze bij het getal één een uitgepakt cadeautje aan hun rechterbuurman geven en bij het getal twee aan hun linkerbuurman. Heeft deze buurman al drie cadeautjes dan moet hij ook een cadeautje doorgeven aan zijn buurman. De gooier mag een nieuw cadeautje pakken.

creatief actief • Sinterklaashoek

194

Overal in het land zijn Sinterklaashuizen of Zwarte Piet logeerhuizen ingericht. Samen met de kinderen ga je ook een hoek in Sinterklaasstijl inrichten; bijvoorbeeld het Pietenpostkantoor. De

Pieten zorgen 's nachts voor de bezorging van de brieven van en aan de Sint. Denk aan een loket, een kassa, schrijfmaterialen en enveloppen en een postzak. De kinderen kunnen postzegels en stempels ontwerpen. Ze gaan zelf brieven schrijven.

creatief actief • Rijmwoordenpiet ziek Sinterklaas heeft gevraagd of de kinderen ook kunnen rijmen. Sinterklaas kan wel wat hulp gebruiken: hij heeft het erg druk. Laat de kinderen een groot blad papier zien waarop je sinterklaasplaatjes hebt geplakt en vraag: ‘Wat rijmt er op staf’? Stimuleer ze om goed na te denken. Geef eventueel aanwijzingen. Zeg bijvoorbeeld de eerste letter hardop. Wanneer de kinderen een rijmend woord op staf vinden, schrijf je dit op naast het plaatje van de staf. Aan het eind bedank je de kinderen en hang je het rijmwoordenformulier op zodat Sinterklaas het bij zijn bezoek kan zien.

verhaal Een goed en spannend verhaal vertellen is vaak een betere speluitleg dan droge uitleg alleen. Sta er zelf wel helemaal achter; als je enthousiast bent en dat ook laat merken, lukt het vast.

creatief actief • dubbele lootjes trekken Naast het hoofdlootje wordt er een tweede lootje getrokken voor bijvoorbeeld een kleiner cadeautje. Neem vooraf de regels goed door met de kinderen. Ze mogen in een pakje maar één cadeautje doen en geen verzameling van kleine cadeautjes bij elkaar. Ze moeten twee gedichtjes schrijven.

creatief actief • klop klop De kinderen maken een kring. Er liggen kaartjes met namen van Pieten zoals Wegwijspiet, Hoofdpiet, Inpakpiet en zo meer, maar ook kaartjes met andere beroepen in het midden van de kring. Een kind pakt een kaartje en loopt naar buiten. Hij klopt aan de deur. De deur wordt op een kier gezet. De kinderen mogen vragen stellen die met ja of nee beantwoord kunnen worden. Uiteindelijk komen ze er achter welk beroep of welke Piet hij voorstelt.

creatief actief • popje Teken twee plaatjes van Sint en Piet op stevig papier. Laat de kinderen ze mooi kleuren en netjes uitknippen. Maak een kokertje dat past om de vingers van de kinderen. Plak de Sint en Piet op de kokertjes. Zet de poppetjes op de vingers om er mee te spelen. Speel er een verhaaltje mee in een poppenkast of uitstekend boven een opgehangen doek.

195

creatief actief • het boek voor de sint

creatief actief • Pietencakejes

nodig stiften of karton, plak-,kleur- en versiermateriaal, tijdschriften en reclameblaadjes.

Bak muffins met behulp van papieren cakevormpjes en besmeer deze met gesmolten chocola. Laat ze kort in de koelkast opstijven. Maak met slagroom een witte kraag. Gebruik dropveters als haren en felgekleurd snoep voor de mond en de ogen. Een paar oorbellen en klaar is Piet. Meng speculaaskruiden door het deeg van de muffins voor een extra speciaal Sint-smaakje.

Ieder kind krijgt een schriftje of een aantal blaadjes uit een schrift. In dat schrift gaan de kinderen hun boek voor sinterklaas maken. Op de eerste bladzijde plakken, kleuren en schrijven ze wie ze zijn, waar ze wonen, wat hun hobby’s zijn en zo meer. Op de overige bladzijden kunnen ze hun verlanglijstje tekenen en plakken, een tekening maken voor Sint en Piet en een versje schrijven. De kaft kan ook versierd worden. Als je karton gebruikt rijg of lijm dan de bladzijden vast. Het boek van de Sint kan in de schoen.

creatief actief • letters verorberen

tip Als je bij een activiteit materiaal gebruikt dat niet weerbestendig is, kun je dat beschermen met fixeermiddel of je kunt het lamineren of overtrekken met boeklon.

Pak een chocoladeletter in een vel papier en tape dit goed dicht. Hier omheen gaat nogmaals een papier met plakband. Ten slotte maak je er met een sinterklaaspapiertje een echt cadeautje van. Leg een mes, een vork, twee handschoenen, een zwartepietenkraag en een zwartepietenmuts klaar. De kinderen gaan dobbelen. Wie zes heeft gegooid, kleedt zich zo snel mogelijk aan als Zwarte Piet en gaat vervolgens met mes en vork proberen een stukje chocolade te bemachtigen uit het pakje. Ondertussen dobbelen de andere kinderen door. Hij die nu zes gooit, neemt het over van de eerste Piet. Dit spel zorgt voor grote hilariteit.

creatief actief • Zwarte Piet Maak van klei een bal. Prik een tempexballetje op een satéprikker en steek deze in de bal. Verf het balletje zwart. Knip een cirkel uit jute en rijg een draad rondom de buitenkant. Plaats de bal klei met hoofd op de cirkel en trek de draad aan en knoop de draad goed vast onder het hoofd. Maak de kraag van een strook stof. Rijg een draad door de dubbelgevouwen strook stof aan de lange zijde. Trek de draad aan en knoop hem vast onder het hoofd van de Piet. De muts maak je op dezelfde manier als het lijf, maar dan van een kleine cirkel. Knip van zwarte wol de haren en plak ze op het hoofd voordat je de muts erop plakt. De ogen maak je van twee witte rondjes uit een perforeerapparaat. De mond en de oorbellen maak je van chenilledraad. De mond plak je op het hoofd, de oorbellen kun je er in prikken.

196 thema actief

creatief actief • pepernotenrecept Pepernoten zijn eigenlijk kruidnoten. Pepernoten lijken meer op taai-taai dan op speculaasjes. Geschatte tijd die nodig is voor het klaarmaken is 30 minuten. nodig 125 gram bloem, 125 gram zelfrijzend bakmeel, 80 gram bruine basterdsuiker, 2 eetlepels water, 1 mespuntje zout, 1 eierdooier, 1 theelepel speculaaskruiden, 1/2 theelepel kaneel, 1 mespuntje gemalen anijszaad Kneed alle ingrediënten door elkaar tot een soepele bal deeg. Laat deze bal een uur op een koele plaats rusten, bijvoorbeeld in de koelkast. Smeer de bakplaat in met boter. Draai van de helft van je deeg kleine balletjes ter grootte van een knikker. Leg de kleine balletjes op gelijke afstand op de bakplaat. Je kunt van de helft van de bol ongeveer een bakplaat vol pepernoten maken. Druk elk balletje een beetje plat met je duim. Bak de pepernoten gaar en goudbruin en laat ze daarna afkoelen. Je kunt onder het bakken alvast de volgende portie maken. Bak de pepernoten ongeveer twintig minuten bij een temperatuur van 160 graden. Plaats de bakplaat in het midden van de oven.

thema kerst toelichting Kerst is voor iedereen op wat voor manier dan ook een bijzonder en gezellig feest. De wintermaanden bieden met deze dagen veel sfeer. Gezellig samenzijn met familie en vrienden, met lichtjes en gezelschapsspelen; lekker eten en een gezamenlijke kerstviering maken het feest compleet. Christenen vieren met het kerstfeest de geboorte van Jezus de zoon van God. Maria en Jozef werden vlak voor de geboorte van het kindje opgeroepen voor een volkstelling. Alle mensen moesten zich melden in de stad van hun vader. Jozef en Maria vertrokken naar Bethlehem. Na een lange zware reis klopten ze tevergeefs aan bij herbergen om een slaapplaats te vinden voor de nacht. Uiteindelijk vonden zij een stal waar zij de nacht konden doorbrengen. Hier beviel Maria van haar zoon. Ze noemde hem Jezus. Het kindje werd in doeken gewikkeld en in een kribbe, de voerbak van de os en de ezel, neergelegd. De herders in het veld werden door engelen geroepen naar de stal waar het kindje Jezus was geboren. Uit het oosten kwamen Drie Wijzen die hadden vernomen van de geboorte van een kind, dat later de koning van de Joden zou worden. In de donkere nacht verrees boven de stal een heldere ster, die de Drie Wijzen de weg wees naar de toekomstige koning. De mistletoe is in Nederland bekend als maretak. In Amerika hangt men een tak mistletoe boven een deurpost als symbool van vriendschap.Wie onder de mistletoe staat mag worden gekust.

spel actief • mistletoe-kus veroveren Jongens en meisjes gaan in een grote kring zitten. Iemand zit in het midden en heeft voor zich een stapel met jongensnamen en een stapel meisjesnamen. Hij trekt twee kaartjes en roept de namen. Is de roeper een jongen, dan moet het meisje hem proberen te kussen op de wang. De jongen moet dat proberen te voorkomen; ze zitten immers niet onder de mistletoe.

bonen, een kaneelstokje en vijf kruidnagels bij één liter appelsap in een pan. Breng het geheel aan de kook. Laat het ongeveer 10 minuten zachtjes pruttelen. Drink het warm.

organisatie creatief actief • geurende kerstballen Met piepschuimballen die je in een hobbywinkel kunt krijgen maar ook door 2 rondjes van karton in elkaar te schuiven kun je met een groep leuke, eigen kerstballen maken. Versieren kan met lint, verf, papierpropjes, glitters, sterretjes en zo meer. Een geurende kerstbal krijg je als volgt: omwikkel een sinaasappel met 2 linten zodat je de sinaasappel kunt ophangen. Steek in de schil kruidnagels zodat de sinaasappel vol komt te zitten.

creatief actief • kerstballen maken nodig piepschuim ballen, gekleurd (vlieger) papier, lint, (behang) plaksel, eventueel touw en draad, eventueel een naald (groot genoeg dat het lint er door past)

Als je organisatie vaag en onduidelijk is, zal dat van invloed zijn op de spelinteresse en de beleving van de kinderen. Zorg dus dat je voorbereidingen goed zijn en de spullen klaar staan zodat er meteen gespeeld of gewerkt kan worden.

Vouw het lintje dubbel en leg er een knoop in, zodat de twee uiteinden aan elkaar zitten. Haal het lintje door de naald en steek de naald dwars door het midden van de piepschuimen bal, zodat aan de ene kant van de bal het knoopje zit en aan de andere kant het lusje in het lint. Nu kun je eventueel met het touw of draad reliëf aanbrengen op de bal. Plak het touw of draad daarvoor vast met behangplaksel. Beplak de bal met het gekleurde vliegerpapier en veel behangplaksel. Plak verschillende kleuren vliegerpapier over elkaar heen, voor een mooie gemengde kleur. Maak kerstballen in verschillende kleuren en groottes, ziet er leuk uit in de kerstboom.

creatief actief • glühwein voor kinderen Snij kardemompeulen open en schud de bonen eruit. Kun je geen kardemom vinden, meng dan een halve theelepel kaneelpoeder met een kwart lepel nootmuskaat. Voeg de

thema actief 197

creatief actief • kerstkransjes

creatief actief • kerstboom lied

creatief actief • adventsboom

nodig bloem, margarine, basterdsuiker, ei, vormpjes, amandelschilfers, suiker

op de wijs van 'oh dennenboom' O, wat een boom; O, wat een boom; O, wat een mooie kerstboom. Zie je hoe mooi elk lichtje brandt? Het is de mooiste boom in 't land. O, wat een boom; O, wat een boom; O, wat een mooie kerstboom.

Maak vierentwintig walnoten open en maak ze leeg. Knutsel 24 piepkleine cadeautjes. Maak bijvoorbeeld versjes, tekeningetjes of gebruik snoepjes. Stop de verrassingen in de walnoten en lijm de doppen tegen elkaar. Pak ze in dun papier. Knip uit karton vier cirkels. Verf een stevig doosje, vierentwintig wc-rolletjes en drie bierviltjes groen. Leg een ingepakte walnoot in het doosje en plak hierop een wc-rolletje. Doe een cadeautje in het rolletje. Hierop plak je een beschilderd bierviltje. Daarop komt weer een wc-rolletje met cadeautje een bierviltje en ten slotte nog een wcrolletje. Laat alles goed drogen. De overgebleven rolletjes knip je twee keer in. Nu kun je ze gemakkelijk over de viltjes schuiven en vastklemmen. Leg in ieder van de op deze manier ontstane takken een ingepakt cadeautje, zoals op de tekening te zien is. Met viltstiften kun je de takken nummeren. Begin bovenaan met 1 en zorg dat het onderste doosje nummer 24 krijgt.

Meng 200 gram bloem met 150 gram margarine en doe er 100 gram basterdsuiker en één eigeel bij. Kneed het deeg goed. Rol het deeg op een met bloem bestoven tafel uit tot een lap van 3 mm dikte. Steek kransjes uit met een vormpje. Steek uit het midden van het kransje een klein rondje, bijvoorbeeld met een appelboor of met de hals van een pillenpotje. Leg de kransjes drie cm van elkaar af op een beboterd bakblik en bestrijk ze met losgeklopt ei. Bestrooi ze met amandelschilfers en/of suiker. Bak de koekjes 20 minuten op 180 graden Celsius.

creatief actief • kerstkim Verzamel kerstspullen: kerstbal, engel, dennentak, belletje, kaarsje, kerstkransje, ster en zo meer. Stop al deze spulletjes in een zak die de kring rond gaat terwijl er een kerstliedje wordt gezongen. Is het liedje afgelopen? Dan mag het kind die dan de zak vast heeft er een hand in steken en een voorwerp uitkiezen. Dit voorwerp blijft in de zak en wordt omschreven. Het kind mag zelf ook niet kijken, maar alleen vertellen wat hij voelt. De kinderen mogen dan raden. Na een aantal keren wordt er gekeken. Wie het goed geraden heeft mag dan uit de zak een voorwerp laten raden.

creatief actief • rendiertikkertje uitleg Als je een spel of activiteit gaat uitleggen laat dan iets concreets zien of geef een voorbeeld. Wil je iets ingewikkelds uitleggen, doe het dan stapje voor stapje en laat de kinderen tussendoor iets doen. Vaak is een spelvorm te bedenken waardoor de uitleg duidelijk wordt. Kinderen komen naar de club om te spelen en niet om te luisteren.

198 thema actief

Een kind is 'Rudolph, het rendier met de rode neus'. Hij krijgt een rode neus op. Dit kind is de tikker. Een ander kind speelt de kerstman. Hij krijgt een muts op en een bel in zijn hand en mag door de zaal lopen. De overige kinderen zijn rendieren. Een getikt rendier gaat naar de kerstman. Het rendier geeft de kerstman een poot. Dan is het rendier weer vrij.

creatief actief • eetbare kerstversiering nodig suiker, grenadine, touwtjes Kies kleine appeltjes die een steel hebben. Knoop een touwtje aan de steel zodat je ze later in een kerstboom kunt hangen. Laat de appeltjes koud worden in de koelkast. Verwarm een mengsel van 6 eetlepels suiker met 3 soeplepels grenadine. Met dit mengsel kun je de appels van een 'glazuurlaagje' voorzien. Wanneer het mengsel op het punt staat te karamelliseren, doop je er een appeltje in. Laat het glazuur afkoelen. Je hebt een mooie rode, eetbare kerstversiering. Je kunt ook andere kleine eetbare dingen in het glazuur dopen.

creatief actief • kerstviering nodig kerstboom met kluit, krantenpapier, gekleurd papier, lijm, stiften, touwtjes Een kerstviering hoeft geen christelijke achtergrond te hebben. Je kunt ook kiezen voor een ander thema dat de kerstgedachte goed verbeeldt; bijvoorbeeld 'dankbaarheid'. Dankbaar zijn voor alle kleine dingetjes die je overkomen en die je meestal maar heel gewoon vindt. Kies als symbool de kerstboom. Ieder kind knutselt een mooie kerstbal van papier waarop hij een wens schrijft. Laat alle kinderen hun wens in de boom hangen. Misschien is het wel mogelijk om enkele wensen te laten uitkomen.Vertel het verhaal 'De dennenboom' van Hans Christian Andersen. Je kunt het vinden in de bibliotheek of op internet. Aan het einde van de viering wordt de boom, die bewust met kluit was gekocht, symbolisch buiten geplant. De boom kan verder groeien en na kerstmis kun je er ook nog van genieten.

creatief actief • schimmenspel Speel het kerstverhaal als schimmenspel. Laat de kinderen om beurten aan de voorkant kijken hoe het spel er uit ziet. Laat de kinderen rekwisieten knippen uit karton zoals engelenvleugels, een schaap, een herdersstaf enzovoorts. Laat ze ermee experimenteren. Tenslotte mogen ze het kerstverhaal vertonen. Laat een kind het verhaal vertellen, terwijl andere kinderen het uitbeelden. Zie voor aanwijzingen over schimmenspel het hoofdstuk creatief actief.

creatief actief • lampionnenslinger nodig kerstverlichting, blaadjes in diverse kleuren, plakband Tel de lampjes van de kerstverlichting. Knip net zoveel blaadjes in verschillende kleuren. Vouw de blaadjes dubbel zoals op tekening. Knip ze dan in tot ongeveer een halve centimeter van de rand. Nu kun je de randen ombuigen en aan elkaar plakken. Het gemakkelijkst gaat dat met plakband. Aan de bovenkant van de lantaarntjes maak je een ophanglus. Het snoer van de lampjes moet je aan de bovenkant waarschijnlijk met plakband iets bij elkaar binden. Dan kan het lampje wat dieper in het lantaarntje hangen. Hang nu de lantaarntjes aan het snoer en laat in ieder lantaarntje een lampje schijnen. Het resultaat wordt extra mooi als je in plaats van gekleurd papier doorzichtig folie kiest.

taal Probeer je taalgebruik aan te passen aan de groep waarmee je speelt. Jonge basisschool kinderen benader je meer vanuit een fantasiegebeuren terwijl pubers directe en duidelijke boodschappen nodig hebben. Vraag eens aan een collega hoe je taalgebruik overkomt op kinderen.

thema actief 199

thema oud en nieuw toelichting Jaarlijks wordt over de hele wereld het oude jaar 'verjaagd' en het nieuwe binnengehaald. Vuurwerk, oliebollen en andere feestelijkheden zorgen voor een gezellige avond en een goede start van het nieuwe jaar.

Als je een frituurpan gebruikt, zet deze dan op 190 graden. Bak ze in ongeveer 6 minuten gaar. Gebruik arachideolie. Ververs de olie regelmatig. Kinderen vinden het meestal leuk om in de keuken te helpen. Betrek ze dus bij het oliebollen bakken of hapjes maken. Als ze oud genoeg zijn, kun je ze ook een kooktaak geven. Zet ze voor de gelegenheid een echte koksmuts op.

spel actief • goede voornemens spel Met nieuwjaar maak je goede voornemens. Iedere deelnemer schrijft drie goede voornemens op. Deze worden verzameld. Dan ga je dobbelen. Als je zes gooit, trek je een goed voornemen uit de stapel en leest het voor. De speler vertelt of hij wat in het goede voornemen ziet. Het dobbelen gaat verder. Als iemand drie voornemens heeft, mag hij een minder geschikt voornemen aan iemand anders geven. Zelf trekt hij een andere uit de stapel. Het spel is symbolisch om de kinderen stil te laten staan bij wat ze positief kunnen veranderen.

200 thema actief

creatief actief • herinneringen en wensen Vraag kinderen om terug te denken aan de leuke dingen van het afgelopen jaar. Voor het eerst naar school, de vakantie of hun verjaardag. Ze kunnen erover tekenen of schrijven. Ook kun je met ze praten over wat ze willen voor het nieuwe jaar. Hun wensen en voornemens dus. Ook deze kunnen ze vastleggen in een verhaaltje en/of tekening. Als je hiervan een ritueel maakt, bouw je jaar na jaar een verzameling op die enorm leuk is voor later.

creatief actief • vuurpijl knutselen

creatief actief • tijdcapsule

Leuk voor rondom oud en nieuw. Laat de kinderen een wc-rol verven en strooi direct glitter in de natte verf. Daarna kunnen er sterretjes opgeplakt worden. Knip een cirkel uit gekleurd papier. Knip de cirkel één keer in tot aan het midden. Trek de doorgeknipte stukken iets over elkaar heen; het wordt een soort chinese hoed. Het hoedje wordt bevestigd aan één van de uiteinden van het wc-rolletje. Plak met schildersplakband een plantenstok in de toiletrol vast. Aan het andere uiteinde prop je een stukje keukenpapier of watten in het rolletje.

Maak een tijdcapsule waarin elk clublid iets doet dat voor hem of haar een bijzondere betekenis heeft. Begraaf het in de tuin en spreek af om het over vijf jaar op te graven en te lezen.

creatief actief • oliebollen maken

spel actief • een sportief begin

nodig (voor ongeveer 35 oliebollen) 1 kilo tarwebloem, 1 liter water, 20 gram zout, 50 gram suiker, 80 gram gist, 10 gram kaneel, enkele druppeltjes citroensap, 200 gram rozijnen, 100 gram verse appelstukjes

Organiseer bijvoorbeeld een 'nieuwjaarsspel zonder grenzen' of een New Year Olympics. Een stevige boswandeling of uitwaaien op het strand is een actief alternatief.

Los de gist op in het water en meng het kort. Doe de bloem erbij en meng het beslag kort met een mixer op de laagste stand. Werk de vulling erdoor en laat het beslag 45 minuten (en niet korter!!) op een warme plaats rijzen. Voorkom uitdroging door een natte theedoek over de kom te leggen. Denk erom dat het beslag behoorlijk rijst, gebruik dus een ruime bak. Schep het beslag met een lepel of ijsknijper in olie van 180 graden Celsius.

spel actief • speel een spel

creatief actief • interviews Interview de kinderen van jouw groep en vraag ze wat Oud en Nieuw voor hen betekent. Leg het vast op video. Oudere kinderen kunnen leiders en leidsters interviewen; over Oud en Nieuw toen zij klein waren bijvoorbeeld.

Na een uitgebreid Nieuwjaarsbuffet organiseer je voor de leden van de jeugdclub een spelletjesmarathon om de hersenen meteen op scherp te zetten. Zo kun je de goede voornemens in spelvorm vastleggen. Voor de oudere leeftijdsgroepen een activiteit die moed vergt. Kijk of er in de buurt een veilige plaats is waar een verantwoorde nieuwjaarsduik genomen kan worden.